Tekst en foto s: Elly Vogelaar

Transcriptie

1 Tekst en foto s: Elly Vogelaar Wat moet je doen als het gras in je weiland harder groeit dan je ganzen kunnen opeten? Dan moet je op zoek naar andere grazers. En Gijs van Leeuwen wilde geen paard, geen koe en geen schaap; het moest een simpel dier zijn, waar hij weinig omkijken naar zou hebben, en dat vooral gras at. De Leidschendammer Gijs van Leeuwen is een enthousiaste dierenliefhebber en maakt deel uit van Combinatie Vlietland, een vriendenclub die niet onverdienstelijk bezig is met de fokkerij van Satijnkonijnen, Hangoordwergen, Pommerse ganzen, diverse kippenrassen en tilduiven. En sinds een paar jaar dus ook Nandoes. Dat bevalt prima, zegt hij. Alles wat hij er over gelezen had is uitgekomen. Ik zou geen gemakkelijker dier weten! aldus een enthousiaste Gijs. Hoe kom je er op, zou je denken. Gijs had een advertentie gezien waarin jonge Nandoes te koop werden aangeboden, dat was in België. Omdat hij werkelijk niets van deze dieren wist, begon hij zoveel mogelijk informatie bij elkaar te zoeken op Internet. Zo erg veel was er niet eens te vinden, maar wat hij las, stond hem wel aan. Zo begon het Nandoe-avontuur, in België werden 4 kuikens van 2 ½ maand oud opgehaald; 3 hennen en 1 haan. En het ging allemaal goed, héél goed. Nandoes zijn echt makkelijk te houden. Zelfs het schuurtje is eigenlijk overbodig, want ze slapen gewoon buiten in het gras. Ook afgelopen winter, toen het vaak streng vroor en er menig keer een dik pak sneeuw lag. Dan lagen ze in de wei te slapen onder een deken van sneeuw. Als het weer dag wordt, staan ze op, schudden de sneeuw van zich af en lopen weer. Het duurt 3 jaar voordat ze volwassen zijn, zegt Gijs, en deze zomer waren er voor het eerst eieren en de haan ging baltsen ; hij zet dan zijn zware vederdos op en zwaait met zijn nek, terwijl hij een diepe roep laat horen. Die roep klinkt een beetje als: Nandoe, en dat is waar ze hun naam aan te danken hebben. Dit was een nieuwe attractie voor de vriendenclub; vooral het treden van de haan werd met gemengde gevoelens gade geslagen. Het is een heel gedoe hoor, zegt Gijs. De hen gaat door de poten als de haan gaat treden, en de veren vliegen in het rond. In de natuur verzamelt een haan een aantal hennen om zich heen, dat kunnen er wel 10 zijn. Als de broedtijd is aangebroken, maakt de haan een nest. Hier ging dat ook zo, het werd een soort kuil in een verre hoek van het weiland. De hennen leggen dan de eieren om het nest heen, ook wel een meter er vanaf, en de haan rolt ze dan het nest in. Als hij vindt dat er genoeg zijn, gaat hij broeden. Dat doet de haan dus zelf; hij zit trouw 40 dagen op het nest, met enkel een uurtje pauze om te eten en drinken. Ook de zorg voor de kuikens wordt uitsluitend door de haan gedaan. De haan van Gijs ging het

2 ook doen ; hij lag helemaal plat in de kuil, kop op de grond. Maar veel langer dan een paar uur hield hij het niet uit. Als ze dan de eieren weggehaald hadden, begon het hele proces weer opnieuw, in een nieuwe kuil, maar telkens gaf de haan het te snel op. Misschien is hij nog te jong, denkt Gijs. Volgend jaar zal het vast wel lukken. Er waren véél eieren gelegd, wel een stuk of 60, en uiteindelijk besloten ze om er toch een paar in de broedmachine te leggen. Niet alle eieren waren bevrucht. Er zijn 3 kuikens uitgekomen, waarvan er eentje dood ging. Broeden kan in ieder type broedmachine, ook in een eenvoudige vlakbroeder. Het broedproces duurt tussen de 41 en 45 dagen. Houd de eerste week een temperatuur aan van 38º C. (=100º F.) daarna geleidelijk iets lager, tot aan 36 à 35º in de laatste week. Een relatieve vochtigheid (RV) tussen de 40 en 50% is meestal voldoende. Nandoe-eieren moet minimaal 1x per dag worden gekeerd; maar beter is 4 tot 6 keer te keren. De eieren zijn erg groot, ze wegen gemiddeld 600 gram en zijn crèmekleurig. Ze zijn geschikt voor consumptie, al is er in verhouding meer dooier dan bij een gewoon kippenei. Pannenkoeken of omeletten van Nandoe-ei smaken prima, zegt Gijs van Leeuwen. Er zijn nu geen eieren, maar nog wel enige uitgeblazen exemplaren, zodat ik toch een foto kan maken, en ter vergelijking wordt er een Antwerpse Baardkrielei bij gelegd. Mooi verhaal en waar gebeurd is het verhaal van de jongen van een jaar of 15 die deze zomer om een ei kwam vragen. Neem maar mee, zeiden de mannen van Combinatie Vlietland. Maar een aantal weken later belde er een wanhopige moeder op: Mijn zoon heeft van u een Nandoe-ei gekregen en heeft dat hier thuis in een kistje gelegd met twee lampjes er boven. Maar hij is op vakantie gegaan en nu zie ik dat dat ei

