Niet zo, maar zo. Tips voor de omgang. met blinden en slechtzienden. Oversteken. De engelbewaarder. Hoe te leiden
|
|
- Matthias van der Heijden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Niet zo, maar zo Tips voor de omgang met blinden en slechtzienden In Nederland zijn er ongeveer mensen met verminderd gezichtsvermogen. Hiervan hebben er een zeer ernstige visuele beperking waarvan zij dagelijks hinder ondervinden. Zij zijn blind (kunnen zich niet meer oriënteren op licht en donker) of slechtziend (kunnen zich wel oriënteren op licht en donker maar kunnen niet duidelijk vaststellen wat ze zien). Vaak vinden zienden de omgang met mensen met een visuele beperking moeilijk, omdat men eigenlijk niet weet hoe een blinde of slechtziende het beste kan worden benaderd. Hoewel er uiteraard zowel mannelijke als vrouwelijke blinden en slechtzienden zijn, is de tekst in de 'hij' vorm geschreven. De engelbewaarder Voor blinden en slechtzienden is het niet altijd gemakkelijk om op straat, in een station of waar dan ook de weg te vinden. Mensen die dat merken willen in veel gevallen graag helpen. Maar vaak durven zij dat niet omdat ze niet weten hoe, of omdat ze twijfelen of hulp wel gewaardeerd wordt. Soms gaan ze een blinde of slechtziende dan vlak op de hielen volgen als een soort engelbewaarder om een dreigende botsing tegen een of andere hindernis te kunnen voorkomen. De bedoeling is natuurlijk heel goed. Vooral omdat ze denken dat de blinde of slechtziende hier niets van zal merken. Het tegendeel is echter waar. Blinden en slechtzienden nemen niet alleen waar met hun ogen: een blinde hoort, ruikt, en voelt wat er om hem heen gebeurt. In een mum van tijd heeft hij zijn engelbewaarder in de gaten. Zijn waarneming wordt daardoor verstoord en daar kan hij erg nerveus van worden. Speel niet de 'engelbewaarder'. Oversteken Vooral in druk verkeer is het voor een blinde of slechtziende vaak moeilijk om zelfstandig met de witte stok veilig over te steken. Als u denkt dat hij geholpen moet worden, dan kunt u dat het beste hemzelf vragen. Het gebeurt wel eens dat een blinde of slechtziende die bij de rand van de stoep op de tram of op de bus staat te wachten plotseling bij de arm wordt genomen en naar de overkant van de straat wordt getrokken. Terwijl hij tegenspartelt probeert hij de 'behulpzame' onbekende uit te leggen dat oversteken eigenlijk niet de bedoeling was. Het is het beste om te vragen: "kan ik u misschien even helpen bij het oversteken?". Bij een bevestigend antwoord kunt u hem naar de overkant leiden. De blinde of slechtziende kan natuurlijk zelf ook om hulp vragen. Hoe te leiden Als een blinde of slechtziende u heeft gevraagd om even te leiden, bijvoorbeeld bij het oversteken, in een restaurant, of in een ander gebouw, bied de persoon dan een arm of een schouder aan. Ga altijd voor de persoon lopen. Dat maakt het leiden het gemakkelijkst en het geeft de blinde of slechtziende een veilig gevoel. 1 - Nederlandse Vereniging van Blinden en Slechtzienden
2 Stoepen en trappen Bij het leiden hoeven stoepen en trappen helemaal geen probleem te zijn. Bij het op- of afstappen van een stoep moet dat op het juiste moment even gezegd worden en kunt u samen gewoon doorlopen. Wanneer een blinde of slechtziende alleen loopt zoekt hij met zijn stok de stoeprand. De waarschuwing bij trappen is: "Opgelet, er volgt een trap naar boven (naar beneden)". U kunt ook vragen of de blinde of slechtziende de trapleuning wil gebruiken. In dit geval brengt u zijn hand op de leuning of u zegt: "De leuning is links (rechts) van u". U kunt zeggen of het een lange of een korte trap is. In ieder geval waarschuwt u als de trap eindigt. De keuze tussen de roltrap of de gewone trap kunt u het beste aan de blinde of slechtziende overlaten. De roltrap moet altijd heel duidelijk worden aangegeven. Openbaar vervoer Blinden en slechtzienden krijgen misschien wel de meeste hulp bij het in- en uitstappen van bus, tram, metro of trein. Tenminste als ze door de grote drukte niet opzij geduwd worden, wat gelukkig niet zo vaak gebeurt. Soms wordt de blinde of slechtziende meer naar binnen 'gehesen' dan dat hij de gelegenheid krijgt om gewoon in te stappen. Hoe goed bedoeld ook, dit is echt niet nodig. Het is voldoende dat u hem bij de deuropening brengt en de handgreep wijst door er zijn hand op te leggen. Benen heeft hij zelf en hij kan dan gewoon instappen. Voor het uitstappen geldt hetzelfde. Stapt men samen in of uit, dan gaat de begeleider net als met het leiden altijd voor. Het is handig even te zeggen of het een hoge of lage af- of opstap is. Bij het instappen in een auto is het belangrijk dat de blinde of slechtziende weet waar hij kan instappen. Een hand op het geopende portier is vaak voldoende voor de oriëntatie. Bij het uitstappen kan even gezegd worden of de deur open kan en hoe. Alles op z'n plaats Een