Efficiënt kalvermanagement Een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf

Transcriptie

1 Efficiënt kalvermanagement Een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf

2 Een hoge levensproductie van koeien: het verdiende resultaat van eersteklas kalvermanagement Als een koe wordt afgevoerd, vervangen veehouders deze het liefst door een vaars uit eigen opfok. Aangezien de veestapel meestal bestaat uit een groot deel eerstekalfs koeien (tot 40%) en het twee lactaties duurt voordat de opfokkosten terugverdiend zijn, is alles wat een vaars helpt om gezond, vruchtbaar en productief te blijven een goede investering. In een ideale situatie kalven vaarzen af op 24 maanden, op een afkalfgewicht van ongeveer 600 kg*. Daarnaast zijn de vaarzen gezond, hebben ze geen vruchtbaarheidsproblemen en zorgen ze voor een hoge levensproductie. Over het algemeen worden zwaardere, goed ontwikkelde vaarzen eerder drachtig, produceren ze meer melk in hun eerste lactatie, leven ze langer en presteren ze beter. Dit is echter niet alleen waar het om draait bij de kalveropfok, het is ook een belangrijke factor in het bepalen van het succes van het bedrijf. Maar, zoals iedereen die met melkkoeien werkt weet, is dit makkelijker gezegd dan gedaan. Alle beslissingen en acties die ondernomen worden op een melkveebedrijf zijn van hun succes afhankelijk van de kennis en kunde van de veehouder en eventuele werknemers. Dit boek is gemaakt om veehouders te voorzien van hedendaagse, goed gedocumenteerde kennis en informatie en om ze te ondersteunen bij het zo goed mogelijk opfokken van hun kalveren. Het geeft informatie over de behoeftes van kalveren en aanbevelingen op het gebied van voedings-, huisvestingsen gezondheidsmanagement in de verschillende leeftijdsgroepen. We hopen dat dit boek praktische tips voor u heeft. We wensen u veel leesplezier en succes met uw kalveren! Elke belangrijke stap in het leven van het kalf volgen In onderstaand schrijven worden de managementaspecten voor elke kritieke ontwikkelingsfase van het kalf, tot aan een leeftijd van zes maanden, beschreven. Na 6 maanden spreken we van een vaars. * 400 kg voor de kleinere rassen

3 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf 3 Inhoud en korte samenvattingen Voor de geboorte Rondom de geboorte De eerste dag Om gezonde, sterke kalveren te krijgen bij de geboorte en voor een optimale start van de lactatie, moet veel aandacht besteed worden aan de voeding en het management van drooggezette koeien en drachtige vaarzen. Goed management rondom het afkalven is erg belangrijk voor een goede start van het kalf. Door in een protocol te beschrijven hoe men moet werken bij de geboorte van het kalf kunnen er complicaties en zelfs kalversterfte worden voorkomen. Voor de kalverhuisvesting en het bijhouden van de groei is het ook aan te raden een protocol te ontwikkelen. Een goede eerste levensdag is van cruciaal belang voor de overlevingskansen van het kalf. Goede beoordelingsroutines en verzorgingsprocedures zijn net zo belangrijk als een schoon en droog ligbed en dat blijft zo voor de komende 6 maanden Biest De eerste weken De eerste maand Biest is van levensbelang voor het pasgeboren kalf. Een juiste verstrekking van biest volgens de vier gouden regels, betekent dat er snel een grote hoeveelheid kwalitatief hoogwaardige biest opgenomen wordt om de levensvatbaarheid te vergroten en de kans op ziekte en een slechte start in het leven te verminderen. We spreken ook wel van de 4 V s: Veel, Vlug, Vaak en Vers. Om een goede start en een snelle groei te bevorderen ligt de focus in deze periode om het kalf zelf melk te laten drinken, de introductie van krachtvoer en water en een snelle herkenning van ziektes of andere problemen. Een schone omgeving is belangrijk om diarree te voorkomen en een goede ventilatie en voldoende strooisel verminderen de kans op longontsteking. Omdat oudere dieren vaak de bron van infecties zijn, gaat de behandeling van jongere kalveren voor die van oudere dieren. Omdat de focus op snelle groei ligt, worden hier verschillende voersystemen en -technologieën omschreven. Ook de voor- en nadelen van de verschillende manieren van huisvesting komen aan de orde, evenals de effecten van hoge en lage temperaturen op kalveren Tweede maand De grootste uitdaging in deze periode is om een goede groei en gezondheid te behouden tot het moment van spenen. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat het kalf een consistente hoeveelheid krachtvoer opneemt en dat de melkopname langzaam wordt afgebouwd. Kalverdrinkautomaten zijn uitermate geschikt om de overgang van melk naar ruw- en krachtvoer soepel te laten verlopen. In deze periode moet verplaatsen of hergroeperen van kalveren vermeden worden, omdat de stress van het verplaatsen de weerstand vermindert en bijvoorbeeld longontsteking kan veroorzaken. Vanaf spenen tot 6 maanden Om maximale groei te bereiken is goede voeding belangrijk, essentieel hierbij is een rantsoen met de juiste eiwit-/ energieverhouding. Probeer de wisseling van huisvesting zoveel mogelijk te beperken om groeiachterstand te voorkomen door bijvoorbeeld luchtweginfecties. Past u beweiding toe, let er dan op dat er correcte bijvoeding plaatsvindt om de groeidip te beperken.

