Lianne Barelds Beurtwisseling en Sequentieorganisatie in Facebookinteracties

Transcriptie

1 Lianne Barelds Beurtwisseling en Sequentieorganisatie in Facebookinteracties Een onderzoek naar de organisatie van de beurtwisseling en de sequentieorganisatie in interacties op Facebook die ontstaan naar aanleiding van een status update Master-Scriptie Begeleider: Jan Berenst Communicatie- en Informatiewetenschappen Rijksuniversiteit Groningen Datum van voltooiing: 21 juli 2011 Anne Roliene (Lianne) Barelds S

2 Samenvatting In dit kwalitatief, beschrijvende onderzoek staat de vraag centraal hoe de beurtwisseling en de sequentieorganisatie worden georganiseerd in de interacties op Facebook (verder: FB). Tien FBgebruikers zijn elk een week lang gevolgd. De interacties die zijn ontstaan naar aanleiding van hun status updates zijn verzameld in een corpus van uiteindelijk 66 interacties. Uit de analyse van het materiaal blijkt onder andere dat FB de gebruikers in een bepaalde handelingsrichting duwt. Een groot deel van de initiërende eerste paardelen bestaat namelijk uit berichten omdat FB in het invoerscherm vraagt: Wat ben je aan het doen?. Verder blijkt een positieve evaluatie vrijwel altijd een passend tweede paardeel. Dit wordt namelijk gestimuleerd door FB die de, veelvuldig gebruikte, Vind ik leuk -knop plaatst onder iedere gedeelde status. Opvallend zijn de verschillende gesprekslijnen in FB-interacties. Hoewel de interactie is weergegeven als één geheel, bestaan er in feite verschillende van elkaar losstaande gesprekken. Daarbij staat de initieerder centraal. FBinteracties zijn dus over het algemeen gesprekken van één, de initieerder, met meerdere individuen. Andere gespreksdeelnemers nemen over het algemeen alleen een tweede of derde beurt in een gesprekslijn op basis van de beurttoewijzingstechniek huidige kiest volgende door de initieerder. Uit het onderzoek blijkt verder dat het voor het begrijpen van bijdragen op FB niet zozeer gaat om de precieze plaatsing van een beurt in een sequentie, maar eerder om de topicale relatie tussen beurten. Threading is daarbij een belangrijk begrip. Verder wordt er in de interacties nauwelijks afgeweken van het onderwerp dat door de initieerder wordt aangedragen in de status, het structuring topic. De onderwerpen van de verschillende gesprekslijnen of threads verschuiven slechts van het ene interactional topic naar het andere. Uit het onderzoek blijkt een heel aantal verschillen en overeenkomsten tussen FB-interacties en face-to-face gesprekken en andere vormen van computermediated communicatie. Toch is de FB-interactie niet echt goed te vergelijken met één van hen; het is een unieke nieuwe vorm van communicatie.

3 Voorwoord Beste lezer van mijn scriptie, Ken je dat? Je moet iets doen bijvoorbeeld een onderwerp voor een scriptie bedenken, maar je ziet er tegen op of je weet niet goed hoe je het moet aanpakken. Dus je blik dwaalt af, van je computerscherm je kamer in, en ineens zie je overal urgente taken liggen die geen moment kunnen wachten en zeker belangrijker zijn dan datgene wat je op dat moment eigenlijk moet doen: Jeetje, hoelang heb ik m n planten eigenlijk al geen water gegeven? En sinds wanneer zit die vlek eigenlijk op m n vloer? Die moet er van af en wel nu! En voor je het weet sta je na de vloer ook de wc te boenen en vrienden te bellen die je in geen eeuwen hebt gesproken. In het geval van studenten noemen ze dat S.O.G.-en (ofwel; het vertonen van studieontwijkend gedrag). Omdat ik mijzelf ken, heb ik mijn kamer voor studiedoeleinden al in een vroeg stadium verruild voor de Universiteits Bibliotheek. Daar staan namelijk geen planten en er is iets wat me tegenhoudt om daar de wc te gaan schoonmaken. Dus zoek je iets anders. En dat werd Facebook. Iedere keer dat ik even geen zin had om me te verdiepen in weer een nieuw onderwerp dat mogelijk geschikt zou zijn voor mijn scriptie, bekeek ik de vakantiefoto s van vriend X of las ik in een status update dat vriendin Y de trotse bezitter was geworden van een labrador. En toen had ik een Eureka!-moment. Inmiddels zijn we een paar maanden verder en sta ik op het punt mijn Facebook -scriptie in te leveren. Waar S.O.G.-en al niet goed voor blijkt te zijn. Familie en CCC-vrienden; ontzettend bedankt voor jullie ongelooflijke steun en betrokkenheid! Meneer Berenst, hartelijk dank voor uw input! Lianne Barelds

4 Inhoudsopgave 1. Inleiding Facebook Hoe werkt Facebook Een status delen en reageren Prikbordberichten vs. status updates A coninuing state of incipient talk Theoretisch kader Beurtwisseling in FTF en CMC Beurtwisseling in FTF-gesprekken Beurtwisseling in CMC Sequentieorganisatie in FTF en CMC Sequentieorganisatie in FTF-gesprekken Sequentieorganisatie in CMC Threading Conversational floor Interactional en structural topic Preferentieorganisatie Methode en werkwijze Onderzoeksvragen Data Dataverwerving Onderzoeksmateriaal Analyseprocedure Analyse Beurtwisseling Zelfselectie Huidige kiest volgende Taggen en noemen HKV zonder nominatie Projectieve kracht van HKV s Huidige gaat door Sequentieorganisatie

5 Verschillende gesprekslijnen Eerste en tweede paardelen EPD berichtgeving Evaluaties Reageren op een EPD EPD vraag EPD s zonder reactie Niet-geprefereerde TPD s Bijdragen op andere gespreksdeelnemers gericht Threading en het topic Threading, interactional en structuring topic Topic change Discussie & Conclusie Beurtwisseling Zelfselectie Huidig kiest volgende Huidige gaat door (a)synchronie en HGD Sequentieorganisatie Verschillende gesprekslijnen Eerste en tweede paardelen Samenhang door threading en het topic Inhoudelijke discussie Beurtwisseling Beurtneming en HKV s zonder reactie HGD Sequentieorganisatie en samenhang FB-initieerder in vergelijking met leerkracht Een positieve evaluatie als EPD Response mobilizing features Gebruik van emoticons als ironie-markering Meerdere acties in één beurt Samenhang door threading en topic Ten slotte Methodologische discussie. 67 Bibliografie

