Graag willen wij u alvast bedanken voor uw medewerking en wij hopen met alle deelnemers op een succesvolle en inspirerende

Transcriptie

1 Datum Oktober 2012 Ons kenmerk JvL/MH/ Telefoon +31 (0) E. mai i m.a.1.hubert@tudelft.nl onderwerp Vakantiecursus TU Delft Technische Universiteit Delft Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen Sectie Gezondheidstechniek Waterschap Peel en Maasvallei de heer mr. A.M.G. Gresel, dijkgraaf Postbus RJ Venlo Bezoek: Stevinweg CN Delft Correspondentie: Postbus GA Delft Zeer geachte heer Gresel, Met genoegen berichten wij u hierbij dat ook volgend jaar weer, onder auspiciën van de opleiding Civiele Techniek van de Technische Universiteit Delft en met medewerking van VEWIN, WATERNETWERK, RIVM, KWR, RIONED en STOWA op vrijdag 11 januari 2013 de 65 s t e Vakantiecursus in Drinkwater en Afvalwater zal worden gehouden, waarvoor de Commissie van Voorbereiding als titel "De watercyclus; daar zit wat in!" heeft gekozen. De folder is medio oktober per mail verstuurd naar een groot aantal adressen van deelnemers van voorgaande jaren en naar de ons bekende geïnteresseerden uit de watersector; de aanmeldingen komen nu dagelijks binnen. Middels deze brief willen wij de directie į het management van relevante organisaties uit de watersector verzoeken de bijgevoegde poster(s) en de folders van de Vakantiecursus eveneens onder de aandacht te brengen van hun medewerkers. Graag willen wij u alvast bedanken voor uw medewerking en wij hopen met alle deelnemers op een succesvolle en inspirerende bijeenkomst. ir. Jules van Lier r.ir. Luuk Rietveld oo aar Afvalwaterzuivering/ Milieutechnologie Hoogleraar Watercyclus Dagvoorzitter Vakantiecursus Afvalwater Dagvoorzitter Vakantiecursus Drinkwater Bijlagen: poster(s)7folders

2 65ste Vakantiecursus Drinkwater en Afvalwater Vrijdag 11 januari 2013 ŤIJ D PI f t DAAR ZIT WAT IN! DE WATERCYCLUS DRINKWATER AFVALWATER Inleiding Drinkwater Prof.dr.ir. Luuk Rietveld (TU Delft) Inleiding Afvalwater Prof.dr.ir. Jules van Lier (TU Delft/UNESCO -IHE) Strategische innovatie: Creatie van net waterbedrijf van de toekomst Prof.dr. Taco van Someren (Ynnovate) De ontdekking en toepassing van "onmogelijke" bacteriën Prof.dr.ir. Mike Jetten (RU Nijmegen) Winnaar Spinoza prijs Water met inhoud Lieve Declerq, MSc (Vitens) Het waterschap anno : van lijderschap naar leiderschap Dr. Renze van Houten (Waterschap Aa en Maas) Leven in het drinkwater distributienetwerk Dr. Hans Vrouwenvelder (TU Delft/Kaust/Wetsus) Recycling of Industrial Water The journey of Pearl GT Drs. Koen de Leeuw (Shell P&T - EUHT) Flash presentaties Drinkwater Diverse sprekers Nereda : Voorbeeld van succesvolle innovatie? Ir. Helle van der Roest (RHDHV) Priester, koopman St ingenieur: Iedereen ziet er wat anders in Dr.ir. Fons Nelen (Nelen 8i Schuurmans) Flash presentaties Afvalwater Diverse sprekers SLOTSESSIE Prijsuitreiking Waternet Watercyclus Innovatieprijs en Jaap van der Graaf prijs Flash presentatie Y ESĨDelft: from idea to techno-starter Ir. Sid Vollebregt (Elemental Water Makers) De watervoetafdruk: instrument voor overheden en bedrijven Prof.dr.ir. Arjen Hoekstra (Universiteit Twente) NL water innovatie 8t Bestuursakkoord Water, wat biedt de politiek? Staatssecretaris Infrastructuur â Milieu: Joop Atsma (onder voortehoud) Kosten: Deelnemers: TU-medewerkers en studenten: Gepensioneerden: 175,20,20,- Aanmeldingen online via: sanitaryengineering.tudelft.nl Informatie: secr-gez-citg@tudelft.nl Locatie: Collegezalen A en B Faculteit Civiele Techniek Stevinweg í, 2628 CN Delft