4 4 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf Prestatie-indicatoren in de kalveropfok Er zijn drie belangrijke doelstellingen om het gewenste aantal gezonde, vruchtbare en productieve vaarzen op te fokken: 1 Kalversterfte naar een lager niveau brengen 2 Een goede kalvergroei realiseren 3 Een goede kalvergezondheid realiseren Het wordt sterk aanbevolen om prestatieindicatoren te gebruiken om te bepalen hoe goed uw bedrijf voldoet aan de doelstellingen die gesteld zijn om de prestaties te verbeteren. Deze indicatoren worden Key Performance Indicators genoemd (KPI s). KPI s dienen als uitstekend hulpmiddel voor benchmarking, besluitvorming en opvolging van het effect van veranderingen. Verschillende maar overlappende KPI s worden gebruikt voor de drie doelgebieden. Kalversterfte naar een lager niveau brengen Het aandeel vaarskalveren dat tijdens de opfok sterft is vaak rond de 20%. Als kalversterfte tijdens de geboorte en in de eerste 24 uur meegerekend wordt is dit percentage zelfs nog hoger. Na een moeilijke geboorte zijn de meest voorkomende oorzaken van sterfte in de eerste maand diarree en longontsteking in een later stadium. Ondanks dat er grote verschillen zijn tussen de veehouderijbedrijven en het aantal aanwezige dieren, is het goede nieuws dat steeds meer veehouders onder de 10% kalversterfte zitten. De noodzaak om de levensduur van koeien te verlengen wordt tegenwoordig vaak benadrukt, maar kalversterfte wordt daarbij zelden genoemd. Het zou correcter zijn om deze verliezen ook in de berekeningen mee te nemen. Een duurzame koe begint bij de geboorte! Slechte vruchtbaarheidscijfers en een hoge kalversterfte kunnen leiden tot een tekort aan nieuwe vaarzen die de veestapel aanvullen. Alleen in veestapels met een zeer goede gezondheid raden wij aan om minder dan 35 vaarskalveren op jaarbasis op te fokken per 100 koeien. KPI s gebruiken om kalversterfte bij te houden en de aanwas van vaarzen te berekenen Aantal geboortes per jaar of maand Aantal drachtige vaarzen Aantal doodgeboren kalveren (sterfte binnen 24 uur) Sterfte: week 1 Sterfte: maand 1 Sterfte: maand 2 3 Sterfte: maand 4 6 Afvoeren/Sterfte: 6 maanden tot afkalven Oorzaken bijhouden van sterfte/reden van afvoeren Een goede groei genereren tijdens de opfokperiode De groei en opname van voedingsstoffen voorafgaand aan het spenen hebben een groot effect op de latere melkgift, zelfs nog meer dan de genetische selectie op productie. Genetische selectie zorgt voor zo n kg melk extra per lactatie. Kalvervoeding en kalvermanagement voor het spenen levert minstens 4 keer zoveel melk op dan genetische selectie in de eerste en tweede lactatie. In de praktijk is er een grote variatie in de groei tussen veestapels en individuele dieren en er zijn nagenoeg geen voordelen aan het beperken van de gewichtstoename bij elk(e) kalf of vaars. Er is enorm veel wetenschappelijk bewijs over de voordelen van een hoge groei voor kalveren met goede voeding.

5 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf 5 Voordelen van een hoge groeisnelheid Snelle jeugdgroei (voor het spenen) wordt geassocieerd met een lager sterftecijfer Snelle jeugdgroei wordt geassocieerd met hogere melkgiften tijdens de eerste en tweede lactatie Hoge groei (> 600 gr/dag) wordt geassocieerd met betere vruchtbaarheid, zowel bij jongvee als vaarzen Snelle jeugdgroei, waardoor vaarzen voor de eerste keer op leeftijd (24-25 maanden) kunnen afkalven, resulteert in een hogere levensproductie Hogere groei en eerder afkalven voor de eerste keer, vermindert de arbeids- en voerbehoefte tijdens de opfok De aanbeveling voor grotere rassen is om een dagelijkse gewichtstoename van tenminste 750 gram te realiseren over de gehele opfokperiode. Voor kleinere rassen zoals Jersey wordt 500 gram of meer aanbevolen KPI s om de groei bij te houden Het wordt aanbevolen om de gewichtstoename te meten tijdens de volgende levensfasen: Geboorte tot spenen Spenen tot zes maanden Zes maanden tot bevruchting Bevruchting tot afkalven Een goede gezondheid tijdens de opfokperiode Gezondheidsproblemen hebben een nadelig effect op de kalvergroei en de latere prestaties als melkkoe. Er is bijvoorbeeld aangetoond dat kalveren die met antibiotica zijn behandeld, zo n 500 kg minder melk produceren in de eerste lactatie in vergelijking met niet-behandelde kalveren. Ook hier varieert de gezondheidsstatus tussen veestapels, waarbij het aandeel kalveren dat met antibiotica wordt behandeld varieert van 0 tot 100%. Ook is het nuttig om KPI s voor kalversterfte bij te houden. Kalversterfte betekent niet alleen een tekort aan toekomstige vaarzen, maar het is ook een sterke indicatie van een gezondheidsprobleem onder de kalveren. KPI s om de kalvergezondheid te monitoren Antibioticabehandelingen van kalveren Sterfte: maand 1 Sterfte: maand 2-3 Sterfte: maand 4-6 Groeiverloop van geboorte tot spenen Groeiverloop van spenen tot 6 maanden Voorbeelden van KPI s voor kalveropfok % doodgeboren kalveren, incl. dood binnen 24 uur Uitstekend Acceptabel Actie ondernemen % kalversterfte 1 60 dagen % kalversterfte 2 maanden >2 puberteit Dagelijkse gewichtstoenamen gr/ dag over de gehele opfokperiode - Grote rassen < Kleine rassen <400

6 6 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf Gewichtstoename en groei meten weten en bijhouden Na de sterftecijfers zijn gewichtstoename en groei tijdens de opfokperiode de belangrijkste KPI s om in de gaten te houden als het gaat om goede resultaten bij de kalveropfok. Het lichaamsgewicht alleen geeft niet de volledige voedingsstatus van een vaars weer. De ontwikkeling van een vaars wordt beter geëvalueerd als de gewichtsmetingen aangevuld worden door metingen van het skelet, zoals de schofthoogte. De hoogte van een vaars geeft de skeletgroei weer, terwijl lichaamsgewicht de groei van organen, spieren en vetweefsel weergeeft. Er zijn verschillende redenen om de groei bij te houden: Om groeivertraging te voorkomen bij 1 e inseminatie en de 1 e keer afkalven Om te bepalen of kalveren ondervoed zijn Om te bepalen of vaarzen ondervoed of juist te ruim zijn in conditie Om te zorgen voor een gezond lichaamsgewicht bij de eerste keer afkalven Om problemen bij het afkalven te voorkomen Maar vooral om er zeker van te zijn dat je het maximale uit het vaarskalf haalt, door een optimale groei te realiseren. Kalveren kunnen gemonitord worden op vier verschillende manieren: Met behulp van een elektronische weegschaal: hoewel zeer tijd- en arbeidsintensief, geeft deze methode zeer nauwkeurige informatie over het lichaamsgewicht en de dagelijkse toename. Door de schofthoogte te meten (de hoogte gemeten op de schouder of heup het hoogste punt van de rug van de vaars, gemeten vanaf de schouder of de heup; a in het plaatje). Deze meting staat in relatie met de kalvergrootte en het gewicht. Door meetlinten te gebruiken om de omvang van de borstkas te meten en zodoende het gewicht te kunnen schatten. De nauwkeurigheid van deze methode hangt sterk af van correct gebruik*. Door de kruishoogte te meten ( b in het plaatje). De kruishoogte van een Holstein vaars hoort op vier maanden ongeveer 103 cm te zijn, 105 cm op vijf maanden en 109 op zes maanden. Door de grootte regelmatig te meten krijg je een goede indicatie of de vaarzen voldoende groeien. Het geeft je informatie over de kwaliteit van het voer en of er aanvullingen nodig zijn. Je kunt de groeisnelheid over de hele opfokperiode bijhouden (geboorte-afkalven) of tijdens specifieke fases in de opfok (geboorte-spenen, spenen-bevruchting, bevruchting-afkalven, weideperiode, etc.) a b *Correct gebruik van een meetlint Let op: Het kalf moet staan zoals afgebeeld. Voor betrouwbare resultaten zijn een juiste lichaamshouding, de positie van het meetlint en de druk op het lint van belang. Waar meten? Schofthoogte (a) en kruishoogte (b) Doelgewicht en schofthoogte voor Holstein-Friesian en Jersey kalveren Leeftijd (maanden) Holstein-Friesian Jersey Lichaamsgewicht Schofthoogte cm Lichaamsgewicht Schofthoogte cm kg kg