6 Bijlage I: Corpus. 71

7 1

8 1. Inleiding In de recent uitgekomen film The Social Network zien we hoe Facebook in 2004 werd opgericht door de 19-jarige Mark Zuckerberg. Het begon als social network site alleen bedoeld voor de studenten op de Amerikaanse universiteit Harvard, maar inmiddels is Facebook de wereld aan het veroveren. Een steeds grotere groep mensen houdt via Facebook hun vrienden- en kennissenkring op de hoogte van hun dagelijks leven, interesses en gedachten. Van één keer in de x-aantal maanden tot een aantal keer per dag delen ze een status: ze kiezen een beperkt aantal woorden om hun volgers te vertellen waar ze mee bezig zijn en/of ze delen foto s en links. In 2010 groeide het aantal gebruikers in vijf maanden tijd met honderdmiljoen. Sinds 2008 bestaat er een Nederlandstalige versie van Facebook. Hoewel in Nederland op dit moment nog meer gebruik wordt gemaakt van de netwerksite Hyves, is het de vraag hoe lang het duurt voordat Facebook die nummer één positie overneemt. In december werd Zuckerberg uitgeroepen tot TIME s 2010 Person of the Year. In het bijbehorende artikel staat: One out of every dozen people on the planet has a Facebook account. They speak 75 languages and collectively lavish more than 700 billion minutes on Facebook every month. Last month the site accounted for 1 out of 4 American page views. Its membership is currently growing at a rate of about 700,000 people a day. [ ] In less than seven years, Zuckerberg wired together a twelfth of humanity into a single network, thereby creating a social entity almost twice as large as the U.S. If Facebook were a country it would be the third largest, behind only China and India. It started out as a lark, a diversion, but it has turned into something real, something that has changed the way human beings relate to one another on a species-wide scale. Het zal niet verbazen dat een fenomeen dat nog steeds in razend tempo groeit en that has changed the way human beings relate to one another (TIME, 2010) een dankbaar onderwerp is voor onderzoek. De onderwerpen van deze onderzoeken lopen uiteen van hoe, waarom, wanneer en door wie Facebook wordt gebruikt tot zaken als identiteitsmanagement, privacy en marketing mogelijkheden. Op conversatie analytisch (CA) gebied is er echter nog nauwelijks onderzoek gedaan naar de interacties op Facebook. Daarom richt dit onderzoek zich vooral op een aantal basiselementen, zoals de beurtwisseling en sequentieorganisatie. De onderzoeksvraag luidt als volgt: Hoe wordt de beurtwisseling en de sequentieorganisatie georganiseerd in de interacties op Facebook die ontstaan naar aanleiding van een status update? 1

9 1.1. Facebook Voor de lezers die onbekend zijn met Facebook, leg ik in deze paragraaf wat meer uit over de werking van deze netwerksite Hoe werkt Facebook? Hoe langer Facebook bestaat, hoe meer toepassingen er worden ontwikkeld en nieuwe mogelijkheden ontstaan. In deze paragraaf leg ik vooral de basis van Facebook uit. Wanneer je als gebruiker op Facebook inlogt iedereen kan zich gratis registreren via kom je terecht op de startpagina. Vanaf die plek heb je toegang tot je persoonlijke pagina, je profiel. Figuur 1 Op de startpagina staat het nieuwsoverzicht. In het nieuwsoverzicht staan de belangrijkste en meest recente activiteiten van je toegevoegde vrienden, zoals geplaatste foto s, links en status updates. Zo zie je dus meteen na het inloggen een overzicht van waar je vrienden mee bezig zijn. Op alle activiteiten van je toegevoegde vrienden kun je reageren. In dit onderzoek staan de status updates en de reacties daarop centraal Een status delen en reageren In een status vertel je wat je aan het doen bent, hebt meegemaakt of deel je een gedachte die je bezig houdt. Elk moment van de dag kun je als Facebook-gebruiker een status update doen of een foto, video of link delen (zie figuur 2 en 3). 2

10 Figuur 2 Figuur 3 Als je je status hebt ingevoerd en vervolgens op delen klikt, verschijnt de status op zowel je persoonlijke pagina als in het nieuwsoverzicht van alle vrienden die je op Facebook hebt toegevoegd. Vrienden hoeven niet op het moment dat de status wordt gedeeld online te zijn om deze te kunnen lezen. Je zou het nieuwsoverzicht kunnen vergelijken met een kamer waar al je toegevoegde vrienden toegang tot hebben. Als gebruiker kun je een bericht achterlaten op de muur. Daarna loop je nog even rond om te kijken of en wat voor berichten je vrienden recent hebben achtergelaten, je schrijft daar eventueel iets bij als reactie en je vertrekt weer. De hele dag door lopen vrienden in en uit. Sommige lezen jouw bericht kort nadat je het op de muur hebt geplakt omdat ze op hetzelfde moment in de 3

11 kamer aanwezig waren, anderen betreden de kamer pas een uur of een dag later. Andere komen zo lang na jouw bezoek de kamer binnen, dat ze je bericht waarschijnlijk niet meer lezen omdat recentere bezoekers wegens gebrek aan ruimte hun bericht over die van jou hebben geplakt. Let op: Je kunt alleen de status updates van je toegevoegde vrienden zien. Maar: je kunt alle reacties op hun status updates lezen, dus ook de reacties van hun toegevoegde vrienden die geen deel uitmaken van jouw groep toegevoegde vrienden. Reageren op statussen van vrienden kan op Facebook op twee verschillende manieren. Dit is te zien in figuur 4, waar ik reageer op de status van een vriendin die deelt: I m an aunt :):):):):). Ik kan op de knop Vind ik leuk klikken en/of op de knop Reageren. In het laatste geval verschijnt er een venster onder de status waarin ik een reactie kan typen. Figuur 4a Figuur 4b 4

12 Een voorbeeld van een status en zowel de Vind ik leuk -reacties als de schriftelijke reacties daarop is hieronder te zien. Voorbeeld 1 Marise Decided on a wedding dress today, so excited!! Jijzelf, Denise en 10 anderen vinden dit leuk. Sara jeeeeee!! Megan Wicked,..bet you're chuffed!now on to accessories :) x Loise Leuk he!!! Hahaha enjoy!! Faye Thats wonderful!!! Lindsey wauw!! super! X Pauline en Lindsey Pieter leuk hoor...gaat spannend worden! Eloise Ja! Wat goed! Waar heb je hem gekocht? Leuk joh! Ben zo benieuwd! Nadine Hoera! Gaaf zeg Prikbordberichten vs. status updates Als je op profiel klikt, kom je op je prikbord terecht, dat is je persoonlijke pagina. Veel gebruikers hebben hun privacy instellingen zo ingesteld dat alleen hun toegevoegde vrienden deze pagina kunnen zien. Toegevoegde vrienden kunnen een bericht op je prikbord achterlaten en andersom. Ook staan op deze pagina je foto s, video s en je eigen status updates. Het verschil tussen statusupdates en de zojuist genoemde prikbordberichten die vrienden op je pagina achterlaten, is dat de laatste specifiek op één persoon gericht zijn en meestal, afhankelijk van de privacy instellingen, alleen op de persoonlijke pagina s van de gesprekspartners verschijnt. Status updates daarentegen zijn meestal op niemand in het bijzonder gericht en verschijnen in het nieuwsoverzicht van alle toegevoegde vrienden. Een groter aantal mensen ziet deze interactie en reageert hier op A continuing state of incipient talk Hierboven is al duidelijk geworden dat de interacties via Facebook anders zijn dan de gesprekken die wij dagelijks voeren met mensen om ons heen die we letterlijk kunnen aankijken. Als we in het laatste geval iets zeggen, is zo n uitspraak meestal gericht op één of meerdere specifieke personen. In het geval van een status update op Facebook heeft de schrijver geen idee wie van zijn honderden vrienden de uiting leest en wanneer. Al moet ik daarbij aantekenen dat je, als je regelmatig gebruik maakt van de netwerksite, na een tijdje wel ongeveer weet wie van je vrienden ook regelmatig op de site te vinden zijn en wie er over het algemeen op jouw statussen reageren. Maar ook als je je status 5

