Mestvergisting Maatschap Vermue - Poelma te Winsum. Programma reductie overige broeikasgassen Senter Novem

Transcriptie

1 Mestvergisting Maatschap Vermue - Poelma te Winsum Programma reductie overige broeikasgassen Senter Novem

2 Inhoudelijke eindrapportage Smt-regeling Programma: Reductie Overige Broeikasgassen (ROB) Projecttitel Realisatie van een biomassa netwerkvergistinginstallatie voor elektriciteitsproductie middels WKK op biogas SenterNovem-projectnummer Verslagperiode t/m Naam aanvrager Mts Vermue - Poelma Contactpersoon Dhr. T. Wiersma, SenterNovem-contactpersoon Dhr. J. van Bergen Aan dit project is in het kader van het Besluit milieusubsidies, Subsidieregeling milieugerichte technologie een subsidie verleend uit het programma Reductie Overige Broeikasgassen dat gefinancierd wordt door het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke ordening en Milieubeheer. Senter Novem beheert deze regeling. Trefwoorden: Duurzame energie, vergister, mestvergisting, drijfmest, digestaat, methaanreductie Sustainable energy, fermentor, Co fermentation, manure, fermented manure, methane reduction

3 Verkorte samenvatting Het projectidee is ontstaan halverwege 2005 nadat er steeds meer publicaties waren over mestvergisting en Vermue graag wilde uitbreiden. Deze nieuwe innovatie, in combinatie met de slechte melkprijs heeft Vermue - Poelma doen besluiten om meer informatie te verzamelen. In mei 2006 is Host Oosterhof Holman begonnen met de civiele werkzaamheden voor het bouwklaar maken van het terrein Het gehele project is afgerond op 1 november Het afgeronde project wil zeggen dat er een draaiende vergistinginstallatie op het bedrijf staat, die duurzame energie uit mest en coproducten produceert. Vanaf deze datum is ook de MEP ingegaan. De milieuresultaten zijn op te delen in een directe reductie van broeikasgassen t.g.v. een verkorte duur van de mestopslag en een indirect reductie als gevolg van de duurzaam geproduceerde energie. De totale hoeveelheid drijfmest van melkvee is in het eerste productiejaar nu gepland op ton en ligt daarmee hoger dan de verwachte hoeveelheid. Daarnaast is ook geen kippenmest toegevoegd. Hiermee komt de directe reductiebesparing uit op kg CO 2 equivalenten per jaar De indirecte reductie wordt behaald door de duurzaam geproduceerde elektriciteit en warmte uitgedrukt in kg CO 2 equivalenten per jaar. Op basis van de reductiefactoren levert het project een totale verwachte indirecte reductie van kg CO 2 equivalenten per jaar. De nieuwe inschatting van de indirecte reductie is verder uitgewerkt. Gerekend met de reductiefactoren levert dit een totale indirecte reductie op van kg equivalenten per jaar. De totale indirecte reductie bedraagt hierbij kg (40%) hoger dan volgens verwachting. Na berekening aan de hand van 16 weken monitoring en de resultaten van 6 daaropvolgende maanden is de verwachte reductie op projectniveau 2568 ton CO 2 equivalenten per jaar. De potentiële landelijke reductie is in dat geval 2.60 Mton CO 2 equivalenten per jaar. Deze stijging wordt veroorzaakt door de hogere stroomproductie. Op basis van deze investeringkosten en netto besparing is de terugverdientijd 5,3 jaar. In de verdere looptijd van het project kan de terugverdientijd verder worden verlaagd door: uitbreiding van de motorcapaciteit, en bij benutting van de extra restwarmte voor een project met de gemeente Winsum. Administratief zijn er vrij veel extra zaken bij te houden. Dit extra werk is te verwachten wanneer je een tweede bedrijfstak begint. Daarnaast moet er voor het opzetten van de juiste bedrijfsvoering extra aandacht worden besteed. De afzet van digestaat is tot op heden geen probleem gebleken. Momenteel is nog niet afgevoerd door Vermue. De maatschap Vermue - Poelma, heeft tijdens het bouwen en de opstart van deze vergister veel geïnvesteerd in het opbouwen van kennis, om het proces volledig zelfstandig te beheersen. Voor de toekomst is Vermue samen met bezig om de warmte die ontstaat in de WKK te leveren aan Winsum, Groningen. Daarnaast kijkt Vermue naar de mogelijkheden voor het aanleggen van een groengas leiding richting Winsum, zodat woningen en utiliteiten aangesloten kunnen worden op een groengas netwerk.

4 Inhoudsopgave Verkorte samenvatting...3 Inhoudsopgave Inleiding Aanleiding Doelstelling Samenwerking met partners en derden Indeling van het rapport Technische beschrijving Algemene Beschrijving vergistingproces Beschrijving automatisering Mts. Vermue - Poelma Opzet van het project Algemene beschrijving Maatschap Vermue - Poelma Beginfase (voor looptijd project) Bouw van de vergister Resultaten van het project Milieuresultaten Directe reductie van methaan Indirecte reductie Totale reductie project Overige milieuresultaten Procesvoering Economische resultaten Investeringen Overzicht kosten en opbrengsten Terugverdientijd Toepasbaarheid Binnen het bedrijf Binnen de branche Buiten de branche Ervaringen tijdens bouw en opstart Bouw Gevolgen voor de bedrijfsvoering Regelgeving Gemeentelijke regelgeving Nationale regelgeving Elektriciteitsaansluiting en bemetering MEP Toekomstige ontwikkelingen...19 Uitgebreide samenvatting...20 Bijlage 1: monitoring mestvergisting...23 A. Methaanemissiereductie t.g.v. kortere opslag...23 B. Energieproductie uit biomassa (indirecte broeikasgasreductie)...25 Bijlage 2: Verslag open dag...28