7 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf 7 Er zijn verschillende groeitabellen in omloop. Per land en per ras kunnen er verschillen in de aanbevelingen zitten. Hieronder staan twee voorbeelden van tabellen gebaseerd op schofthoogte en gewicht t.o.v. leeftijd voor groeiende Holstein-Friesian en Jersey vaarzen: Schofthoogte t.o.v. leeftijd Holstein Friesian en Jersey vaarzen Holstein Friesian Jersey Schofthoogte (cm) Inseminatie Leeftijd van het kalf (maanden) Gewicht t.o.v. leeftijd Holstein Friesian en Jersey vaarzen Gewicht (kg) Inseminatie Holstein Friesian Jersey Leeftijd van het kalf (maanden)

8 8 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf De prestaties van kalveren en vaarzen beginnen al voor de geboorte Doen Geef koeien een droogstand van minimaal 45 dagen Pas het voerrantsoen van droge koeien aan om vervetting te voorkomen Zorg voor voldoende aanvulling van vitamines en mineralen Zorg altijd voor smakelijk ruwvoer van goede kwaliteit en schoon, vers water Houd close-up koeien (in de late droogstand) goed in de gaten, tenminste twee keer per dag Vaccineer droge koeien als dat nodig is, om de hoeveelheid antistoffen in de biest te verhogen Niet doen Een te korte droogstand of zelfs overslaan Veel calcium en/of kalium in het rantsoen Koeien verhuizen 10-3 dagen voor het afkalven Hittestress aan het einde van de dracht Overbezetting van koeien die bijna moeten afkalven Grote rantsoenveranderingen Laten afkalven op de roosters of in de ligboxen Kalverprestaties beginnen bij de moeder Droogstaande koeien en drachtige vaarzen krijgen vaak veel minder aandacht dan zij verdienen. De meeste veehouders zullen het erover eens zijn dat een gezonde nieuwmelkte koe de grootste kans heeft op een succesvolle en gezonde lactatie. De meest succesvolle lactaties komen vaak voor in veestapels waar een duidelijke strategie gehanteerd wordt rondom het voeren en het management van droge koeien. De prestaties van een koe, evenals die van een kalf en een vaars, hangen voor een groot gedeelte af van de kwaliteit van het management en het voeren van droge koeien. Daarom kun je zeggen dat het toekomstige succes van kalveren en vaarzen bij de geboorte begint. Een optimaal management en het op de juiste manier voeden van droge koeien en drachtige vaarzen, staat garant voor de geboorte van gezonde, sterke kalveren en een optimale start van de lactatie voor de koe. Het management van droge koeien kan de kalverprestaties beïnvloeden Problemen rond afkalven resulteren vaak in langzamer groeiende kalveren Koeien die te ruim in conditie zijn hebben meer problemen met afkalven Koeien met gezondheidsproblemen leveren zwakkere en kwetsbaardere kalveren Koeien die gestrest zijn geven vaker doodgeboortes; hittestress tijdens de late dracht leidt tot groeiachterstand en beïnvloedt het kalf in de periode tot aan het spenen Een overgeslagen of erg korte droogstand heeft een negatief effect op de hoeveelheid en kwaliteit van de biest Slechte voeding van de koe kan de biestkwaliteit negatief beïnvloeden

9 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf 9 De droogstandsperiode uit oogpunt van het kalf De droogstand bestaat uit twee stadia: 1 Far off periode (begin van de droogstand tot 3 weken voor het afkalven) 2 Close-up periode (3 weken voor het afkalven): dit laatste stadium is voor zowel het afkalven zelf als voor de kalverprestaties erg belangrijk. Uiteraard geldt dit ook voor drachtige vaarzen die geen droogstand meemaken Far off periode De far off periode (> 3 weken voor de uitgerekende datum) is het ideale moment voor praktische dingen zoals het verhuizen van dieren, klauwbekappen, uiers scheren en vaccineren. Een vroegtijdige vaccinatie geeft het aantal antistoffen in de biest een boost, zodat ziekteverwekkers die ademhalings- en darmproblemen veroorzaken minder kans krijgen. Om stress dichterbij het afkalfmoment te voorkomen is het van belang om deze taken zo ver mogelijk voor de uitgerekende datum te doen. Close-up periode Voor zowel koe als kalf is een optimaal management en goede voeding van de droge koe en de drachtige vaars tijdens de close-up periode (3 weken voor het afkalven) van cruciaal belang. De koe moet gestimuleerd worden om veel voer op te nemen, zodat ze zonder problemen kan afkalven. Om dit te bereiken moet een goed uitgebalanceerd, smakelijk rantsoen aangeboden worden met genoeg structuur. Grote veranderingen in het rantsoen moeten vermeden worden. Door in deze periode vitamine E en selenium aan het rantsoen toe te voegen, is de koe beter bestand tegen ziektes, verbetert de kwaliteit van de biest en uiteindelijk ook de gezondheid van het kalf. Ook het comfort voor de koeien is in deze periode belangrijk. Door de koeien een comfortabel ligbed te bieden en genoeg ruimte, voorkom je sociale stress en klauwproblemen. Veranderingen in rantsoen of leefomgeving, of het nu gaat om een verhuizing of dat er nieuwe koeien toegevoegd worden aan een groep, moeten vermeden worden. Zorg er ook voor dat de koe niet al in de laatste 10 dagen naar het afkalfhok moet verhuizen. Ook hittestress moet vermeden worden, omdat dit de ontwikkeling van de placenta tegengaat, met als gevolg dat de ontwikkeling van het kalf ook achterblijft. Far off periode Close-up periode Voorwaarden voor goede close-up huisvesting Schone, droge, zachte, ruime, niet-gladde ligruimte of ligbox Ruime voerplaats Vermijd lang staan op beton Goede ventilatie zonder tocht Genoeg licht (zorg ook voor nachtverlichting) Eenvoudig te controleren Gemakkelijk in- en uitlopen van het afkalfhok voor zowel koeien als mensen

