BIJLAGEN Jaarbericht 2012

Transcriptie

1 BIJLAGEN Jaarbericht 2012

2

3 Rathenau Instituut 5 Inhoudsopgave BIJLAGE I Projectenoverzicht Technology Assessment Projectenoverzicht Science System Assessment Communicatie: projecten en corporate publicaties BIJLAGE II Bestuur Programmaraad Werkzaam voor het Rathenau Instituut Financiën Sociaal Jaarverslag Begeleidingscommissies Samenwerkingspartners Publicaties Het Rathenau Instituut in de media Overzicht indicatoren... 45

4 6 Bijlagen jaarbericht 2012 BIJLAGE I

5 Rathenau Instituut 7 1 Projectenoverzicht Technology Assessment Technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen roepen soms meer vragen op dan ze beantwoorden. Het Rathenau Instituut maakt zichtbaar welke betekenis de ontwikkelingen hebben voor mens en maatschappij. Wat zijn de mogelijkheden, wat zijn de risico's? Een overzicht van de projecten op het gebied van Technology Assessment (TA) in Relatie Tweede Kamer Projectleden: Ira van Keulen, Geert Munnichs, Jan Staman Het Rathenau Instituut heeft een medewerker gedetacheerd bij het Bureau Onderzoek en Rijksuitgaven (BOR) in de Tweede Kamer. De medewerker coördineert onder andere het project Versterking Kennispositie Parlement, dat voortkomt uit het parlementair zelfreflectieonderzoek van de Tweede Kamer In het kader hiervan heeft een evaluatie plaatsgevonden van rondetafelgesprekken en hoorzittingen in de Tweede Kamer. Daarnaast is een informatiekaart ontwikkeld voor de Tweede Kamer, die de mogelijkheden voor Kamerleden beschrijft om voor hun informatievoorziening gebruik te maken van adviesraden en planbureaus. Deze kaart wordt verspreid onder de leden en de ambtelijke staf van de Tweede Kamer. Opkomende markten voor lichaamsmateriaal Projectleden: Ingrid Geesink, Chantal Steegers (tot 1 oktober ), Marjolijn Heerings, Geert Munnichs Doel van dit project is onderzoeken wat de wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen rond lichaamsmateriaal voor gevolgen hebben voor het donatiestelsel en voor het denken over non-commercialiteit en altruïsme. Het boek Nier te koop Baarmoeder te huur, dat het instituut begin 2011 heeft uitgebracht, leverde ook in 2012 media-aandacht en presentatieverzoeken op. De onderzoekers werken aan een Engelstalige versie van het boek die aansluit bij en input levert voor de Europese

6 8 Bijlagen jaarbericht 2012 discussie over het onderwerp. Er is een infographic ontwikkeld die de belangrijkste internationale handelsroutes in kaart brengt en er worden aanvullende Europese interviews met stakeholders gehouden. Onderzoekers Geesink en Steegers werden lid van de commissie Regie in de Weefselketen van de Gezondheidsraad. Synthetische biologie Projectleden: Dirk Stemerding, Virgil Rerimassie, Rinie van Est Het project richt zich op vraagstukken van regulering en op het stimuleren van publieke en politieke meningsvorming over maatschappelijke en ethische thema's opgeroepen door synthetische biologie. In oktober 2012 hield het Rathenau Instituut de debatavond Meeting of Young Minds. De avond, die bezocht werd door 150 deelnemers, was mede voorbereid door studententeams van igem (een internationale competitie op het gebied van synthetische biologie). In dezelfde maand werd het EU-project Synthetic Biology for Human Health (SYBHEL) afgerond. Het Rathenau Instituut leidde daarbinnen het work package Public Policy on SynBio for Human Health. Het werk aan SYBHEL leverde onder andere een eindrapport op met aanbevelingen voor Europese beleidsmakers. Energie in 2030 Projectleden: Jurgen Ganzevles, Rinie van Est Het project Energie in 2030 is in 2012 afgerond. Het Rathenau Instituut publiceerde eind 2011 de essaybundel Energie in Maatschappelijke keuzes van nu. In 2012 hebben de onderzoekers de inzichten uit het in het boek onder andere omgezet in een argumentenboom die het maatschappelijk draagvlak voor energieprojecten inzichtelijk maakt. Die is opgenomen in De Bosatlas Energie (Noordhoff Uitgevers, 2012). Verkenning urbane samenleving Projectleden: Geert Munnichs, Rita Brons (gastmedewerker) De verkennende studie moet gaan tonen hoe binnen de ruimtelijke en stedelijke planvorming uiteenlopende vraagstukken als mobiliteit, duurzaamheid, leefbaarheid

7 Rathenau Instituut 9 en economische innovatie zich tot elkaar verhouden. Als insteek is gekozen voor ontwikkelingen op het gebied van mobiliteit en ruimtelijke kwaliteit. Betere mensen Projectleden: Mirjam Schuijff, Geert Munnichs, Janneke Visser, Ira van Keulen, Heleen van Kooij, Marlies Hanifer, Antoinette Thijssen, IJsfontein (extern) Het project bouwt voort op eerdere projecten over human enhancement. In november 2012 publiceerde het instituut het rapport Goed, beter, betwist. Dat kreeg veel aandacht in de media. Het rapport presenteert de uitkomsten van een focusgroepenonderzoek met Nederlandse burgers en biedt een overzicht van publieksonderzoeken over mensverbetering in het buitenland. Naast de studie is er een Engelstalige game voor de iphone over mensverbetering ontwikkeld. Deze game, getiteld SuperHuman, is gratis te downloaden via de Apple Store. Het spel is gericht op mensen van 18 tot 40 jaar en wil hen aan het denken zetten over human enhancement. Meer informatie staat op Het instituut heeft in 2012 ook een zelftest gemaakt ( die bezoekers laat ontdekken waar hun morele grenzen liggen. Daarnaast heeft het instituut een blogserie opgezet over mensverbetering. Klimaatengineering Projectleden: Monique Riphagen, Rinie van Est, Frans Brom Dit project heeft als doel het parlement te informeren over klimaatengineering en het maatschappelijk debat over dit onderwerp te stimuleren. Sinds enkele jaren is de wetenschappelijke en politieke discussie over dit onderwerp in met name de Verenigde Staten en Groot-Brittannië sterk toegenomen. In Nederland staat de discussie nog in de kinderschoenen en is de politiek nog beperkt geïnformeerd. Tegelijkertijd zal het onderwerp internationaal wel naar voren komen. Er is een blog geschreven over de kosten van klimaatengineering en er zijn lezingen gehouden voor onder andere het Koninklijk Instituut van Ingenieurs en het Amsterdam Global Change Institute. In 2013 organiseert het Rathenau Instituut een bijeenkomst waarin experts met elkaar discussiëren over de regulering en de implementatie van klimaatengineering.