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Voor een investering in een biogasinstallatie door Maatschap Vermue Poelma zijn twee belangrijke redenen te noemen. Ten eerste was er tijdens de winterperiode ruimte over in de dagelijkse tijdsbesteding en daarnaast uit ideologische overwegingen met betrekking tot het milieu. In de mest van de koeien zit veel energie, in de vorm van onverteerde organische stof. Wanneer de mest op een normale manier opgeslagen wordt, is sprake van methaanemissie. Methaan staat bekend als een sterk broeikasgas. Een ton methaanuitstoot staat gelijk aan 21 ton CO2 equivalenten. Wanneer mest onder anaerobe omstandigheden bij een temperatuur tussen de 30 en 50 graden Celsius bewaard wordt, zijn de omstandigheden ideaal voor bacteriën om de organische stof in de mest om te zetten in biogas. Dit biogas kan gebruikt worden om een warmtekrachtkoppeling op te laten draaien, welke stroom en warmte produceert. Op deze manier kan dus de energie uit de mest omgezet worden in duurzame energie. Om de installatie efficiënter te laten draaien, wordt naast mest gebruik gemaakt van co-producten zoals maïs, gras en andere producten. De vergiste mest, het digestaat, is een hoogwaardige meststof, welke een besparing kan leveren aan het gebruik van (milieuonvriendelijk geproduceerde) kunstmest. De aanleiding voor het project is om de energierijke mest te benutten om duurzame energie te produceren en een hoogwaardige meststof te krijgen. Er wordt op deze manier aan verschillende kanten voordeel gehaald. De methaanemissie wordt teruggedrongen en er wordt bespaard op fossiele brandstoffen, enerzijds door productie van energie en warmte, anderzijds door besparing op kunstmest. 1.2 Doelstelling Hoofddoelstelling is het bouwen en in gebruik nemen van een vergistingsinstallatie om de mest van het bedrijf optimaal te benutten. Daarnaast wordt door het demonstreren van deze vergister ook de techniek bij collega boeren en het grotere publiek onder de aandacht gebracht. 1.3 Samenwerking met partners en derden Maatschap Vermue - Poelma heeft binnen dit project geen partners. Wel is er samenwerking met de volgende bedrijven: Oosterhof Holman (levering van de installatie), Essent, (levering en huur van aansluiting op het elektriciteitsnet), (begeleiding gedurende het hele traject) en ABN-Amro (financiering van de installatie). 1.4 Indeling van het rapport Hieronder wordt beschreven hoe dit rapport is ingedeeld. Allereerst wordt in hoofdstuk twee ingegaan op de technische specificaties van de installatie. In hoofdstuk drie wordt een beschrijving gegeven van de planning, opzet en uitvoering van het project. Het belangrijkste resultaat van dit project, de realisatie van een vergistinginstallatie en het draaiend krijgen van deze installatie, wordt uitgebreid omschreven in het vierde hoofdstuk. Tevens wordt hier omschreven in welke mate de installatie bijdraagt aan het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen. Innovatief in duurzame projecten 5

6 2 Technische beschrijving 2.1 Algemene Beschrijving vergistingproces De vergistinginstallatie bestaat uit een verwarmde vergisters voor de productie van biogas. In de vergister wordt bij een temperatuur van graden Celsius de procescondities bereikt waar onder anaerobe omstandigheden bacteriën organische stof kunnen omzetten in methaangas en CO 2. De drijfmest wordt vanuit de stallen zo snel mogelijk in de vergisters gebracht, om een zo hoog mogelijke gasopbrengst te garanderen en een zo laag mogelijke emissie van methaangas. De maïs, het (kuil)gras en eventuele overige vaste coproducten worden middels een vaste stof toevoersysteem direct in de vergister ingebracht. De inhoud van de vergister wordt met een paddelgigant geroerd om de inhoud te homogeniseren en drijflaagvorming te voorkomen. Het ontstane biogas uit de vergisters wordt opgevangen onder een membraandak, waar de aanwezige H 2 S in het gas zoveel mogelijk wordt omgezet in zwavel, welke terugvalt in de mest. De mest wordt naar een navergister gevoerd, waar de restproductie van gas wordt opgevangen, terwijl de mest afkoelt. Het gas van de navergister wordt teruggevoerd naar de vergister. De WKK s zetten het gecomprimeerde biogas om in elektriciteit en warmte. De elektriciteit wordt aan het net geleverd en deels voor eigen gebruik ingezet. De warmte wordt benut voor de verwarming van de vergisters, navergister het woonhuis en het melkveebedrijf. Een flowschema van dit proces is in onderstaande figuur weergegeven. 2.2 Beschrijving automatisering Mts. Vermue - Poelma De automatisering speelt bij mts Vermue Poelma, al sinds de oprichting van het bedrijf een belangrijke rol. De maatschap loopt graag voorop, met het toepassen van nieuwe ontwikkelingen. Een aantal voorbeelden hiervan zijn: Melkrobot in combinatie met weidegang. Volautomatische houtkachel voor verwarming bedrijf en woonhuis Kunstmelkautomaat voor kalveren Computergestuurde voerrek voor individuele ruwvoerverstrekking Een melkrobot wordt al een aantal jaren in toenemend aantal toegepast in de melkveehouderij. Nadeel van dit systeem is dat het moeilijk is te combineren met weidegang. Juist de weidegang van melkkoeien wordt door veel mensen erg gewaardeerd in het landschap. Bij Vermue is door een systeem van toegangspoortjes met individuele koeherkenning, de weidegang goed te combineren met een automatisch melksysteem. Het bedrijf past al geruime tijd een volautomatische houtkachel toe, welke gebruikt wordt voor verwarming van het bedrijf (melkruimte, en spoelwater etc) en het woonhuis. Inmiddels is de verwarming nu overgenomen door de vergister, omdat deze warmte gratis beschikbaar is. Het systeem functioneert nu dus als back-up. Vermue was één van de eersten die een kunstmelkautomaat toepaste. Deze verzorgd een vol automatisch dosering van kunstmelk aan kalveren vanaf 3 maanden. Het toepassen van kunstmelk heeft als voordeel dat het constant van samenstelling is. Door de robot kan ook het natuurlijke zogen (meerdere malen per dag) nagebootst worden, zodat net als bij de melkrobot het aantal voedingen per dag verdeeld is over meerdere kleinere porties. Het computergestuurde voerrek kan d.m.v. koeherkenning per koe het ruwvoer verstrekken, aangepast aan de melkproductie per dag en het lactatiestadium. Innovatief in duurzame projecten 6