belangrijke regel voor blinden en slechtzienden is dat alles een vaste plaats moet hebben. Anders is niks terug te vinden. Zet of leg alles wat u pakt of gebruikt op dezelfde plaats terug. Vooral voor blinden of slechtzienden die alleen wonen of alleen op reis of op hun werk zijn, is dit van het allergrootste belang. Let ook op deuren zowel van kamers als van kasten. Kamerdeuren moeten of volledig geopend of dicht zijn. Kastdeuren en deurtjes van aanrechtkastjes altijd dicht. Natuurlijk is het ook belangrijk dat er geen emmers, prullenbakken of tassen rondslingeren. U kunt zich wel voorstellen dat een onverwachte struikelpartij dan zo gemaakt is. Waar is de jas gebleven Bij vergaderingen of bijeenkomsten, in treinen of in restaurants, is men vaak heel hulpvaardig met het aannemen van de jas. "Kom, zal ik even helpen?" en weg is de jas. Zie hem dan maar eens terug te vinden. Het is beter de blinde of slechtziende zelf zijn spullen een plaats te laten geven. Als u hem hierbij helpt, zeg dan duidelijk waar u de jas precies ophangt. Een stoel vinden In het algemeen denkt men dat een blinde of slechtziende altijd en overal zo vlug mogelijk een zitplaats moet krijgen. Dat hoeft natuurlijk niet. Het 2 - Nederlandse Vereniging van Blinden en Slechtzienden
3 enige probleem voor een blinde of slechtziende is dat als hij wil zitten, hij niet zo snel een zitplaats kan vinden. U kunt hem daarbij behulpzaam zijn en samen met hem een plaats zoeken. U vraagt waar en eventueel bij wie hij wil zitten. Een plaats aanwijzen is eenvoudig. U hoeft hem niet in een stoel te duwen. Als u de hand op de rugleuning van de stoel legt, dan weet hij hoe de stoel staat en zal hij zonder moeite gaan zitten. Als er een tafel staat kunt u die eveneens aanwijzen. Beschrijven? Veel mensen denken dat ze in het contact met een blinde of slechtziende aan één stuk door moeten praten. "Anders weet hij toch niet of ik er nog wel ben". Of: "Hij ziet toch niets om zich mee bezig te houden". Dit is natuurlijk goed bedoeld, maar net als bij ieder ander gesprek, mogen er gerust pauzes vallen. En wat het nietzien betreft, kunt u rustig aannemen dat een blinde of slechtziende dankzij zijn andere zintuigen vaak veel meer over zijn omgeving opmerkt dan men in het algemeen veronderstelt. Of u hem een genoegen doet met een zeer gedetailleerde dan wel oppervlakkige beschrijving van de omgeving, een persoon of een voorwerp, kunt u altijd even aan hem vragen Opdringen is niet nodig. Wel is het handig om gewone of bijzondere dingen spontaan te vermelden. Bijvoorbeeld: "De straat is aan de overkant opgebroken". Deze informatie kan misschien later van nut zijn. Waar is daar? Zeg nooit: "Daar staat een stoel", "Verderop staat een fiets in de weg" of "De bushalte is die kant op", terwijl u in de bedoelde richting wijst. Al deze richtingaanduidingen, die gebaseerd zijn op dingen aanwijzen met de ogen of de handen, zijn voor de blinden of slechtzienden vaak nietszeggend. het is beter om te zeggen: "Vlak voor u staat een stoel", "Drie meter voor u staat links een fiets tegen de muur", "Tien meter naar rechts is de bushalte naar het station". Bij het bedienen aan tafel kunt u zeggen: "Uw glas staat rechts voor u", of: "Het zout staat bij uw rechterhand". U kunt ook het bedoelde voorwerp even aantikken, zodat de blinde of slechtziende het door het geluid lokaliseren. Geeft u het glas, het zout of wat dan ook rechtstreeks in de hand. Vergeet dan niet dan even bij te vertellen waar hij het precies weer kwijt kan. Als u voor de blinde of slechtziende opschept kunt u hem vertellen waar op het bord de diverse producten liggen. Een duidelijke manier om dit te doen is door het bord te zien als een klok en bijvoorbeeld te zeggen: het vlees ligt op 12 uur (dus bovenaan). Dit gebruik van de klok kunt u overigens ook in andere situaties gebruiken bijvoorbeeld: het gebouw is schuin rechts voor u op ongeveer 2 uur. Naar het toilet Naar het toilet gaan is voor iedereen een normale zaak. Dus ook voor blinden en slechtzienden. In sommige gevallen zal men u om hulp vragen. Het is dan niet nodig u hierdoor in verlegenheid te laten brengen. U hoeft echt niet mee naar binnen om vlakbij hem te blijven wachten. Meestal is het voldoende om aan te geven waar de deur van het toilet zich bevindt. U kunt vragen of hij het verder zelf kan vinden. Het is wel altijd handig om even te vertellen waar de wastafel en de handdoek is. Verder kunt u informeren of hij de weg zelf terug kan vinden. 3 - Nederlandse Vereniging van Blinden en Slechtzienden