13 schrijft met een bepaald aantal vrienden in gedachten, dan nog houd je er rekening mee dat er ruim honderd anderen zijn die je uiting ook kunnen lezen en er eventueel op reageren. In Taal in actie beschrijven Houtkoop en Koole de globale organisatie van gesprekken (86-90). Deze begint met de openingsfase en eindigt met de afrondingsfase. Als het gaat om de interacties die ontstaan naar aanleiding van een status update op Facebook, dan kennen deze geen echte openingsfase of afronding. Ze kunnen waarschijnlijk het best worden vergeleken met wat Schlegloff en Sacks a continuing state of incipient talk noemen (1973: ). Als voorbeeld noemen ze passagiers die samen in de auto zitten en collega s die de hele dag bij elkaar op kantoor zijn. Stilte betekent in deze gevallen niet per se het einde van een gesprek of een failure. Op elk moment kan de conversatie weer opgepakt worden of kan er een nieuw onderwerp worden geïnitieerd. Zo ook op Facebook. Het is een digitale ruimte waar iedereen op elk willekeurig moment de beurt kan nemen door met een status update een onderwerp te initiëren of verder te gaan met een interactie door een reactie te typen op de status van een vriend. 6

14 2. Theoretisch kader Sociale media zijn een vorm van computer-mediated communicatie (verder: CMC) die steeds populairder worden. Het is een verzamelnaam voor websites waar de gebruikers, met nauwelijks tussenkomst van een redactie, zelf de inhoud creëren. Op deze sites is interactie tussen de gebruikers onderling. Er wordt inmiddels zoveel tijd doorgebracht op internetfora en sociale netwerksites als Facebook (verder: FB) en Hyves dat er, behalve enthousiaste geluiden, ook vragen klinken over wat er nog privé is en of we straks alleen maar digitale vrienden hebben, zoals in het artikel Intimitieit in tijden van Facebook en Wikileaks van Stine Jensen in Trouw (2011). Er wordt op allerlei vlakken onderzoek gedaan naar sociale media. In recente onderzoeken staan vragen centraal als hoe werkgevers informatie op websites als FB gebruiken bij het aannemen van nieuwe werknemers (Brown, 2011), hoe na de dood van Michael Jackson verdriet werd gecommuniceerd via Twitter (Sanderson, 2010) en welke genderverschillen er zichtbaar zijn in het taalgebruik op MySpace (Fullwood, 2011). Verder blijkt onder andere dat vrouwen FB gebruiken om bestaande vriendschappen te behouden, terwijl mannen meer geïnteresseerd zijn in het ontwikkelen van nieuwe, virtuele vriendschappen (Pavica, 2008). Er is door de jaren ook redelijk wat conversatie analytisch (verder: CA) onderzoek gedaan naar verschillende vormen van CMC. Vooral op het gebied van , instant messaging (verder: IM), ook wel chat genoemd, en (discussie)fora. De interacties die in het nieuwsoverzicht van FB verschijnen, zijn nog niet eerder op CA gebied onderzocht. Daarom ligt de focus in dit hoofdstuk op wat er al is geschreven over andere vormen van CMC. De FB gesprekken die centraal staan in dit onderzoek lijken vanwege de lengte van de berichten het meest op IM, daarom komen vooral de onderzoeken daarover aan bod. Wel is FB langzamer dan IM, omdat de deelnemers vaak niet tegelijkertijd online zijn. In de volgende paragrafen ga ik in op de theorie rond het onderwerp van mijn onderzoek. Paragraaf 2.1 en paragraaf 2.2 gaan achtereenvolgens over beurtwisseling en sequentieorganisatie. Hierin wordt kort uiteengezet wat er al bekend is over deze onderwerpen op het gebied van face-to-face gesprekken (verder: FTF) en CMC. 2.1 Beurtwisseling in FTF en CMC Beurtwisseling is de logistieke basis van een gesprek. Wanneer er geen ruimte is om spreker te worden of als er niet flexibel tussen de rollen spreker en luisteraar gewisseld kan worden, kun je volgens Mazeland (2003: 20) eigenlijk al niet meer van een gesprek spreken. De volgende paragrafen bespreken achtereenvolgens de beurtwisseling in FTF en in CMC. 7