3 ^ ^ ^ ^ ^ ^ Bos W i t t e v e e n ~^^m I N T E R N AT I O N A L I S AT I O N J A A P VAN OF DUTCH WATER DER GRAAF SANITATION AWARD 201

4 cxįŗj ^ 65ste Vakantiecursus ^ Drinkwater en Afvalwater X i J H p I f t Vrijdag 11 januari 2013 I \J UG\ DE WATERCYCLUS; DAAR ZIT WAT IN! BROCHURE

5 Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen De Watercyclus; daar zit wat in! 65 ste VC: maar nog lang niet met pensioen! 65 s t e Vakantiecursus Drinkwater en Afvalwater Vrijdag 11 januari 2013 TU Delft Onder auspiciën van de Faculteit Civiele Techniek van de Technische Universiteit Delft en met medewerking van Vewin, RIVM, KWR, Waternetwerk, RIONED en STOWA. Plaats: collegezalen A en B, Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen, Stevinweg 1, 2628 CN Delft Ontvangstbalie begane grond Welkomstwoord Prof.dr.ir. Bert Geerken, Decaan Faculteit CiTG Parallelsessie Drinkwater zaal A Inleiding schoon water Prof.dr.ir. Luuk Rietveld (TU Delft) PROGRAMMA Parallelsessie Afvalwater zaal B Inleiding vies water Prof.dr.ir. Jules van Lier (TU Delft/UNESCO-IHE) Strategische innovatie: de creatie van het waterbedrijf van de toekomst Prof.dr. Taco van Someren (Ynnovate) Water met inhoud Lieve Declerq, MSc (Vitens) Koffiepauze: begane grond en eerste verdieping Leven in het drinkwater distributienetwerk Dr. Hans Vrouwenvelder (TU Delft/Kaust/Wetsus) Flash presentaties NOM in de waterzuivering: Ir. Anke Grefte Detecteren afwijkingen distributienet: Ir. Martijn Bakker Data * models - dynamic information ("Sexy): Ir. Ignaz Worm Lunchpauze: begane grond en eerste verdieping Recycling of Industrial Water: The Journey of Pearl GT Drs. Koen de Leeuw (Shell P&T - EUHT) Flash presentaties Filtration in surface water treatment: Peter Lu, MSc Water supply for developing countries: Dr.ir. Doris van Halem Solar driven desalination in Indonesia: Ir. Reinoud Feenstra Theepauze: begane grond en eerste verdieping Gezamenlijke slotsessie Uitreiking Waternet Watercyclus Innovatie prijs Uitreiking Jaap van der Graaf prijs De ontdekking en toepassing van "onmogelijke" bacteriën (Winnaar Spinoza prijs 2012) Prof.dr.ir. Mike Jetten (RU Nijmegen) Het waterschap anno 2012: van lijderschap naar leiderschap Dr. Renze van Houten (Waterschap Aa en Maas) Nereda : Voorbeeld van succesvolle innovatie? Ir. Helle van der Roest (RHDHV) Flash presentaties Anaerobic nutrient rich effluents: Hale Őzgűn, MSc The enzymatic degradation of excess sludge: Steef de Valk, MSc Assessing the quality of sewer pipes: Nikola Stanic, MSc Priester, koopman St ingenieur: ledereen ziet er wat anders in Dr.ir. Fons Nelen (Nelen â Schuurmans/KVýN) Flash presentaties Industrial AMBR: Kaan Dereli, MSc High Pressure Digestion: Drs. Ralph Lindeboom Meten in rioolstelsels: Ing. Marco van Bijnen YesiDelft: from idea to techno-starter Ir. Sid Vollebregt (Elemental Water Makers) De watervoetafdruk: instrument voor overheden en bedrijven Prof.dr.ir. Arjen Hoekstra (Universiteit Twente) NL water innovatie SÍ Bestuursakkoord Water: wat biedt de politiek? Joop Atsma, Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu (onder voorbehoud) Nieuwjaarsborrel 2

