Waltersbos 1 te Sint Agatha. rapport 2085

Transcriptie

1 1 te Sint Agatha rapport 2085

2

3 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek N. de Jonge A.G. de Boer

4 2 Colofon ADC Rapport te Sint Agatha, gemeente Cuijk Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek Auteurs: N. de Jonge, A.G. de Boer In opdracht van: Kragten Landschaparchitectuur ADC ArcheoProjecten, Amersfoort, 10 november 2009 Foto s en tekeningen: ADC ArcheoProjecten, tenzij anders vermeld Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. ADC ArcheoProjecten aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. Autorisatie: drs. R.M. van der Zee ISBN ADC ArcheoProjecten Tel Postbus BM Amersfoort Fax info@archeologie.nl 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

5 3 Inhoudsopgave Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied 4 Samenvatting 5 1 Inleiding Algemeen Doelstelling en vraagstelling 7 2 Bureauonderzoek Methoden Resultaten 8 3 Inventariserend Veldonderzoek Methoden Resultaten booronderzoek (VS03) 11 4 Conclusies 12 5 Aanbeveling 12 Literatuur 13 Lijst van afbeeldingen 13 Lijst van tabellen Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage 1 Boorgegevens 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

6 4 Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied Provincie: Noord-Brabant Gemeente: Cuijk Plaats: Sint Agatha Toponiem: 1 Kadastrale gegevens: Gem. Cuijk, sectie H, nr. 238 Kaartblad: 46A Coördinaten: plangebied: / / / deelgebied-oost: / / deelgebied-west: / / Bevoegde overheid: Gemeente Cuijk Deskundige namens de bevoegde overheid: onbekend ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer (CIS-code): ADC-projectcode: Periode van uitvoering: September en oktober 2009 Beheer en plaats documentatie: ADC ArcheoProjecten bv, Amersfoort 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

7 5 Samenvatting In opdracht van Kragten Landschaparchitectuur heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied 1 in Sint Agatha (gemeente Cuijk). In het plangebied zal de huidige melkveehouderij plaats maken voor een varkenshouderij. Hierbij zullen de huidige stallen gesloopt worden en zal nieuwbouw worden gerealiseerd. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een projectprocedure ten behoeve van een wijziging in het bestemmingsplan en was noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. Op basis van het bureauonderzoek werden archeologische resten verwacht vanaf het Laat Paleolithicum op of in de top van de pleistocene rivierafzettingen van de Maas en/of Rijn van de Formatie van Beegden of Kreftenheye. Teneinde deze verwachting te toetsen werd in het plangebied een booronderzoek (specificatie VS03) uitgevoerd. In beide deelgebieden van het plangebied is een verstoord bovenliggend pakket aangetroffen. Hierdoor zijn mogelijk aanwezige archeologische resten eveneens verstoord en slecht geconserveerd. Hieronder is een pakket zand aangetroffen dat wordt geïnterpreteerd als beddingafzettingen van de Formatie van Beegden of Kreftenheye. Tijdens het booronderzoek zijn echter geen indicatoren aangetroffen die wijzen op archeologische sporen in de bodem. ADC ArcheoProjecten adviseert om het terrein vrij te geven voor de voorgenomen ontwikkeling. Het is echter niet volledig uit te sluiten dat binnen het onderzochte gebied toch nog archeologische resten voorkomen. Het verdient daarom aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht archeologische vondsten te melden bij het bevoegde overheid, zoals aangegeven in artikel 53 van de Monumentenwet. 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

8 6 Tabel 1. Tijdsduur van de verschillende (pre)historische perioden. Periode Nieuwe tijd Middeleeuwen: Late Middeleeuwen Vroege Middeleeuwen Romeinse tijd: Laat Romeinse tijd Midden Romeinse tijd Vroeg Romeinse tijd IJzertijd: Late IJzertijd Midden IJzertijd Vroege IJzertijd Bronstijd: Late Bronstijd Midden Bronstijd Vroege Bronstijd Neolithicum (Jonge Steentijd): Laat Neolithicum Midden Neolithicum Vroeg Neolithicum Mesolithicum (Midden Steentijd): Laat Mesolithicum Midden Mesolithicum Vroeg Mesolithicum Paleolithicum (Oude Steentijd): Laat Paleolithicum Midden Paleolithicum Vroeg Paleolithicum Bron: Archeologisch Basis Register heden na Chr. 12 voor Chr. 450 na Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr. tot 8800 voor Chr. Tijd in jaren na Chr na Chr na Chr na Chr. 12 voor Chr na Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr. tot voor Chr. 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