7 Stallen en woonhuis WKK s Mest Biogas Warmte Elektriciteit Mest Stallen Vergister Navergister Digestaatput/ mestsilo Figuur 1 Flowschema vergistingsproces Enkele kengetallen van maatschap Vermue - Poelma: Rundveedrijfmest m³/jaar Vergisterinhoud m³ netto Navergisterinhoud m³ netto Bestaande mestsilo m³ netto Procestemperatuur 44 ºC Mestverwarming d.m.v. wand en bodemverwarming Gasmotor 1 x 340kWe en 1 x 191 kwe Biogasproductie ca m³/jaar kwh productie ca kwh/jaar o.b.v. 93% belasting Zwavelreiniging door toevoeging lucht en door houten dakconstructie De installatie bestaat uit de volgende onderdelen: Onderdeel Capaciteit Eenheid Opmerkingen/ materiaal Bestaande mestkelder m³ Vergister m³ Beton met isolatie en damwandprofiel Navergister m³ Beton Mestsilo m³ Staal Biogasopslag 400 m³ EPDM membraamdak WKK kwe Vaste stof invoer 20 m³ PlanET systeem Paddelgigant 1 x 15 kw In vergister Mixers met aftakas 1 x 15 kw In vergister Mixers met aftakas 2 x 15 kw In navergister Ontwateringsunit Besturingskast Circulatiepomp warmwaterleidingen Warmtebuffer Inhoud 2 m³ Platen warmtewisselaar 1 gezamenlijke condensput en condensafscheider Scheiding warmte motor/ vergister verwarming Sleufsilo 2000 m 2 Voor opslag coproducten Aansluiting net 630 kva Inclusief behuizing en aansluiting trafo Innovatief in duurzame projecten 7

8 3 Opzet van het project 3.1 Algemene beschrijving Maatschap Vermue - Poelma Melkveebedrijf Mts. Vermue - Poelma is een vooruitstrevend melkveebedrijf. Het bedrijf heeft momenteel 130 melkkoeien en 80 stuks jongvee. Het bedrijf heeft een areaal van 55 hectare gras en 105 hectare mais. De afzet van digestaat vindt plaats over het gehele areaal van het bedrijf, zodat er ook flexibeler kan worden gewerkt. De afzet is tot op heden geen probleem gebleken. Hoe dit in de toekomst zal zijn is afhankelijk van de plaatsingsruimte en de hoeveelheid digestaat. 3.2 Beginfase (voor looptijd project) Het projectidee is ontstaan halverwege 2005 nadat er steeds meer publicaties waren over mestvergisting en Vermue graag wilde uitbreiden. Deze nieuwe innovatie, in combinatie met de slechte melkprijs heeft Vermue - Poelma doen besluiten om meer informatie te verzamelen. In september 2005 zijn de vergunningaanvragen ingediend bij de gemeente Winsum. De vergunning verlening is redelijk soepel verlopen. Voor de vergunningverlening zijn een archeologisch -, akoestisch - en flora&fauna onderzoek uitgevoerd. In maart 2006 zijn alle vergunningen verleent. 3.3 Bouw van de vergister In mei 2006 is Host Oosterhof Holman begonnen met de civiele werkzaamheden voor het bouwklaar maken van het terrein. In juni is gestart met de bouw van de silo s. In augustus is dit traject afgerond en kon gestart worden met het aanleggen van alle leidingen van en naar de vergister. Deze mixers zijn verdiept aangelegd, zodat het ook mogelijk is de mest te kunnen transporteren bij lagere mestniveaus. In augustus is gestart met het afwerken van de vergistersilo s zoals het aanbrengen van isolatiemateriaal het bevestigen van het dak etc. Met het aanbrengen van de losse componenten zoals de WKK en het drogestof toevoersysteem is gestart begin augustus. In september is de installatie direct aangesloten op het net door Essent. Halverwege augustus was de vergister voor de eerste maal gevuld met mest. De voltooiing van de gehele bouw en het in werking stellen van de eerste WKK, was rond begin september 2006 gereed. De bouw is hiermee dus volgens planning verlopen (6 maanden). Het gehele project is afgerond op 1 november Het afgeronde project wil zeggen dat er een draaiende vergistinginstallatie op het bedrijf staat, die duurzame energie uit mest en co-producten produceert. Vanaf deze datum is ook de MEP ingegaan. De opening van de installatie en de open dag voor kennisoverdracht aan geïnteresseerd publiek hebben plaatsgevonden op 9 maart Deze open dag is zeer goed bezocht, met ca. 800 bezoekers. In bijlage 2 is een verslag weergegeven van deze open dag. Innovatief in duurzame projecten 8

9 4 Resultaten van het project 4.1 Milieuresultaten De milieuresultaten zijn op te delen in een directe reductie van broeikasgassen t.g.v. een verkorte duur van de mestopslag en een indirect reductie als gevolg van de duurzaam geproduceerde energie. Voor het bepalen van de emissieresultaten van dit project is de installatie 4 maanden gevolgd volgens de richtlijnen monitoring mestvergistingsinstallaties. De resultaten van deze monitoring zijn weergeven in bijlage 1. Naast deze 4 maanden monitoring zijn ook de productieresultaten van 6 daaropvolgende maanden beschikbaar. Deze resultaten worden zoveel mogelijk meegenomen om een goede inschatting te geven van de resultaten van het eerste opstartjaar. In dit hoofdstuk worden de behaalde milieuresultaten volgens de TEWI methode beschreven Directe reductie van methaan De directe emissiereductie van methaan is een gevolg van de verkorte duur van de mestopslag. In de normale bedrijfssituatie ligt de mest jaarrond opgeslagen. Meestal worden de mestkelders twee keer per jaar volledig leeggereden. Gemiddeld ligt de mest dus minimaal 6 maanden opgeslagen. Daarnaast vindt in de normale landbouwpraktijk, tijdens het uitrijden nog emissie plaats. Methaan heeft zoals bekend een 21 x zo sterke broeikaswerking als CO 2. Om aan te geven hoe groot de reductiebesparing is wordt deze uitgedrukt in een CO 2 emissie - reductiefactor. In 2005 is deze CO 2 emissie reductiefactor vastgesteld op 34 kg CO 2 equivalenten per ton mest. In tabel 1 wordt de vooraf berekende directe reductie weergegeven. Type mest Capaciteit Emissiereductiefactor kg CO 2 equiv/ton mest Totale reductie kg CO 2 equiv/jaar Melkvee Kippen Totaal Tabel 1: berekende directe CO 2 reductie In tabel 2 wordt een nieuwe inschatting gegeven van de directe reductie in het eerste productiejaar o.b.v. de werkelijke hoeveelheid ingevoerde mest (dit is deels een inschatting, de installatie draait nog geen volledig jaar). De totale hoeveelheid drijfmest van melkvee is in het eerste productiejaar nu gepland op ton en ligt daarmee hoger dan de verwachte hoeveelheid. Bij deze tabel valt op dat er geen kippenmest is ingevoerd. Dit was wel de intentie voor aanvang van het project. Op basis van een negatieve invloed van kippenmest op de stabiliteit van het proces (veroorzaakt door hogere N gehaltes en bij wisseling van verschillende mestpartijen) en de negatieve gevolgen voor de mestwet (grote aanvoer mineralen) is besloten voorlopig geen kippenmest in te voeren. In de toekomst kan afhankelijk van de mestwet en de stabiliteit van het proces, wel kippenmest worden toegevoegd. Innovatief in duurzame projecten 9