6 SAMENVATTINGEN VAN DE PRESENTATIES DRINKWATER Inleiding schoon water Prof.dr.ir. Luuk Rietveld (TU Delft) Strategische innovatie: de creatie van het waterbedrijf van de toekomst Prof.dr. Taco CR. van Someren (Ynnovate) Dr. Shuhua van Someren-Wanġ (Ynnovate) We komen nu in een nieuwe fase met vele uitdagingen d ie vragen om een d uurzame en innovatieve aanpak. Verou d ering van het d istributienet en kolossale investeringsprogramma's als gevolg gaat veel vragen van d e sector in d e komend e jaren. We zullen strakker moeten sturen op onze dienstverlening richting klanten en efficiënter omgaan met onze middelen. Water is het blauwe goud van d e toekomst en tegelijkertijd verand ert d e internationale Om een beter beeld te krijgen over wat er zich in watermarkt aan zowel aanbod - als vraagzijd e. het proces van prod uctie tot en met d istributie Maar waar is d e 'toekomstige Shell van d e gebeurt willen we meer intelligentie toepassen watermarkt' om d e zwarte goud ind ustrie d oor in het netwerk. Sensoren gaan ons in d e het blauwe goud te vervangen? De Nederlandse toekomst veel meer informatie verschaffen. watersector is niet meer toereikend uitgerust Gigantische hoeveelhed en d ata vragen om om in het toekomstige nieuwe wereld waterspel innovaties op IT gebied. Deze ontwikkeling de hui d ige toonaangeven d e positie te gaat d rinkwaterbed rijven helpen kosten en handhaven. Het concept van strategische energie te besparen en zal bijd ragen aan een innovatie is ontwikkeld en internationaal in betere dienstverlening naar de klant. Juist deze diverse branches toegepast om d it soort klant zal in d e toekomst een belangrijkere rol nieuwe uitdagingen naar kansen te veranderen. gaan vervullen bij het verbeteren van onze Om ook in de toekomst aan het blauwe goud te bedrijfsvoering. Dichter bij d e klant staan kunnen verdienen, biedt strategische innovatie betekent ook goed luisteren naar wensen, voor d e watersector een uitweg en aan d e juiste wijze van informatievoorziening en het hand van theoretische ond erbouwingen en signaleren van storingen. Onze klant is tenslotte praktische voorbeeld en, word t d e aanwend ing onze belangrijkste sensor. ervan uiteengezet. De drinkwatersector word t ook een belangrijke speler voor and ere sectoren zoals d e Water met inhoud energiesector en d e bouw. Het toenemend e Lieve Declerq, MSc (Vitens) besef d at water en energie besparing voor bedrijf en klant van groot belang zijn vraagt Drinkwaterbedrijven hebben in d e afgelopen om transparantie, inzicht en het bied en van decennia veel aand acht gegeven aan het oplossingen. De lage kosten van d rinkwater verder perfectioneren van d e prod uctie, staan in schril contrast met d e toenemend e distributie en waterkwaliteit. Dit hebben we kosten van energie. Het energie verbruik in gedaan in samenwerking met d e watersector, relatie tot water binnen d e woonomgeving is met succesvolle ( technologie) bed rijven in enorm en heeft een groot besparingspotentieel Nederland en met steun van overheden. bij huishoud ens en vraagt om een integrale oplossing. Dit kan alleen in samenwerking met waterschappen, gemeenten en and ere 3