9 7 1 Inleiding 1.1 Algemeen In opdracht van Kragten Landschaparchitectuur heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied 1 in Sint Agatha (gemeente Cuijk). In het plangebied zal de huidige melkveehouderij plaats maken voor een varkenshouderij. Hierbij zullen de huidige stallen gesloopt worden en zal nieuwbouw worden gerealiseerd. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een projectprocedure ten behoeve van een wijziging in het bestemmingsplan en was noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. 1.2 Doelstelling en vraagstelling Het doel van het bureauonderzoek is het verwerven van informatie over bekende of verwachte archeologische waarden binnen het omschreven gebied. Het doel van het inventariserende veldonderzoek is het aanvullen en toetsen van de op basis van het bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde verwachting. Het inventariserend veldonderzoek vond plaats door middel van een verkennend booronderzoek. Ten behoeve van het inventariserend veldonderzoek is een plan van aanpak (PvA) opgesteld conform KNA (Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie) specificatie VS01 en de geldende beleidsregel van de Staatsecretaris van OCW. 1 Hierin zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld: - Is er in het plangebied een intacte bodem aanwezig en zo ja, komt deze overeen met het op basis van het bureauonderzoek verwachte bodemtype? - Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig, en zo ja, wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard en datering hiervan? Indien er archeologische waarden aanwezig zijn: - In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep? - Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? Indien de archeologische waarden niet kunnen worden behouden: - Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun omvang, ligging, aard en datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit? Het bureauonderzoek is uitgevoerd op 22 september 2009 en het booronderzoek op 24 september en 22 oktober Meegewerkt hebben: N. de Jonge (fysisch geograaf), A.G. de Boer (prospector) en R.M. van der Zee (senior prospector). 2 Bureauonderzoek 2.1 Methoden Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.1, in het bijzonder de specificaties LS01, LS02, LS03, LS04 en LS05. Het bureauonderzoek wordt gerapporteerd conform LS06. Het onderzoek bestaat uit zes onderdelen (specificaties LS01 t/m LS06). In de eerste vier onderdelen zijn de volgende werkzaamheden verricht: - afbakening plangebied en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik - beschrijving van de huidige situatie - beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen - beschrijving van bekende archeologische waarden en aardwetenschappelijke gegevens Op grond van deze onderdelen wordt een gespecificeerde verwachting van het gebied opgesteld (specificatie LS05). Hierin wordt verwoord of, en zo ja, welke archeologische waarden worden verwacht. Indien deze worden verwacht worden de (veronderstelde) eigenschappen van de waarden zo gedetailleerd mogelijk aangegeven. 1 Beleidsregel van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 15 juni 2005, nr. WJZ/2005/26210 (8163), tot wijziging van de Beleidsregels opgravingsbevoegdheid. Het PvA is opgesteld door A.G. de Boer, prospector op en geaccordeerd door E. Lohof, senior prospector. 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

10 8 2.2 Resultaten Afbakening plan- en onderzoeksgebied en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik (LS01) Het plangebied ligt aan de 1 en heeft een totale oppervlakte van 4,92 ha. Het wordt begrensd door de Hertraksestraat in het noorden, de in het oosten en bouwland in het zuiden en westen. Door de gemeente is vastgesteld dat alleen archeologisch vooronderzoek noodzakelijk is in een deelgebied ter hoogte van de huidige bebouwing (deelgebied oost) en een deelgebied ten westen hiervan (deelgebied west) (zie ook afb. 7). 2 De exacte locatie van het plangebied en beide deelgebieden is weergegeven in afbeeldingen 1 en 2. Van het plangebied zelf zijn onvoldoende archeologische en aardkundige gegevens beschikbaar om een uitspraak te kunnen doen over de archeologische verwachting. Daarom zijn tevens gegevens betrokken uit de directe omgeving, waarmee het onderzoeksgebied kan worden gedefinieerd als het gebied binnen een straal van circa 500 m rondom het plangebied. In het plangebied is de sloop van de huidige bebouwing en vervolgens nieuwbouw gepland (afb. 3). De huidige bebouwing bestaat uit momenteel uit een melkveehouderij die niet meer in bedrijf is. Op deze locatie en een gebied ten westen en zuiden hiervan zal een varkenshouderij worden ontwikkeld. Hierbij zal een gebied met een oppervlakte van maximaal m 2 worden bebouwd. Er zullen meerdere stallen worden gebouwd. De stallen zullen niet worden onderkelderd met uitzondering van de grootste en meest noordwestelijk gelegen stal. In deze stal zullen mestkelders worden gebouwd met een verstoringsdiepte van ongeveer 2,5 m mv. 3 De consequentie van de voorgenomen ingreep is dat eventuele waardevolle archeologische resten in de ondergrond worden aangetast Beschrijving van de huidige situatie (LS02) Het plangebied is momenteel in gebruik als bouwland. Deelgebied-oost is op het erf van de oude melkveehouderij gelegen. Aan de oost en zuid kant van het woonhuis is bestrating aanwezig en aan de west en noord kant grasland. In deelgebied-west was op 24 september 2009, ten tijde van het veldonderzoek, nog ongeveer 2 m hoog maïs aanwezig. Dit deelgebied bevindt zich dus midden op een akker. In het kader van een KLIC-melding zijn gegevens betreffende de ligging van kabels en leidingen binnen het plangebied opgevraagd. Hieruit bleek dat er een aantal kabels en leidingen aanwezig is maar dat deze allemaal ten oosten van het erf, aan de 1, gelegen zijn Beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen (LS03) De historische situatie is op verschillende kaarten als volgt: Bron Historische situatie Kadastrale minuut uit plangebied bestaat uit bouwland Topografische kaart uit plangebied bestaat uit bos, ten zuiden van het plangebied is bouwland gelegen met een huis en erf hier weer ten zuiden van. Topografische kaart uit in het westen van het plangebied is een plas water aanwezig. Bonnekaart uit 1867 en (afb. 4) plangebied bestaat uit bos, een strook in het zuidelijk deel van het plangebied bestaat uit bouwland met een huis en erf genaamd Doodenberg. Bonnekaart uit (afb. 5) plangebied bestaat uit bouwland met een kleine strook bos in het zuidelijk deel van het plangebied, in deelgebied-oost is een boerderij gelegen Van de plaatsnaam Cuijk wordt voor het eerst melding gemaakt in de 12 e eeuw als Kuic en in de 13 e eeuw als Ceuclum. 9 Deze toponiem wordt gezien als een verschrijving van Ceucium, Keukja, Geug, wat zou slaan op de grote bocht naar het westen die de rivier de Maas maakt. Deze bocht bevindt zich echter twee kilometer noordwaarts waardoor ook is voorgesteld te lezen Ceudiaco, wat slaat op een Gallo- Romeinse persoonsnaam. De naam van het dorp Sint Agatha gaat terug op de rond 1300 gestichte kapel, die is gewijd aan H. Agatha de goedige, die in de 3 e eeuw omwille van haar geloof de marteldood stierf. Ook het gestichte St Agatha Klooster uit de 14 e eeuw was aan deze heilige gewijd. 2 Jansen & Roymans, Mondelinge mededeling van Mevr. E. Thomas op 22 sept Wolters Noordhoff Atlasproducties Bureau Militaire Verkenningen [1867, 1894]. 8 Bureau Militaire Verkenningen [1930]. 9 Van Berkel & Samplonius te Sint Agatha, gemeente Cuijk

