Klimaat en Energie. Hoe kan landbouw bijdragen aan de doelstellingen? Ronde Tafel Klimaat - Landbouw 20/06/2016. Veerle Van linden

Transcriptie

1 Klimaat en Energie Hoe kan landbouw bijdragen aan de doelstellingen? Ronde Tafel Klimaat - Landbouw 20/06/2016 Veerle Van linden

2 We bespreken kort 1. Energie: waarover spreken we? 2. Energie-Klimaat-wat moeten we weten? 3. BKG reductie: mogelijke maatregelen 4. BKG reductie: hoe realiseren? 5. Take home message

3 Energie: waarover spreken we?

4 1. Waarover spreken we?

5 1. Waarover spreken we? Aandeel energieverbruik landbouw- en visserijsector VLA: 28,5 PJ netto/1566,3 PJ = 1,8% Energieverbruik in de landbouw = 23% BKG van L&V 35% glastuinbouw, 32% intensieve veehouderij 14% rundveehouderij, 9% tuinbouw, 7% zeevisserij 4% akkerbouw (% afgerond) 54% aardgas, 38% lichte stookolie, 11% biomassa -6 % elektriciteit (WKK) Doelstelling tegen 2030 (EU-28, niet-ets): -30% BKG, 27% energie-efficiëntie, 27% HE Direct vs. Indirect energieverbruik! Klimaat gaat ook over indirect energieverbruik...

6 direct vs. indirect energieverbruik productie van INPUTS vraagt ook energie N, P, K, Ca + GPS

7 Energie-Klimaat wat moeten we weten?

8 2. Energie-Klimaat: wat moeten we weten? Klimaat klimaatboekhouding Globale gevolgen vs. Lokale maatregelen, meetbaar en rapporteerbaar Gevaar: afschuiven van verantwoordelijkheid op stroomopwaartse schakels in productieketen Alleen vlees importeren, niet produceren lost klimaatboekhouding op, niet klimaatprobleem Eigen eiwitten vs. geïmporteerde soja (LULUC, transport) lost klimaatprobleem mee op, niet klimaatboekhouding

9 2. Energie-Klimaat: wat moeten we weten? Gevaar voor problem shifting - andere milieuproblemen tgv maatregelen Ruwvoeder/krachtvoeder en CH 4 /NH 3 verhoudingen Belang van Levenscyclusbenadering! Climate change Stratosphere O 3 depletion Human toxicity PM formation Photochemical O 3 formation Ecotoxicity Acidification Eutrophication Land use Water use Abiotic resource depletion

10 2. Energie-Klimaat: wat moeten we weten? Klimaatmaatregelen: maatregelen die helpen om 1. de klimaatswijziging zo goed als mogelijk tegen te gaan BKG uitstoot verlagen, BKG vastleggen 2. ons te wapenen tegen het wijzigend klimaat productie op peil houden, bestand zijn tg ziekten/plagen, omgaan met weersextremen en gewijzigde oogstomstandigheden ons ecosysteem zodanig te beheren dat het de draagkracht en veerkracht heeft om in een wijzigend klimaat stand te houden en blijvend andere functies kan ondersteunen watervoorziening, plantaardige productie, buffering... biodiversiteit is essentieel (ook in bodemleven) Climate smart agriculture heeft dezelfde doelstellingen

11 2. Energie-Klimaat: wat moeten we weten? Klimaatdoelstellingen over sectoren heen bekijken, vb. Biomassa: principe ladder van Lansink Biomassa voor materialen: doelstellingen industrie WKK productie elektriciteit: doelstellingen energiesector Finale doelstelling voor ogen houden: reductie van emissies dus niet louter intensifiëren!