15 Beurtwisseling in FTF-gesprekken In gewone gesprekken, dat wil zeggen niet-institutionele, FTF-conversaties, zijn beurten niet vooraf bepaald door structuren of individuen buiten de interactie. Heritage (2004: 115) noemt alledaagse conversaties dan ook onvoorspelbaar. Over de beurt wordt onderhandeld in de context van het gesprek zelf. Dit is een lokaal beheerd beurtwisselingssysteem (Sacks, 1974). De deelnemers nemen elkaars uitspraken-in-uitvoering waar en bepalen aan de hand daarvan wanneer en hoe ze moeten reageren (Garcia & Jacobs, 1999: 338). Ze proberen hun beurten zo goed mogelijk op elkaar te aan te laten sluiten. Dit noemt Herring (1999: 2) het no gap, no overlap principe. Men probeert bij de beurtwisseling zowel stiltes als overlap te minimaliseren (Mazeland, 2003: 26). Een beurt kan één of verschillende beurtopbouweenheden bevatten. Tijdens zo n beurtopbouweenheid (verder: BOE) proberen de andere gespreksdeelnemers te voorspellen hoelang deze nog duurt. Het moment waarop de spreker mogelijk klaar is met zijn beurt, noemen we het mogelijke voltooiingspunt (verder: MVP). Op dit punt kunnen anderen mogelijk de beurt krijgen of nemen (Mazeland 2003: 28). Beurttoewijzing In het model van Sacks, Schlegloff en Jefferson (Mazeland, 2003: 27) wordt gesteld dat iedere beurt bestaat uit zo n BOE en een beurttoewijzingscomponent. De laatste houdt de technieken in voor de selectie van de volgende spreker. Dat kan op drie manieren: 1) De huidige-spreker-kiest-volgende (verder: HKV), door een vraag tot een specifieke deelnemer te richten, de naam van een andere deelnemer te noemen of non-verbaal, bijvoorbeeld door de blikrichting van de spreker. 2) Zelfselectie door een andere gespreksdeelnemer (verder: ZS) of 3) de huidige-spreker-gaat-door (verder: HGD). Mazeland stelt: De regels die op de BOE en de toewijzingscomponent werken, zijn hiërarchisch geordend: eerst wordt er gekeken of de huidige spreker een volgende selecteert; zo niet, dan kan een andere deelnemer zichzelf als volgende spreker selecteren enzovoort. (2003: 57) Beurtwisseling in CMC Eén van de onderzoeken die is gedaan op het gebied van CA en CMC is dat van Garcia en Jakobs (1999). Zij hebben het beurtwisselingssysteem in gewone gesprekken vergeleken met dat in, wat zij noemen, quasi-synchronous CMC (QS CMC). Met deze term duiden zij IM aan. Het is quasi synchroon, en niet synchroon zoals in orale gesprekken of asynchroon zoals in , omdat, hoewel berichten gelijktijdig beschikbaar zijn voor alle deelnemers, het vervaardigingproces van de boodschap alleen beschikbaar is voor de persoon die de boodschap opstelt (339). Hierdoor is het onmogelijk voor 8

16 andere deelnemers om te anticiperen op MVP s. Garcia en Jacobs (350/1) concluderen dat deelnemers aan QS CMC de neiging hebben de complete, geplaatste boodschap als MVP te behandelen door hun antwoord beginnen te typen bij de ontvangst ervan. Er is geen competitie om het recht de eerstvolgende te zijn die een bijdrage levert: meerdere personen kunnen tegelijkertijd een boodschap opstellen (347). Er is dus niet op één moment één spreker en één of verschillende hoorders zoals in FTF-gesprekken. In QS CMC kunnen verschillende deelnemers op hetzelfde moment de opsteller van een bericht zijn, wachter en lezer (348). Ze hebben bijvoorbeeld net een bericht geplaatst en wachten nu op een antwoord. Ondertussen zijn ze alweer begonnen met het typen van een nieuwe bijdrage en lezen ze met een schuin oog de boodschappen die ondertussen op het scherm verschijnen. De rol van meest recente poster komt het dichtst in de buurt van de rol huidige spreker in een orale conversatie (350). Net als gewone gesprekken wordt CMC lokaal beheerd. De lengte en de inhoud van de beurt is niet vooraf vastgelegd. Maar, merken Garcia en Jacobs (1999: 346) op, als er eenmaal op enter is gedrukt, dan is in één keer de hele boodschap zichtbaar. Gelijktijdig praten, en daarmee situaties van overlapping en interrupties, zijn zo onmogelijk. Verder hebben deelnemers de exacte plaatsing van hun boodschappen niet onder controle, want iemand anders kan zijn of haar boodschap al eerder afgerond en geplaatst hebben. Wat het no gap, no overlap principe betreft, is, zoals zojuist gesteld, overlap onmogelijk in CMC, en wordt het eerste gedeelte ( no gap ) in CMC veelvuldig geschonden, aldus Herring (1999: 2). Meestal zit er een gat tussen een verzonden bericht en het antwoord. In QS CMC doordat er nog een antwoord getikt moet worden voor het verzonden kan worden of door vertragingen van het systeem. Er verstrijkt helemaal veel tijd in asynchrone vormen van CMC (verder: AS CMC), zoals . Hier gaan vaak uren, dagen of soms zelfs weken overheen al gaat AS CMC weer vrij snel als je het vergelijkt met de uitwisseling van brieven. Beurttoewijzing in CMC Garcia en Jacobs (1999) merken een aantal zaken op als het gaat om de beurttoewijzing in QS CMC. Hiervan een korte samenvatting in deze paragraaf. HKV In paragraaf wordt genoemd dat deelnemers elkaar waarnemen tijdens een uitspraak-inuitvoering en op die manier bepalen wanneer ze iets willen zeggen. In CMC lezen deelnemers elkaars boodschappen in plaats van het te horen en te zien. Ze moeten hun gesprek dus organiseren zonder audio-visuele aanwijzingen (339). Een volgende spreker kiezen werkt daardoor niet altijd omdat hij of zij het bericht met de toewijzing kan missen door de situatie. Het kan zo zijn dat de ontvanger net 9

17 het scherm naar boven scrollt om een eerdere boodschap te lezen en daardoor de toewijzing onderaan mist. Of hij of zij kan net bezig zijn met het typen van een eigen bericht of net even gefocust zijn op iets buiten het beeldscherm. Ook kan een andere deelnemer een boodschap afhebben en plaatsen voordat de geadresseerde ontvanger een kans krijgt (355). Garcia en Jacobs (1999) zeggen in hun artikel niets over de manier waarop HKV plaatsvindt in QS CMC. Markman (2006) noemt dat wel in haar onderzoek over beurttoewijzing in chat. Volgende sprekers worden geselecteerd door vragen en het gebruik van je. Dit zijn redelijk impliciete HKV technieken. Markman zoekt de oorzaak daarvan in het relatief kleine aantal personen (niet meer dan zes) in de teams die ze onderzocht. Uit andere studies blijkt dat in grote chatrooms met honderden gebruikers de geadresseerde zeer regelmatig expliciet wordt genoemd (177). ZS Zelfselectie kan in QS CMC altijd. Er is geen motivatie om de eerste te zijn zodat je de beurt krijgt voordat iemand anders die neemt of krijgt; elke deelnemer kan immers te allen tijde de beurt nemen. Want terwijl er in FTF-conversaties doorgaans één persoon tegelijk spreekt, kunnen in QS CMC meerdere gespreksdeelnemers op hetzelfde moment een bijdrage typen. In sommige gevallen is het voor deelnemers wel relevant om zo snel mogelijk een bericht te posten. Dan is er namelijk een grotere kans dat het meteen geplaatst wordt na het bericht waar hij of zij op reageert en wordt er voorkomen dat er allemaal ongerelateerde berichten van anderen tussen komen te staan. Om dat te bereiken maken deelnemers een bericht zo kort mogelijk of delen een lang bericht in tweeën, zodat in ieder geval het eerste gedeelte in de buurt van de bedoelde locatie staat (357). Men kan dan ook beter spreken van zelfselectie als toekomstige poster, dan als volgende poster. Want, ook al doe je nog zo je best, je weet nooit of je echt de eerstvolgende bent. Simpson (2005) merkt in dit verband op dat niet alle boodschappen in QS CMC op de bedoelde plek staan en refereert daaraan met de term verstoorde beurt aangrenzing. HGD Ook de huidige spreker kan zichzelf weer als volgende spreker selecteren, maar dan nog kan er een bericht van iemand anders tussendoor geplaatst worden zodat hij of zij dus helemaal niet de volgende spreker is. HGD kan in QS CMC in een sequentiële context gebruikt worden op een nietaanvaardbare locatie voor HGD in een gewoon gesprek. Achtereenvolgens twee vragen stellen aan twee verschillende mensen kan dus, want het houdt de eerst aangesprokene niet tegen om het antwoord te formuleren (359). 10