11 9 De historische situatie tussen 1867 en 1894 is volgens de Bonnekaart (afb. 4) dat het overgrote deel van het plangebied bestaat uit bos. Volgens de topografische kaart bestaat het plangebied tussen 1838 en 1857 eveneens uit bos. Volgens de kadastrale minuut van 1811 tot 1832 bestaat het plangebied echter uit bouwland. Dit is echter niet met zekerheid te zeggen omdat de kadastrale minuut soms zeer moeilijk is af te lezen als gevolg van handgeschreven schrift en een niet eenduidige situering van de kaart. Volgens de Bonnekaart uit 1930 (afb. 5) is de situatie grotendeels onveranderd gebleven behalve ter hoogte van deelgebied-oost. Hier is in 1930 een boerderij gelegen. Op de topografische kaart van 1: uit 1987 is een water gelegen. Waarschijnlijk is hier indertijd grond afgegraven Beschrijving van bekende archeologische waarden en aardwetenschappelijke gegevens (LS04) De volgende aardwetenschappelijke informatie is bekend van het plangebied: Bron Informatie Geologie 10 Fm. v. Beegden; rivierzand en grind (Be3) Geomorfologie 11 Terrasvlakte; met geulen van meanderend en vlechtend afwateringsstelsel (2M17) Bodemkunde 12 Poldervaaggronden; lichte zavel (KRn1-VI) Nederland heeft tijdens het Kwartair meerdere ijstijden gekend. De voorlaatste ijstijd, het Saalien, liep van ongeveer jaar geleden tot jaar geleden. 13 Tijdens de laatste periode van het Saalien ( jr. geleden) bereikte het Scandinavisch landijs zijn maximale uitbreiding in Midden- Nederland. Hierbij werden door opstuwing van de ondergrond de grote stuwwallen van Nijmegen, het Montferland en van de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe, gevormd. 14 Tijdens de laatste ijstijd, het Weichselien, dat duurde van circa tot jaar geleden, breidde het landijs zich sterk uit maar bereikte Nederland niet. Door de uitbreiding van de ijskappen daalde de zeespiegel tot ongeveer 110 m beneden de huidige zeespiegelstand. De lage zeespiegelstand zorgde er voor dat het klimaat in Nederland een uitgesproken continentaal karakter kreeg. Dit werd gekenmerkt door koude en droge omstandigheden en een open vegetatie met struiken en kruiden, de zogenaamde toendravegetaties. De open vegetatie zorgde er voor dat in grote delen van Nederland op grote schaal zandverstuivingen konden plaatsvinden als gevolg van de overheersende westelijke wind die vrij spel kreeg door de kale en droge omstandigheden. Ten tijde van de grootschalige zandverstuivingen werd in het stroomgebied van de Rijn en Maas de zogenaamde Formatie van Kreftenheye en de Formatie van Beegden gevormd. Deze formaties werden afgezet door vlechtende riviersystemen. Deze vlechtende rivieren zijn kenmerkend voor een periglaciaal klimaat en hebben een verwilderd karakter met betrekkelijk ondiepe en brede geulen, onregelmatige afvoeren en slecht gesorteerde zanden met vaak grindrijke beddingafzettingen. 15 De Formatie van Kreftenheye omvat de door de Rijn en Maas gevormde afzettingen en de Formatie van Beegden de door de Maas gevormde afzettingen. Ten tijde van het Saalien werd als gevolg van het oprukkend landijs vanuit het noorden de Rijn genoodzaakt af te buigen. Hierbij werd het, ten oosten van het onderzoeksgebied gelegen, huidige Niersdal gevormd dat in de Maas uitmondt direct ten noorden van Gennep. Ter hoogte van dit punt, waar Rijn en Maas samenkwamen, gaan de afzettingen van de Formatie van Beegden lateraal over in de afzettingen van de Formatie van Kreftenheye. 16 Als gevolg van een afwisseling in sedimentatie- en erosiefasen kon zich in het stroomgebied van de Maas een extensief terrassenlandschap ontwikkelen. Een terras ontstaat als gevolg van een toestandsverandering. Na een periode van laterale erosie en sedimentatie treedt insnijding op in de eigen overstromingsvlakte als gevolg van tektoniek, zeespiegelstijging, klimaatsveranderingen of van natuurlijke veranderingen binnen het riviersysteem zelf. 17 In het terrassenlandschap van de Maas zijn verschillende terrassen onderscheiden en gedateerd. Het onderzoeksgebied bevindt zich op het zogeheten Vierlingsbeek terras. 18 Dit terras is waarschijnlijk gevormd tijdens het zogeheten Bøllinginterstadiaal. Deze relatief warme periode in het Weichselien duurde van ongeveer tot jr BP in het Laat-Paleolithicum. 10 TNO-NITG Stichting voor Bodemkartering Stichting voor Bodemkartering De Mulder et al Berendsen 2004, Periglaciaal: dit is een term die betrekking heeft op het klimaat en de kenmerkende processen en verschijnselen die aanwezig zijn in een aan landijs grenzend gebied 16 De Mulder et al Vandenberghe Huisink te Sint Agatha, gemeente Cuijk