12 BKG reductie: mogelijke maatregelen

13 3. Mogelijke maatregelen TRIAS ENERGETICA 1. Besparen 2. Efficiënter aanwenden (terugwinnen) 3. Hernieuwbare bronnen bekijken op boerderijniveau bekijken op landschapsniveau (samenwerking, clusters, stromen uitwisselen) economische haalbaarheid

14 3.1 Energiebesparing: grote thema s SECTOREN Brandstof besparen, energieextensievere teeltsystemen Warmte besparen en terugwinnen, energieextensievere gewassen Elektriciteit besparen, warmte terugwinnen Brandstof besparen

15 3.1 Energie besparen 3. Mogelijke maatregelen Energiebesparende technieken > energieschermen dag/nacht, energiezuinige (mechanisch of natuurlijke) ventilatie, frequentiesturing op pompen en ketels, temperatuursintegratie, voorkoelen van melk, Energiezuinige verlichting > LED, TL-buizen, End-of-Life detectie, hogedruk gasontladingslampen, Correcte dimensionering, afstelling en onderhoud van installaties Energiezuinige gebouwen gekend gekend gekend, kosteloos verder onderzoek nodig > isolerende gebouwenschil, slimme inplanting van gebouwen, witte daken Vraagbeheer: minder energiebehoeftige serreteelten, kiltetolerante gewassen onderzoek nodig

16 3. Mogelijke maatregelen 3.1 Energie besparen (...) Energiebesparing in de visserij > selectieve visserij (brandstofbesparing) > conditioneren van vissen zodat ze op de voedingsplaats verzamelen > passieve visserij, uitbouw zuinigere kleinvloot (brandstofbesparing) > lokale aquacultuur gekend Energiezuinig veld bewerken (+ resultaten Efficient20) > veld vs. verharde weg: lagere vs. hogere bandenspanning drukwisselsysteem is ideaal dubbele winst: minder bodemverdichting > veld bewerken in droge omstandigheden, lichtere machines, niet ijdel draaien Precisielandbouwtechnieken: gekend verder onderzoek nodig > controlled traffic farming/guidance technologies (vaste rijsporen, min. overlap) > UAV s (drones): precisie-spuiten (vermeden veldgang) veel andere milieuvoordelen!

17 3. Mogelijke maatregelen 3.2 Energie-efficiëntie verhogen Energie-efficiënte technologieën: gekend/transfer nodig > warmtepomp (met hoge seasonal performance factor SPF), WKK, ORC, hoogrendementsketels > breder inzetten in de landbouw: kansen voor µwkk in veehouderij? Energieterugwinning: gekend > uit damp van serres (latente warmte: EXEkas), stallucht, waswater van luchtwassers, rookgassen, bij koeling, Surplus energie benutten: (o.a. SAVE project) > boorputenergieopslag, batterijopslag, Optimale integratie van technieken: > ventilatie - verwarming ontvochtiging verder onderzoek nodig verder onderzoek nodig

18 3. Mogelijke maatregelen 3.2 Energie-efficiëntie verhogen (...) Laagwaardige restwarmte of rest-co 2 benutten: > via warmtenetten, warmtepomptechnologie, ORC, Maar ook: gekend/onderzoek nodig > slimme combinatie van landbouwproductiesystemen > synergie met industriële sector (vb. geïntegreerde aquacultuur) bijkomende winst: verlaagde afval-/reststromen = Kans voor landbouw: produceert veel laagwaardige warmte gekend/transfer nodig Naar gedwongen huwelijken? Ruimtelijke ordening moet mee zijn! > aspect ruimte, materialen, energiestromen > in kaart brengen van energetische en niet-energetische reststromen in een regio

19 3. Mogelijke maatregelen 3.3 Hernieuwbare Energie (HE) Bio-gebaseerde energie, met speciale aandacht voor duurzaamheidscriteria (LCA): Lokale projecten (duurzame clusters), voorkeur organische reststromen (incl. mest), lignocellulose gewassen (bv. Korte-omloophout, Miscanthus) op specifieke percelen (kwaliteit, toegankelijkheid); Ladder van Lansink; Energie: verbranding / (micro-)vergisting dubbele winst mestvergisting: vermeden BKG emissies tijdens opslag! aandacht bodemkwaliteit bij afvoeren gewasresten Niet-biogebaseerde hernieuwbare energie: gekend/verder onderzoek windenergie, PV, zonneboiler, geothermie, waterkracht (µturbines) nodig succes sterk afhankelijk van smart grid, opslagcapaciteit, flexibele vraag Hernieuwbare energie voor tractie: onderzoeksfase/kinderschoenen... CNG, H 2, biogas, dual fuel, electriciteit gekend verder onderzoek nodig