10 Type drijfmest Capaciteit Emissiereductiefactor kg CO 2 equiv/ton mest Totale reductie kg CO2 equiv/jaar Melkvee Kippen 0 Totaal Tabel 2: nieuwe inschatting directe reductie van het eerste productiejaar Indirecte reductie De indirecte reductie wordt behaald door de duurzaam geproduceerde elektriciteit en warmte uitgedrukt in kg CO 2 equivalenten per jaar. In tabel 3 wordt een overzicht gegeven van de vooraf berekende indirecte reductie van CO 2. Zoals blijkt uit de tabel wordt voor iedere duurzaam geproduceerde kwh een besparing van 0,61 kg CO 2 equivalenten gerekend. Daarnaast wordt voor iedere kwh die bespaard wordt op de huidige verwarmingskosten een besparing van 0,16 kg CO 2 equivalenten gerekend. De verwachte productie is gebaseerd op 2 motoren met een vermogen van 190 kwh welke gedurende 7500 draaiuren op vollast produceren en gecorrigeerd voor het eigen verbruik van de vergistinginstallatie en boerderij (ca 6%). De verwachte hoeveelheid in te zetten warmte is gebaseerd op de normale vraag voor het verwarmen van de vergister en een klein gedeelte voor het verwarmen van het woonhuis en warmwatervoorziening in de stallen. Dit is bij de subsidieaanvraag ingeschat op kwh per jaar. Vermenigvuldigd met de reductiefactoren levert dit een totale verwachte indirecte reductie van kg CO 2 equivalenten per jaar. Netto energieproductie kwh/jaar Indirecte reductie kg CO2 equiv/jaar Verwachte hoeveelheid te produceren elektriciteit * 0.61 = Verwachte hoeveelheid in te zetten warmte afkomstig * 0.16 = van de installatie Totaal Tabel 3: berekende verwachte indirecte reductie De werkelijk geproduceerde hoeveelheid kwh over de periode vanaf 1 november tot halverwege februari wordt weergegeven in tabel 4. Het warmteverbruik wordt vanaf september geleverd door de WKK. Vanaf 1 november is de MEP subsidie ingegaan en draait de installatie volop. Vanaf deze datum loopt de monitoringsperiode van 16 weken. Gedurende de maand december ligt de elektriciteitsproductie op circa 95% van de maximale productie. In de daaropvolgende maanden wordt deze maximale productie van gemiddeld 23,5 uur per dag op volledige capaciteit gehaald. Dit is ook het streefniveau van maatschap Vermue - Poelma. Op deze manier wordt gewaarborgd dat er voldoende gas wordt geproduceerd, maar geen gas verloren gaat. Innovatief in duurzame projecten 10

11 Produktie biogasinstallatie week na opstart productie in kwh Bruto (MEP) Warmteverbruik in kwth Netto (geleverd) vergister woonhuis/stallen Tabel 4: energieproductie vanaf 1 november 2006 tot eind februari De monitoringsperiode voor dit project loopt af halverwege februari. In deze periode is het opgestelde vermogen grotendeels 1 WKK van 340 kwe. Op 1 februari wordt de 2 e WKK van 190 kwe in gebruik gesteld. Het opgestelde vermogen is vanaf deze datum dus 530 kwe. De resultaten na deze monitoringsperiode, zijn ook voor een groot deel bekend (t/m eind september). In tabel 5 wordt de productie weergegeven van deze periode. In deze tabel zijn ook de percentages draaiuren weergegeven. Deze zijn berekend t.o.v. de maximale productie van het opgestelde vermogen in die maand. Maand bruto Netto Opgesteld % draaiuren geleverd vermogen mrt ,9% apr ,7% mei ,6% jun ,7% jul ,3% aug ,8% sep ,8% Totaal nov - sept ,3% gem mei-sept ,4% Totaal 1 jaar Afgerond Tabel 5: elektriciteitsproductie van 1 maart tot 30 september 2007 Op basis van de werkelijke productie van 1 november 2006 tot 30 september 2007, is een nieuwe inschatting gemaakt voor het eerste productiejaar. Voor de nog onbekende maand oktober 2007 is het gemiddelde doorgerekend van de maanden mei tot en met september. Samen met het nog ontbrekende gedeelte van februari (laatste 2 wkn) bedraagt de bruto productie volgens deze inschatting ca kwh. Als de productie doorzet op dit niveau dan draaien de WKK s gemiddeld 93,3 % van de tijd op maximaal vermogen. Dit percentage is een gemiddelde van ca 4 maanden 1 motor en ca Innovatief in duurzame projecten 11