8 10 Bijlagen jaarbericht 2012 Meetbare mens Projectleden: Stans van Egmond, Marjolijn Heerings, Ingrid Geesink, Rinie van Est De Meetbare Mens gaat over het kwantificeren van lichaamsfuncties en over hoe het doormeten en monitoren van het menselijk lichaam ons denken over ziekte en gezondheid verandert. De opkomst van 'big data' in de levenswetenschappen loopt parallel aan de 'levenstijlisering' van de geneeskunde. Gezonde mensen gaan steeds vaker zelf hun gezondheid en welzijn managen via zelftests, apps, games en zelfgebouwde apparaten. Wat betekenen die data voor ons begrip van ziek en gezond, voor de verhoudingen tussen verschillende partijen in het gezondheidsbeleid en voor de verantwoordelijkheid voor zorg? Eind 2012 heeft het instituut een call for papers uitgestuurd voor het toekomstige boek De meetbare mens. De projectleden houden nauw contact met de wetenschappers van het door STW gefinancierde project MeMachine, waarvoor onder meer een robotpak wordt ontwikkeld dat volhangt met meters en sensoren. Neuro & onderwijs Projectleden: Ira van Keulen, Geert Munnichs Een van de belangrijkste toepassingsgebieden van de groeiende kennis van het brein is het onderwijs. Het Rathenau Instituut werkte in 2012 aan twee publicaties over hoe de introductie van neurowetenschappelijke kennis in de onderwijspraktijk verloopt. De eerste publicatie is een essay over evidence based onderwijs en personalised learning. De tweede publicatie is een analyse van bijna driehonderd artikelen over de neurowetenschappen, die van 2005 tot 2012 verschenen in Nederlandse onderwijsvakbladen. Het project is een vervolg van een eerdere bibliometrische analyse van het instituut, waaruit bleek dat de vakgebieden neurowetenschappen en onderwijswetenschappen nog weinig van elkaars kennis gebruikmaakten. Sommige neurowetenschappers vonden dat de analyse te vroeg kwam. Ze stelden dat er wel degelijk kennisuitwisseling is tussen neurowetenschappers, onderwijswetenschappers en de praktijk. De nieuwe analyse toetst deze stelling.

9 Rathenau Instituut 11 Kenniskamer Brain-Computer Interfaces (BCI's) Projectleden: Ira van Keulen, Mirjam Schuijff & Frans Brom In 2012 bereidde het Rathenau Instituut een zogeheten kenniskamer voor over Brain- Computer Interfaces (BCI's). Deze kenniskamer moet de top van het ministerie van Veiligheid en Justitie en haar taakorganisaties informeren over de kansen en bedreigingen van brein-computerinterfaces voor veiligheid en recht. Daaraan zijn tal van ethische vragen verbonden. Denk aan cognitieve vrijheid, neurale dataopslag, aansprakelijkheid, effectiviteit. Aan de orde komen onder andere: brain reading (leugendetectors, geheugendetectors, stresstesten), behandeling en training (bijvoorbeeld met EEG-neurofeedback en TMS) en brein-machinesymbiose (insecten inzetten voor surveillancedoeleinden, hersensignalen gebruiken bij de selectie van grote databestanden). De bijeenkomst vindt plaats in Patiënten weten beter Projectleden: Stans van Egmond, Marjolijn Heerings, Geert Munnichs, Anneke Sools (extern), Stans Drossaert (extern), Lisa van Duijvenbooden (extern) Voor dit project worden verhalen verzameld van patiënten over hun ervaringen met ziekenhuiszorg, om inzicht te krijgen in: de betekenis van zorg waarbij de patiënt centraal staat, de manieren waarop patiënten hierin worden ondersteund door technologie, en in de consequenties voor de organisatie van zorg in ziekenhuizen. Patiënten en naasten sturen ervaringsverhalen in via de website Ambassadeurs van het project zijn: zijn: Jan Klein, Rob Oudkerk, Antoinette Vietsch, Coleta Platenkamp, Lucien Engelen en Arre Zuurmond. In september en oktober 2012 bracht het instituut het project onder de aandacht via een advertorial in huis-aan-huisbladen (bereik: 1 miljoen personen). Het project werd genomineerd voor de National Zorg Jaarprijs 2012 in de categorie beste patiënteninitiatief. Dat was aanleiding voor adverteerbedrijf Abfab om het project te steunen met een online campagne met banners op websites en fora. In 2013 komen er onder andere workshops met zorgprofessionals en een publicatie met beleidsaanbevelingen.

10 12 Bijlagen jaarbericht 2012 Grondstoffenpolitiek Projectleden: Monique Riphagen, Rinie van Est Het project maakt voor politiek en experts het debat inzichtelijk dat speelt rond grondstoffenschaarste. Samen met het Platform Landbouw, Innovatie en Samenleving werkt het Rathenau Instituut aan casestudies over fosfaat, zink en soja, vanuit het perspectief van voedselvoorziening en geopolitiek. Daarnaast bereidde het Rathenau Instituut in 2012 een publicatie voor over de grondstoffenproblematiek in het algemeen. Hiervoor hielden de onderzoekers interviews met stakeholders, verrichtten ze een studie naar de rol van China op het gebied van grondstoffen in Afrika en voerden ze casestudies uit over de metalen indium en tantaal. De onderzoeksresultaten verschijnen in 2013 worden de onderzoeksresultaten gepresenteerd. Beleidsworkshop Persuasive Technology in Automotive Projectleden: Linda Kool, Jelte Timmer, Rinie van Est Samen met de TU Eindhoven hield het Rathenau Instituut in 2012 een beleidsworkshop om de sociale, ethische, en legale issues rondom de toepassing van persuasieve technologie in kaart te brengen., zoals bijvoorbeeld bij zelfsturende auto's in het verkeer. De basis voor de workshop waren vraagstukken en toekomstbeelden die waren samengesteld aan de hand van literatuuronderzoek en interviews met stakeholders. Het project is onderdeel van het NWO-programma Maatschappelijk Verantwoord Innoveren In 2013 publiceren de onderzoekers een positon paper over deze technologie. Persuasieve E-coaching Projectleden: Linda Kool, Jelte Timmer, Rinie van Est, Consortium Healthy Lifestyle Solutions (extern) De opmars van het mobiele internet veroorzaakt een revolutie op het gebied van coaching. Zo vervangen apps op smart phones de traditionele menselijke manier van coachen. Dat gebeurt op allerlei levensgebieden: van gezond eten en bewegen tot veilig rijden en milieubewust consumeren. Dit project gaat over de maatschappelijke