7 bedrijven. Vraag is hoe wij als watersector in de komende jaren kunnen komen tot de beste oplossingen voor onze klanten en de maatschappij. Een uitdaging welke Vitens graag aangaat. Tenslotte is er een toenemend besef dat onze sector een rol moet spelen in de circulaire economie. Onze reststromen kunnen worden getransformeerd tot waardevolle toepassingen binnen de bouw, agro of zelfs de diervoedingsindustrie. Valorisatie gaat de komende jaren vragen om veel aandacht en samenwerking binnen de sector. Dit hoeft geen jaren te duren, een oproep voor een pragmatische aanpak en het bundelen van krachten. Leven in het drinkwater distributienetwerk Dr. Hans Vrouwenvelder (TU Delft/Kaust/Wetsus) "Drinking water entering the distribution network... should be biological stable" (WHO, 2006). In Nederland wordt biologische stabiliteit van drinkwater nagestreefd door biologisch afbreekbare stoffen vergaand te verwijderen. Biologische stabiliteit betekend in essentie: geen verandering (nagroei) tijdens distributie. Tijdens de presentatie wordt een overzicht gegeven van wat is gedaan tot op heden, onderzoeksvragen en nieuwe technieken. Voor een verdere optimalisatie van de waterdistributie en kwaliteitsborging is het van belangde microbiologie in het distributienet beter te begrijpen. Recycling of Industrial Water: The journey of Pearl GT Drs. Koen de Leeuw (Shell P&T - EUHT) The Shell GTL plant in Qatar, named Pearl is a zero liquid discharge plant. The process is delivering more water than GTL products and hence the integration of this water stream in the overall technical design has been a big challenge. Membranes and evaporative equipment are applied as a first time application for Shell in an industrial site on this scale. The presentation gives an overview of the considerations for the design, the steps taken to ensure the functionality of the applied water technologies and the issues during the start-up and early operation. FLASH PRESENTATIES DRINKWATER NOM in de waterzuivering Ir. Anke Grefte (TU Delft) Natuurlijk organisch materiaal (NOM) is in veel grond- en oppervlaktewaterbronnen voor drinkwaterbereiding aanwezig. NOM is geen eenvoudige parameter; verschillende NOM componenten hebben niet alleen invloed op de uiteindelijke drinkwaterwaterkwaliteit, maar ook op de individuele drinkwaterzuiveringsprocessen. Het doel van het onderzoek is om het gedrag van verschillende natuurlijke organisch materiaal (NOM) componenten in drinkwaterzuiveringsprocessen te begrijpen en om de kwaliteit van het drinkwater aan de kraan te verbeteren door uitbreiding van de zuivering met een anionwisselaarvoor NOM verwijdering. Monitoring van het distributienet om afwijkingen te detecteren Ir. Martijn Bakker (RHDHV/TU Delft) In het distributienet komen zowel kwantitatieve afwijkingen (leidingbreuken) als kwalitatieve afwijkingen (verslechterde waterkwaliteit, besmetting) voor. Om de negatieve effecten te beperken dienen afwijkingen vroegtijdig ontdekt en gelokaliseerd te worden. In lopend onderzoek wordt gekeken of hiervoor een korte termijn vraagvoorspellingsmodel gebruikt kan worden.