10 10 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf Afkalfhok Als close-up koeien in een traditionele ligboxenstal of grupstal gehuisvest worden kunnen ze een paar uur voor het afkalven naar het afkalfhok verplaatst worden. Een comfortabel hok bestaat uit een dikke laag droog stro en is voorzien van goede ventilatie. Waar mogelijk is het verstandig om vaarzen en zwakkere koeien apart te zetten in een kleinere groep, om stress te verminderen en deze dieren beter in de gaten te houden. Alle koeien in de groep moeten genoeg ruimte hebben om te kunnen gaan liggen en vrij te bewegen. Per koe moet 11,2 m 2 ruimte gerekend worden. Een vuistregel is om ruimte te hebben voor 140% van het gemiddeld aantal verwachte afkalvingen, om drukke periodes op te kunnen vangen. De geadviseerde ruimte in afkalfhokken is ten minste 11,2 m 2 per koe. Voor ligboxen wordt een breedte van 127 cm en een lengte van cm aanbevolen. Aan het voerhek wordt een ruimte per koe van 75 cm (grote rassen) geadviseerd. Geef aandacht aan iedere koe Geef aandacht een iedere individuele koe Het regelmatig controleren van close-up koeien is erg belangrijk. Problemen die zich na het afkalven manifesteren, kunnen voorkomen worden door een goede omgeving en voeding te bieden. Ook moet elke individuele koe veel aandacht krijgen tijdens de close-up periode en het afkalven, zodat probleemkoeien snel herkend worden. Koesignalen van een gezonde koe Goede eetlust Gevulde pens Regelmatige ademhaling met ongeveer 30 ademteugen per minuut met de bek dicht Kijkt je aan met heldere ogen Schoon en droog Geen tekenen van klauwproblemen, wonden of ziekte

11 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf 11 Rondom de geboorte Doen Een comfortabele en schone afkalfruimte is een eerste vereiste om problemen te voorkomen tijdens en na het afkalven Hanteer standaard werkprocedures voor toezicht en tussenkomst tijdens het afkalven Het kalf snel weghalen bij de moeder vermindert het risico op ziekteoverdracht Voordat een nieuwe koe of groep naar het afkalfhok verhuist moet het hok schoon en droog zijn Regelmatig controleren zorgt ervoor dat problemen tijdens het afkalven snel opgemerkt worden Niet doen De koe meer dan 10 dagen tussen de eerst en laatst mogelijke afkalfdatum in een afkalfhok voor meerdere koeien plaatsen Stress bij de koe veroorzaken tijdens het afkalven, dit kan de geboorte vertragen

12 12 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf Standaard procedures Probleemloos afkalven is de eerste stap naar een succesvolle kalveropfok. Een kalf kan zomaar sterven tijdens de geboorte of last krijgen van zuurstofgebrek of kneuzingen, wat een goede start in het leven niet ten goede komt. Er zouden afkalfprotocollen geschreven moeten worden, zodat het voor alle werknemers duidelijk is hoe er gehandeld moet worden in noodsituaties. Zo n protocol heet een Standard Operating Procedure (SOP), oftewel een werkinstructie of standaardprocedure. Het afkalven is een van de gebieden waarin het heel nuttig is om een SOP te hanteren. Deze standaardprocedures informeren medewerkers over de herkenning van de tekenen van het afkalven, de referentietijden voor tussenkomst en de juiste hygiënepraktijken bij het afkalven. Ze dienen ook de maatregelen te beschrijven die moeten worden getroffen om indien nodig een abnormale toestand, positie of houding van het kalf te verhelpen. Tijdens de bevalling moeten koeien zo weinig mogelijk gestoord worden. Er zouden SOP s ontwikkeld moeten worden voor het management en de hygiëne van het afkalfhok, het verhuizen van koeien en voor toezicht en tussenkomst bij de geboorte. Vereisten aan het afkalfhok Afkalfhok Het pasgeboren kalf is nagenoeg onbeschermd tegen infectieuze ziekten. Het is dus erg belangrijk om het hok goed schoon te maken tussen twee geboorten in, zodat de overdracht van ziekteverwekkers die in de afkalfruimte leven wordt voorkomen. Afkalfhokken, of het nu individuele hokjes of groepshokken zijn, moeten ruim en schoon zijn, met elke dag kg vers strooisel per kalf. De ondergrond moet voldoende grip bieden zodat de geboorte beter kan verlopen. Het klimaat en de ventilatie in de stal moeten goed zijn, om een hoge luchtvochtigheid te voorkomen en om ervoor te zorgen dat het strooisel niet extreem nat wordt. Als je even op je knieën gaat zitten en ze zijn nat als je weer omhoog komt, dan is het duidelijk niet droog genoeg voor je afkalvende koeien. Andere zaken om over na te denken zijn het toezicht, assistentie en zorg voor de koe en het kalf na de bevalling. Reiniging en desinfectie moet plaatsvinden tussen elke afkalving of groep en het hok moet naderhand voldoende tijd krijgen om op te drogen. Close-up hok Afkalfhok Vreetruimte 0,76 mtr aan het voerhek per koe Elk individuele hok heeft voer en water. Groepshokken hebben ten minste dezelfde ruimte als close-up koeien Ligruimte 1 ligbox per koe in een ligboxenstal of 11 m 2 per koe in een potstal of een stal met compostbodem Schoon en hygiënisch, 15 m 2 ligruimte per koe Ondergrond Zachte, antislip ondergrond (bijv. stro of zacht rubber) Zachte, antislip ondergrond (bijv. stro) Afleiding/afzondering N.v.t. Rustige, afgezonderde ruimte met weinig afleiding tijdens de geboorte Training/ protocol Tekenen herkennen van bevalling Tekenen herkennen van bevalling, referentietijden voor tussenkomst, juiste hygiënepraktijken, afwijkingen herkennen Bron. Specifieke aanbevelingen overgenomen van de Code of Practice for the Care and Handling of Dairy Cattle, National Farm Animal Care Council, Canada

13 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf 13 Individuele huisvesting Het beste is om een koe apart te zetten in een hok of box met voldoende ruimte. Een afkalfhok kan volledig uit hekwerk bestaan om het toezicht en het reinigen tussen twee geboortes te vereenvoudigen. Het gemak waarmee koeien verplaatst kunnen worden en het openen van een deel van het hok om assistentie te kunnen verlenen als dat nodig is, zijn ook grote voordelen van hekwerk. Een vierkant hok heeft de voorkeur, omdat mens en dier dan vrijer kunnen bewegen. De absolute minimale afmeting voor een afkalfhok is 11,2 m 2, maar hier geldt hoe meer hoe beter. Aanbevolen wordt om de ruimte te vergroten naar 16 m 2. Groepshuisvesting Als het op een goede manier gedaan wordt kan een groepshok met stro een comfortabele en rustige omgeving voor de koe vormen. De aanbeveling is tenminste 11 m 2 stroruimte per koe, met 40% extra ruimte om geboortepieken op te kunnen vangen. Als er seizoenspieken verwacht worden moet er van tevoren een ruimtelijke planningsberekening gemaakt worden. Als dezelfde groepshokken gebruikt worden voor zowel close-up als afkalvende koeien, is het belangrijk om de groep consistent te houden, dus zonder nieuwe koeien toe te voegen en koeien te selecteren die bijna aan het afkalven toe zijn. Als dit niet mogelijk is, moet de ruimte per koe aanzienlijk vergroot worden om stress te verlichten. Het toevoegen van nieuwe koeien moet beperkt worden tot een keer per week. Het is verstandiger om vaarzen en zwakkere koeien in kleinere groepen te houden met minder stress en meer toezicht. Direct weghalen van het kalf wordt aanbevolen om ziekteoverdracht te voorkomen en om een biestvoorraad aan te kunnen leggen van de moederkoe. Weide Goed onderhouden grasland dat minimaal bemest is vormt een goede omgeving voor een koe om in af te kalven. Afkalven in de weide is een van de onderdelen bij het managen en beweiden van koeien. Modder moet vermeden worden en als er water op het grondoppervlak ligt is het niet droog genoeg om in af te kalven. Bij beweiding is het lastiger om toezicht te houden en om goed te voeren. Ook als koeien hulp nodig hebben kan zowel het bedwingen van de koe, als de toegang tot schoon water een probleem vormen. Individuele huisvesting Weide Groepshuisvesting