4 Raad eens wie ik ben? Op straat, in de trein of op een bijeenkomst wordt een blinde of slechtziende wel eens op de volgende manier aangesproken: "Hallo Karin, hoe gaat het?" of "Hallo, weet je wie ik ben?". Blinden en slechtzienden hebben inderdaad meestal een geoefend geheugen, ook voor stemmen. Maar om onverwacht - terwijl hij zijn aandacht voor tal van andere waarnemingen nodig heeft - een stem te herkennen uit een paar woorden, is wel wat veel gevraagd. Als u geen zeer goede bekende bent, wiens stem onmiddellijk herkend zal worden, maak u dan bij het aanspreken spontaan bekend: "Hallo Karin, ik ben het, Vincent". Is er de kans dat hij uw naam niet direct herkent, voeg dan een kleine toelichting toe: "'Je weet wel, we hebben elkaar laatst in Zaandam ontmoet". Taalgebruik Veel mensen durven tegenover blinden en slechtzienden niet de woorden zien, kijken, of blind te gebruiken. Men zegt dan: "Mijn oom is ook eh zo", of: "M'n oma heeft dat ook". Wordt ongewild toch het woord zien of iets dergelijks gebruikt, dan raakt men van de wijs. Men begint te stotteren of zich te verontschuldigen. En dat, terwijl blinden en slechtzienden zelf vaak grapjes over hun handicap kunnen maken. Ze gebruiken het woord 'blind' als ieder ander woord. Ook spreken ze zelf vaak over zien of aanverwante woorden, waarmee ze dan hun specifieke manier van zien bedoelen, zoals: voelen, betasten, ruiken en horen. "Ik heb een mooi beeldje gezien" (gevoeld, betast). "Ja, ik heb die film ook gezien" (gehoord). "Tot ziens" (tot de volgende keer). Zeg dus gerust tegen een blinde of slechtziende: "Wilt u deze vaas even zien?", terwijl u hem de vaas in de hand geeft. U kunt ook gewoon de woorden blind en slechtziend gebruiken als ze in een gesprek voorkomen. Vergeet vooral niet dat blinden en slechtzienden wel een visuele beperking hebben maar niet doof zijn. Gefluisterde opmerkingen als: "Wat erg, ik was liever dood dan blind" mag u wel tegen uzelf zeggen; blinden en slechtzienden zelf denken er meestal heel anders over. Post voorlezen Voor blinden en slechtzienden bestaan aangepaste leesvormen zoals brailleboeken, beeldschermen met tekstvergroting en gesproken boek. Toch is een blinde of slechtziende soms aangewezen op iemand die de post voorleest. Bij echt voorlezen van persoonlijke post (zoals geldzaken) mag tact en discretie verwacht worden. Kijk eerst of de envelop een afzender vermeldt. Open in geen geval een envelop zonder uitdrukkelijke toestemming. Het is belangrijk om nauwkeurig en niet te snel voor te lezen. Begin zeker niet de brief in stilte te lezen om daarna mee te delen: "Oh, het is een liefdesbrief van Vincent". Computer, internet en mobiele telefoon Veel blinden en slechtzienden werken met een gewone computer met extra software waarmee tekst sterk kan worden vergroot of een kunstmatige stem of brailleleesregel kan worden aangestuurd. Zij gebruiken geen muis maar bedienen de pc met het toetsenbord. Zo wordt het mogelijk om te sturen of eenvoudige internet websites te bekijken. Uw blinde of slechtziende kennis kunt u een e-brief sturen die hij dan gewoon zelf kan lezen. Op de mobiele telefoon is vaak een spraakprogramma geïnstalleerd 4 - Nederlandse Vereniging van Blinden en Slechtzienden
5 waardoor ook een SMS-bericht leesbaar is. Op kunt u gratis een tekst in braille laten omzetten of een wenskaart met braille laten bedrukken. Bij het weggaan Misschien hebt u ook wel eens gepraat tegen iemand die er op dat ogenblik niet meer was. Waarschijnlijk hebt u dan gelachen om uw eigen verstrooidheid, want u had kunnen zien dat u alleen was. Bij blinden en slechtzienden ligt dat anders. In een druk restaurant of op een feestje is het vaak moeilijk om vast te stellen of een gesprekspartner nog aanwezig is. Het komt nog wel eens voor dat een blinde of slechtziende tegen een lege stoel praat. Uiteindelijk ontdekt hij dat natuurlijk wel, maar het is beslist geen prettige gewaarwording. Zeg het daarom wanneer u even weg gaat en doe dat ook als u ergens binnen komt. Denk er tenslotte ook aan dat u een blinde of slechtziende met woorden moet aanspreken; een glimlach, hoe vriendelijk ook, of een gebaar met het hoofd helpt hem niet verder. Betalen Wanneer een blinde of slechtziende wil betalen zegt u dan waarmee hij betaalt. Ook kunt u hem het wisselgeld in de hand geven: U geeft mij een briefje van 20 euro, Hier heeft u een briefje van 10 euro terug. Voor pinbetalingen legt u de hand van de blinde of slechtziende op het pinapparaat en zegt u hoe de pas er door heen gevoerd moet worden. Het intoetsen van de pincode kan de blinde of slechtziende zelf. Durf Men durft in het algemeen blinden en slechtzienden niet zo goed direct aan te spreken. Dat komt omdat men gewend is eerst oogcontact te hebben. Als dat niet mogelijk is, vermijdt men al snel verder contact. In de praktijk lost men dit soms op door een ander in plaats van de blinde of slechtziende aan te spreken. Bijvoorbeeld: Meneer, wat wil die mevrouw drinken?, of "Zal ik even met die meneer meelopen?". Op deze manier wordt de blinde of slechtziende als onmondig behandeld. Dat is natuurlijk onjuist en onnodig. Wilt u een blinde of slechtziende iets vragen of iets aanbieden, richt u zich dan ook tot hem. Noem zijn naam, als u die weet, of raak hem even aan. "Mevrouw, wat wilt u drinken?" Vergeet niet de keuzemogelijkheden op te noemen als die er zijn. Blinden en slechtzienden zijn echt niet gevaarlijk en u kunt ze aanspreken net als ieder ander mens. Viziris Ooglijn Postbus 2062, 3500 GB Utrecht Telefoon: ooglijn@viziris.nl Website: Geschreven door Harold van der Voort Uitgave NVBS, 1993 Herzien in 2009 Uitgave Viziris Naar een idee van: Herman van Dyck, België, Nederlandse Vereniging van Blinden en Slechtzienden