18 Ten slotte Kortom, welk type beurtwisseling er voorkomt, hangt af van door het systeem voortgebrachte beperkingen van QS CMC en de positie van elke deelnemer met betrekking tot die beurt, aldus Garcia en Jakobs (1999: 359). Verder concluderen ze dat er in QS CMC verschillende, gelijktijdige opties zijn om een spreker te selecteren, geheel anders dan in een orale conversatie: De opties voor het nemen van de beurt in QS CMC resulteren eerder in een multidimensionale sequentialiteit, dan in een lineaire. (360) Markman (2006) komt in haar onderzoek over beurttoewijzing in chatrooms tot de conclusie dat de regel welke-spreker-ook-selecteert-zichzelf (any speaker self-selects) de standaard is. Dit is vergelijkbaar met ZS, alleen kunnen in CMC meerdere deelnemers tegelijk zichzelf selecteren. Dit in tegenstelling tot de conclusies van Panyametheekul en Herring (2003). Uit hun onderzoek naar beurttoewijzing in Taise chatrooms blijkt dat HKV het meest in 66 procent van de gevallen gebruikt wordt. ZS volgt met 26 procent en HGD wordt slechts in 8 procent van de beurten gebruikt. ZS bleek de minst succesvolle techniek in het verkrijgen van een reactie. Dat de resultaten van deze beide onderzoeken zo van elkaar verschillen, kan liggen aan de grootte van de onderzochte chatgroepen. Die van Markman waren aanzienlijk kleiner. 2.2 Sequentieorganisatie in FTF en CMC Heritage (2004: 123) noemt de sequentieorganisatie de machinekamer van interactie. Want, zegt hij, door sequentieorganisatie worden de activiteiten en taken die centraal staan bij interacties beheerd. In de volgende paragrafen worden achtereenvolgens de sequentieorganisatie in FTF en CMC besproken Sequentieorganisatie in FTF-gesprekken De vraag die in deze paragraaf centraal staat, is hoe gespreksdeelnemers uitingen in opeenvolgende beurten tot samenhangende handelingsprojecten maken. Op basis van Schlegloff en Sacks (1973) en Schlegloff (1968), vat Mazeland dat als volgt samen: - De handelingen die gespreksdeelnemers in opeenvolgende beurten doen, hangen met elkaar samen doordat ze deel uitmaken van sociale systeempjes voor de organisatie van interacties, zogenoemde sequenties. - Sequenties zijn handelingsmatig samenhangende reeksen van beurten waarin gespreksdeelnemers gecoördineerd een interactionele activiteit realiseren. 11

19 - Het meest fundamentele structureringstype voor de organisatie van sequenties is het aangrenzend paar: door een bepaald type eerste paardeel te doen, zet de spreker een vervolg met een passend tweede paardeel bovenaan op de interactionele agenda. De vraag-antwoordsequentie is bijvoorbeeld als een aangrenzend paar gestructureerd. - Een aangrenzend paar kan op een geordende manier uitgebreid worden door diverse vormen van sequensie-expansie (pre-, insertie en postexpansie). - Sequentie-expansie houdt verband met een gemeenschappelijke oriëntatie op de afloop van een sequentie (preferentieorganisatie). Een sequentieverloop dat leidt tot het beoogde resultaat is geprefereerd. Voortzettingen waarin dat resultaat niet gerealiseerd wordt, zijn gedisprefereerd. Nietgeprefereerde voortzettingen worden anders vormgegeven en zijn aanleiding tot sequentie-expansie. (2003: 73,74) De interactionele connectie tussen het eerste en tweede paardeel is er één van conditionele relevantie, aldus Schlegloff. Namelijk, in de context van het eerste deel, verwacht men een specifiek soort vervolg. Dat blijkt onder andere uit de manier waarop men omgaat met het uitblijven van een vervolg dat als tweede deel dienst kan doen (Mazeland, 2003: 85). Het aangrenzende paar werkt ook als interpretatief kader. Om een uiting te begrijpen kijk je naar de vorige beurt. Dit principe staat bekend als next positioning (89). Preferentieorganisatie Een centraal aspect van de sequentieorganisatie is de preferentieorganisatie. Er zijn verschillende principes waarop gesprekspartners zich oriënteren: namelijk de voorkeur voor projectsucces en de voorkeur voor overeenstemming (Mazeland, 1999: 93,94). Zo is men bij de eerste bijvoorbeeld gericht op de acceptatie van een uitnodiging of op de gemanifesteerde registratie van de nieuwswaarde bij het vertellen van nieuws. Voor de laatste gebruiken hoorders vaak de oh -ontvangst als nieuwsbevestiger (Heritage, 2004: 123). De voorkeur voor overeenstemming heeft te maken met de gerichtheid op een overeenstemmende reactie op een beurt die een stellingname bevat. Het gebeurt regelmatig dat er een tweeledige oriëntatie in een reactie zit. Oh, dat is goed, op de opmerking ik heb de test gehaald, is een reactie op de nieuwswaarde en is tevens een evaluatie van het nieuws. De vertelling van een eenvoudig nieuwtje kan op die manier een samengestelde preferentiestructuur installeren (Mazeland 2003: 100,101). Niet geprefereerde tweede paardelen worden in FTF conversaties anders vormgegeven dan de geprefereerde. Ze verschillen in plaatsing (uitstel), vormgeving (langer, complexer, minder direct en afgezwakt) en niet-geprefereerde paardelen worden vaak toegelicht (Mazeland, 2003: ). 12