14 14 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf Afkalven Doelstellingen bij het afkalven Een rustige koe die zich comfortabel voelt in de afkalfruimte De grootste kans creëren op een normale geboorte, zonder hulp Het voorkomen van infecties en verwondingen van kalf en koe door standaardprocedures toe te passen Het voorkomen van wurging door de navelstreng bij verkeerd liggende kalveren De ademhaling snel op gang brengen na de geboorte Levensvatbare, sterke pasgeboren kalveren De koe verhuizen Stadia van bevalling SOP voor toezicht en tussenkomst bij de bevalling De koe verhuizen naar het afkalfhok De koe uit haar groep halen kan stress veroorzaken, wat een verhoogd risico geeft op een langer durend afkalfproces. Verhuis de koe op z n vroegst 1 dag voor het verwachte afkalfmoment naar het afkalfhok, maar wel voordat de weeën daadwerkelijk begonnen zijn, want dat kan normaal afkalfgedrag en de bevalling ontregelen. Signalen van afkalven Minder eetlust Koe zondert zich af van de groep Tekenen van onrust Slappe bekkenbanden Stadia van een normale bevalling Toezicht houden op een bevalling is belangrijker dan de meeste andere taken op het bedrijf en moet voorrang krijgen. Iedereen die zich op het bedrijf bezighoudt met afkalvingen moet de basistermen weten die gebruikt worden, om met elkaar en met de dierenarts te communiceren mocht de bevalling met complicaties verlopen. Om de kans op ziekteoverdracht van koe naar kalf te verkleinen is het belangrijk dat de bevalling onder hygiënische omstandigheden verloopt. De drie stadia van het afkalfproces 1 Verwijding van de baarmoederhals (ontsluitingsfase) Over het algemeen duurt dit stadium zo n twee tot drie uur bij volwassen koeien en vier tot zes uur bij vaarzen. Het begint bij de eerste weeën en het eindigt als de baarmoederhals volledig open staat en het kalf het geboortekanaal in gekomen is. De koe kan naar haar buik trappen en onrustig zijn door de weeën. Aan het einde van stadium 1 is de waterblaas zichtbaar. De koe zondert zich vaak af van de groep en urineert veel. Dit komt vaker voor bij vaarzen. 2 Bevalling van het kalf (uitdrijvingsfase) Het tweede stadium begint met het bewegen van het kalf door het geboortekanaal en eindigt met de bevalling. Zodra de kop erdoor is, volgt de rest van het lichaam gemakkelijk. Dit stadium kan twee tot tien uur duren. Een veel gemaakte fout is om onnodig of te snel aan de voorpoten van het kalf te trekken. Het kalf moet in een bepaalde positie in het geboortekanaal terecht komen. Zowel een voorste voorstelling (kopligging, voorpoten komen eerst met de kop er bovenop) als een achterste voorstelling (stuitligging, de achterpoten komen eerst met de zolen omhoog en de tenen naar beneden) is normaal. De laatste manier brengt grote risico s met zich mee, omdat de navelstreng al doorbreekt voordat de kop eruit is. Als het kalf in een andere positie ligt wordt dit beschouwd als abnormaal. 3 Uitdrijving van de placenta (nageboortefase) In het derde stadium komt de nageboorte uit de baarmoeder. Onder normale omstandigheden hoort de nageboorte er binnen 12 uur na de geboorte af te zijn. Voorbeeld van een standaardprocedure (SOP) voor toezicht en tussenkomst bij de geboorte* Kalvermanagement is een van de gebieden waar een protocol voor hygiëne, toezicht en ingrijpen nodig is. Een voorbeeld van zo n protocol wordt hier beschreven. Houd regelmatig toezicht op het afkalfproces en hou de tijd bij wanneer de waterblaas gebroken is Ga vaker kijken, minimaal een keer per uur, en noteer persweeën en de vooruitgang Noteer de tijd wanneer de potenblaas breekt en welke delen van het kalf zichtbaar zijn Ga vaker kijken, tenminste twee keer per uur * Standaardprocedures Växa Zweden 2014

15 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf 15 Grijp niet te snel in. Dit kan bij sommige koeien stress veroorzaken en de geboorte vertragen Grijp nooit in als je niet zeker weet of je de situatie op kunt lossen of als je het probleem niet begrijpt. Bel dan direct een veearts. Ingrijpen is nodig als: De waterblaas al 2 uur zichtbaar is en de koe geen of weinig persweeën laat zien zonder enige vooruitgang. 30 minuten na het breken van de potenblaas het kalf nog steeds niet zichtbaar is. Er na 30 minuten hevige persweeën nog steeds geen vooruitgang is. Bepaal de positie van het kalf Er is geen assistentie nodig als de kop en de twee voorpoten zich normaal presenteren. Bij een stuitligging is voorzichtigheid geboden om wurging door de navelstreng te voorkomen. Stop als het kalf in een afwijkende positie ligt. Ingrijpen Reinig de achterhand en het uier van de koe met water, zeep en een desinfecterend middel. Reinig en desinfecteer uw handen en armen zorgvuldig en gebruik handschoenen. Alle apparatuur die gebruikt wordt moet ontsmet zijn. Gebruik glijmiddel als dat nodig is. Leg touwtjes aan vlak boven de klauwgewrichten. Trek zachtjes aan het kalf, eerst aan de ene poot en dan aan de andere, en doe dit als de koe perst Als de kop en de schouders zichtbaar zijn, trek dan neerwaarts in een hoek van 45 graden. Als bij een stuitligging de hakken uit de vulva komen, trek dan terug en neerwaarts als de koe perst. Als het kalf geboren is verwijder dan het slijm uit de neusgaten en de mond en controleer de ademhaling. Als het kalf niet reageert, wrijf het dan stevig over de rug of prikkel het met een strootje in de neus om de ademhaling te stimuleren.