11 Rathenau Instituut 13 kwesties die samenhangen de persuasieve e-coaching. Kwesties als privacy, autonomie, normalisering en nieuwe verhoudingen tussen aanbieders en consumenten staan hierbij centraal. Het project is een samenwerking met het consortium Healthy Lifestyle Solutions. Dat bestaat uit STW, Philips en het Nationaal Instituut voor Hersenen en Cognitie. Het project bestaat uit drie fasen. In 2012 is de eerste fase van het project afgerond met een bondig overzicht van de maatschappelijke en ethische kwesties die spelen bij e-coaching op het gebied van gezondheid. Vier gebieden stonden centraal: eten, bewegen, slapen en stress bij zwangerschap. In 2013 volgt de tweede fase, met onder andere een boek. GEST: Global Ethics in Science and Technology Projectleden: Jan Staman, Frans Brom, Rinie van Est, Dirk Stemerding, Virgil Rerimassie Dit driejarige internationale project wordt uitgevoerd met partners in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, China en India. Bij dit project staan ethische discussies en beleidsvorming centraal. Het project heeft tot doel om ervaringen uit te wisselen en samenwerkingen te stimuleren. In 2012 kwamen de partners bij elkaar in Peking. Daar stonden onder andere case studies over nanotechnologie, synthetische biologie en voedseltechnologie centraal. Het Rathenau Instituut was daar ook medeorganisator van workshops over Grand Socio-technical Challenges en Multidisciplinary Research. PACITA: Parliaments and Civil Society in Technology Assessment Projectleden: Jurgen Ganzevles, Antoinette Thijssen, Pascal Messer, Janneke Visser, Frans Brom, Rinie van Est, Ingrid Geesink, Jelte Timmer, Geert Munnichs, Dirk Stemerding In dit Europese project werken gevestigde parlementaire Technology Assessment instituten samen met nieuwkomers. Voor acht landen en regio's is, onder leiding van het Rathenau Instituut, beschreven hoe parlementaire Technology Assessment in Europa geregeld is en in de praktijk werkt. Daarnaast leidt het Rathenau Instituut de redactie van VolTA, het magazine dat bij het project hoort. Ook is in 2012 is een European Technology Portal gerealiseerd, dat publicaties en andere gegevens van de deelnemende instituten weergeeft: Verder heeft

12 14 Bijlagen jaarbericht 2012 het Rathenau Instituut bijgedragen aan een workshop met stakeholders in Bulgarije, over de wenselijkheid en de mogelijkheden om parlementaire TA daar in te voeren. Een andere activiteit van het Rathenau Instituut waren bijdragen aan het Parliamentary Debate in Kopenhagen en de Summer School in Luik. Making Perfect Life (STOA) Projectleden: Rinie van Est, Ingrid Geesink, Ira van Keulen, Miriam Schuijff, Dirk Stemerding Doel van het project is om de belangrijkste ontwikkelingen te beschrijven op het gebied van bio-engineering in de 21ste eeuw en daarbij de belangrijkste ethische, juridische en sociale vraagstukken te signaleren. Het project is eind 2013 afgesloten met een Final Synthesis Report, een Extended Briefing Note en een Policy Options Brief voor de EU. Security of egovernment Systems Projectleden: Linda Kool, Geert Munnichs De mogelijkheden en (veiligheids)risico's van interoperabele ICT-systemen op Europees niveau zijn het onderwerp van dit EU-project. Verder heeft het Rathenau Instituut in 2012 een casestudie laten doen over het biometrisch paspoort. In 2013 zullen de bevindingen worden besproken in een workshop in het Europees Parlement. Sociale robots Projectleden: Floortje Daemen (tot 1 juni), Rinie van Est, Frans Brom, Lambèr Royakkers (extern) Dit project brengt de opkomst van robotica buiten de fabriek in beeld op vijf terreinen: huishouden, zorg, verkeer, politie, leger. In mei 2012 is het boek Overal robots: Automatisering van de liefde tot de dood gepresenteerd. Het boek is besproken in onder andere de Volkskrant, Trouw, NRC, FD, NOS, Een Vandaag, Hoe?Zo! Radio en BNR-radio. Het project is afgerond, maar de onderzoekers worden nog veel gevraagd voor interviews in de media en voor lezingen.

13 Rathenau Instituut 15 Voorgeprogrammeerd: intieme software tussen dwang en gemak Projectleden: Jelte Timmer, Rinie van Est, Frans Brom Het project gaat over de keuzes die we krijgen in ons online surfgedrag, maar ook over de keuzes die we juist niet krijgen: keuzes, die voor ons zijn voorgeprogrammeerd. Verschillende casestudies laten zien hoe ons gedrag hierdoor wordt beïnvloed. Het boek Voorgeprogrammeerd werd in maart 2012 gepresenteerd in het Paard van Troje. Naar aanleiding van het boek zijn er mediaoptredens geweest, onder andere bij het tv-programma Kassa. Bioethics Meets Biopolitics Projectleden: Ingrid Geesink, Frans Brom, Inez de Beaufort (extern), Hannie Aartsen (extern), Alies Struijs (extern) In juni 2012 hield het Rathenau Instituut een politiek café op het wereldcongres van de International Bioethics Association. Grote namen uit de bio-ethiek en politiek gingen aan de hand van pittige stellingen in discussie over bio-ethische thema's als anti-ageing, converging technologies, dierenwelzijn en medisch toerisme.

14 16 Bijlagen jaarbericht Projectenoverzicht Science System Assessment Het Rathenau Instituut onderzoekt de dynamiek van de wetenschappelijke en technologische ontwikkeling. Hoe is het wetenschapssysteem georganiseerd? Hoe reageert het op wetenschappelijke, maatschappelijke en economische ontwikkelingen? En tot welke inhoudelijke wetenschappelijke ontwikkelingen leidt dit? Een overzicht van de projecten op het gebied van Science System Assessment (SciSA) in Coördinatie in het Nederlandse wetenschapssysteem Projectteam: Laurens Hessels, Jasper Deuten, Edwin Horlings, Barend van der Meulen Het project geeft inzicht in hoe intermediaire organisaties het wetenschapssysteem coördineren en wat daarvan de meerwaarde is. Het bouwt voort op het project 30 Jaar Onderzoeksfinanciering en het project Focus en Massa. Er zijn in 2012 deelstudies afgerond, naar de geschiedenis van coördinatiemechanismen; van coördinatie op de onderzoeksgebieden katalyse, genomics en polymeren en een studie naar rol en positie van Topconsortia voor Kennis en Innovatie in de topsectoren. De tussentijdse resultaten zijn gebruikt in discussies over het topsectorenbeleid. In januari 2013 zou het eindrapport Coördinatie van Publiek- Privaat Onderzoek: van Variëteit naar Maatwerk volgen. Loopbanen en talentselectie in de wetenschap Projectleden: Marije de Goede, Pleun van Arensbergen, Rosalie Belder, Jos de Jonge In dit project analyseert het Rathenau Instituut de dynamiek van de academische loopbanen en de academische arbeidsmarkt. Dit gebeurt aan de hand van onderzoek om het inzicht in loopbanen van wetenschappers te vergroten. Dat sluit aan bij beleidsvragen en knelpunten, die het Rathenau Instituut inventariseert via de jaarlijkse academische loopbaandag en via presentaties, interviews en