20 Sequentieorganisatie in CMC Zoals in de vorige paragraaf te lezen was, gaat sequentieorganisatie over samenhang. In een artikel over samenhang in CMC merkt Herring (1999: 2) op dat in onderzoeken op dit gebied twee eigenschappen van het medium vaak worden genoemd als obstakels in het beheren van de interactie. Dat zijn 1) het gebrek aan simultane feedback, veroorzaakt door beperkte audiovisuele aanwijzingen en het feit dat boodschappen niet kunnen overlappen en 2) verstoorde beurt aangrenzing, veroorzaakt door het feit dat boodschappen worden geplaatst in de volgorde waarop het systeem ze ontvangt. Alle gespreksdeelnemers kunnen immers tegelijkertijd een bericht typen en niemand ziet van elkaar de opbouw ervan. Als zij allemaal rond hetzelfde tijdstip op verzenden drukken, worden een heel aantal boodschappen zichtbaar die geen samenhang met elkaar vertonen. Normaal gesproken staan aangrenzende beurten in relatie tot elkaar, maar schendingen van sequentiële samenhang zijn, concludeert Herring, eerder de regel dan de uitzondering in CMC. Aangrenzende paren worden regelmatig verstoord door tussenkomende, irrelevante boodschappen (5). Garcia en Jacobs (1999: 354) spreken van schijn aangrenzende paren (oorspr. phantom adjacency pairs) als aangrenzende beurten aangrenzende paren lijken, maar het niet zijn. Zo kun je als lezer op het verkeerde been worden gebracht. Voor de duidelijkheid is het wellicht beter te spreken van bijeen horende paren dan van aangrenzende paren. Aangrenzende beurten in CMC bestaan immers vaker niet dan wel uit samenhangende paardelen. Verder merkt Herring (1999: 4) op dat er in CMC vaak verschillende reacties worden gericht op één initiërende boodschap. Iemand stuurt bijvoorbeeld een boodschap via de chat of naar verschillende personen. Vervolgens reageren meerdere van die personen op diezelfde boodschap. Ook reageert één boodschap regelmatig op meerdere initiërende boodschappen. Bijvoorbeeld als iemand in een chat-gesprek in één beurt reageert op verschillende voorgaande beurten van verschillende gespreksdeelnemers. Dit zien we vooral veel in asynchrone CMC als , waar langere boodschappen vaak verschillende conversationele zetten bevatten. Zo kan het zijn dat een gespreksdeelnemer een heel aantal vragen stelt in één beurt en een ander deze vragen allemaal in één beurt beantwoord. In een alledaagse conversatie zou dit gedaan worden in verschillende van elkaar losstaande beurten; vraag/antwoord, vraag/antwoord etc. Maar op deze manier, meent Herring (5), verminderen gebruikers het aantal uitwisselingen dat nodig is om een taak te volbrengen en op die manier compenseren ze het feit dat langzamer is dan synchrone vormen van communicatie. Verder krijgen in CMC veel initiërende boodschappen 18 procent in het onderzoek van Herring (4) helemaal geen reactie. In chat interacties zorgt dat ervoor dat sommige gebruikers hun bericht een aantal keer herhalen om alsnog een reactie uit te lokken. 13

21 Threading Volgens Zemel en Cakir (2007: 23) is aangrenzing in chat helemaal geen relevante factor om de betekenis van een actie vast te stellen. In QS CMC gaat het niet om de volgende of vorige beurt, maar gaat het om de manier waarop lezers zaken met elkaar verbinden om zo een lijn van betekenis (oorspr. thread of meaning) te creëren uit alle beschikbare berichten. Nabijheid is relevanter voor het achterhalen van de betekenis dan aangrenzing. Chat systemen gaan volgens Zemel en Cakir eerder over het plaatsen van berichten zodat ze beschikbaar zijn voor inspectie en lezers verbanden kunnen leggen tussen de verschillende berichten en hun eigenschappen dan over een strikt begrip van hun positie in een sequentie. Tot een soortgelijke conclusie komt Markman (2006). Zij stelt dat threading het voornaamste middel is dat door deelnemers gebruikt wordt om de interactie tot stand te brengen en de samenhang te behouden, zowel in AS CMC als (Q)S CMC (62). De belangrijkste eigenschap van een thread is het onderwerp. Gebruikers analyseren en ordenen beurten op basis van hun topicale relatie. Het gaat dus niet om hun sequentiële plaatsing. Zitzen en Stein (2004: 994) stellen dat het in een chat interactie heel normaal is als er verschillende threads naast elkaar bestaan. Threading is volgens Markman niet iets wat je intuïtief doet, maar iets wat je als gebruiker moet leren (177). Hetzelfde stelt Simpson (2005: 358); threading vraagt nieuwe vaardigheden van de gebruikers. Verder merkt Markman op dat, hoewel threading hoofdzakelijk wordt gebruikt om structuur aan te brengen in chat interacties, er vooral in grotere chatrooms ook veel gebruik wordt gemaakt van de beurttoewijzingstechniek naam + dubbelepunt/apenstaartje. Door een bijdrage te beginnen met de naam van de geadresseerde is in het geweld van een chat interactie met tig deelnemers snel duidelijk welke boodschappen samenhangen Conversational floor Een ander begrip dat opduikt in de literatuur over samenhang in CMC (ook in FTF) is de conversational floor. Volgens Simpson (2005: 342) is dit de lijm die er toe bijdraagt dat gespreksdeelnemers samenhang aan de interactie toeschrijven. Edelsky definieert het begrip als volgt: The floor is defined as the acknowledged what s-going-on within a psychological time/space. What s going on can be the development of a topic or a function (teasing, soliciting a response, etc.) or an interaction of the two. It can be developed or controlled by one person at a time or by several simultaneously or in quick succession. It is official or acknowledged in that, if questioned, participants could describe what s going on as he s talking about grades or she s making a suggestion or we re all answering her. (1981 :404) De floor (verder: vloer) heeft dus te maken met 1) het onderwerp, 2) de communicatieve actie en 3) de betekenis die de deelnemers hechten aan wat er gebeurt (Simpson, 2005: 345). Als een deelnemer 14