3 Nandoes in de wei bij Gijs van Leeuwen

4 uit gaat komen..! De jongen had dat dus blijkbaar wel heel nauwkeurig gedaan. De moeder kreeg wat instructies en goede raad, ook over het kuikenvoer, en na een paar dagen belde ze nog eens, alles was voorspoedig gegaan, en het kuiken deed het goed. Ze klonk opgetogen. Maar na nog eens een paar weken belde ze wéér, en klonk toen niet echt enthousiast meer. De kleine Nandoe liep de hele dag achter haar aan, en poepte alles onder. Een Nandoe is dus duidelijk géén huisdier! Links: Nandoe-ei en Antwerpse baardkriel-ei Rechts en onder: Kuiken uit de broedmachine Maar hier buiten in de wei, dat gaat natuurlijk prima. Ze hoeven nauwelijks bijgevoerd te worden, want ze vinden hier van alles. Behalve gras eten ze ook vliegen, sprinkhaantjes, kikkers, zelfs de spinnen worden van het hek gehapt. Ze krijgen wel elke dag schoon drinkwater, en toch ook wat extra voer; meestal oud brood, wat heel fijn gemalen is, dat krijgen ze in een bak. Door zo wat extra s te geven blijven ze tam. Wat struiken voor schaduw stellen ze wel op prijs. Ze gaan echter nooit onder het afdak wat er hier aan de schuur zit, maar het eten kan daar wel droog staan. Toch zijn er ook wel een paar minpuntjes op te noemen, vooral dat ze gauw in de stress raken. Hier zijn ze inmiddels overal aan gewend, auto s, honden, tractoren; het is een kwestie van één keer zien, en dan weten ze het. Maar die eerste keer! Dan gaan ze in paniek aan het rennen, vleugels wijd, ze kunnen zich zelfs doodlopen! Ook het vervoeren is niet makkelijk. Het beste kan je ze zo krap mogelijk opsluiten, en blinddoeken ; als ze niks zien blijven ze rustig.

5 Baltsende Nandoe haan met zijn hennen. Foto: Gijs van Leeuwen Tot slot nog wat algemene informatie over de Nandoe: LATIJNSE NAAM: Rhea Americana ORDE: Struisvogels CATEGORIE: Loopvogels FAMILIE: Nandoes VERSPREIDING: Oost- en Zuid-Brazilië, Bolivia, Paraguay, Noord- en Midden-Argentinië. UITERLIJK: Mannetje: borst, buik, en veren: bruin. De poten zijn kaal en krachtig, bedekt met een serie hoornen platen. Wijfje: Hetzelfde, er is geen verschil tussen het mannetje en het wijfje. ALGEMEEN: Nandoes leven niet in het oerwoud of in de bergen, maar grotendeels op de met gras begroeide, uitgestrekte vlakten van Zuid-Amerika. Ze vormen kleine troepen, bestaande uit een mannetje en meerdere vrouwtjes en zij verplaatsen zich niet veel. Nandoes in Artis. Kuikens op vaders rug. Foto Artis/Ronald van Weeren.

6 Ze zijn dol op voederplanten, waardoor ze concurrentie voor schapen vormen. Overigens zijn ze voor hen erg nuttig, aangezien ze de graankorrels eten die op de schapenvacht kleven en de wol minder waard maken. De Nandoe kan niet vliegen maar wel heel snel rennen. Zijn vleugels dienen om het evenwicht te bewaren en doen dienst als een soort roer. Als hij op de vlucht is gaat de ene vleugel omhoog en de andere omlaag, zodat hij snelle, haakse bochten kan maken om een belager van zich af te schudden. Foto: Petra de Groot Van de loopvogels is de struisvogel de grootste, met zijn hoogte van 2,6 meter en een gewicht van 135 kg. Het is tevens de meest bekende loopvogel en ook degene die het meest voorkomt, zowel in het wild als voor de kweek. Het is vooral de struisvogel die gekweekt wordt voor het vlees, leder en andere producten. De Emoe, afkomstig uit Australasia (inclusief New Guinea), is de tweede in orde van grootte. Hij wordt zo'n 1,8 meter hoog en kan tot 60 kg wegen. De pluimen zijn bruin en de kop is zwart. Een Emoe-ei heeft een donkergroene kleur. In tegenstelling tot de struisvogel (2 tenen) heeft de Emoe drie tenen. Emoes leven in paren. De Nandoe is behoorlijk wat kleiner dan de Emoe. Zijn thuisbasis is Zuid Amerika. Er zijn 2 soorten; de Darwins Rhea die 22 kg weegt, een groenachtig ei legt en vooral leeft in de bergstreken boven de 4000 meter, en de Common Rhea, die ongeveer 34 kg weegt, een geelachtig ei legt en ongeveer 1,75 m hoog kan worden. De Nandoe heeft eveneens drie tenen, zijn hals en dijen zijn even dicht bepluimd maar hij heeft geen staartveren. Copyright 2005 Aviculture Europe. All rights reserved by VBC