15 Rathenau Instituut 17 stakeholdergesprekken.daarbij wordt het onderzoek aangesloten. In 2012 is onderzoek gedaan naar de opbouw van het academisch functiehuis, naar talentselectiemechanismen en mobiliteit in de Nederlandse wetenschap. De publicaties hiervan verschijnen in Valorisatie van wetenschappelijke kennis Projectleden: Leonie van Drooge, Stefan de Jong, Barend van der Meulen Het doel van het project is om de ervaringen met en kennis over valorisatie van het Rathenau Instituut verder te ontwikkelen. Naar aanleiding van de handleiding Waardevol werd het instituut in 2012 uitgenodigd door de vaste Kamercommissie OCW om die te informeren over valorisatie. Het instituut hield bijeenkomsten over mogelijkheden tot valorisatie met wetenschappers uit de psychologie, letteren, geesteswetenschappen, verzekeringsgeneeskunde en met wetenschapswinkels. Daarnaast gaven de onderzoekers samen met evaluatiebureau QANU cursussen over valorisatie bij visitaties voor medewerkers van universiteiten. Niet-academische kennisinstellingen Projectleden: Marlous Blankesteijn, Catherine Chiong Meza, Pieter Heringa, Jos de Jonge Niet-academische, met publiek geld gefinancierde kennisinstellingen hebben een aanzienlijk aandeel in de productie van kennis en innovatie in Nederland. De publieke financiering van veel niet-academische kennisinstellingen staat echter onder druk. De centrale vraag in dit project is: hoe worden de publieke doelstellingen van deze instituten geborgd als het aandeel van de publieke financiering afneemt? En als deze publieke functies vervuld worden door private partijen, hoe doen ze dat dan? De eerste resultaten van het onderzoek worden in 2013 verwacht.

16 18 Bijlagen jaarbericht 2012 Kennis voor klimaat Projectleden: Edwin Horlings, Wouter Boon, Tjerk Wardenaar, Stefan de Jong, Wim van Vierssen (extern), Peter van den Besselaar (extern) Het doel van dit project is om inzicht te krijgen in de dynamiek van grote multiactorprogramma's op het gebied van klimaatmitigatie en klimaatadaptatie, om aanbevelingen te kunnen doen over de organisatie van dergelijke programma s. Het project heeft twee lijnen. In de eerste lijn analyseren het instituut de dynamiek en impact van kenniscoproductie. In de tweede lijn maken we een internationale vergelijking van klimaatonderzoeksprogramma's. De onderzoekers hebben onder andere interviews gehouden in Duitsland en de Verenigde Staten en hun resultaten gepresenteerd in op internationale bijeenkomsten. Voor 2013 staan een boek met praktische voorbeelden van kenniscoproductie gepland en diverse wetenschappelijke publicaties. Kennis- en innovatiesysteem watersector Projectleden: Edwin Horlings, Bei Wen, Pieter Heringa, Mariëlle van der Zouwen (extern), Wim van Vierssen (extern), Peter van den Besselaar (extern) Uit git meerjarige project in samenwerking met KWR Watercycle Research Institute komt een analyse van het kennis- en innovatiesysteem in de watersector. In 2012 volgden de onderzoekers nauwgezet het ontstaan van de topsector water. Verder bestudeerden ze de samenwerkingsrelaties in de watersector met behulp van de database van het International Water Association, analyseerden ze de ontwikkeling van een Europese onderzoeksagenda voor de urban water cycle en werd er een keynote speech gehouden op het World Water Congress in Zuid-Korea. Op zoek naar een technologische match Projectleden: Edwin Horlings, Thomas Gurney, Leonie van Drooge In dit project onderzoeken we de technologische relaties tussen universiteiten, onderzoeksinstituten en bedrijfsleven met behulp van patentanalyse. De onderzoekers brengen onder andere specialisatiepatronen in kaart en analyseren hoe kennis wordt overgedragen en gezamenlijk wordt ontwikkeld. In 2012 is met diverse stakeholders gesproken over hun octrooibeleid. Verder werd de

17 Rathenau Instituut 19 patentendatabase PATSTAT geschikt gemaakt voor vergelijkende beleidsgerichte analyses van organisaties, technologiegebieden en landen. Management van onderzoeksgroepen Projectleden: Rosalie Belder, Marije de Goede, Barend van der Meulen, Inge van der Weijden (extern) Dit project is een vervolg op twee eerdere metingen onder onderzoeksleiders in de medische wetenschap. In december publiceerde het instituut het rapport Naar een nieuwe stijl van onderzoeksmanagement? Biosecurity/NBIC Projectleden: Keelie Murdock, Barend van der Meulen Dit project bestudeert de ontwikkeling van biosecurity als internationaal beleidsissue en analyseert de nationale implementatie daarvan in het onderzoeksysteem. In september 2012 nam het instituut deel aan een workshop over H5N1 in Londen. In oktober hielden de onderzoekers twee sessies over dual use research op een grote internationale conferentie voor onderzoekers die het wetenschapssysteem bestuderen. Feiten en Cijfers over het wetenschapssysteem Projectleden: Jan van Steen, Catherine Chiong, Jos de Jonge Het Rathenau Instituut is een (internationaal) knooppunt van informatie over het Nederlands wetenschapssysteem. Het instituut maakte in 2012 onder andere een Engelse versie van de website Ook publiceerde het instituut een Engelse vertaling van feiten en cijfers van universiteiten. Daarnaast publiceerde het instituut de TOF-cijfers , over de overheidsuitgaven voor R&D.

18 20 Bijlagen jaarbericht 2012 Betrouwbare wetenschap voor beleid Projectleden: Leonie van Drooge, Lotte Asveld, Geert Munnichs, Marlous Blankesteijn, Jos de Jonge Publieke discussies over wetenschap en technologie leiden geregeld tot vragen over de betrouwbaarheid van kennis. Het Rathenau Instituut wordt met enige regelmaat gevraagd om in dergelijke situaties een assessment te geven of te bemiddelen tussen de partijen. Naar aanleiding van deze ervaringen analyseren we een aantal van deze discussies. De onderzoeksvraag is: waaraan moeten wetenschappelijke kennis en daarop gebaseerd beleid voldoen, zodat ze het vertrouwen van het publiek kunnen verdienen? In 2013 verschijnt een rapport dat op basis van casusbeschrijvingen de thematiek analyseert.