12 10 De bodem die in het onderzoeksgebied wordt aangetroffen bestaat uit de zogeheten poldervaaggronden. Vaaggronden zijn bodems waarin weinig onderscheidende bodemhorizonten zijn waar te nemen. 19 De poldervaaggronden zijn gronden die voorkomen op vrijwel alle jonge zeekleigronden en komgronden. In het onderzoeksgebied zijn de volgende archeologische (indicatieve) waarden vastgesteld: Bron Omschrijving Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) plangebied: middelhoge indicatieve archeologische waarde deelgebied-oost: hoge indicatieve archeologische waarde deelgebied-west: middelhoge indicatieve archeologische waarde Archeologisiche beleidsadvieskaart gemeente Cuijk 20 deelgebieden oost en west hebben een archeologische verwachting met waarde 5, de rest van het plangebied heeft een lage archeologische verwachting Archeologische Monumenten Kaart (AMK) geen AMK-terreinen waarnemingen ARCHISII (Archeologisch Informatie Systeem) vondstmeldingen ARCHISII geen onderzoeksmeldingen ARCHISII geen Met behulp van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) is de hoogteligging van het maaiveld bepaald. 21 De hoogte van het plangebied varieert tussen de 12 m en 11,1 m boven NAP. Het hoogste punt ligt ter hoogte van het erf van de melkveehouderij waardoor aangenomen mag worden dat dit gedeelte opgehoogd is. Op het AHN is tevens af te lezen dat er een langgerekte laagte loopt in noordwest zuidoostelijke richting. Hierbij ligt de maaiveldhoogte van de laagte rond de 11,3 m boven NAP en aan weerszijden hiervan rond de 11,6 m boven NAP. De westelijke grens van de langgerekte laagte is te verbinden met de noordelijk gelegen perceelsgrens. Mogelijk is in het verleden grond afgegraven dan wel opgebracht op een van de percelen. Volgens de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) is voor deelgebied-oost een hoge indicatieve waarde vastgesteld en voor de rest van het plangebied een middelhoge indicatieve waarde (afb. 6). Volgens de Archeologische Beleidsadvieskaart van de gemeente Cuijk (afb. 7) is voor het overgrote deel van het plangebied een lage archeologische verwachting vastgesteld. Voor deelgebieden oost en west is een archeologische verwachting met waarde 5 vastgesteld. Bij deze waarde is vastgesteld dat een archeologisch vooronderzoek moet plaatsvinden indien bodemverstoringen met een oppervlakte van 2500 m 2 of meer en dieper dan 50 cm bedraagt. 22 De hoge waarde in deelgebied-west zou mogelijk gekarteerd kunnen zijn door de aanwezigheid van een waarneming die is gedaan op een kop in het maïsveld. Er zijn binnen het onderzoeksgebied geen AMK-terreinen en onderzoeksmeldingen bekend. Op 70 m ten westen van deelgebied-west is door een particulier een waarneming gedaan. 23 Op een kop in het maïsveld zijn een aantal afslagen van vuursteen, een schrabber en een kern van vuursteen gevonden, gedateerd tussen het Paleolithicum en de Bronstijd ( v. Chr.). Ook zijn een potbeker met stafbanden en nagelindrukken gevonden gedateerd tussen het Late Neolithicum en de Bronstijd ( v. Chr.), en een vuurstenen spits uit het Midden-Neolithicum ( v. Chr.) Gespecificeerde verwachting (LS05) In het hele plangebied worden archeologische resten verwacht vanaf het Laat Paleolithicum op of in de top van de terrasafzettingen van de Formatie van Beegden of Kreftenheye. De resten manifesteren zich naar verwachting als een archeologische laag, bestaande uit een vermenging van onder meer kleine fragmenten aardewerk, houtskool en bot met het oorspronkelijke substraat. De resten zullen goed bewaard zijn gebleven wanneer tijdens de afzetting van de jongere kleiafzettingen geen verspoeling van het oorspronkelijke substraat heeft opgetreden. Er moet dus sprake zijn van een intact bodemprofiel. Doordat de resten waarschijnlijk zijn afgedekt door jongere kleiafzettingen zijn ze dus buiten het bereik van moderne landbouwactiviteiten gebleven. Aan en direct onder het maaiveld worden archeologische resten verwacht uit de Nieuwe Tijd. De vondstenlaag van deze resten zal zich niet dieper bevinden dan ca. 30 cm beneden het maaiveld. Organische resten (zoals bot, hout, leder en textiel) zullen door de boven het hoogste grondwaterpeil (1 m mv) heersende relatief droge en zure bodemomstandigheden slecht zijn geconserveerd. Andere type indicatoren (aardewerk) zijn waarschijnlijk matig goed geconserveerd. De beperkte beschikbare gegevens laten niet toe, het complextype en de omvang van de verwachte resten nader te specificeren. 19 De Bakker & Schelling Jansen & Roymans, Archeologisch beleidsplan gemeente Cuijk, uitgegeven door past to present, auteurs: drs. J. Breimer, drs. S.M. van Roode en prof.dr. A.V.A.J. Bosman, m.m.v. wijlen drs. H. van der Beek. 23 ARCHIS waarnemingsnr te Sint Agatha, gemeente Cuijk