Omgaan met mensen met een beperking
Omgaan met mensen met een beperking makkelijker dan u denkt! Gebruik de juiste woorden! Het is belangrijk dat we iedereen respectvol benaderen en mensen niet reduceren tot hun beperking. Vandaar de termen
Nadere informatieKinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT
Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT ROOS Roos (27) is zeer slechtziend. Ze heeft een geleidehond, Noah, een leuke, zwarte labrador. Roos legt uit hoe je het beste met geleidehond en zijn baas
Nadere informatieAfasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Afasie Afasie is een taalstoornis ontstaan door hersenletsel. Iemand met afasie heeft moeite met het uiten en het begrijpen van de taal. In deze brochure leest u wat afasie inhoudt en vindt u een aantal
Nadere informatieSociale/pedagogische vragenlijst
Bijlage 1 Sociale/pedagogische vragenlijst voor ouders en begeleiders van mensen met een matige tot (zeer) ernstige verstandelijke beperking, al dan niet in combinatie met een lichamelijke beperking 1
Nadere informatieJe welkom voelen. Samen werken aan klantvriendelijkheid
Je welkom voelen Samen werken aan klantvriendelijkheid Augustus 2012 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 1. Welkom!... 4 Iedereen is overal welkom... 4 Werk aan de winkel... 4 2. Waar denk je aan bij klantvriendelijkheid?...
Nadere informatieHelp, mijn papa en mama gaan scheiden!
Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Joep ligt in bed. Hij houdt zijn handen tegen zijn oren. Beneden hoort hij harde boze stemmen. Papa en mama hebben ruzie. Papa en mama hebben vaak ruzie. Ze denken
Nadere informatiedecember 2012 vanaf 4 jaar tekst: Marian van Gog muziek: Paul Natte Kerstkaart
december 2012 vanaf 4 jaar tekst: Marian van Gog muziek: Paul Natte Kerstkaart Kerstkaart Refrein: Ik stuur een kerstkaart naar oom Rob en één naar tante Fee. Zeg postbezorger, breng je ook voor mij een
Nadere informatieDaphne. Wij hebben de g.k.ij. op bezoek gekregen. We hebben spelletjes gedaan. Dat moest bij. Met 1 arm of iets anders.
Wij hebben de g.k.ij. op bezoek gekregen. We hebben spelletjes gedaan. Dat moest bij. Met 1 arm of iets anders. Zo konden we voelen hoe is om gehandicapt te zijn. Ik zelf vond het heel leerzaam en heb
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatiede aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.
Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.
Nadere informatieDe vrouw van vroeger (Die Frau von früher)
Roland Schimmelpfennig De vrouw van vroeger (Die Frau von früher) Vertaling Tom Kleijn Personen FRANK, midden veertig CLAUDIA, zijn vrouw ROMY VOGTLÄNDER ANDI, zoon van Frank en Claudia TINA, Andi's vriendin
Nadere informatieThema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?
Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een
Nadere informatieVeilig in het verkeer
Veilig in het verkeer Hoe begeeft iemand met een visusbeperking zich in het verkeer en hoe ga je daar als fietser mee om? Met dank aan Blindenzorg Licht en Liefde voor de inbreng en beide personen met
Nadere informatieWat? Ambers mond valt open. Krijg ik dertigduizend euro? De notaris knikt. Dat klopt. Gefeliciteerd. Liz weet ook niet wat ze hoort.
Een erfenis Dag dames, kan ik iets voor u doen? Amber kijkt Liz even aan en zegt dan: Ik heb hier een afspraak met de notaris. Mijn naam is Amber Overgauw. De vrouw kijkt op haar beeldscherm. Ik zie het,
Nadere informatieMet desteunvan br ailletiga ~k * \
M et d e s t e u n v a n brailletiga ~ k * \ De Brailleliga begeleidt blinde en slechtziende personen op weg naar zelfstandigheid en vrijheid. Met een eenvoudig gebaar of een welwillende attentie kan ook
Nadere informatieWat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?
Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid
Nadere informatieTITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.
TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende
Nadere informatie1. Als iemand mij in een groep onverwacht een vraag stelt, kan ik rustig een antwoord bedenken/geven. Nooit Soms Regelmatig Vaak Altijd
Assertiviteitstest Kun je duidelijk jouw grenzen aangeven? Vink steeds het antwoord aan dat het best bij je past. 1. Als iemand mij in een groep onverwacht een vraag stelt, kan ik rustig een antwoord bedenken/geven.