12 8 maanden 2 motoren. Dit is minimaal 8 % boven de verwachting van 85%. De netto electriciteitsproductie, zonder eigen verbruik van de vergister en het bedrijf, bedraagt volgens bovenstaande benadering: kwh. Het warmte verbruik van het woonhuis en bedrijf is geschat op een thermisch vermogen van 20 kw per uur, wat op jaarbasis een verbruik van ca kw thermisch oplevert. Het warmteverbruik van de vergister staat weergeven in tabel 4, maar wordt niet meegerekend tot het nuttige benutte rendement, aangezien dit het eigen verbruik van de installatie betreft. Het totale thermische verbruik komt hiermee uit op kw en ligt daarbij ca kw lager. Waarschijnlijk is het thermische verbruik bij de aanvraag te hoog ingeschat. In tabel 6 is de nieuwe inschatting van de indirecte reductie verder uitgewerkt. Gerekend met de reductiefactoren levert dit een totale indirecte reductie op van kg equivalenten per jaar. De totale indirecte reductie bedraagt hierbij kg(40%) hoger dan volgens verwachting. Netto energieproductie kwh/jaar Indirecte reductie kg CO2 equiv/jaar Nieuwe inschatting hoeveelheid te produceren * 0.61 = elektriciteit Nieuwe inschatting hoeveelheid in te zetten warmte * 0.16 = afkomstig van de installatie Totaal Tabel 6: nieuwe inschatting indirecte reductie Totale reductie project De totale reductie van het project is eveneens uitgedrukt in ton CO 2 equivalenten per jaar. Volgens verwachting was dit ( =) / 1000 = 1881 ton CO 2 equivalenten per jaar. Wanneer deze techniek op deze wijze zou worden toegepast op alle veehouderij bedrijven in Nederland waar vergisting mogelijk is volgens een onderzoek van Praktijkonderzoek Veehouderij perspectieven mestvergisting op Nederlandse melkvee- en varkensbedrijven 1 dan zou dit een potentiële reductie opleveren van 2.48 Mton CO 2 equivalenten per jaar. Na berekening aan de hand van 16 weken monitoring en de resultaten van 6 daaropvolgende maanden is de verwachte reductie op projectniveau 2568 ton CO 2 equivalenten per jaar. De potentiële landelijke reductie is in dat geval 2.60 Mton CO 2 equivalenten per jaar. Deze stijging wordt veroorzaakt door de hogere stroomproductie Overige milieuresultaten Digestaat heeft zoals bekend een hogere bemestende werking dan gewone drijfmest. Hierdoor kan bespaard worden op de kunstmestgift per hectare. Het afgelopen seizoen heeft de maatschap Vermue - Poelma op grasland de kunstmestgift verlaagd met 360 kg product wat overeenkomst met 100 kg N per hectare. Gerekend over 55 hectare grasland levert dit een besparing van kg N. Daarnaast is ook op het maïsland de kunstmest voor een deel vervangen door digestaat. Dit levert een besparing van 80 kg N per hectare. Gerekend over ca. 105 hectare maïs levert dit een besparing van kg N per hectare. Uit literatuurwaarden blijkt dat er 38,9 MJ nodig is voor de productie van 1 kg N uit kunstmest. De verlaging van de kunstmestgift door toediening van digestaat heeft in dit project dus een besparing van MJ opgeleverd per jaar. De gewasproductie lijkt in vergelijking met andere jaren niet af te nemen. De gebruiksperiode is te kort om hier verdere conclusies aan te verbinden, aangezien de seizoensinvloeden ,Lent, A.J.H. van; Dooren, H.J.C. van Innovatief in duurzame projecten 12

13 groter zijn dan de bemestingsinvloeden. Ook kan vermeld worden dat digestaat reukloos is. en goed verpompbaar. Dit kan een voordeel bieden bij het uitrijden bij percelen die dicht tegen bebouwing aanliggen. De goede verpompbaarheid verbetert ook de verwerkingssnelheid bij het uitrijden. Dit is een belangrijk punt voor akkerbouwers en tuinders die het digestaat afnemen Procesvoering De monitoring van dit project is gestart op het moment van elektriciteitsproductie (1 november 2006). De gegevens van voor deze periode zijn niet in dit verslag opgenomen. De temperatuur van de vergister was bij aanvang van de elektriciteitsproductie al opgevoerd naar ca 44 graden door de WKK. Gunstige bijkomstigheid, is dat hier is opgestart in de zomerperiode. De WKK leverde al snel genoeg warmte om de vergister op temperatuur te brengen. Daarnaast is ook in dit project opgestart met digestaat uit een andere vergister. Deze temperatuur van 44 graden blijft min of meer stabiel tijdens de monitoringsperiode (zie tabel7). De temperatuur van de navergister,ligt stabiel rond de 25 graden. De temperatuur van de drijfmest is ook regelmatig gemeten door Vermue en ligt rond de 8,5 graden. Week na opstart loopstal Vergister navergister 1 8,9 44,4 23,1 2 44,8 23,7 3 8,7 45,4 4 45,8 24,0 5 8,7 46,1 6 45,2 24,8 7 8,5 45,0 8 45,4 25,0 9 8,3 44, ,2 25,0 11 8,1 43, ,2 25, ,3 14 8,2 43,6 25, ,0 16 8,3 44,0 25,0 Tabel 7: temperatuur van mestkelder, vergister en navergister in de monitoringsperiode Na de opstartperiode tot 1 november wordt er mest toegevoegd uit de loopstal. De ingevoerde hoeveelheid is op basis van de mestproductie van de veestapel, waarbij gestreefd wordt naar een constant peil in de loopstal. Coproducten worden toegevoegd op basis van een voerschema. Hierbij wordt ook gekeken naar de gasproductie. Als de motor meer dan 23 uren per dag vol vermogen draait, wordt de voeding steeds langzamer opgevoerd. De voeding stabiliseert bij het bereiken van vol vermogen van de motor. Het proces verloopt op deze manier stabiel sinds de opstart. De gemiddelde verblijfsperiode van het materiaal in de vergister zit na de opstart gemiddeld op ca. 35 dagen. Bij het opstarten van de tweede motor loopt dit eerst iets terug, maar door de invoer van hoogwaardige coproducten kan de verblijftijd van ca 35 dagen worden gehandhaafd. In de navergister is de verblijftijd, afhankelijk van de vullingsgraad ca. 90 dagen. De jaarlijkse invoer zal ongeveer uitkomen zoals aangegeven in tabel 11 van de bijlage monitoring. Veiligheid Al het geproduceerde biogas wordt door de WKK installaties opgenomen. Er is bij deze installatie geen fakkelinstallatie gebruikt. Doordat er twee WKK s in bedrijf zijn is de kans van Innovatief in duurzame projecten 13