13 11 3 Inventariserend Veldonderzoek 3.1 Methoden De bij het Inventariserend Veldonderzoek toegepaste methoden zijn conform de KNA, versie 3.1, in het bijzonder specificatie VS03 (booronderzoek). Uitgangspunt van het inventariserend veldonderzoek is de gespecificeerde verwachting zoals die is opgesteld in het bureauonderzoek. De strategie voor het veldonderzoek is hierop gebaseerd, alsmede op het voor dit onderzoek opgestelde Plan van Aanpak (VS01). De rapportage is opgesteld conform specificatie VS Booronderzoek (VS03) In het plangebied zijn grondboringen uitgevoerd met als doel het bepalen van de bodemopbouw en eventuele bodemverstoringen. Dit is de verkennende fase van het inventariserend veldonderzoek. Het verkennen van de bodemopbouw gebeurt door de bodemtextuur en, indien relevant, bodemkundige horizonten systematisch te beschrijven. Eventuele afwijkingen van de verwachte bodemopbouw zoals vastgesteld op grond van het bureauonderzoek, en andere niet-natuurlijke bodemkenmerken kunnen er aanleiding toe geven om (delen van) het plangebied als verstoord te beschouwen. Op 24 september 2009 zijn drie boringen verspreid over deelgebied-oost uitgevoerd. En op 22 oktober 2009 zijn vijf boringen verspreid over deelgebied-west uitgevoerd. De boringen zijn gezet met een 7 cm edelmanboor tot maximaal 200 cm onder het maaiveld. Het intacte bodemprofiel in boring 4 is eveneens aangeboord met een 15 cm edelmanboor. Het materiaal van boring 4 is gezeefd over een zeef met een maaswijdte van 4 mm. De bodemtextuur en archeologische indicatoren zijn beschreven volgens SBB 5.1 van het NITG-TNO waarin ondermeer de standaard classificatie van bodemmonsters volgens NEN5104 wordt gehanteerd. 24 De X- en Y-coördinaten zijn bepaald aan de hand van ingemeten met een meetlint met behulp van de lokale topografie met een nauwkeurigheid van 2 m. De hoogte van het maaiveld ter plaatse van de boringen is bepaald aan de hand van AHN-beelden. 3.2 Resultaten booronderzoek (VS03) De locatie van de boringen is weergeven in afb. 8. Een lithologische beschrijving van de boringen is bijgevoegd in bijlage 1. Het grondwaterpeil is niet aangeboord tijdens het veldwerk op 24 september en 22 oktober 2009 en moet op dat moment dus dieper dan 200 cm mv hebben gelegen. De oxidatiereductie is niet aangetroffen en ligt daarom eveneens dieper dan 200 cm -mv. Deelgebied oost: Het onderste intacte pakket dat in alle drie de boringen is aangetroffen bestaat uit matig fijn tot matig grof zand met een zwak siltige tot zwak grindige bijmenging. Het pakket komt voor vanaf een diepte variërend van 40 tot 155 cm mv. Het zand is kalkloos en heeft een lichtbruine tot lichtgrijze kleur en vertoont roestvlekken. In boring 3 is een zogenaamde fining-upward sequentie waargenomen. Hierbij wordt in het profiel het sediment naar boven toe fijner van korrelgrootte. Deze sequentie is kenmerkend voor de beddingafzettingen van een rivier. Dit pakket wordt geïnterpreteerd als beddingafzettingen van een vlechtend riviersysteem en wordt gerekend tot de Formatie van Beegden. Het bovenste pakket bestaat uit matig fijn zand met een overwegend matig siltige en zwak grindige bijmenging. Het zand is kalkloos en bruin tot grijsbruin van kleur. Het pakket heeft een zeer scherpe grens met het onderliggend pakket. Het pakket is verstoord en omgewerkt door recentelijke menselijke activiteit. In boring 2 is de grond verstoord tot 155 cm mv en mogelijk is de grond hier in het verleden afgegraven en omgewerkt. De rivierafzettingen van het onderste pakket zijn afgezet in een zeer dynamisch milieu. In het algemeen zijn deze dynamische milieus ongunstig geweest voor bewoning of voor conservering van eventuele archeologische resten. Wel worden de afzettingen gunstig voor bewoning wanneer het terras zich vormt en de afzettingen dus droog komen te vallen. Het bovenliggende verstoorde pakket is echter een aanwijzing dat mogelijke archeologische resten zijn omgewerkt en slecht zijn geconserveerd. Tijdens het booronderzoek zijn geen indicatoren aangetroffen die wijzen op archeologische sporen in de bodem. Deelgebied west: 24 Bosch 2005; Normalisatie-Instituut te Sint Agatha, gemeente Cuijk