Nadere informatieTijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.
Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven
Nadere informatieIk heb een nieuw horloge, zegt papa. Kijk.
Prent 1 Sst, ik hoor iets! Prent 1. Sst, ik hoor iets! Said en Jamal zitten aan tafel te eten. Samen met papa en mama. Ik heb een nieuw horloge, zegt papa. Kijk. Papa laat het horloge zien. Het is een
Nadere informatieCharles den Tex VERDWIJNING
Charles den Tex VERDWIJNING 3 Klikketik-tik-tik Het is halftwaalf s ochtends. Marja vouwt een hemd. En kijkt om zich heen. Even staat ze op haar tenen. Zo kan ze over de kledingrekken kijken. Die rekken
Nadere informatieIn 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt
In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt Ben jij zo iemand die actief is en veel interesses heeft en daardoor ook veel bezigheden en spullen heeft?
Nadere informatieIedereen wordt graag respectvol behandeld, dus ook de persoon met een handicap. Enkele algemene tips voor het omgaan met personen met een handicap:
Gedragscode VAL: omgaan met personen met een handicap (bron: www.parantee.be en www.gripvzw.be) Het is belangrijk dat onze maatschappij toegankelijk is voor iedereen, en iedereen heeft recht om de sport
Nadere informatieTuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5
Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich
Nadere informatieInhoud. Een nacht 7. Voetstappen 27. Strijder in de schaduw 51
Inhoud Een nacht 7 Voetstappen 27 Strijder in de schaduw 51 5 Een nacht 6 Een plek om te slapen Ik ben gevlucht uit mijn land. Daardoor heb ik geen thuis meer. De wind neemt me mee. Soms hierheen, soms
Nadere informatieSoms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram,
Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, mijn kleine broer Dat is niet van mij mama Dan zegt ze
Nadere informatieLezer: 2 Woeste Willem is een echte brombeer. Hij houdt niet van gezelschap. Iedereen die maar in de buurt van zijn huis komt, jaagt hij weg.
Toneelstuk: Woeste Willem Liedje: Woeste Willem (melodie opa bakkebaard) Woeste Willem woont aan de oever van een meer. Woeste Willem is een zeerover. Of eigenlijk, was een zeerover, want hij is met pensioen.
Nadere informatieZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar
ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd vanaf 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met
Nadere informatieWij samen. méér dan gewoon! Kleuterschool
Wij samen méér dan gewoon! Kleuterschool In dit boekje staan enkele afspraken zodat Wij samen méér dan gewoon zijn! Als we in een groep prettig willen samenleven, is het nodig dat we enkele Ze staan in
Nadere informatieVerslag gehandicaptenplatform van: Lisa de Vente & Tamara van der Stouwe.
Verslag gehandicaptenplatform van: Lisa de Vente & Tamara van der Stouwe. Toen jullie in de klas kwamen wisten we nog niet wat voor handicap jullie eigenlijk hadden! Maar later kwamen we er dus achter
Nadere informatieThema Op het werk. Demet TV. Lesbrief 8. De eerste werkdag
Thema Op het werk. Demet TV Lesbrief 8. De eerste werkdag Deze les gaat over de eerste werkdag. gaat voor het eerst werken bij een snoepfabriek. Hij komt binnen en maakt kennis met de chef. De chef vertelt
Nadere informatieInleiding. Autisme & Communicatie in de sport
Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?
Nadere informatieHoofdstuk 2. Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen
Hoofdstuk 2 Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen 48 Gangbare uitdrukkingen bij contact maken en onderhandelen De meeste zinnen die in dit overzicht staan, zijn formeel. U kunt deze
Nadere informatieZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd 0 tot 4 jaar
ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd 0 tot 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor cliënten
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Voor cliënten Ik red me prima, maar nu mijn zoontje zich niet normaal ontwikkelt weet ik het even niet meer. Mijn beperking vraagt om aanpassingen in huis.
Nadere informatieSoms gebeurt er wel eens iets wat jij niet wilt. Dit noemen wij onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg mag alleen als jij in gevaar bent, of als jouw
Soms gebeurt er wel eens iets wat jij niet wilt. Dit noemen wij onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg mag alleen als jij in gevaar bent, of als jouw gedrag gevaarlijk is voor andere mensen. Dit mag nooit
Nadere informatie1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.
1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.
Nadere informatieDit boekje is van... Mijn naam is: Mijn gezinsvoogd heet: Het telefoonnummer van de gezinsvoogd is:
Dit boekje is van... Mijn naam is: Mijn gezinsvoogd heet: Het telefoonnummer van de gezinsvoogd is: Mijn gezinsvoogd werkt bij de William Schrikker Jeugdbescherming. Wat een toestand, zeg! Wat gebeurt
Nadere informatieZintuigen. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/58369
Auteur Iris Kikkert Laatst gewijzigd 11 March 2015 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/58369 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieAanvulling Woordenschat NT2
Aanvulling Woordenschat NT2 Woordenschat Kinderen die net beginnen met Nederlands leren, moeten meteen aan de slag met het leren van woorden. Een Nederlandstalig kind begrijpt in groep 1 minimaal 2000
Nadere informatieAssertiviteit. BOL 1 e jaars AG studenten
BOL 1 e jaars AG studenten In de beroepspraktijk verwacht men van je dat je kunt opkomen voor jezelf en voor je opvattingen over je stage, de hulpverlening etc. Men verwacht tegelijkertijd dat je dit op
Nadere informatieSoms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.
Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.
Nadere informatieO, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.
Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan
Nadere informatieKies 4 kinderen uit en zing de zeppelin. Rijd als een auto door de klas en geef iedereen een autodropje
Kies 4 kinderen uit en zing de zeppelin. Rijd als een auto door de klas en geef iedereen een autodropje Rijd als een auto achteruit door de klas en geef iedereen een autodropje Zing het liedje gaan we
Nadere informatieR O S A D E D I E F. Arco Struik. Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl
R O S A D E D I E F Arco Struik Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl In de winkel 3 Bart 5 Een lieve dief 7 De telefoon 9 Bij de dokter 11 De blinde vrouw 13 Een baantje 15 Bijna betrapt
Nadere informatieThema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?
Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een
Nadere informatieInfo. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde
Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over
Nadere informatieLesbrief 14. Naar personeelszaken.
http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 14. Naar personeelszaken. Wat leert u in deze les? Wanneer u zeggen en wanneer jij zeggen. Je mening geven en naar een mening vragen. De voltooide tijd gebruiken.
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor cliënten
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Voor cliënten Ik red me prima, maar nu mijn zoontje zich niet normaal ontwikkelt weet ik het even niet meer. Mijn beperking vraagt om aanpassingen in huis.
Nadere informatieDe gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen
Nadere informatieOpstartlessen. Les 1. Kennismaken
www.edusom.nl Opstartlessen Les 1. Kennismaken Wat leert u in deze les? Uzelf voorstellen Kennismaken Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente Den Haag en DWI Amsterdam HET GESPREK
Nadere informatieKinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar
Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.
Nadere informatieTEST 1: Eerst denken of eerst doen? Kruis steeds het antwoord aan dat het best bij jou past. Probeer zo eerlijk mogelijk te antwoorden.
TEST 1: Eerst denken of eerst doen? Kruis steeds het antwoord aan dat het best bij jou past. Probeer zo eerlijk mogelijk te antwoorden. 5. Onderweg naar een feestje doe je nog even snel een boodschap.
Nadere informatieAppeltje en Eitje Een postpakket uit Spanje
Appeltje en Eitje Een postpakket uit Spanje Voor kinderen van 3 tot 8 jaar Geschreven door Elisabeth Roodenburg Er zijn nog meer verhalen van Elisabeth Roodenburg Copyright: Elisabeth Roodenburg Vermaat
Nadere informatieINTRO LOES THIERRY MARK
INZICHTEN INTRO In dit document staan acht inzichten die de resultaten zijn van het onderzoek dat drie studenten van de Hogeschool Utrecht hebben gedaan naar de leden van WattsNext. De inzichten zijn
Nadere informatieFiche Leerlingen. De plaats op de openbare weg binnen de bebouwde kom
De plaats op de openbare weg binnen de bebouwde kom Kijk naar de fietsers. Kleur de nummers van de fietsers die de verkeersregels volgen en op de juiste plaats rijden groen. Kleur de nummers van de fietsers
Nadere informatieBINNENSUIS Jehudi van Dijk
BINNENSUIS Jehudi van Dijk Op het toneel staat een vrouw. Ze draagt gewone kleren en ze heeft een horloge om. Ook staat er een stoel en een prullenbak en ligt er een pluisje op de grond. Ik denk altijs
Nadere informatieU leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.
TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een
Nadere informatieNieuwsbrief Informatievoorziening Usher 2
Nieuwsbrief Informatievoorziening Usher 2 - bijlage 1 Omgangstips Onzintuigen - Praktische tips bij beperkingen in horen én zien, zoals Usher` gebaseerd op Onzintuigen - Jan de Kort, Bart de Vries bewerkt
Nadere informatieNieuwsbrief CliëntAanZet
Nummer 1 Januari 2015 Van de redactie Hallo, Een nieuw jaar en ook weer een nieuwe nieuwsbrief CliëntAanZet. Heb je een leuk idee voor deze nieuwsbrief? Of wil je misschien zelf iets schrijven? Stuur een
Nadere informatieLesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis
Les 10: Hoe zeg ik nee Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten het verschil tussen prettige en onprettige situaties en kunnen deze herkennen. Kinderen weten dat ze onprettige aanrakingen mogen weigeren.
Nadere informatieVlucht AVI AVI. Ineke Kraijo Veerle Hildebrandt. Kraijo - Hildebrandt Vlucht De Vier Windstreken. De Vier Windstreken AVI
AVI E4* Alcoholisme, ruzie, bang zijn Midden in de nacht rinkelt de telefoon. Anna weet wat dat betekent. Ze moet vluchten, alweer. Ze rent de donkere nacht in. De volgende dag valt Anna in de klas in
Nadere informatieWeer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.
Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt
Nadere informatie5Ondersteunen bij het verplaatsen
Thema 5Ondersteunen bij het verplaatsen zonder hulpmiddelen 5.1 Inleiding Als zorghulp assisteer je een cliënt bij zijn dagelijkse bezigheden. Daarbij hoort ook dat je de cliënt helpt bij het verplaatsen.