19 Rathenau Instituut 21 3 Communicatie: projecten en corporate publicaties De afdeling Communicatie ondersteunt de onderzoeksafdelingen Technology Assessment en Science System Assessment bij het communiceren over hun projecten. Verder zijn er aan aantal instituutsbrede communicatieprojecten. Denk aan de website, het relatiemagazine Flux en aan samenwerking met mediapartijen of festivals. Het Rathenau Instituut zocht in 2012 actief de aandacht van de media. Meestal ligt daar het uitkomen van een boek of een rapport aan ten grondslag. Maar het instituut springt ook in op actuele gebeurtenissen en beantwoordt vragen van journalisten. Een overzicht van de projecten op het gebied van corporate communicatie. Imago-onderzoek In 2012 presenteerde Berenschot de resultaten van het imago-onderzoek dat het bureau in opdracht van het Rathenau Instituut heeft gedaan. Het onderzoek bestond uit drie delen: een onderzoek onder de medewerkers naar de identiteit van het instituut zoals die wordt ervaren door de medewerkers, een online enquête onder het netwerk van het instituut (271 respondenten) en een focusgroep-onderzoek (22 deelnemers) aangevuld met telefonische interviews met 5 parlementariërs. De stakeholders typeren het instituut als volgt: het instituut komt met relevante vraagstellingen en benaderingswijzen, het is intellectueel wetenschappelijk en genuanceerd, en onafhankelijk eigenzinnig en kritisch. Op de kenmerken naamsbekendheid en impact scoort het instituut wat lager. Het verschil tussen identiteit en imago is klein. De typeringen van medewerkers en stakeholders komen redelijk overeen. Algemene conclusie is dat het instituut er goed voor staat in de ogen van de stakeholders. Het Rathenau Instituut heeft een duidelijke license to operate. De top drie van doelgroepen waarop het Rathenau Instituut zich in de toekomst zou moeten richten bestaat uit: Tweede Kamer, ministerie en Eerste Kamer. Omdat het imago onder de stakeholders goed genoemd kan worden, hoeft het instituut volgens Berenschot geen drastische koerswijziging door te voeren om het imago te verbeteren. Wel beveelt Berenschot aan om te differentiëren in doelgroepen en om meteen aan om aan het begin van een onderzoeksproject de doelgroepen te

20 22 Bijlagen jaarbericht 2012 definiëren. De impact kan toenemen als het instituut de aandacht van die doelgroepen vasthoudt na de publicatie van het boek of rapport. Dus: blijf het onderwerp claimen. Ook adviseert Berenschot om Tweede Kamerleden meer op maat te bedienen. Uit de online enquête blijkt dat de Tweede kamer het hoogst scoort als doelgroep waarop het Rathenau Instituut zich zou moeten richten. Uit de gesprekken met de Kamerleden komt de wens naar voren hen meer op maat - individueel en goed getimed - te bedienen. Samenwerking met Crossing Border Festival Het Rathenau Instituut werkt samen met partners om aandacht te generen voor (resultaten van) projecten en om het debat over de onderwerpen waarmee het instituut zich bezighoudt te stimuleren. In november 2012 was het instituut inhoudelijk partner van Border Sessions, een nieuw onderdeel van het succesvolle en bekende Crossing Border Festival. De Border Sessions zijn gericht op het verbinden van technologie en cultuur. Flux Flux is het relatiemagazine van het Rathenau Instituut. Het verschijnt twee keer per jaar en wordt toegezonden aan ruim 1500 relaties en verspreid bij evenementen en bijeenkomsten. In 2012 is de redactieformule aangescherpt. VolTA De afdeling communicatie van het Rathenau Instituut is verantwoordelijk voor de redactie van VolTA, het tijdschrift over technology assessment van het EU-project Pacita. In juni 2012 verscheen de tweede editie van dit magazine in druk, als pdf en als html-nieuwsbrief. Hoofdthema van dat nummer was cybersecurity. In november 2012 was het thema nanofood.

21 Rathenau Instituut 23 Digitale communicatie In 2012 ontwikkelde het instituut een spel voor de iphone. De serious game ging over mensverbetering. Verder werkt het instituut aan een app en versterkt ze haar aanwezigheid in de diverse sociale media. De website kreeg in 2012 een mobiele versie en is nu ook via smart phone en tablet op een gebruikersvriendelijke manier toegankelijk. De webspecial over de Nederlandse wetenschap ( kreeg in 2012 een Engelse pendant ( en biedt onder andere informatie over het beleid op het gebied van wetenschap en innovatie, financiers van onderzoek, programma's, betrokken organisaties. Verder verstuurde het instituut elf digitale nieuwsbrieven, hield het een weblog bij, publiceerde het een webtest over onder andere mensverbetering en maakte het webspecials over diverse onderwerpen.

22 24 Bijlagen jaarbericht 2012 BIJLAGE II

23 Rathenau Instituut 25 4 Bestuur Drs. Sander Dekker (voorzitter tot 5 november 2012) / Wethouder van Financiën en Stadsbeheer Gemeente Den Haag (tot 5 november 2012) Prof. dr. Emile Aarts / Professor of Computing Science en (Vice) Dean bij de Technische Universiteit Eindhoven Prof. dr. ir. Wiebe Bijker / Hoogleraar Techniek en Samenleving aan de Universiteit Maastricht Prof. dr. Roshan Cools (vanaf 1 september 2012) / Principal Investigator bij het Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour, Centre for Cognitive Neuroimaging, gelieerd aan de Radboud Universiteit Nijmegen Prof. dr. Christine Dijkstra (tot 1 april 2012) / Hoogleraar Moleculaire Celbiologie en Immunologie, VU Medisch Centrum Amsterdam Prof. mr. Corien Prins (waarnemend voorzitter vanaf 5 november 2012) / Hoogleraar Recht en Informatisering, TILT, Universiteit van Tilburg Dr. Arre Zuurmond (tot 1 april 2012) / Oprichter en partner Zenc, bureau voor innovaties in publiek domein en zorg, Den Haag (sinds oktober 2012 associé i.p.v. partner) Drs. Edwin van Huis / Algemeen Directeur Naturalis Biodiversity Center, Leiden Prof. dr. Henriëtte Maassen van den Brink (tot 1 juli 2012) / Hoogleraar Economie Universiteit van Amsterdam en Hoogleraar Evidence based onderwijs aan de Universiteit Maastricht Prof. dr. Harry Lintsen / Emeritus Hoogleraar Techniekgeschiedenis, Technische Universiteit Eindhoven Prof. dr. Marijk van der Wende (vanaf 1 september 2012) / Dean of Amsterdam University College, Professor of Higher Education at the Vrije Universiteit, Amsterdam Mr. drs. Jan Staman (secretaris) / Directeur Rathenau Instituut, Den Haag

24 26 Bijlagen jaarbericht Programmaraad Drs. Sander Dekker (voorzitter tot 5 november 2012) / Wethouder van Financiën en Stadsbeheer Gemeente Den Haag (tot 5 november 2012) Dr. Ellen de Brabander (tot 14 mei 2012) / Chief Scientific Officer bij het farmaceutische bedrijf Merial, the sanofi animal health division Prof. mr. Marc Chavannes / Politiek columnist van NRC Handelsblad; Emeritus Hoogleraar journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen Drs. Willem Deetman / Lid van de Raad van State Prof. dr. Wim van de Donk / Commissaris van de Koningin in de provincie Noord- Brabant; Hoogleraar Bestuurskunde UvT Prof. mr. Corien Prins (waarnemend voorzitter vanaf 5 november 2012) / Hoogle Informatisering, TILT, Universiteit van Tilburg Ir. Marijke Vos / Lid Eerste Kamer voor GroenLinks Mr. drs. Jan Staman (secretaris) / Directeur Rathenau Instituut, Den Haag