14 12 In dit deelgebied is slechts in boring 4 een intact bodemprofiel aangetroffen. In deze boring is een pakket matig grof kalkloos zand met een zwak siltige bijmenging aangetroffen. Tot 55 cm mv is het pakket verploegd. Van 55 tot 130 cm mv zijn mangaanconreties en roestvlekken aangetroffen. Dit pakket wordt geïnterpreteerd als beddingafzettingen van een vlechtend riviersysteem en wordt gerekend tot de Formatie van Beegden. Het pakket is gezeefd tot 100 cm mv. Hierbij zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen. In boringen 6, 7 en 8 is een volledig verstoord bodemprofiel aangetroffen. Variërend van 40 tot 80 cm mv is een vuilgrijze tot zwarte laag aangetroffen met puinresten, baksteenfragmenten, kiezels en sintels. Deze laag lijkt sterk vervuild te zijn waardoor de boringen verder gestaakt zijn. 4 Conclusies De in de Inleiding gestelde onderzoeksvragen kunnen op basis van de bereikte resultaten als volgt worden beantwoord: Is er in het plangebied een intacte bodem aanwezig en zo ja, komt deze overeen met het op basis van het bureauonderzoek verwachte bodemtype? De ondergrond van het plangebied bestaat uit pleistocene rivierafzettingen van de Maas en/of Rijn van de Formatie van Beegden of Kreftenheye. In boringen 1, 3 en 4 is een vrijwel volledig intacte bodem aangetroffen. In boring 2 is het profiel verstoord en omgewerkt to ongeveer 155 cm mv. In de bodem zijn geen onderscheidende bodemhorizonten aanwezig. De bodems kunnen daarom worden gerekend tot de zogenaamde poldervaaggronden. Dit komt overeen met de op basis van het bureauonderzoek verwachtte bodemtype. Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig en, zo ja, wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard, datering en waardestelling hiervan? De top van de terrasvlakte is zeer gunstig geweest voor bewoning na de vorming hiervan. In beide deelgebieden van het plangebied is echter een verstoord bovenliggend pakket aangetroffen. Hierdoor zijn mogelijk aanwezige archeologische resten eveneens verstoord en slecht geconserveerd. Tijdens het booronderzoek zijn geen indicatoren aangetroffen die wijzen op archeologische sporen in de bodem. In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep? Niet van toepassing. Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? Niet van toepassing. Indien de eventuele archeologische waarden niet kunnen worden behouden: Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun omvang, ligging, aard en datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit? Niet van toepassing. 5 Aanbeveling ADC ArcheoProjecten adviseert om het terrein vrij te geven voor de voorgenomen ontwikkeling. Het is echter niet volledig uit te sluiten dat binnen het onderzochte gebied toch nog archeologische resten voorkomen. Het verdient daarom aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht archeologische vondsten te melden bij het bevoegde overheid, zoals aangegeven in artikel 53 van de Monumentenwet. 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