20 3. Mogelijke maatregelen Opmerkingen bij Hernieuwbare Energie Evaluatie biomassaprojecten: bekijk het totaalplaatje! alle outputs bekijken = totale waardencreatie > bv. vergisting mest/reststromen: groene stroom + organische meststof vermeden elektriciteitsproductie obv fossiele bronnen vermeden kunstmeststofproductie > vb. miscanthusteelt/wilg (KOH): groene warmte + C-opslag + gunstige bodemeffecten Hernieuwbare energie in evenwicht met bio-economie Lessen uit Duitse Energiewende: HE moet hand in hand gaan met Energie besparen Sturen van de vraag - flexibele vraag Opslag van energie Slimme netinfrastructuur en slim netbeheer zijn noodzakelijk om HE op het bedrijf (decentraal) maximale kansen te geven!

21 BKG reductie: hoe realiseren?

22 4. Hoe realiseren? Blijvend sensibiliseren, klimaatthema opnemen in voorlichting, adviezen vrijblijvend verstrekken Vb. Fiches per subsector: Dacht u aan x, x, x? Duidelijk, doordachte beleidskeuzes, gebaseerd op totaalplaatje Belang van correcte CO 2 -prijs (fossiele brandstoffen HE) Billijke verdeling van kosten voor investering en ondersteuning van HE onder alle spelers, ook grootindustrie Draagvlak creëren voor HE > sterke betrokkenheid van boeren en buren ( burgers ) bij uitbouw HE > creëren en stimuleren van plaatselijke aandeelhouderschap (financiële participatie) vermijden van NIMBY door mede-eigenaarschap (gemeenten, boeren, burgercoops) cfr. Duitsland: 47% van alle hernieuwbare stroomproductie!

23 4. Hoe realiseren? Steunmaatregelen: > stimuli zoals VLIF > meerjarige garanties > niet enkel financieel ondersteunen, ook adoptie faciliteren > o.a. door aandacht voor alle randvoorwaarden (vb. statuut digestaat) Regulerend kader zo nodig aanpassen > windenergie: dringende nood aan uitbreiding groene zones RO? Meten is weten: berekening (potentiële) BKG reductie harmoniseren > directe én indirecte energetische emissies > zowel BKG emissies gate-to gate als cradle-to-gate Samenwerking sectoren RO voorop! > biomassa aanplant op industrieterreinen > meervoudig ruimtegebruik, bv. niet-grondgebonden activiteiten met warmtevraag (serres) combineren met bestaande industrieën of gebouwen (ikv betonstop)

24 Pilootprojecten Productief Landschap REO veiling >incl. onderzoek barrières en kansen (kringloopsluiten) PilootProject Productief Landschap: REO veiling (fotograaf: Tim Van De Velde)

25 PilootProject Productief Landschap: REO veiling META architectuurbureau, Van Bergen Kolpa Architecten, Smiemans, Tractebel Engineering en Wageningen UR Glastuinbouw

26 Take home message

27 5. Take home message Landbouw heeft nog heel wat kansen om verder energie te besparen met grootste onderzoeksnoden inzake > minder energiebehoeftige serreteelten, kiltetolerante gewassen > potentieel van precisielandbouw Energie-efficiëntie in de landbouw kan verder groeien door: > bestaande technieken breder inzetten in de landbouw > betere integratie van technieken > meer inzetten op synergiën, meervoudig ruimtegebruik, stromen uitwisselen Landbouw heeft veel kansen voor HE maar > integrale duurzaamheidsafwegingen zijn cruciaal! > hoge nood aan de ontwikkeling van een smart grid, flexibele vraag, en opslagcapaciteit Landbouw moet klimaat opnemen in de voorlichting, draagvlak voor HE creëren, samenwerken met sectoren, adoptie van maatregelen faciliteren

28 Dankjewel! Institute for Agricultural and Fisheries Research Burg, Van Gansberghelaan Merelbeke Belgium T + 32 (0) F +32 (0) T&V@ilvo.vlaanderen.be