Nadere informatieHet houden van een spreekbeurt
Het houden van een spreekbeurt In deze handleiding staan tips over hoe je een spreekbeurt kunt houden. Waar moet je op letten? Wat moet je wel doen? En wat moet je juist niet doen? We hopen dat je wat
Nadere informatieWWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb
De meeste mensen in Nederland hebben het goed voor elkaar. We hebben genoeg eten, we hoeven niet bang te zijn voor oorlog en we zijn dan ook tevreden met ons leven. Maar dat is niet overal op de wereld
Nadere informatieWater Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven.
Water Egypte In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Ik ga naar een restaurant in Nederland. Daar bestel ik een glas water. De ober vraagt
Nadere informatieDe woonkamer. Er staan veel dozen in de woonkamer, er staat een bank en een kast die half in elkaar gezet is.
SAMENWONEN 1. EXT. ROND HET HUIS - DAG Rond het huis. Judith en Peter zijn aan het verhuizen, er staat een verhuiswagen voor het huis. Judith en Peter lopen vaak heen en weer met dozen. Ze lachen naar
Nadere informatieThema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema.
http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 16. Herhaling thema. Wat leert u in deze les? De woorden van les 12, 13, 14 en 15. Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente Den Haag
Nadere informatieU ontvangt deze folder, omdat bij een familielid of bekende afasie is geconstateerd. Afasie is een taalstoornis die ontstaat door niet aangeboren
Neurologie Afasie 1 U ontvangt deze folder, omdat bij een familielid of bekende afasie is geconstateerd. Afasie is een taalstoornis die ontstaat door niet aangeboren hersenletsel. Bijvoorbeeld door een
Nadere informatieSubject: Taak 1.2.20
Taak 1.2.20 Tutor : vd Biggelaar Mentor : vd Biggelaar Klas : MT1A Gemaakt door : Tommy & Paul van der Linden 1 Inhoud! Taak 1.2.20 Inhoud!... 2 Inleiding... 3 Trekken en Duwen... 4 Tillen... 4 Zitten...
Nadere informatieLekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.
Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar
Nadere informatieInhoud. Mijn leven. de liefde en ik
Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Gevoelens... 4 Hoofdstuk 2 Ontmoeten... 6 Hoofdstuk 3 Verliefd... 8 Hoofdstuk 4 Date... 10 Hoofdstuk 5 Verkering... 12 Hoofdstuk 6 Intimiteit... 14 Hoofdstuk 7 Seks...
Nadere informatieMensen met afasie hebben moeite met taal, maar zij zijn niet gek!
Afasie Logopedie Afasie is een taalstoornis die ontstaat door schade aan de hersenen, bijvoorbeeld na een beroerte of CVA (hersenbloeding, herseninfarct). In deze folder leest u hoe afasie ontstaat en
Nadere informatieDe blinde helpt de lamme. EHBO-instructie aan mensen met een visuele handicap
De blinde helpt de lamme EHBO-instructie aan mensen met een visuele handicap Het examen Op basis van de eindtermen van het Oranje Kruis Geen andere benadering De vraag Is het mogelijk een EHBO-cursus te
Nadere informatieInformatie over afasie. Afdeling logopedie
Informatie over afasie Afdeling logopedie Wat is afasie? Vooraf Uw partner of familielid heeft afasie. In deze folder kunt u lezen wat afasie inhoudt en hoe u hiermee kunt omgaan. Wat is afasie Afasie
Nadere informatieLeerpad Natuurbeleving kleuters Lesduur: ca 60 minuten Bestemd voor groep 1/2/3 Sluit aan bij kerndoel: 39, 40a
Leerpad Natuurbeleving kleuters Lesduur: ca 60 minuten Bestemd voor groep 1/2/3 Sluit aan bij kerndoel: 39, 40a Inleiding Korte omschrijving van de les: In groepjes van 4 kinderen lopen ze begeleid de
Nadere informatieLesbrief. Blauw water Simone van der Vlugt
Lesbrief Blauw water Simone van der Vlugt Doe meer met Leeslicht! Bij een aantal boeken in de serie Leeslicht kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze lesbrief staan
Nadere informatieLes 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?"
Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer "Welkom:..." Introductiefase: 1. "We gaan vandaag proberen te voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?" 3. Discussie:...
Nadere informatieDit boekje is van:..
Ik en mijn plan Dit boekje is van:.. Hallo, Jij bent cliënt bij SOVAK. Je hebt bij SOVAK een persoonlijk begeleider. Samen maak je afspraken over wat jij zelf doet en wat SOVAK doet. Die afspraken staan
Nadere informatieVoorbeeld. Toegankelijke eetgelegenheden. Schouwlijst. Week van de Toegankelijkheid 3-8 oktober 2016
Schouwlijst Toegankelijke eetgelegenheden Week van de Toegankelijkheid 3-8 oktober 2016 Van café tot restaurant, van kantine tot frietkraam Voorbeeld Inleiding In en rond de Week van de Toegankelijkheid
Nadere informatieSpelend leren, leren spelen
Spelend leren, leren spelen een werkboek voor kinderen en ouders Rudy Reenders, Wil Spijker & Nathalie van der Vlugt Spelend leren, een werkboek voor kinderen en ouders leren spelen Rudy Reenders, Wil
Nadere informatieDoofblinde cliënten in een Audiologisch Centrum. Steffie Hendriks-Buurman, 2014
Doofblinde cliënten in een Audiologisch Centrum Doofblind? Combinatie van visuele en auditieve beperking Doof-/slechthorendheid en blind,-/slechtziendheid Doofblind? Belemmert mensen in communicatie, verwerven
Nadere informatieTeksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.
Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl
Nadere informatieToets informatieve en andere teksten Niveau AA Toets 2 (februari), deel 2
Voordat je de toets maakt Je gaat een toets maken. Deze toets bestaat uit twee delen. Dit is deel 2. Je krijgt drie teksten en 10 opdrachten. Geef altijd een antwoord! Succes! pagina 1 van 8 Tekst 1 Hotel
Nadere informatiePasen met peuters en kleuters. Jojo is weg
Pasen met peuters en kleuters Beertje Jojo is weg Thema Maria is verdrietig, haar beste Vriend is er niet meer. Wat is Maria blij als ze Jezus weer ziet. Hij is opgestaan uit de dood! Wat heb je nodig?
Nadere informatieVogelgriep. Auteur: Chris Vegter Illustraties: Dirk van der Maat. Boekverslag van:... Klas:...
Vogelgriep Auteur: Chris Vegter Illustraties: Dirk van der Maat Boekverslag van:... Klas:... 2 Lees dit boek lekker rustig door. Beantwoord iedere keer als je een hoofdstuk uitgelezen hebt de vragen die
Nadere informatieSinterklaas, weet je de weg?
november 2012 vanaf 4 jaar tekst: Judith Nieken muziek: Ton Kerkhof - SINTERKLAAS, WEET JE DE WEG? 1 Heb je wel een plattegrondje? Loop je wel het goeie rondje? tekst: Judith Nieken muziek: Ton Kerkhof
Nadere informatieToegankelijkheid bibliotheken tbv visueel gehandicapten De eisen op een rijtje
Toegankelijkheid bibliotheken tbv visueel gehandicapten De eisen op een rijtje Fysieke toegankelijkheid Gebruik in ieder geval onderstaande aandachtspunten: 1. Afstapjes en trappen dienen goed afgeschermd
Nadere informatieOnderwijs, zorg en dienstverlening voor volwassenen met een visuele beperking
Onderwijs, zorg en dienstverlening voor volwassenen met een visuele beperking Volop in het leven staan Ik wil de krant blijven lezen, zijn daar hulpmiddelen voor? Ik ben slechtziend, hoe breng ik de kinderen
Nadere informatie1. Nooit in orde! Wat moeten wij met u nu aanvangen? Wat moeten wij met u nu doen? Gade gij nu nooit eens luisteren? Ge zijt echt niet te doen!
1. Nooit in orde! Wat moeten wij met u nu aanvangen? Wat moeten wij met u nu doen? Gade gij nu nooit eens luisteren? Ge zijt echt niet te doen! Ge zijt nooit in orde! Ge zijt altijd te laat! Ge zijt nooit
Nadere informatieBibliotheek Mysterie
Bibliotheek Mysterie Eerste druk, 2014 2014 Nicole van Oudheusden isbn: 9789048432257 nur: 284 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave
Nadere informatieOp Voeten en Fietsen 1
Op Voeten en Fietsen 1 Hoe ga jij naar school? Een uitgave van Veilig Verkeer Nederland, schooljaar 2017-2018 groep 5/6 Je ziet de hoofdingang van een school. Op de weg en de stoep voor de school zie je
Nadere informatieWat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.
Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me
Nadere informatie1. nooit 2. zelden 3. soms 4. vaak 5. altijd 1. (QMEMO01) Houdt u een lijst bij van belangrijke data, zoals verjaardagen?...
LASAB124 In hun dagelijks leven gebruiken mensen hun geheugen op verschillende manieren. Sommige mensen maken bijvoorbeeld boodschappenlijstjes, anderen doen dat niet. Sommige mensen zijn goed in het onthouden
Nadere informatieHoe gaat het in groep 1/2 b
Hoe gaat het in groep 1/2 b Binnenkomst: - Als je op school komt hang je je jas op je eigen haakje onder je tent. Je tas zet je op de plank. - In de klas geef je de juf een hand en je pakt een spelletje
Nadere informatieHey Russel! EEN BIJZONDERE VRIENDSCHAP. marian hoefnagel
REALITY REEKS Hey Russel! EEN BIJZONDERE VRIENDSCHAP marian hoefnagel Een gekke naam Rudsel?? Jims mond valt open van verbazing. Is dat een naam? Hij kijkt met grote ogen naar de jongen die naast hem zit.
Nadere informatieIk moet Claire nu niet aankijken. Wij kennen elkaar te goed. Mijn ogen zouden me verraden.
1. We gaan eten in een restaurant. Serge heeft gereserveerd; dat doet híj altijd. Het is zo n restaurant waar je drie maanden van tevoren moet bellen. Of nog langer. Serge belt nooit drie maanden van tevoren.
Nadere informatieAfval Anne en de Sorteerbrigade
Afval Anne en de Sorteerbrigade Verhaal ontwikkeld voor educatieproject Afval groep 3 School en Cultuur Veenendaal 2014 Geschreven door: Sanne Heymann Tekeningen door: Sjoerd Kreijns Dit is Afval Anne.
Nadere informatieGKIJ GKIJ. Jarno. Hilde
Er kwamen mensen van ze vertelden hoe het was als je in een rolstoel zat. We hebben veel geleerd. Als je in een rolstoel zit zijn sommige dingen vervelend, maar daar kun je bij geholpen worden. Bijvoorbeeld
Nadere informatie