16 16 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf De eerste dag Pasgeboren kalveren moeten onmiddellijk worden verzorgd na de geboorte Droog het kalf om warmteverlies te voorkomen Bescherm het kalf tegen kou door voor voldoende strooisel te zorgen Ontsmet de navel met een goedgekeurde jodiumoplossing Weeg het kalf Doen Dien binnen 2 uur na de geboorte tenminste 4 liter (10% van het lichaamsgewicht) kwalitatief hoogwaardige biest toe (zie het hoofdstuk over biest) Zorg voor een tochtvrije omgeving Stel hygiënevoorschriften op om overdracht van ziekten te voorkomen en volg deze op Voer bij zware bevallingen een speciale behandelroutine uit voor deze kalveren Hanteer duidelijke bewakingsroutines Controleer de toestand en temperatuur van het pasgeboren kalf om de twee uur Verplaats de koe binnen 24 uur naar een apart hok Herken problemen in een vroegtijdig stadium en onderneem onmiddellijk actie Niet doen Natte kalveren Nalaten om pasgeboren kalveren onmiddellijk te verzorgen Toedienen van kwalitatief slechte of onvoldoende biest Zwakke kalveren zonder toezicht achterlaten

17 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf 17 Van baarmoeder naar hok Eenmaal buiten de baarmoeder wordt het kalf geconfronteerd met een wereld vol ziekteverwekkers en uitdagingen op het gebied van klimaat en voeding. Dit vergt een snelle aanpassing van het kalf, evenals effectief management en een goede leefomgeving. De eerste levensuren Een kalf dat zich aanpast aan de buitenwereld zal: De bloedsomloop veranderen Gaan ademen Eigen lichaamswarmte gaan produceren Opstaan De uier zoeken Melk drinken, het wordt niet meer automatisch gevoerd via de navelstreng Infecties vermijden via de moeder en de leefomgeving Na een probleemloze bevalling begint het kalf meteen te ademen zodra de navelstreng is doorgescheurd. Direct na de geboorte zijn normale kalveren erg actief en proberen ze meteen op te staan. Binnen 1 tot 2 uur na de geboorte zouden ze dan ook in de benen moeten zijn. De zuigreflex is meteen sterk aanwezig, zelfs voordat het kalf kan staan. Het kalf hoort alert, reactief en actief te zijn. Factoren die het opstaan kunnen vertragen zijn zware weersomstandigheden, verwondingen, ziekte en/of uitputting en zuurstofgebrek door een moeilijke geboorte. Een natte vacht kan het kalf niet isoleren en als het water verdampt onttrekt het ook warmte. Dit kost veel energie voor jonge kalveren bij koudere temperaturen. Door het kalf te likken probeert de koe tot op zekere hoogte het kalf te drogen en stimuleert ze de ademhaling, de bloedsomloop, de ontlasting en algehele activiteit. Toch zou het kalf bij koude omgevingstemperaturen direct na de geboorte gedroogd moeten worden. Dit is vooral dringend nodig bij harde wind. Een pasgeboren kalf heeft last van koudestress als de temperatuur onder de 13 C komt. Een extra warmtebron (infrarood lamp, paneelverwarmer, etc.) wordt dan aanbevolen. Ook de luchtsnelheid langs het oppervlak van de huid beïnvloedt de hoeveelheid warmteverlies aanzienlijk. Een vuistregel is dat je geen lucht moet voelen als je je hand ter hoogte van het kalf houdt, waar de luchtsnelheid minder zou moeten zijn dan 0,25 mtr/sec. Behandel de kalveren vriendelijk zodat ze positieve gevoelens krijgen bij mensen. Een goede manier is om bij het kalf te blijven als je ze de eerste 3-5 dagen voert. Als het kalf mensen met pijn en angst associeert, zal dat de omgang met het kalf nu, en ook later als vaars en koe, bemoeilijken. Beoordeling van het pasgeboren kalf Tijd totdat het kalf kan staan: liefst binnen een uur, maar altijd binnen twee uur Constante temperatuur (38,0 39,4 C) Bibberend kalf: onderneem actie: beschutting, deken en/of een warmtelamp Kalf is sloom en heeft moeite zijn lichaamstemperatuur te behouden: vind uit waarom en bied beschutting/warmte Zuigt het kalf goed? Stop je vingers in de bek en controleer of het kalf warm is en een zuigreflex heeft Houd het kalf droog

18 18 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf Het kalf verplaatsen Het kalf naar een box verplaatsen Scheiden van de moeder Kalveren zijn erg gevoelig voor blootstelling aan ziekteverwekkers. Als het kalf kan staan en lopen worden de kansen dat hij met ziekteverwekkers in aanraking komt groter. Zodra het kalf droog is en de eerste biest heeft gehad (zie het hoofdstuk over biest) kan het verplaatst worden naar een individuele kalver- of duobox. Het is nu een goed moment om het kalf bij de moeder vandaan te halen. Afhankelijk van de gezondheidsstatus in de veestapel kan de verhuizing eventueel 24 uur uitgesteld worden, maar niet langer. In dit geval is het heel belangrijk dat de biest handmatig verstrekt wordt aan het kalf, zodat zeker is dat het genoeg is en van hoge kwaliteit (zie het hoofdstuk over biest). Het wordt aanbevolen om het kalf de eerste 1-2 weken in een schone, droge kalverbox of -iglo te houden om het een sterk immuunsysteem op te laten bouwen en het zo te beschermen tegen diarree en luchtwegaandoeningen. Na een paar korte slaapjes komt het kalf alweer in de benen en zal het al periodes hebben dat het wat staat en rondloopt. In de eerste dagen liggen de kalveren zo n 75% van de tijd. Sommige mensen zetten vraagtekens bij het snelle scheiden van de moeder vanuit het oogpunt van dierwelzijn. Hier moet een goed evenwicht in gevonden worden. Hoe langer je wacht, des te groter het risico op ziekteoverdracht en hoe meer stress het geeft als koe en kalf uiteindelijk gescheiden worden. Maar aan de andere kant levert het wel een wat robuuster kalf op als alles goed verloopt. Maar zoals al eerder gezegd, het handmatig voeren van biest blijft van levensgroot belang.