22 de beurt heeft dan wel neemt, betekent dat nog niet dat deze ook de vloer heeft. Je hebt alleen de vloer als je beurt is goedgekeurd door andere deelnemers. In FTF gesprekken wordt dat bijvoorbeeld gedaan door non-verbale communicatie als een knik. In CMC door een bijdrage waaruit blijkt dat je nog steeds oplet en hebt begrepen wat er zojuist is gezegd, bijvoorbeeld door haha of hee dat is leuk. Er worden verschillende typen vloeren onderscheiden. Drie typen die regelmatig voorkomen in CMC zijn de A) speaker-and-supporter floor, de B) collaborative floor en de C) multiple conversational floor (Simpson 2005: 348). A is een enkelvoudige gespreksvloer: één persoon heeft de vloer, de anderen ondersteunen hem of haar door af en toe een opmerking te plaatsen of een vraag te stellen. B is ook een enkelvoudige vloer alleen is deze opgebouwd door verschillende deelnemers. Als er twee of meerdere vloeren naast elkaar bestaan, spreken we van C; een meervoudige gespreksvloer. Elke afzonderlijke vloer kan geïdentificeerd worden door zijn primaire kenmerk; het onderwerp (349). Een participant kan betrokken zijn bij meer dan één vloer tegelijk. Uit onderzoek blijkt verder dat er een link bestaat tussen bepaalde typen speech activity en bepaalde typen vloeren. Zo past de activiteit uitleggen bij een enkelvoudige vloer (Simpson 2005: 351). Een vloer zou vergeleken kunnen worden met een thread ; in beide gevallen staat het onderwerp centraal. In QS CMC lijkt er voor samenhang in de interactie dus een grotere rol weggelegd voor het onderwerp dan in alledaagse conversaties. Herring (1999: 5) stelt dat bij het laatste een beurt ideaal gezien 1) lokaal gerelateerd is aan de vorige beurt en 2) globaal aan het gespreksonderwerp. Uit de voorgaande paragrafen is gebleken dat het eerste nauwelijks verwacht kan worden in QS CMC. Dus in plaats van naar de vorige beurt te kijken om de interactie te begrijpen, wordt er in deze vorm van communicatie gekeken naar de verschillende voorgaande beurten, hun eigenschappen en, vooral, hun onderwerpen Interactional en structuring topic Volgens Stromer-Galley en Martinson (2009: 198) kan de samenhang van een CMC interactie gemeten worden door te kijken naar de onderwerpen die geïntroduceerd worden tijdens de interactie (interactional topic) en naar de relatie tussen de boodschappen en het vooraf vastgestelde onderwerp (structuring topic). Ze stellen dat discussies die de hele tijd van het ene naar het andere onderwerp verschuiven of waarin meerdere onderwerpen tegelijk lopen, eerder afbreken. Hetzelfde geldt voor discussies die afdwalen van het structuring topic Preferentieorganisatie Ik heb weinig onderzoeken gevonden over de preferentieorganisatie in CMC. Het enige wat ik tegenkwam is een onderzoek van Baym (1996) naar agreements en disagreements op een discussiesite over soapseries. Zij kwam tot de conclusie dat in tegenstelling tot overeenstemmende boodschappen, boodschappen met een afwijkende mening meer afzwakkingen, argumenten, excuses 15

23 en erkenning van het perspectief van de ander bevatten. Daarbij werden ze vaak vormgegeven als niet-beledigend (338). 16

24 3. Methode en werkwijze In dit hoofdstuk komt de hoofdvraag van dit onderzoek aan bod en werk ik die verder uit. In paragraaf 3.2. worden de data behandeld en paragraaf 3.3. gaat over de analyseprocedure Onderzoeksvragen Dit is een kwalitatief, beschrijvend onderzoek. De hoofdvraag die hierin centraal staat, en de daaruit voortvloeiende deelvragen, worden in deze paragraaf gepresenteerd De hoofdvraag in dit onderzoek is: Hoe worden de beurtwisseling en de sequentieorganisatie georganiseerd in de interacties op Facebook die ontstaan naar aanleiding van een status update? De hoofdvraag kan verbijzonderd worden in twee deelvragen: 1) Hoe wordt de beurtwisseling georganiseerd in de interacties op Facebook die ontstaan naar aanleiding van een status update? En hoe staat die organisatie in relatie tot de beurtwisselingsprocedures in alledaagse FTF-conversaties en in andere typen CMC-interacties? 2) Op welke regels oriënteren FB-gebruikers zich in als het gaat om de sequentieorganisatie en het creëren van samenhang? En hoe staan deze in relatie tot de sequentieorganisatie in FTF-conversaties en in andere typen CMC-interacties? 3.2. Data Dataverwerving Om antwoord te kunnen geven op de vragen die centraal staan in dit onderzoek, heb ik een corpus samengesteld. Van mijn 136 toegevoegde vrienden op FB heb ik er 10 geselecteerd die met enige regelmaat hun status updaten. Vijf weken lang heb ik elke week twee personen gevolgd. De status updates die deze FB-gebruikers in een week hebben gepost, heb ik toegevoegd aan het corpus. Voor de reacties op de status updates heb ik ruim een maand gewacht. Reacties komen namelijk soms pas na meer dan een week. Tot aan de uiteindelijke afronding van de analyse konden er geen uitspraken 17

25 gedaan worden over de uiteindelijke grootte van de collectie in verband met de eis van theoretische saturatie (Mazeland 2003: 249). Deze eis heeft te maken met het blijven aanvullen van het corpus, tot er geen nieuwe fenomenen meer te observeren zijn die relevant zijn voor het onderzoek. Het verzamelen van de interacties is vrij eenvoudig. Interacties worden op FB op de persoonlijke pagina s van FB-gebruikers bewaard en kunnen gekopieerd worden Onderzoeksmateriaal Uiteindelijk bestaat het corpus uit 66 interacties van 10 verschillende personen. Tijdens de analyse bleek dit aantal genoeg om een collectie kunnen samenstellen en om antwoord te kunnen geven op de vragen die centraal staan in dit onderzoek. Zoals de eis van de theoretische saturatie vraagt, waren buiten de collectie geen nieuwe relevante fenomenen meer te observeren. De interacties worden in dit onderzoek weergegeven met daarbij het tijdstip waarop de verschillende uitspraken zijn gedaan. Zo wordt duidelijk hoeveel tijd er is verstreken tussen de status update en de verschillende reacties. Door FB worden deze tijdstippen vermeld. Hieronder staat een voorbeeld van een gekopieerde FB-interactie naar aanleiding van een status update. De cijfers en pijltjes zijn toegevoegd. Onder het voorbeeld staat een uitleg. 1) Nadine 2) Ik wil zon en 30 graden! 3) 29 november om 12:50 4) Marie vindt dit leuk. 5) Giel ik ooooookkkk... 6) 29 november om 13:22 Eefje ja graag:-) 30 november om 11:29 Leonie Sneeuw is toch ook wel eens leuk? Lekker met een dekentje op de bank en kaarsjes. Als de hemel maar blauw is en het niet grijs en grauw is. 7) Nadine vindt dit leuk 30 november om 12:43 1) De naam van de persoon die de status deelt 2) De gedeelde status update 3) De datum en het tijdstip waarop de status is gedeeld 4) Op deze regel staan de namen van de personen die op de Vind ik leuk -knop onder de status hebben geklikt 5) De naam en de reactie van een persoon die heeft gereageerd op de status 6) De datum en het tijdstip waarop de reactie is toegevoegd 18