14 geen gasopname door de WKK s sterk gereduceerd. Daarnaast is een onderhoudscontract afgesloten, waarbij gewaarborgd wordt dat een probleem aan de installatie binnen 24 uur wordt verholpen. Mocht dit niet afdoende zijn, en mocht de andere WKK niet al het gas opnemen, dan kan een mobiele fakkelinstallatie ingezet worden. Naast de gegarandeerde afname van biogas zijn ook de vergister en navergister gasdicht uitgevoerd. De kans op lekkage van het biogas is hierdoor nagenoeg uitgesloten. De gasdichtheid van deze silos wordt aangetoond door certificaten die afgegeven worden voor het toegepaste membraamdak. Mest uitrijden Bij het uitrijden van veel mest moet onder de kap van de navergister extra gas worden toegelaten, aangezien er in een korte periode bijvoorbeeld 2000 m 3 mest verdwijnt, moet er 2000 m 3 gas worden toegelaten, aangezien de gasproductie te laag is om dit te ondervangen. Daarom wordt tijdelijk lucht boven de naopslag toegelaten. Hiertoe moet een luchttoevoer worden geopend. Indien dit niet gebeurt wordt een onderdruk boven de mestopslag gecreëerd, waardoor het dak een te grote onderdruk krijgt te verwerken. De praktijk geeft aan dat het dak van de naopslag hier niet tegen bestand is. 4.2 Economische resultaten Investeringen In hoofdstuk 2 is een overzicht gegeven van de technische specificaties met ook alle toebehoren zoals sleufsilo s etc. Dit alles is in één offerte aangeboden door het bouwbedrijf Host Oosterhof Holman mestvergisting VOF. Ook is een verreiker aangeschaft voor het toedienen van de co-producten in de vaste stoftoevoer. Daarnaast is een opraapdoseerwagen aangeschaft waarbij vermenging plaatsvindt van de aanvoerde van co-producten. Na deze opraapdoseerwagen worden de gemengde co-producten doorgevoerd naar de drogestof invoer en vanuit daar ingevoerd in de vergister. In tabel 6 is een overzicht gegeven van deze investeringen voor dit project. Een aantal van deze investeringen vallen volgens de subsidieregeling niet binnen het project. Deze posten zijn hier wel opgevoerd, omdat ze wel noodzakelijk zijn voor de realisatie van dit project. Investering Bedrag Vergister met toebehoren ,- Netkoppeling vergister ,- Verreiker* ,- Opraapdoseerwagen* ,- Aanpassing verwarming 9.400,- Erf verhardingskosten ,- Aanleg sleufsilo s ,- Totaal ,- * De verreiker en opraapdoseerwagen wordt voor 50% aan dit project toegerekend, de werkelijke kosten liggen dus hoger. Tabel 8: overzicht investeringen Overzicht kosten en opbrengsten In tabel 7 wordt een overzicht gegeven van de vaste en variabele kosten per jaar. Door de hogere input van mest en de hogere input van coproducten wijken deze kosten enigszins af van de raming welke bij aanvraag van de subsidie is gemaakt. Daarnaast zijn ook vaste Innovatief in duurzame projecten 14

15 kosten gerekend voor verzekering van de installatie, een accountant en bemeterings en trafokosten welke niet in de subsidie aanvraag zijn opgevoerd. Accountantskosten zijn nodig om te voldoen aan de voorwaarden van de MEP regeling. De bemeterings en trafokosten zijn vaste bedragen die betaald worden voor het huren van de transformator en het uitvoeren van de bemetering van de installatie. In totaal bedragen de kosten voor deze installatie ,- per jaar. Vaste kosten Aantal Prijs per eenheid Totale kosten Verzekeringskosten 2.500,- Accountantskosten 3.000,- Bemeterings en trafokosten 2.400,- Variabele kosten Onderhoudskosten WKK /kWh ,- Onderhoudskosten installatie / kwh ,- Afvoer olie ,5 / liter 6.000,- Extra kosten mestuit rijden / mest ,- / ton ,- afzetkosten graskuil ,- / ton ,- maïs ,-/ ton ,- Aardappel restvoer ,-/ ton 4.500,- Bietenpunten ,-/ton 3.000,- Bietenpulp ,-/ton 4.500,- Aardappel zetmeel ,-/ton ,- Plantaardig vet ,- /ton ,- Totaal ,- Tabel 9: overzicht vaste en variabele kosten per jaar De kostprijzen zijn per kostensoort gebaseerd op de volgende aannames: Onderhoudskosten: zijn gebaseerd op het onderhoudscontract van de WKK s en installatie. Afvoer olie: Hiermee wordt bedoelt het verversen en afvoeren van olie. Dit is een inschatting op basis van informatie van de leverancier. Aanvoer maïs: Aangezien de maïs grotendeels door de Mts. Vermue - Poelma zelf wordt geoogst zijn er geen aankoopprijzen beschikbaar. De kosten zijn daarom op basis van ingeschatte kostprijzen, bij de dit jaar gerealiseerde opbrengsten: o Pacht/financiering gronden: 600/ha o Bewerkingskosten (zaaien en oogsten): 900/ha o Opbrengst: ca. 50 ton/ha o Inkuilen: ca 1,-/ton De kosten komen hierbij op 31,- per ton. Aanvoer graskuil: De graskuil wordt grotendeels door de maatschap Vermue - Poelma zelf geteeld en geoogst. De prijs is gebaseerd op gemiddelde marktprijzen van 20,- per ton. Aanvoer aardappel restvoer, bietenpunten, bietenpulp, aardappelzetmeel en plantaardig vet: Dit zijn de gemiddelde prijzen die voor deze producten worden betaald. De opbrengsten zijn weergeven in tabel 8. Deze zijn door de hogere productie van elektriciteit hoger dan in de aanvraag is opgevoerd. Daarnaast zijn ook extra opbrengsten opgevoerd doordat er bespaard kon worden op de kunstmestgift, zoals aangeven in paragraaf Innovatief in duurzame projecten 15

16 Opbrengstsoort Aantal Prijs per eenheid Totale opbrengsten MEP ,- Verkoop elektriciteit (uitgaande van ,- gemiddeld 5.0 ct/kwh) Besparing kunstmestgift kg N 0.66* 9.175,- Totaal ,- Tabel 10: overzicht opbrengsten 2007 Bron Quin Terugverdientijd De netto besparing bedraagt op basis van bovenstaande opbrengsten en kosten ,- per jaar. De totale investering van dit project bedraagt ,-. Van deze investeringskosten kan iedere ondernemer energie investeringsaftrek (E.I.A) aanvragen bij de belastingdienst. Gerekend met een E.I.A. percentage van 44% en een belastingstarief van 30 % betekent dit een netto aftrek van ca ,-. De netto investeringskosten voor dit project liggen dan op ,- Op basis van deze investeringkosten en netto besparing is de terugverdientijd 5.3 jaar. In de verdere looptijd van het project kan de terugverdientijd verder worden verlaagd door: hogere benutting van de motorcapaciteit dan opstartjaar, invoer van beter renderende co-producten dan maïs. 4.3 Toepasbaarheid Binnen het bedrijf De vergistingsinstallatie vormt binnen het eigen bedrijf een voorziening voor het eigen gebruik van elektriciteit en warmte. Daarnaast wordt door het vergistingsproces digestaat geproduceerd, wat een hogere en constantere bemestingswaarde heeft dan rundveedrijfmest. Hiervoor is dit schatting jaar ca. 50 ton minder kunstmest gestrooid Binnen de branche Vergisting kan gebruikt worden op een groot aantal melkveehouderijbedrijven in Nederland. Vergisting zal door de verdergaande schaalvergroting in de Nederlandse veehouderij steeds meer in beeld komen. In de toekomst zal vergisting door het stimuleren van broeikasgasreducerende maatregelen steeds meer worden toegepast Buiten de branche Ook varkenshouders, pluimveehouders en andere drijfmestproducerende bedrijven kunnen van deze techniek gebruik maken. Het biedt voor deze partijen ook een goede afzetmogelijkheid voor de mest. Innovatief in duurzame projecten 16