19 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf 19 Biest is van levensbelang Om de kalversterfte laag te houden op het bedrijf speelt biest een hoofdrol. Kalveren die onvoldoende biest krijgen lopen een groot risico op ziekte en dood. Doen Kalveren voeren met kwalitatief hoogwaardige biest De koe zo snel mogelijk melken na het afkalven (1-2 uur) Controleer de kwaliteit voordat je de biest aan het kalf geeft Geef tenminste 4 liter (10% van het lichaamsgewicht) kwalitatief hoogwaardige biest binnen 2 uur na de geboorte Zorg voor een strikte hygiëne Sla het teveel aan kwalitatief hoogwaardige biest op en vries het in Test regelmatig de lgg-status van kalveren 2 tot 7 dagen na het voeren van biest om je ervan te verzekeren dat het biestmanagement werkt Gebruik een aanvullend biestsupplement als er te weinig kwalitatief hoogwaardige biest voorhanden is Niet doen Laat het kalf niet de eerste biest bij de moeder drinken Routinematig de kalveren met de sonde voeren

20 20 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf Het kalf wordt zonder bescherming geboren Biest = bescherming Tijdens de dracht krijgt een kalf maar een beperkte hoeveelheid beschermende stoffen via de placenta. Ook is het immuunsysteem van een pasgeboren kalf nog in ontwikkeling en heeft het slechts weinig of geen bescherming tegen bacteriën in hun omgeving. Direct na de geboorte zijn kalveren op hun zwakst. De allereerste melk na het afkalven heet biest. Biest is de bouwsteen voor succes, mits het van de juiste kwaliteit is, de juiste hoeveelheid en op het juiste tijdstip wordt aangeboden aan het pasgeboren kalf. Het bevat belangrijke voedingsstoffen: naast vitaminen, mineralen, energie en eiwitten ook antistoffen (immuunglobuline lgg) en nog veel meer belangrijke voedingsstoffen. Kalveren die in hun eerste levensuren genoeg kwalitatief hoogwaardige biest krijgen, bouwen een passieve immuniteit op tegen ziekteverwekkers. Dit beschermt het kalf tijdens de eerste weken, totdat het eigen immuunsysteem het overneemt. Risico s die ontstaan als onvoldoende biest aangeboden wordt Langetermijnrisico s: minder snel groeien, latere eerste inseminatie, lagere melkproductie De hoeveelheid antilichamen in het bloed, 2-7 dagen na de geboorte, geeft aan hoe succesvol de biestopname is geweest en dit kan gemeten worden. In dit stadium moeten kalveren ten minste 8 gram antilichamen per liter bloed hebben. Kalveren die te weinig immuunglobuline hebben opgenomen hebben hier de rest van hun leven last van. Uit onderzoek blijkt dat 35% van de kalveren een te laag niveau aan serum immuunglobuline heeft. Dit aantal stijgt zelfs tot 61% als kalveren toegestaan wordt om bij de moeder te drinken. Onder de kortetermijnrisico s vallen grotere kansen op sterfte van pasgeboren kalveren wegens diarree, luchtwegaandoeningen, hogere veeartskosten en meer gebruik van antibiotica. De langetermijnrisico s worden vaak niet onderkend en veelal onderschat. De dagelijkse gewichtstoename van vaarzen is lager en dus zullen ze op een latere leeftijd voor de eerste keer geïnsemineerd worden. Deze vaarzen zullen ook een lagere melkgift hebben en het afvoerpercentage ligt hoger tijdens de eerste lactatie. Deze feiten onderstrepen nog maar weer eens de cruciale rol die goed biestmanagement speelt. Uit onderzoek blijkt dat 35% van de kalveren een te laag niveau aan serum immuunglobuline heeft. Dit aantal stijgt zelfs tot 61% als kalveren toegestaan wordt om bij de moeder te drinken.

21 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf 21 De kwaliteit van biest verschilt De samenstelling van biest is anders dan van normale melk en verandert snel na het afkalven. De beschermingswaarde vermindert met elke melkbeurt en alleen de allereerste melk wordt beschouwd als volwaardige biest. De volgende melkbeurten zijn vaak rijk aan antistoffen en extra voedingswaarden en heet transitiemelk. De kwaliteit van biest kan behoorlijk variëren (van <10 tot 235 gram lgg/l) door de volgende omstandigheden: Voorkomen van en omgaan met verschillen in biestkwaliteit Leeftijd van de koe: biest van koeien in de eerste of tweede lactatie bevat vaak minder antistoffen Tijd tussen eerste melkbeurt en afkalven Lekken uit de uier voor het afkalven Korte droogstand (< 3 weken) Ras en melkgift Rantsoen voor droge koeien: koeien die weinig eiwit en energie gevoerd hebben gekregen hebben minder antistoffen Door veel bacteriën in de biest neemt een kalf minder antistoffen op en het verhoogt de kans op diarree Door de grote verschillen in kwaliteit is er niet altijd geschikte biest voorhanden. Goede kwaliteit biest kan en zou ingevroren moeten worden voor toekomstig gebruik. Aangezien het met het blote oog niet te zien is of biest genoeg antistoffen bevat, wordt aanbevolen om het te testen. Eventueel kan een aanvullend biestsupplement toegevoegd worden. Het is hierbij echter van groot belang dat het product onafhankelijk getest is en bewezen succesvol. Een supplement is geen vervanger van biest, maar kan het slechts verbeteren. Samenstelling van biest en (transitie)melk van Holstein koeien Bestanddeel 1 e melkbeurt biest 2 e melkbeurt 3 e melkbeurt Melk Drogestof % 24,0 18, ,0 Lactose % 2,7 3,9 4,4 5,0 Vet % 6,7 5,4 3,9 4,0 Eiwit % 14,0 8,0 5,0 3,1 IgG (g/l) 32,0 25,0 15,0 0,06 De gemiddelde samenstelling van biest (1 e, 2 e en 3 e melkbeurt) en normale melk van Holstein koeien. Bron. Van Saun RJ. Transition Cow Nutrition and Management: The Key to Herd Reproductive Performance. Pennsylvania State University