25 Rathenau Instituut 27 6 Werkzaam voor het Rathenau Instituut Op 31 december 2012 Directeur Mr. drs. Jan Staman Technology Assessment Prof. dr. Frans Brom / Afdelingshoofd Dr. ir. Rinie van Est / Coördinator Dr. ir. Geert Munnichs / Coördinator Dr. Stans van Egmond / Senior Onderzoeker Dr. ir. Jurgen Ganzevles / Senior Onderzoeker Dr. Ingrid Geesink / Senior Onderzoeker Marjolijn Heerings MSc / Junior Onderzoeker, sinds mei 2012 Drs. Ira van Keulen / Senior Onderzoeker Drs. Linda Kool MSc. MA / Senior Onderzoeker, sinds april 2012 Ir. Maurits Kreijveld / Senior Onderzoeker, sinds mei 2012 Virgil Rerimassie LL.M, MA / Junior Onderzoeker Drs. ir. Monique Riphagen / Onderzoeker Drs. Mirjam Schuijff / Onderzoeker Dr. Dirk Stemerding / Senior Onderzoeker Jelte Timmer, MA / Junior Onderzoeker Science System Assessment Dr. Barend van der Meulen / Afdelingshoofd Dr. Edwin Horlings / Coördinator Drs. Jos de Jonge / Coördinator, sinds mei 2012 Drs. Pleun van Arensbergen / Junior Onderzoeker Rosalie Belder, MPhil / Junior Onderzoeker Dr. ir. Catherine Chiong Meza / Onderzoeker Dr. ir. Jasper Deuten / Senior Onderzoeker, sinds augustus 2012 Dr. Marlous Blankesteijn / Onderzoeker, sinds mei 2012

26 28 Bijlagen jaarbericht 2012 Dr. Wouter Boon / Onderzoeker Drs. Leonie van Drooge / Onderzoeker Dr. Marije de Goede / Onderzoeker Drs. Thomas Gurney / Junior Onderzoeker Pieter Heringa, MSc / Junior Onderzoeker Dr. Laurens Hessels / Onderzoeker Stefan de Jong, MSc / Junior Onderzoeker Elizabeth Koier MA / Onderzoeker, sinds november 2012 Keelie Murdock, MSc / Junior Onderzoeker Drs. Jan van Steen / Senior Onderzoeker Tjerk Wardenaar MA, MSc / Junior onderzoeker Bei Wen, MSc / Junior Onderzoeker Dr. Jiansheng Xing / Software Developer, sinds januari 2012 Communicatie Drs. Antoinette Thijssen / Afdelingshoofd Claartje Doorenbos / Informatiespecialist Drs. Marlies Hanifer / Senior Communicatieadviseur, sinds maart 2012 Drs. Clara Kemper / Communicatiemedewerker Drs. Heleen van Kooij / Contentmanager Drs. Pascal Messer / Redacteur Drs. Janneke Visser, BA / Senior Communicatieadviseur Bedrijfsvoering en Ondersteuning* Els Versteegt / Afdelingshoofd Dhandew Bhageloe / Projectadministrateur Irma de Bont, BA / Directiesecretaresse Aziza Bouhayoufi / Administratief medewerker P&O Drs. Barbara Buis / Controller Marga de Geest-Borsboom / Projectadministrateur, sinds mei 2012 Lies Haket / Administrateur Christian Klein, MSc / Medewerker P&O Hetty Labots / Adviseur P&O Sjerhiel Noslin / Secretaresse June Pechler / Secretaresse Nanda Verasdonck / Secretaresse Lily Wieskamp / Secretaresse, sinds april 2012 * Deze afdeling werkt tevens ten behoeve van twee andere KNAW-instituten.

27 Rathenau Instituut 29 Hoogleraren namens het Rathenau Instituut Prof. dr. Peter van den Besselaar Prof. dr. Frans Brom Prof. dr. Wim van Vierssen Gastmedewerkers en tijdelijke detacheringen in 2012 Menno van de Barselaar Drs. Rita Brons Drs. Ernst Jan Koomans Ans van Schaik Drs. Marjan Slob Margaret Voll Drs. Bert de Wit David Pokorny Stagiairs en trainees in 2012 Annie Lim / Trainee Technology Assessment Samantha Scholte / Stagiair Technology Assessment Marthe Stevens / Stagiair Technology Assessment Elena Ketting / Stagiair Science System Assessment Babak Mohammadzadeh / Stagiair Science System Assessment Noortje Jacobs / Stagiair Technology Assessment Vertrokken in 2012 Technology Assessment Dr. Lotte Asveld / Senior Onderzoeker, tot juni 2012 Drs. Floortje Daemen / Junior Onderzoeker, tot juni 2012 Conor Douglas, PhD, MSc, BA / Postdoc Onderzoeker, tot juli 2012 Drs. Chantal Steegers / Onderzoeker, tot oktober 2012 Drs. Christian van t Hof / Senior Onderzoeker, tot april 2012 Science System Assessment Dr. Inge van der Weijden / Onderzoeker, tot januari 2012 Dr. Petra van Alphen / Onderzoeker, tot augustus 2012 Communicatie Drs. Quirine van der Klooster / Communicatieadviseur, tot januari 2012 Bedrijfsvoering en Ondersteuning Drs. Agaath Roodenburg / Projectadministrateur, tot april 2012

28 30 Bijlagen jaarbericht Financiën Realisatie 2012 Begroting 2012 Baten x x Bijdrage OCW Projectopbrengsten Overige opbrengsten Totale baten Lasten Personeelskosten Projectkosten Materiele kosten Totale lasten Baten 2012 Het Rathenau Instituut realiseerde in 2012 baten ter waarde van Het aandeel van de bijdrage van het Ministerie van OCW bedroeg 92% en werd via de KNAW ontvangen. Niet-structurele projectopbrengsten bedroegen 7% en werden met name ontvangen van Europese organisaties en de Stichting Kennis voor Klimaat. Het voornemen uit 2011 om een groter aandeel van de financiering uit de externe markt te halen heeft nog niet in volle omvang tot resultaat geleid in Het plan wordt in 2013 verder uitgewerkt. De overige opbrengsten hebben betrekking op royalties, detachering van personeel en overige personeelsopbrengsten, waaronder zwangerschapsuitkeringen.