15 13 Literatuur Bureau Militaire Verkenningen, verschillende jaargangen (1867, 1894, 1930): blad 592, 1: Bosch, J.H.A., 2005: Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode, Versie 5.2. Utrecht (TNOrapport, NITG A). Groenewoudt, B.J., 1994: Prospectie, waardering en selectie van archeologische vindplaatsen: een beleidsgerichte verkenning van middelen en mogelijkheden. Amersfoort (Nederlandse Archeologische Rapporten, 17). Jansen, B. & J.A.M. Roymans, 2002: Het land van Cuijk, gemeente Cuijk, een archeologische verwachtingskaart. (RAAP-rapport 828). Mulder, F.J. de, M.C. Geluk, I. Ritsema, W.E. Westerhoff & T.E. Wong, 2003: De ondergrond van Nederland. NITG-TNO, Utrecht. Normalisatie-Instituut, Nederlands, 1989: Geotechniek, classificatie van onverharde grondmonsters NEN 5104, Delft. Stichting voor Bodemkartering, 1976: Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, blad 46 West en Oost Vierlingsbeek Stichting voor Bodemkartering, 1988: Geomorfologische kaart van Nederland, schaal 1:50.000, blad 46 Gennep TNO-NITG, 2005: Geologische overzichtskaart van Nederland, schaal 1: Utrecht. Tol, A.J., J.W.H.P. Verhagen & M. Verbruggen, 2006: Leidraad inventariserend veldonderzoek. Deel: karterend booronderzoek. Gouda (SIKB uitgave). Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, 1990: Grote Historische Atlas van Nederland, deel 4 Zuid-Nederland , Groningen. Lijst van afbeeldingen en tabellen Afb. 1 Locatie van het plangebied Afb. 2 Detailkaart van het plangebied Afb. 3 Bedrijfsontwikkeling van de varkenshouderij aan de 1 Afb. 4 Locatie van het plangebied op de Bonnekaart uit 1894 Afb. 5 Locatie van het plangebied op de Bonnekaart uit 1930 Afb. 6 Indicatieve Kaart Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen Afb. 7 Archeologische Beleidsadvieskaart gemeente Cuijk Afb. 8 Boorpuntenkaart. Tabel 1. Tijdsduur van de verschillende (pre)historische perioden. 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

16 BATENBURG HERPEN SCHAIJK UDEN NNN LEUTH PERSINGEN NIJMEGEN HERNEN BEEK UBBERGEN LEUR HEILIG LANDSTICHTING WIJCHEN NIFTRIK REEK BALGOIJ MALDEN GROESBEEK NEDERASSELT HEUMEN OVERASSELT GRAVE ESCHAREN LINDEN KATWIJK NB PLASMOLEN BEERS NB CUIJK MIDDELAAR 8 SINT AGATHA LANGENBOOM GENNEP ZEELAND OEFFELT HAPS MILL SINT HUBERT BEUGEN HEIJEN WANROIJ RIJKEVOORT BOXMEER ODILIAPEEL VOLKEL LEDEACKER AFFERDEN LB SAMBEEK SINT ANTHONIS LANDHORST VORTUM MULLEM GROENINGEN VENHORST OPLOO BERGEN LB BOEKEL STEVENSBEEK ERP VIERLINGSBEEK 8 ELSENDORP HANDEL WESTERBEEK AIJEN HOLTHEES m OVERLOON GEMERT SMAKT WELL LB bron: Geodan DE RIPS GEIJSTEREN SIEBENGEWALD Afb. 1 Locatie van het plangebied 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

17 NNN m Hertraksestraat Legenda Deelgebieden oost en west Plangebied Bestaande bebouwing NDJ Afb. 2 Detailkaart van het plangebied 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

18 NN m Legenda Deelgebieden oost en west Plangebied NDJ Afb. 3 Bedrijfsontwikkeling van de varkenshouderij aan de 1 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

19 NNN m Legenda deelgebieden oost en west plangebied NDJ Afb. 4 Locatie van het plangebied op de Bonnekaart uit te Sint Agatha, gemeente Cuijk

20 NNN m Legenda deelgebieden oost en west plangebied NDJ Afb. 5 Locatie van het plangebied op de Bonnekaart uit te Sint Agatha, gemeente Cuijk