17 5 Ervaringen tijdens bouw en opstart 5.1 Bouw De bouw is voorspoedig verlopen. De planning van de bouw was om in mei te starten en volledig in productie te zijn per september Deze planning is gehaald. Halverwege september is het eerste digestaat in de vergister gegaan. De hoeveelheid tijd die er door de opdrachtgever zelf in is gestoken was ingecalculeerd. Er waren in de wintertijd meer arbeidsuren beschikbaar. De tijd die uiteindelijk in de installatie is gestoken was redelijk gelijk aan wat vooraf was aangenomen. Deze tijd is vooral besteed aan het dagelijks aansturen en betrokken zijn bij de bouw. De visie van Vermue - Poelma is dat het belangrijk is om als toekomstige bedrijver van de installatie betrokken te zijn bij elke stap van het bouwproces. Het is erg belangrijk om exact te weten hoe alles in elkaar zit. Als er namelijk storingen zijn, zul je die zelf moeten oplossen. Daarnaast zijn er een hoop punten die de werkbaarheid van de installatie bepalen, zoals: de plaatsing van de aftappunten voor monstername van digestaat, het verdiept aanleggen van de mixers in de mestput voor een goede verpompbaarheid bij lage mestniveau s, een aangepaste droge stofinvoer, door gebruik van grovere coproducten. Al dit soort beslissingen moeten door de opdrachtgever zelf worden genomen, om te komen tot een installatie die goed bij de bedrijfsvoering past. De ervaringen met de hoofdaannemer zijn overigens positief. Met name de nette afwerking en de professionele begeleiding zijn door Vermue - Poelma gewaardeerd. 5.2 Gevolgen voor de bedrijfsvoering Administratief zijn er vrij veel extra zaken bij te houden bijvoorbeeld: verplichtingen vanuit de mestwetgeving, regelen van financieringen, bijhouden van het milieulogboek, aankoop materiaal, overleg met leveranciers, etc. Dit extra werk is te verwachten wanneer je een tweede bedrijfstak begint. Daarnaast moet er voor het opzetten van de juiste bedrijfsvoering extra aandacht worden besteed. Wat ook hier vooral lastig is gebleken is het afwikkelen van de gegevens die nodig zijn voor de uitbetaling van de MEP en de vergoeding voor de groene stroom. Het voeren van de vergister is qua tijd flexibel, dit kan dus afgestemd worden met het voeren van het melkvee en het melken. De afzet van digestaat is tot op heden geen probleem gebleken. Momenteel is nog niet afgevoerd. Vermue heeft hiervoor ca 60 hectare land bijgehuurd, zodat het digestaat op het eigen areaal kon worden uitgereden. 5.3 Regelgeving Gemeentelijke regelgeving Het bouwblok van grotere veehouderijen is vaak onvoldoende voor de bijplaatsing van een mestvergistingsinstallatie. Om het bouwblok te vergroten kon in dit geval een gemeentelijke vrijstelling worden verleend (art 19.2 procedure) Nationale regelgeving Op zich is de positieve lijst een goede ontwikkeling geweest, zodat in ieder geval een knelpunt is opgelost met betrekking tot de status van het eindproduct. Innovatief in duurzame projecten 17

18 De positieve lijst wordt echter nog onvoldoende snel uitgebreid, aangezien onduidelijk is wie een aanvraag voor een nieuw product gaat betalen, de leverancier van het product of de ontvanger. De ontvanger wil het niet doen omdat de leverancier er dan ook mee naar anderen kan, omdat de leverancier niet aan de ontvanger gebonden is. De leverancier heeft ook andere afzetmogelijkheden en concurrenten en wacht vaak af totdat die de aanvraag doen en bijbehorende kosten maken. Een doelgerichte (op de uiteindelijke samenstelling van het mestproduct) generieke regeling voor het eindproduct zou wat dat betreft uitkomst bieden. Er hoeft dan niet steeds per stof te worden gekeken. Dit kan bijvoorbeeld aansluiten bij de methode van de (Besluit overige organische meststoffen) B.O.O.M. regelgeving. Daarnaast is de mestwetgeving beperkend. Veel bedrijven komen door het toevoegen van coproducten, wat economisch noodzakelijk is om te kunnen mestvergisten in de problemen met de plaatsingsruimte. Om aan dit knelpunt tegemoet te komen is er een regeling gemaakt om mineralen afkomstig uit co-producten niet mee te tellen voor de gebruiksnorm dierlijke mest. Dit lijkt in eerste instantie zeer positief. Voorwaarde hierbij is echter dat sprake moet zijn van volledige aanwending van het digestaat op het eigen bedrijf. In veel gevallen hebben agrariërs slechts voldoende land om de door hun veestapel geproduceerde mest te kunnen plaatsen. In veel vergisters is het aandeel mest 50 tot 70 procent van de totale input. Dit betekent dat 30 tot 50 procent van het digestaat bestaat uit co-producten en binnen de gebruiksnormen voor stikstof en fosfaat op het eigen land dient te worden gebracht. Als deze beperking van de afvoer wordt opgeheven zal er meer mogelijk zijn. Het digestaat kan dan eventueel na scheiding als kunstmestvervanger dienen. Hiermee zou een extra indirecte energiebesparing worden bewerkstelligd, wat dus nog meer milieuvoordelen geeft. Voor maatschap Vermue - Poelma speelt deze problematiek momenteel een minder grote rol aangezien het bedrijf nu nog voldoende afzetmogelijkheden heeft. In de toekomst, zou dit wel een probleem kunnen worden, bij eventueel verdere opschaling. 5.4 Elektriciteitsaansluiting en bemetering De aansluiting van de installatie op het elektriciteitsnetwerk wordt altijd verzorgt door het netwerkbedrijf. Deze netkoppeling is bij dit project goed verlopen. Alles is volgens planning verlopen. Daarnaast moet de installatie bemeterd worden. Hierdoor kan de elektriciteitsproductie worden gemeten en kunnen de standen doorgeven worden aan EnerQ die de uitbetaling van de MEP verzorgd. Deze bemetering heeft mts Vermue - Poelma ook door de netbeheerder laten uitvoeren. 5.5 MEP Medio maart 2006 is gevraagd de MEP subsidie voor de maatschap Vermue - Poelma te organiseren. Eind juni 2006 is de aanvraag ingediend. Begin augustus 2006 is een MSK toets aangeleverd. Op 18 augustus 2006 is de MEP regeling stopgezet. Dit heeft geen gevolgen gehad voor de MEP aanvraag van maatschap Vermue - Poelma. Wel heeft dit tot het besluit geleidt dat een tweede WKK binnen de lopende MEP aanvraag is toegevoegd. 10 oktober 2006 is deze uitbreiding in de aanvraag doorgevoerd. Dit heeft tot gevolg gehad dat de behandeling van de aanvraag aanzienlijk verlengd werd. Dit was een bewuste keuze van maatschap Vermue - Poelma. Gevolg was tevens dat eind november 2006 een aangepaste MSK toets aangeleverd diende te worden. Innovatief in duurzame projecten 18