29 Rathenau Instituut 31 Lasten 2012 In 2012 werden minder kosten gerealiseerd dan bij het opstellen van de begroting werd voorzien. In totaal werd gerealiseerd. Het verschil werd voornamelijk veroorzaakt door lagere kosten voor de projecten van het instituut. Projecten ondervonden vertraging door verschuiving in de werkpakketten van medewerkers, vertrek van personeel, zwangerschapsverlof en ziekte. Enkele nieuwe projecten kenden een minder voortvarend begin dat was beoogd. De reguliere materiële kosten vielen lager uit, verdeeld over meerdere posten: Er was voorzien dat er in 2012 zou worden verhuisd naar een ander pand. Deze plannen zijn van de baan en in plaats daarvan zal in 2013 sprake zijn van een interne verhuizing met uitbreiding van kantoorruimte. De personeelskosten kwamen 1% boven begrotingsniveau uit, al vielen enkele onderliggende posten hoger en lager uit dan begroot. Vrijvallende gelden vanwege vacatures werden gecompenseerd door extra kosten voor inhuur ter overbrugging van vacatures, ter vervanging van langdurig zieken en om piekbelastingen op te vangen. Consolidatie De jaarrekening van het Rathenau Instituut wordt geconsolideerd in de jaarrekening van de KNAW en is als zodanig ook opgenomen als onderdeel van het jaarverslag van de KNAW.

30 32 Bijlagen jaarbericht Sociaal Jaarverslag 2012 In 2012 zijn elf nieuwe medewerkers in dienst getreden: drie medewerkers bij de Afdeling Technology Assessment, vijf bij de afdeling Science System Assessment, één bij de afdeling Communicatie en twee bij de afdeling Bedrijfsvoering en Ondersteuning. Negen medewerkers hebben het instituut verlaten: vijf medewerkers bij de afdeling Technology Assessment, twee bij de afdeling Science System Assessment, één bij de afdeling Communicatie en één bij de afdeling Bedrijfsvoering en Ondersteuning. Op 31 december 2012 waren 57 (53,02 fte) personen in dienst, tegenover 55 personen (48,61 fte) in Het percentage personeelsleden in vaste dienst ten opzichte van personeelsleden in tijdelijke dienst bedraagt Vorig jaar was de verhouding Ultimo 2012 bestaat het personeel voor 60% uit vrouwen en 40% uit mannen. In 2011 was de verdeling 62% vrouwen en 38% mannen. De BHV- en EHBO-organisatie bestaat uit vijf personen. Sinds juni 2012 is de zesde plaats vacant. De drie BHV ers en twee EHBO ers hebben hun (na)scholingstrainingen gevolgd. De Arbocommissie bestaat uit vier leden. Twee leden zijn met zwangerschapsverlof. Daarom is er één tijdelijk lid toegevoegd aan deze commissie. De preventiemedewerker is tevens voorzitter van de Arbocommissie. In totaal heeft in 2012 één persoon op detacheringsbasis bij het Rathenau Instituut gewerkt (in 2011 waren dat er twee). Er waren vier gastmedewerkers, tegenover twee gastmedewerkers in Daarnaast hebben er in 2012 drie mensen tijdelijk de afdelingen Bedrijfsvoering & Ondersteuning en Communicatie ondersteund in verband met langdurige ziekte. In totaal waren er in 2012 zes langdurig zieken, net als in In 2012 zijn 22 verschillende opleidings- en coachingstrajecten gevolgd door 26 medewerkers van het Rathenau Instituut. Hiermee heeft 46% van de medewerkers enige vorm van opleiding gehad. In totaal is ruim besteed aan opleidingen. Een jaar eerder was dit

31 Rathenau Instituut 33 9 Begeleidingscommissies Opkomende markten voor lichaamsmateriaal Prof. dr. Christine Dijkstra / hoogleraar Moleculaire Celbiologie en Immunologie, VU Medisch Centrum Amsterdam; bestuurslid Rathenau Instituut Prof. dr. Frans Brom / hoofd afdeling Technology Assessment Rathenau Instituut Prof. dr. Didi Braat / hoogleraar Voortplantingsgeneeskunde UMC St. Radboud; vicevoorzitter Raad voor de Volksgezondheid en Zorg Prof. dr. Clemens van Blitterswijk / hoogleraar Tissue Regeneration Universiteit Twente Mr. Marleen de Bruijn-van Beek / secretaris Raad van Bestuur Sanquin Bloedvoorziening Nederland Drs. Elles van Cromvoirt / programmamanager Transplantatie en Donatie Nierstichting Nederland Drs. Barbara van Erp / chef redactie PARK; Auteur van 'Vruchtbare Dagen' Rineke van Doorn / bestuurslid Nederlandse Vrouwen Raad Drs. Ben Scharp / medisch adviseur stafafdeling Ontwikkeling Nederlandse Zorg Autoriteit Prof. dr. Kim Putters / Eerste Kamerlid PvdA; hoogleraar Management van instellingen in de gezondheidszorg, Erasmus Universiteit Rotterdam Betere mensen Prof. dr. Christine Dijkstra / hoogleraar Moleculaire Celbiologie en Immunologie, VU Medisch Centrum Amsterdam; bestuurslid Rathenau Instituut Dr. Maartje Schermer / universitair hoofddocent Medische ethiek en filosofie van de geneeskunde, Erasmus Universiteit Drs. Rob van Hattum / creatief directeur NEMO; directeur wetenschapsprogramma s VPRO Dr. Dick Hermans / voorzitter College van Zorgverzekeringen Prof. dr. Margo Trappenburg / bijzonder hoogleraar Sociaal politieke aspecten van de verzorgingsstaat en overlegeconomie, Universiteit van Amsterdam; universitair hoofddocent departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap, Universiteit Utrecht Klimaatengineering Dr. Maarten van Aalst / directeur van het Internationale Rode Kruis Klimaatcentrum Prof. dr. Arthur Petersen / chief scientist bij het Planbureau voor de Leefomgeving en bijzonder hoogleraar Wetenschap en Milieubeleid aan de Vrije Universiteit Amsterdam

32 34 Bijlagen jaarbericht 2012 Jip Lenstra / programmamanager bij ECN en adviseur bij Ecorys Joke Vroom / afdelingshoofd Klimaat bij het Ministerie van Infrastructuur & Milieu Jesse Reynolds / onderzoeker op het gebied van klimaat en (internationaal) recht aan de Universiteit van Tilburg Meetbare Mens Drs. Edwin van Huis / algemeen directeur van NCB Naturalis te Leiden; bestuurslid van het Rathenau Instituut Monique Nolte / documentairemaakster en producent Ir. Maarten den Braber / mede-oprichter van Quantified Self Europe Prof. dr. Alain van Gool / coördinator Biomarkers in Personalized Medicine bij TNO / hoogleraar Molecular Profiling aan de Radboud Universiteit Nijmegen Drs. Godelieve van Heteren / Directeur Rotterdam Global Health Initiative aan de Erasmus Universiteit Rotterdam / Directeur Europa Arena Persuasieve E-coaching Prof. dr. Leon Kenemans / hoogleraar Humane biopsychologie en psychofarmacologie aan de Universiteit Utrecht / wetenschappelijk directeur van het Nationaal Initiatief Hersenen en Cognitie Dr. ir. Reinder Haakma / onderzoeker bij Philips Research Dr. Wouter Segeth / program officer bij Technologiestichting STW Prof. dr. Emile Aarts / vice-decaan bij de faculteit Wiskunde & Informatica en hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven; bestuurslid van het Rathenau Instituut Dr. Elly Plooij-van Gorsel / onder andere voorzitter van het bestuur van het Nederlands Instituut van Psychologen Voorgeprogrammeerd Prof. dr. Emile Aarts / vice-decaan bij de faculteit Wiskunde & Informatica en hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven; bestuurslid van het Rathenau Instituut Prof. dr. Jos de Haan / afdelingshoofd onderzoeksgroep Tijd, Media & Cultuur bij het SCP; bijzonder hoogleraar ICT, Cultuur en Kennissamenleving aan de Erasmus Universiteit Rotterdam Ir. Maurits Kreijveld / onderzoeker bij het Rathenau Insituut Prof. dr. Ronald Leenes / hoogleraar Regulering door technologie aan de Universiteit van Tilburg Drs. Rashid Niamat / directeur van Niamat Media Groep Prof. dr. ir. Gerard van Oortmerssen / hoogleraar De evolutie van internet, Universiteit van Tilburg