21 NNN m Legenda Hoge indicatieve archeologische waarde Middelhoge indicatieve archeologische waarde Lage indicatieve archeologische waarde Zeer lage indicatieve archeologische waarde Water Bebouwd gebied Deelgebieden oost en west ARCHIS-meldingen (bijgewerkt aug.'09) Paleolithicum Mesolithicum Neolithicum Bronstijd IJzertijd Vroeg-Romeinse tijd Midden-Romeinse tijd Laat-Romeinse tijd Vroege Middeleeuwen Late Middeleeuwen Nieuwe Tijd Plangebied NDJ Afb. 6 Indicatieve Kaart Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

22 N m Legenda Deelgebieden oost en west Plangebied archeologische verwachting waarde 5 lage archeologische verwachting NDJ Afb. 7 Archeologische beleidsadvieskaart gemeente Cuijk. 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

23 NNN m 50m Legenda Deelgebieden oost en west Boorpunt met boorpuntnummer Plangebied NDJ Afb. 8 Boorpuntenkaart. 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

24 22 Bijlage 1 Deelgebied oost: nummer x coördinaat (m) y coördinaat (m) maaiveldhoogte (cm) NAP bovengrens (cm onder mv) ondergrens (cm onder mv) grondsoort bijmenging zandmediaan kleur kalkgehalte nieuwvormingen antropogene bijmengingen organische bijmengingen bodemhorizonten overig Lithostratigrafie zand matig siltig; zwak grindig matig fijnmatig fijn bruin; kalkloos matig gesorteerd, verrommeld zand zwak siltig; zwak grindig matig grof licht-; grijs; kalkloos zand matig siltig; zwak grindig matig fijn bruin; kalkloos matig gesorteerd zand zwak siltig; zwak grindig matig fijn licht-; bruin; kalkloos C-horizont 0 50 zand zwak siltig; zwak grindig matig fijn bruin-; grijs; kalkloos droog zand matig siltig; zwak grindig matig fijn bruin-; grijs; kalkloos spoor baksteen rommelig, monster v bkst meegenoomen zand sterk siltig; zwak grindig matig fijn bruin; kalkloos rommelig, zand zwak siltig matig fijn licht-; grijs; kalkloos weinig roestvlekken C-horizont paar lemige proppen 0 40 zand matig siltig matig fijn bruin-; grijs; kalkloos erg droog, rommelig zand matig siltig; zwak grindig matig fijn bruin; kalkloos matig gesorteerd zand zwak siltig matig fijn licht-; grijs; kalkloos spoor roestvlekken scherpe grens zand zwak siltig matig grof licht-; bruin; kalkloos fu! Deelgebied west: nummer x coördinaat (m) y coördinaat (m) maaiveldhoogte (cm) NAP bovengrens (cm onder mv) ondergrens (cm onder mv) grondsoort bijmenging zandmediaan kleur kalkgehalte nieuwvormingen antropogene bijmengingen organische bijmengingen bodemhorizonten overig Lithostratigrafie zand matig siltig; zwak humeus matig grof donker-; geel-; bruin; kalkloos A-horizont; verploegd bouwvoor zand zwak siltig matig grof geel-; bruin; kalkloos zand zwak siltig matig grof bruin-; geel; kalkloos BC-horizont mangaan concreties en roestvlekken zand zwak siltig matig grof licht-; geel; kalkloos C-horizont donker-; geel-; bruin; spoor baksteen; spoor sintels A-horizont; verploegd bouwvoor; spoor grijze vlekken; omgewerkte grond; brokken wit ophoog zand op 100 en 130 cm -mv zand matig siltig; zwak humeus matig grof kalkloos zand zwak siltig; zwak grindig zeer grof licht-; bruin; kalkloos scherpe grens, natuurlijke beddingafz. 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk

25 23 nummer x coördinaat (m) y coördinaat (m) maaiveldhoogte (cm) NAP bovengrens (cm onder mv) ondergrens (cm onder mv) grondsoort bijmenging zandmediaan kleur kalkgehalte nieuwvormingen antropogene bijmengingen organische bijmengingen bodemhorizonten overig Lithostratigrafie zand matig siltig; zwak humeus matig fijn donker-; bruin-; geel; zand matig siltig; zwak grindig matig fijn donker-; grijs; kalkrijk zand matig siltig matig fijn donker-; grijs-; zwart; kalkloos bouwvoor spoor puinresten; spoor sintels vuil grijs, lijkt vervuild kalkrijk lijkt sterk vervuild, vies zwart boring gestaakt 0 40 zand zwak siltig; zwak humeus matig grof zand sterk siltig; zwak grindig matig grof donker-; geel-; bruin; donker-; groen-; grijs; kalkloos A-horizont; verploegd bouwvoor kalkloos lijkt sterk vervuild, vies boring gestaakt 0 80 zand zand sterk siltig matig siltig; zwak grindig; zwak humeus matig grof matig grofmatig fijn donker-; geel-; bruin; kalkloos spoor baksteen grijs; kalkloos lijkt vervuild, vies boring gestaakt 1 te Sint Agatha, gemeente Cuijk