22 22 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf Uitgangspunten voor het succesvol voeren van biest Om een succesvolle passieve overdracht van lgg te bereiken, moet het kalf eerst een grote hoeveelheid antistoffen uit de biest opnemen, om vervolgens een grote hoeveelheid van deze moleculen in zijn bloedsomloop op te nemen. De kwaliteit en het volume van de biest die gevoerd wordt zijn belangrijke factoren die de hoeveelheid lgg die het kalf opneemt beïnvloeden. Hoe goed de lgg moleculen geabsorbeerd worden in de bloedsomloop, is voor een groot deel afhankelijk van de snelheid waarmee de eerste biest gevoerd wordt na de geboorte en van de hygiëne van de biest. 4 gouden regels voor het voeren van biest 1 Vlug Het kalf moet zo snel mogelijk biest krijgen na de geboorte. De eerste vier tot zes uur zijn de darmen het beste in staat om antistoffen op te nemen uit de biest. Op twaalf uur na de geboorte is het absorptievermogen van immuunglobuline al afgenomen met 50% en na 24 uur kan het kalf zelfs bijna geen antistoffen meer opnemen. Melk de koeien zo snel mogelijk na het afkalven, zodat het kalf adequaat van antistoffen kan worden voorzien. Als je te lang wacht met de eerste melkbeurt neemt de hoeveelheid antistoffen in de biest af door vermenging. 2 Veel Om het kalf genoeg energie, voedingsstoffen en antistoffen te bieden moet het zo veel en zo snel mogelijk biest krijgen. Eiwitten, vetten en suikers uit de biest helpen de stofwisseling en de warmteproductie van het kalf op gang te brengen. Ook zorgt het voor de eerste ontlasting (darmpek). Kalveren zouden 10% van hun lichaamsgewicht, of drie tot vier liter biest moeten krijgen binnen een tot twee uur na de geboorte. En nog eens twee tot drie liter binnen zes uur na de geboorte, afhankelijk van hun gewicht. De antistoffen die in de eerste uur geabsorbeerd worden helpen het kalf tegen infecties voor een periode van drie tot vier weken. De eigen productie van antistoffen ontwikkelt zich over de eerste vier tot zes weken. Daarom is de hoeveel biest die opgenomen wordt van cruciaal belang. 3 Vers Test altijd de hoeveelheid antistoffen en gebruik of vries de beste kwaliteit in. Biest moet ten minste 50 gr/ltr lgg bevatten. Biest waar minder dan 50 gr/ltr lgg in zit biedt niet voldoende bescherming aan het pasgeboren kalf, zelfs niet als het snel na de geboorte gevoerd wordt. Verzamel en voer biest in een schone, ontsmette emmer. In een ideale situatie wordt de biest meteen aan het kalf gevoerd nadat de koe voor de eerste keer gemolken is. Verse biest kan 24 uur in de koelkast bewaard worden en 1 jaar in de vriezer, mits het binnen een uur na het melken is gekoeld of ingevroren. Ingevroren biest moet langzaam ontdooid worden in warm water op een temperatuur van 50 C. Vermijd het gebruik van biest van koeien die nog geen zes weken op het bedrijf zijn, omdat hun biest misschien niet voldoende antistoffen bevat tegen bedrijfsspecifieke ziekteverwekkers Geef kalveren geen biest van koeien met mastitis. Kalveren zijn extreem vatbaar voor ziekte tijdens de eerste levensdagen. Zolang de darm nog niet volledig is afgesloten, kunnen ziektekiemen vanuit de darm in de bloedsomloop terechtkomen. Om de hoeveelheid specifieke antistoffen in de biest te verhogen kunnen koeien gevaccineerd worden tegen specifieke ziekteverwekkers voorafgaand aan het afkalven. Hiermee neemt de kans op serieuze infecties af. Als er alleen laagkwalitatieve of onvoldoende biest beschikbaar is, of als de moederkoe bekend is met de ziekte van Johne (Paratuberculose) of andere ziektes, kan een biestsupplement gebruikt worden. 4 Vaak Het kalf moet de eerste levensdag meerdere keren met de fles gevoerd worden. Uit onderzoek blijkt dat kalveren die gestrest zijn als ze biest gevoerd krijgen, minder goed de beschermende antistoffen opnemen dan kalveren die rustig zijn. Een onrustig kalf heeft dus meer biest nodig om dezelfde immuniteit te verkrijgen dan een rustig kalf. Dit is een van de redenen waarom het routinematig voeren met de sonde niet aangeraden wordt, behalve wanneer het na meerdere pogingen niet lukt om het kalf uit de fles te laten drinken.

23 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf Max. serum lgg (gr/ltr) Leeftijd bij eerste voeding (uren) Het vermogen van het kalf om antistoffen op te nemen neemt snel af in de eerste 24 uur. Ref. Journal of Dairy Science 62: G.H Stott, D.B Marx, B.E Menefee, G.T Nightengale lg lg lg lg lg lg Als bacteriën sneller in de darm zijn dan biest, komen ze vaak in het bloed terecht met fatale gevolgen. Ook kunnen bacteriën voorkomen dat antistoffen in het bloed van het kalf terechtkomen.

24 24 Efficiënt kalvermanagement - een goede levensproductie begint bij de geboorte van het kalf De biestkwaliteit testen Hoe de biestkwaliteit te meten Door de grote verschillen in biestkwaliteit is het belangrijk de biest te testen voordat het aan het kalf gegeven wordt. Biest met 50 mg/ml antistoffen (lgg) of meer wordt beschouwd als hoogkwalitatief voor pasgeboren kalveren. Refractometer Colostrummeter Refractometer De optische of digitale Brix refractometer is een waardevol hulpmiddel dat eenvoudig op het bedrijf gebruikt kan worden om de hoeveelheid immuunglobuline in de biest te meten. De schaalverdeling is gemaakt om de hoeveelheid sacharose in een oplossing te kunnen meten, maar de Brix waardes kunnen gerelateerd worden aan de lgg inhoud van biest. Een Brix waarde van 22% komt overeen met 50 mg/ml lgg; dit percentage kan als maatstaf gebruikt worden om te bepalen of de kwaliteit van de biest hoog genoeg is of niet. De voordelen van een refractometer ten opzichte van een colostrummeter zijn dat een refractometer minder breekbaar is en dat de metingen niet beïnvloedbaar zijn door de temperatuur. Colostrummeter Colostrummeters of densitometers meten de dichtheid van de biest, wat de concentratie van antistoffen in de biest aangeeft. De colostrummeter wordt in een cilinder geplaatst die biest bevat en waarin hij vrijelijk kan bewegen. Biest waarvan de uitkomst groen is bevat > 50 mg/ml lgg en is veilig om aan pasgeboren kalveren te voeren. Geel of lichtgroen bevat 20 tot 50 mg/ml lgg. Deze biest is goed genoeg voor kalveren van 1 of 2 dagen oud. Als dit aan jongere kalveren gevoerd wordt zou een biestsupplement toegevoegd moeten worden. Als het monster rood wordt bevat het minder dan 20 mg/ml lgg. De kwaliteit van deze biest is onvoldoende en mag alleen gevoerd worden in combinatie met een biestsupplement. Voor de nauwkeurigheid kan de colostrummeter het best gebruikt worden met biest van kamertemperatuur (25-30 C) omdat de temperatuur de dichtheid beïnvloedt. De hoeveelheid lgg wordt overschat bij lagere temperaturen en onderschat bij hogere temperaturen. Digitale en optische Brix refractometer Een colostrummeter die in een biestmonster drijft. Dit monster is groen en bevat >50 mg/ml lgg. Sla overbodige biest van goede kwaliteit op en vries het in Goede kwaliteit biest kan 1 dag (24 uur) in de koelkast bewaard blijven, mits de hygiëne goed is Biest kan op -20 C ingevroren bewaard blijven voor een periode van 1 jaar zonder de beschermende eigenschappen te verliezen Noteer de datum op de verpakking Sla de biest op in flessen of in plastic zakken met rits in porties van 1, 2 of 4 liter en zo plat mogelijk Om de biest te ontdooien plaats je het in een emmer met warm water van 50 C Gebruik GEEN magnetron aangezien dit de antistoffen kan vernietigen Meng de biest voorzichtig na het ontdooien en geef het zo snel mogelijk aan het kalf