8 Data + models - dynamic information ^ sexy) Ir. Ignaz Worm (PWN/TU Delft) We hebben data: procesdata, managementdata, klachtdata, berichten op sociale media. Veel data worden nauwelijks gebruikt. We hebben ook modellen: procesmodellen, distributiemodellen en economische modellen. Veel modellen worden alleen stand-alone gebruikt. Door modellen en databronnen te verbinden kunnen we tweets gebruiken om besmettingen in het net op te sporen. Optimization of submerged ceramic micro membrane filtration for surface water treatment Peter Lu, MSc (TU Delft) Coagulation in combination with micromembrane filtration has become a widely accepted process for drinking water treatment, but frequency of backwashing and low recovery remains a significant problem. The objective of this study was to prolong filtration time without backwash and air scrub. An artificial dynamic cake layer was made from floes and used for membrane fouling protection. Precoating with PAC on the top of membrane before the experiment was tested also to reduce membrane fouling. The filtration time without back wash and air scrubbing was prolonged to 15 hours by optimizating the coagulation, and was prolonged to 25 hours by combining with precoating PAC. Membrane fouling highly depended on ph in this operation condition. The results of this research show that ceramic membrane filtration time can greatly be prolonged without back washing, and that recovery can be improved. Solar driven desalination project in Indonesia: Ir. Reinoud Feenstra (Elemental Water Makers) There are more than 2 billion people who currently lack access to safe drinking water around the globe. More than 807o of these people live in remote areas. These areas often do not have access to fossil fuels or an electricity grid, which makes a decentralized renewable energy driven solution very suitable. Renewable driven desalination could offer an affordable, sustainable and safe solution for many remote areas. The Master End Project was about the design, implementation and evaluation of an innovative renewable driven desalination solution for this field and has been executed in Indonesia. It has led to promising technical and financial feasibility and it has been a challenging and rewarding experience. 5

9 AFVALWATER Inleiding vies water Prof.dr.ir. Jules van Lier (TU Delft/UNESCO-IHE) Nereda : Voorbeeld van succesvolle innovatie? Ir. Helle van der Roest (RHDHV) De ontdekking en toepassing van "onmogelijke" bacteriën Prof.dr.ir. Mike Jetten (Afdeling Microbiologie, IWWR, Radboud University Nijmegen en afdeling Biotechnologie TU Delft); Winnaar Spinoza prijs 2012! Anammoxbacteriën hebben spectaculaire eigenschappen. Ze maken de raketbrandstof hydrazine, ze hebben een bacteriëel organel en zijn verantwoordelijk voor meer dan de helft van hetstikstofverlies uit de oceaan. Daarnaast hebben deze bacteriën zeer goedetoepassingen mogelijkheden in de afvalwaterzuivering. Met de anammox bacteriën als voorbeeld zal worden uitgelegd hoe uit afvalwater energie gemaakt kan worden en hoe een kleine oranje bacterie uit Nederland de wereld duurzamer gaat maken. Het waterschap anno 2012: van lijderschap naar leiderschap Dr. Renze van Houten (Waterschap Aa en Maas) Binnen de overheid ontstaat nog wel eens discussie rondom kerntaken. Het motto is dan 'terug naar de kerntaken' of 'je gaat er over, of niet'. In de huidige tijdgeest een niet zo vruchtbare discussie. Vele voorbeelden laten zien dat je als overheid wel kunt denken dat je er over gaat, maar dat realiteit leert dat je alleen echte invloed hebt wanneer je waarde toevoegt. En wat doet het waterschap met deze wetenschap...? Met de succesvolle ontwikkeling en introductie van de Nereda technologie ligt de wereld aan onze voeten!? Was het maar zo eenvoudig! Het omzetten van duurzame zuiveringsprestaties in klinkende munt vraagt binnen en buiten onze landsgrenzen om nieuwe vormen van samenwerking. Vormen waarin niet alleen (nieuwe) technologische innovaties voorop staan, maarwaarin ook wordtgeëxperimenteerd met andere rollen, verantwoordelijkheden en risico's. Nereda biedt een platform waarop deze experimenten kunnen plaatsvinden, een plezierige uitdaging. De priester, de koopman en de ingenieur: iedereen ziet er wat anders in Dr.ir. Fons Nelen (Nelen 8c Schuurmans/KWN) ledereen is het erover eens: in de waterketen liggen volop kansen voor verbetering. Maar welke kansen willen we pakken? Volgen we onze geloofsovertuiging; staan kosten centraal of laten we ons leiden door de inhoud en onze technische kennis van water? In deze presentatie worden mogelijke optimalisaties van de waterketen vanuit verschillende invalshoeken belicht. Deze maken in ieder geval één ding duidelijk: betere, rationele besluiten vragen om betere informatie! 6