26 7) Hier staan de namen van de personen die op de Vind-ik-leuk -knop onder een getypte reactie hebben geklikt Er is een kans, hoewel een kleine, dat de interacties die ik voor dit onderzoek gebruik, uiteindelijk niet af blijken te zijn. Meestal wordt er na een aantal dagen niet meer gereageerd op een status, onder andere omdat de interactie steeds ouder wordt en daardoor als minder recent en/of belangrijk door FB wordt gezien met als gevolg dat de interactie steeds verder in het nieuwsoverzicht naar beneden zakt, totdat hij verdwenen is. Maar echt verdwenen is hij niet. Als je maar vaak genoeg op de link oudere berichten klikt onderaan het nieuwsoverzicht of de prikbordpagina van de persoon van wie de status is, dan kom je de interactie vanzelf weer tegen. Daardoor gebeurt het (heel) soms dat iemand na weken alsnog of opnieuw op een status reageert. Omdat die interactie omdat er iets nieuws gebeurt dan weer boven in het nieuwsoverzicht komt te staan en weer voor iedereen zichtbaar is, kan het zomaar zijn dat een interactie na een aantal weken ineens nog een vervolg krijgt. Voor mijn onderzoek heb ik besloten, om ergens een grens te stellen, dat ik de interacties na ruim een maand als af beschouw en ze gebruik om te analyseren. Het overgrote deel van de interacties zal in die tijdsperiode ook daadwerkelijk afgesloten zijn. Participanten De groep participanten in dit onderzoek bestaat uit 10 van mijn 136 toegevoegde vrienden op FB. Deze waren op dat moment niet op de hoogte van het onderzoek, dat zou de interacties immers kunnen hebben beïnvloedt. De groep bestaat uit zowel mannen als vrouwen tussen de 20 en de 50 jaar oud. Zij hebben in een week tijd twee tot tien statussen gedeeld met hun FB-vrienden. De namen die in het onderzoek zijn gebruikt, zijn niet de echte namen van de participanten Analyseprocedure Om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden is er gekozen voor een kwalitatief conversatieanalytisch (verder: CA) onderzoek. Heritage (2004: 105) stelt dat CA zich van andere soorten discourse analyse onderscheid door zowel betekenis als context te linken aan het idee van sequentialiteit. Volgens hem is CA tegelijkertijd de analyse van acties, contextmanagement en intersubjectiviteit (106). De analyse in dit onderzoek is vooral een kwestie van het gedetailleerd bestuderen van het verzamelde materiaal, te letten op de bovengenoemde kenmerken, en op die wijze bijzondere patronen te signaleren op het gebied van beurtwisseling en sequentieorganisatie die op het eerste gezicht al afwijken van alledaagse FTF-interacties. Naar aanleiding van de analyse bekijk ik welke 19

27 conclusie ik kan trekken aangaande de gevonden patronen en hoe die in relatie staan tot beurtwisseling en sequentieorganisatie in alledaagse en institutionele FTF-conversaties en andere typen CMC-interacties. 20

28 4. Analyse In dit hoofdstuk staan in paragraaf 4.1 en 4.2 achtereenvolgens de analyse van de beurtwisseling en de sequentieorganisatie in FB-interacties centraal. Verder gaat de tweede paragraaf over de verschillende gesprekslijnen binnen FB-conversaties en hoe het topic samenhang creëert. 4.1 Beurtwisseling Ik heb eerst gekeken naar de organisatie van de beurtwisseling in de verzamelde Facebookinteracties en de technieken die daarvoor gebruikt worden Zelfselectie In de 66 interacties komt beurtneming op basis van zelfselectie (ZS) het meest voor. Dat is gezien het systeem ook niet zo vreemd; iedereen heeft in principe op elk willekeurig moment na een beurt van een ander, of om een beurt van een ander uit te lokken alle ruimte om de beurt te nemen. Je kunt op FB niet door elkaar heen praten. Zoals al genoemd in het theoretisch kader, is overlap onmogelijk in CMC. Voorbeeld 1 David Hmm, gezien het weer vanmiddag toch maar ff de waterpijp van stal halen maart om 11:52 Piet, Wouter, James en Thijs vinden dit leuk. Thijs YES! 02 maart om 14:18 Noa Het lijkt net een gezegde: 'De waterpijp van stal halen' :) 02 maart om 15:24 Marit hoe is het weer? Bij ons laatste dagen kouder (26 graden ongeveer) en veel veel regen!! 02 maart om 15:58 Zes personen reageren op de mededeling van David. David heeft geen volgende spreker geselecteerd. Alle gespreksdeelnemers hebben zichzelf geselecteerd om een beurt te nemen. Voorbeeld 2 21

29 Marie Robert Marie) Les 2 net terug...yeeehhh een 9,5 01 maart om 21:53 Geert en Beante vinden dit leuk. Dirk wow! 01 maart om 22:19 Maaike Gefeliciteerd!!!!! 01 maart om 22:24 Maureen Well done Marie, great score. 02 maart om 5:47 Dave woohoo 02 maart om 8:09 Frank Goed bezig! 02 maart om 9:40 Tineke Wauw maart om 19:09 Marie Robert Ze is best slim hoor die vrouw van mij! 03 maart om 19:10 Tineke is toch mijn dochter, hoe kan het ook anders haha 03 maart om 19:13 Ook in dit voorbeeld selecteren alle gespreksdeelnemers zichzelf. De status van Marie is een stellingname. Stellingnames projecteren een tweede paardeel (TPD) in de vorm van een tweede stellingname. Als het gaat om de aard van de beurt is dit dus geen ZS. Hierbij moet opgemerkt worden dat eerste paardelen in een status op FB praktisch altijd een bepaald tweede paardeel projecteren. Meestal een evaluatie maar daar kom ik later op terug. Daarbij maakt het nauwelijks uit of het initiërende eerste paardeel een stellingname, een vraag of een mededeling is zoals in voorbeeld 1. Er wordt vrijwel altijd gereageerd, ongeacht de aard van de beurt. Op slechts 9 procent van de statussen uit het corpus is dat niet zo. Later in de analyse ga ik in op de kenmerken van deze beurten zonder reacties. In deze paragraaf houd ik het bij het punt dat, als het om de sprekers gaat, ZS de meest voorkomende beurtnemingstechniek is op FB Huidige kiest volgende Huidige kiest volgende (HKV) komt daarnaast regematig voor in de onderzochte FB-interacties. Als het om een volgende spreker gaat, wordt dit onder andere gedaan door specifieke namen te noemen en/of door vragen te stellen waarbij het voor de deelnemers duidelijk is voor wie deze bedoeld zijn. Als het om een handeling gaat, is vrijwel iedere eerste paardeel (verder: EPD) op FB een HKV omdat deze een passend tweede paardeel (verder: TPD) relevant maakt. Een deler van een status selecteert een bepaald TPD van welke persoon dan ook Taggen en noemen In voorbeeld 3 heeft David twee namen getagd. Dat zie je aan de blauwe kleur van de letters van Frederiek en Ilona. Dat betekent dat deze personen op de hoogte worden gesteld via dat ze zijn genoemd in een Facebookstatus. Hierdoor vergroot de spreker de kans dat de personen aan wie de boodschap is gericht, de boodschap ook werkelijk te zien krijgen. Door de namen te taggen nodigt 22