33 Rathenau Instituut 35 Prof. mr. Corien Prins / hoogleraar Recht en informatisering en decaan Tilburg Law School van de Universiteit van Tilburg; Lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid; Bestuurlid van het Rathenau Instituut Coördinatie in het Nederlandse Wetenschapssysteem Dr. Eppo Bruins / directeur van Technologiestichting STW Prof. dr. Christine Dijkstra / hoofd van de afdeling Moleculaire Celbiologie, Vrije Universiteit Medisch Centrum (in de adviescommissie tot maart 2012) Prof. dr. Stefan Kuhlmann / voorzitter van de afdeling Science, Technology and Policy Studies, Universiteit Twente Dr. Colja Laane / directeur van het Netherlands Genomics Initiative Prof. dr. ir. Harry Lintsen / bestuurslid van het Rathenau Instituut en emeritus hoogleraar techniekgeschiedenis, Technische Universiteit Eindhoven Dr. Jan Peter van den Toren / managing partner van Birch Consultants (in de adviescommissie vanaf maart 2012) Betrouwbare Wetenschap voor Beleid Prof. dr. ir. Wiebe Bijker / hoogleraar Techniek en samenleving aan de Universiteit Maastricht Prof. dr. Cees Midden / hoogleraar Human Technology Interaction aan de Technische Universiteit Eindhoven Drs. Benno Bruggink / woordvoerder van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit Prof. dr. ir. Erik Lebret / chief scientist Integrated Risk Assessment bij het RIVM; hoogleraar in Environmental Health Impact Assessment aan de Universiteit Utrecht Prof. dr. André Knottnerus / voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en onder andere Hoogleraar Huisartsgeneeskunde aan de Universiteit Maastricht Dr. Dorette Corbey / algemeen directeur van de Adviesraad voor het Wetenschapsen Technologiebeleid Niet-academische Kennisinstellingen Drs. Erik Drop / directeur Strategy & planning bij TNO Prof. dr. John Grin / hoogleraar Beleidswetenschappen (ihb systeeminnovaties) aan de Universiteit van Amsterdam Prof. dr. ir. Harry Lintsen / bestuurslid van het Rathenau Instituut en emeritus hoogleraar Techniekgeschiedenis, Technische Universiteit Eindhoven Ariëlle de Ruijter / directeur Landelijk Kenniscentrum voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie Dr. Hessel Speelman / onder andere vice-voorzitter van de Waddenacademie KNAW

34 36 Bijlagen jaarbericht 2012 Prof. dr. Wim van Vierssen / directeur van KWR Watercycle Research Institute en hoogleraar Science System Assessment van het watergerelateerde onderzoek aan de TU Delft Kennis voor Klimaat Stefan Kuhlmann / hoogleraar Foundations of Science, Technology and Society aan de Universiteit Twente Arthur Petersen / chief scientist bij het Planbureau voor de Leefomgeving; bijzonder hoogleraar Wetenschap en milieubeleid aan de Vrije Universiteit Amsterdam Peter Keet / coördinator Onderzoeksbeleid bij het Ministerie van Economische Zaken Philip Larédo / onderzoeksdirecteur bij het Laboratoire Territoires Techniques et Sociétiés (LATTS) van ENPC (Ecole Nationale des Ponts et Chaussées)

35 Rathenau Instituut Samenwerkingspartners Samenwerkingspartners in gezamenlijk onderzoek. 1. Partners in GEST: UCLAN, Groot-Brittannië KIT, Duitsland CASTED, China RIS, India 2. Partners in SYBHEL: University of Bristol, Verenigd Koninkrijk University of Zurich, Zwitserland University of Deusto, Spanje 3. Partners in PACITA: Danish Board of Technology Foundation Denemarken Karlsruhe Institute of Technology (KIT) Duitsland Institute of Technology Assessment and Systems Analysis (ITAS), which is an institute of KIT Duitsland Norwegian Board of Technology (NBT) Noorwegen Institute of Technology Assessment (ITA) Oostenrijk Applied Research and Communications Fund (ARC), Bulgarije Institute of Technology of Biology and Chemistry (ITQB), Portugal Institute Society and Technology (IST), België Catalan Foundation for Research and Innovation (FCRI), Spanje Swiss Centre for Technology Assessment (TA-SWISS), Zwitserland Knowledge Economy Forum (KEF), Litouwen Technology Centre ASCR, Tsjechië SPIRAL Research Centre, België University College Cork, Ierland Hungarian Academy of Sciences (HAS), Hongarije 4. Partners (ETAG) in Making Perfect Life: Institute of Technology Assessment (ITA), Wenen Fraunhofer Institute for Systems and Innovation Research (ISI), Karlsruhe Institute for Technology Assessment and Systems Analysis (ITAS), Karlsruhe which is an institute of KIT Duitsland 5. Partners (ETAG) in Security of E-governernment: Danish Board of Technology (DBT)

36 38 Bijlagen jaarbericht 2012 Institute for Technology Assessment and System Analysis (ITAS) 6. Consortium Healthy Lifestyle Solutions (HLS) bij E-Coaching bestaand uit: NIHC Philips STW 7. Universiteit Eindhoven (NWO-project) bij Beleidsworkshop Persuasive Technology in Automotive 8. Universiteit Twente bij Patiënten Weten Beter Samenwerkingspartners overig 1. Ministerie van Veiligheid & Justitie in Human Enhancement (Debat Brein) 2. igem in Synthetische Biologie 3. Platform LIS bij Grondstoffen 4. Expertisecentrum Journalistiek bij studiedag Homo Digitalis 5. NWO bij Spinoza te Paard (tot half 2012) 6. Border Sessions bij Human Enhancement 7. Haagse Hogeschool bij Voorgeprogrammeerd 8. nvwa bij betrouwbare wetenschap 9. Ministerie van Economische Zaken in Energie Ministerie van Infrastructuur en Milieu in Klimaatengineering 11. Rode Kruis in Klimaatengineering 12. Stichting CCC in Patiënten Weten beter 13. STT in Voorgeprogrammeerd 14. DDMA in Voorgeprogrammeerd