10 FLASH PRESENTATIES AFVALWATER Treatment of Municipal Wastewater by Anaerobic Membrane Bioreactor Technology Hale Őzgűn, MSc (TU Delft/Istanbul of Technology) Universi ty 0 has shown that CCTV inspections are not 100 Z o reliable, but are associated with a significant uncertainty. Destructive methods, like core sampling, can provide additional valuable information about the strength properties of the main sewer. This presentation will show the results alternative sources for reclamation and reuse. Globally a major demand exists for more efficient municipal wastewater treatment Municipal wastewater is one of the of the comparison of core sampling and CCTV, with higher effluent quality and reduced energy consumption which will lead to a cost The research results will finally help to improve as well as the research initiated to reduce the uncertainties of the core sampling method. sewer asset management. effective treatment system with effluent reuse for irrigation. In this study, the applicability of an innovative configuration of anaerobic membrane bioreactor will be investigated in order to produce pathogen free but nutrient rich effluent. With the realization of this study, flux enhancement by controlling the total solids load will be the major output bringing this Performances Of Anaerobic Membrane Bioreactors Treating Thin Stillage from Bioethanol Plants at Different Sludge Retention Times Kaan Dereli, MSc (TU Delft/Istanbul of Technology) Universi ty technology to a higher level of understanding. Anaerobic processes coupled to membrane separation were already developed in the The Enzymatic degradation of excess sludge: A worm's tale early s but they have gained increasing interest in recent years. Indeed, the Anaerobic Steef de Valk, MSc, (TU Delft ) Membrane Bioreactor (AnMBR) appears as an alternative concept to recover energy from thin Aquatic sludge degrading worms offer great opportunities to investigate the way nature stillage generated in bioethanol production process. High rate anaerobic processes are efficiently hydrolyses complex organic matter. efficient for the treatment of various industrial The investigation is about how worms increase the biodegradability of excess waste sludge. wastewaters but they face biomass retentions problems when treating wastewaters having This will give insight into ways to mimic t h e high suspended solids concentrations such as the residue streams coming from bioethanol biological activity of these worms for large scale processes and increase the valorisation industries. However, the AnMBR offers many of waste streams. advantages compared to the other anaerobic processes such as superior effluent quality, a better control of the sludge retention time Assessing the quality of sewer pipes allowing the development of specific biomass, Nikola St anic, MSc (TU Delft ) and a reduced plant footprint. Three lab-scale Decisions on rehabilitation and maintenance cross-flow AnMBRs were operated at different sludge retention times such as 20, 3 0 and of sewers are made based on the available 50 information on the status of the sewers. Pipe age pointed out that the sludge retention time is a and CCTV inspections are typically the primary key parameter that controls the biological and filtration performance of AnMBRs. source of information used. Recent research days at mesophilic conditions. Results 7

11 High pressure digestion: future prospects Drs. Ralph Lindeboom, (WUR Agrotechnologie 8i Voedinğswetenschappen, Sectie Milieutechnologie) Hogedrukvergistingisgeïntroduceerdalsnieuwe vergistingstechnologie, die biogas productie en upgrading tot aardgaskwaliteit integreert in 1 reactorvat. Tijdens deze presentatie over deze veelbelovende technologie zullen we stil staan bij de theoretische randvoorwaarden vanuit biochemisch perspectief. Het draaien van een vergister op hogere druk kan namelijk consequenties hebben voor alle onderliggende fases van het vergistingsproces: de hydrolyse, acidogenese, acetogenese en methanogenese. De experimenteel geobserveerde druk-effecten op al deze fases zullen we als uitgangspunt nemen om een schets te geven van de mogelijkheden van de inpassing van hoge druk vergisting in onze samenleving. Meten in rioolstelsels als indicator voor onderhoud Ing. Marco van Bijnen (Gemeente Utrecht) Praktijkmetingen in rioolstelsels geven je informatie over het gedrag van een rioolstelsel onder bepaalde omstandigheden. Meetwaardes zijn het directe resultaat van alle bekende en onbekende invloedsfactoren. Een resultaat inclusief de aanwezigheid van afzettingen, wortelinggroei, sediment et cetera. Kunnen praktijkmetingen in de riolering ons dan ook informatie geven over de noodzaak tot het uitvoeren van onderhoud? 8

12 GEZAMENLIJKE SLOTSESSIE Uitreiking Waternet Watercyclus Innovatie prijs Uitreiking Jaap van der Graaf prijs Tijdens de vakantiecursus 2013 zal de tweejaarlijkse Watercyclus Innovatie prijs door de directeur van Waternet uitgereikt worden. Waternet en TU Delft hebben deze prijs ingesteld om onderzoek op het gebied van de watercyclus een impuls te geven. De prijs wordt gesponsord door Waternet en bestaat uit een geldbedrag van Euro, te besteden aan studiereizen en verdere wetenschappelijk vorming van de winnaar. Voor de prijs komen kandidaten in aanmerking die in de voorgaande twee jaren hun promotie over een onderwerp op het gebied van de watercyclus met succes hebben afgrond aan de TU Delft of Unesco-IHE. Op 1 1 januari 2013 zal voor de vierde keer de Jaap van der Graaf-prijs worden uitgereikt. De prijs wordt toegekend aan een student of onderzoeker, die in 2012 het beste Engelstalige artikel over de behandeling van afvalwater heeft geschreven. De onderscheiding bestaat uit een geldbedrag van euro en een glasobject en zal jaarlijks worden toegekend. Prof.ir. Jaap van der Graaf was vanaf 1989 hoogleraar in de Behandeling van Afvalwater aan de Faculteit Civiele Techniek van de Technische Universiteit Delft en van 1988 tot 2003 algemeen directeur van Witteveen+Bos. Op 13 mei 2009 heeft Van der Graaf afscheid genomen als hoogleraar. Ter ere hiervan is door Witteveen+Bos besloten de Jaap van der Graaf-prijs in te stellen. De doelstelling is om de Nederlandse expertise op het gebied van behandeling van afvalwater verder te profileren. Het geldbedrag dient in het kader hiervan te worden aangewend. Dit kan zijn in de vorm van een studiereis of promotionele activiteiten. Criteria voor het verlenen van de prijs zijn: 1. wetenschappelijke kwaliteit, blijkend uit het aantal en de kwaliteit van de peer-reviewed papers en het al of niet behalen van het predikaat "cum laude"; 2. praktisch nut, blijkend uit innovatieve toepassingen in de watersector; 3. doorbraken in de watercyclus, wat blijkt uit vernieuwende concepten die integrale oplossingen in de watercyclus mogelijk maken. Artikelen dienen te voldoen aan de volgende voorwaarden: 1. het onderwerp heeft betrekking op de inzameling of behandeling van afvalwater; 2. de auteur dient universitair student te zijn of werkzaam te zijn binnen de Nederlandse beroepspraktijk; 3. het Engelstalige artikel moet gepubliceerd zijn in een vaktijdschrift uit 2012; 4. hetonderwerp moet in de praktijktoepasbaar zijn. De deelname staat open voor auteurs van alle nationaliteiten. Een onafhankelijke jury zal bepalen aan wie de prijs wordt toegekend. 9

13 YESiDelft: from idea to techno-starter Ir. Sid Vollebregt (Elemental Water Makers) COMMISSIE VAN VOORBEREIDING You have developed a promising idea which Drinkwater fits your personal passion. The next step to Prof.dr.ir. L.C. Rietveld, TU Delft actually do something with it invokes many Drs. M.M. Bekkenutte, Waternetwerk barriers. Who can help you making the next Drs. T.T.J. Schmitz, Vewin steps? This presentation is about an example Ir. J.F.M. Versteegh, RIVM of the realization of a techno-startup company Prof.dr. W. van Vierssen, KWR/TU Delft in the water sector, from an idea originating from the university and the experience during Afvalwater the process. Supporting initiatives such as the Prof.dr.ir. J.B. van Lier, TU Delft/Unesco-IHE YESiDelft incubator, which provides a breeding Drs. H.J. Gastkemper, RIONED ground for technological entrepreneurship, are Ir. J.M.J. Leenen, STOWA introduced. The YESiDelft incubation center Dr.ir. A.J.M. Nelen, Waternetwerk offers accommodation, coaching, education, a large network and a pre-seed loan for Secretariaat Vakantiecursus technological startups. Mieke Hubert Jennifer Duiverman De watervoetafdruk: instrument voor overheden en bedrijven Prof.dr.ir Arjen Hoekstra (Universiteit CURSUSINHOUD Twente) Een toenemend aantal bedrijven erkent dat vermindering van de watervoetafdruk, ook in de keten, deel uitmaakt van maatschappelijk verantwoord ondernemen, net als het verminderen van de C02-voetafdruk. Ook investeerders beginnen in te zien dat duurzaam watergebruik een voorwaarde is voor duurzame bedrijfsvoering. En overheden beginnen te beseffen dat het managen van de watervoetafdruk van productie en consumptie de sleutel is tot het managen van waterschaarste. In zijn keynote lezing geeft Arjen Hoekstra, bedenker van de watervoetafdruk, zijn visie op de ontwikkelingen. De cursus is bedoeld als postacademische scholing voor een ieder die bij het drinkwater-en afvalwatervak betrokken is. Hoewel het niveau van de cursus aansluit op een academische opleiding kunnen ook andere belangstellenden de cursus bijwonen. AANMELDING U kunt zich aanmelden door online inschrijving via de website: sanitaryengineering.tudelft.nl Voor vragen kunt u altijd contact opnemen met het secretariaat. Telefoon: secr-gez-citg@tudelft.nl Wij maken u erop attent dat sommige bedrijven geen betalingverrichten zonder inkoopnummer/ opdrachtnummer e.d. Het is aan u om ervoor te zorgen dat bij de aanmelding dit nummer vermeld staat, zodat wij dat nummer kunnen vermelden op de factuur. 10

14 CURSUSGELD Deelname per persoon C 175 het bedrag dient van te voren betaald te worden. Inbegrepen: deelname aan de cursus, de lunch, één exemplaar van de cursusbundel en de Nieuwjaarsborrel. TU Delft medewerkers, studenten en gepensioneerden betalen een gereduceerd tarief van REGISTRATIE Na uw online aanmelding ontvangt u binnen 14 dagen een factuur die betaald dient te worden op bankrekening t.n.v. TU Delft Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen Delft met vermelding van VC2013, factuurnummer en eventueel het referentie/inkoopnummer van uw bedrijf. ANNULERING Volledige restitutie is alleen mogelijk tot 11 december Na deze datum kunt u iemand anders in uw plaats laten deelnemen. Het secretariaat dient te allen tijde op de hoogte gebracht worden van deze veranderingen. CURSUSDAG U ontvangt bij de ontvangstbalie een congresbundel, een deelnemerslijst en een badge, die tevens dienst doet als bewijs van toegang. LUNCH In de middagpauze luncht u in het gebouw van de Faculteit Civiele Techniek. De kosten voor deze lunch zijn bij het cursusgeld inbegrepen. NIEUWJAARSBORREL Deze Nieuwjaarsborrel wordt u aangeboden door KWR en Vewin. INFORMATIE Het secretariaat van de Vakantiecursus FaculteitCivieleTechniekenGeowetenschappen Sectie Gezondheidstechniek, kamer 4.55 Postbus 5048, 2600 GA Delft Telefoon secretariaat: secr-gez-citg@tudelft.nl CURSUSBUNDEL De lezingen zullen in een bundel worden gepubliceerd en op de cursusdag worden uitgereikt. De prijs van de bundel voor niet deelnemers is C 50 per exemplaar. Bundels van vorige Vakantiecursussen zijn te bestellen via het secretariaat van de Vakantiecursus. Telefoon: secr-gez-citg@tudelft.nl 11