19 Begin januari 2007 is een brief ontvangen met daarin de mededeling dat alle installaties op 7000 uur gemaximaliseerd worden. Hierop hebben wij een bezwaarschrift ingediend. Gezien de lange looptijd en de ingangsdatum van 1 november 2006 van de MEP, is gevraagd een voorlopige beschikking af te geven. Deze is 1 maart 2007 afgegeven. Het bezwaar is eind juli 2007 gehonoreerd en de maatschap Vermue - Poelma mag 4609 MWh per jaar produceren 5.6 Toekomstige ontwikkelingen De maatschap Vermue - Poelma, heeft tijdens het bouwen en de opstart van deze vergister veel geïnvesteerd in het opbouwen van kennis, om het proces volledig zelfstandig te beheersen. Het gevolg is dat de maatschap nu veel vertrouwen gekregen in het eigen vakmanschap om deze installatie succes te bedrijven. Doordat de gasproducties van de vergister niet tegenvallen en het proces stabiel verloopt, is maatschap Vermue - Poelma bezig om uit te breiden in capaciteit. Voor de toekomst is Vermue samen met bezig om de warmte die ontstaat in de WKK te leveren aan een verzorgingshuis, gemeentehuis, zwembad, school en / of sporthal in Winsum, Groningen. Daarnaast kijkt Vermue naar de mogelijkheden voor het aanleggen van een groengas leiding richting Winsum, zodat woningen en utiliteiten aangesloten kunnen worden op een groengasnetwerk. Voor deze plannen loopt momenteel een haalbaarheidsonderzoek, wat in opdracht van de gemeente door wordt uitgevoerd. Bedrijfsuitbreiding zal kunnen bestaan uit het uitbreiden van de bedrijfsgrond. De huidige 160 ha wordt getracht uit te breiden naar meer dan 200ha. Verder is het van belang dat er een extra navergister van ca m3 aan de installatie wordt toegevoegd. Het digestaat kan dan langer op het eigen bedrijf worden opgeslagen, zodat het bedrijf flexibeler is in de afvoer van digestaat. Hiervoor loopt momenteel een vergunningsprocedure bij de provincie. Innovatief in duurzame projecten 19

20 Uitgebreide samenvatting Het projectidee is ontstaan halverwege 2005 nadat er steeds meer publicaties waren over mestvergisting en Vermue graag wilde uitbreiden. Deze nieuwe innovatie, in combinatie met de slechte melkprijs heeft Vermue - Poelma doen besluiten om meer informatie te verzamelen. In september 2005 zijn de vergunningaanvragen ingediend bij de gemeente Winsum. De vergunning verlening is redelijk soepel verlopen. Voor de vergunningverlening zijn een archeologisch -, akoestisch - en flora&fauna onderzoek uitgevoerd. In maart 2006 zijn alle vergunningen verleent. In mei 2006 is Host Oosterhof Holman begonnen met de civiele werkzaamheden voor het bouwklaar maken van het terrein. In juni is gestart met de bouw van de silo s. In augustus is dit traject afgerond en kon gestart worden met het aanleggen van alle leidingen van en naar de vergister. Deze mixers zijn verdiept aangelegd, zodat het ook mogelijk is de mest te kunnen transporteren bij lagere mestniveaus. In augustus is gestart met het afwerken van de vergistersilo s zoals het aanbrengen van isolatiemateriaal het bevestigen van het dak etc. De voltooiing van de gehele bouw en het in werking stellen van de eerste WKK, was rond begin september 2006 gereed. De bouw is hiermee dus volgens planning verlopen (6 maanden). Het gehele project is afgerond op 1 november Het afgeronde project wil zeggen dat er een draaiende vergistinginstallatie op het bedrijf staat, die duurzame energie uit mest en co-producten produceert. Vanaf deze datum is ook de MEP ingegaan. De milieuresultaten zijn op te delen in een directe reductie van broeikasgassen t.g.v. een verkorte duur van de mestopslag en een indirect reductie als gevolg van de duurzaam geproduceerde energie. Voor het bepalen van de emissieresultaten van dit project is de installatie 4 maanden gevolgd volgens de richtlijnen monitoring mestvergistingsinstallaties. Methaan heeft zoals bekend een 21 x zo sterke broeikaswerking als CO 2. Om aan te geven hoe groot de reductiebesparing is wordt deze uitgedrukt in een CO 2 emissie - reductiefactor. In 2005 is deze CO 2 emissie reductiefactor vastgesteld op 34 kg CO 2 equivalenten per ton mest. In tabel 1 wordt de vooraf berekende directe reductie weergegeven. De totale hoeveelheid drijfmest van melkvee is in het eerste productiejaar nu gepland op ton en ligt daarmee hoger dan de verwachte hoeveelheid. Daarnaast is ook geen kippenmest toegevoegd. Hiermee komt de directe reductiebesparing uit op kg CO 2 equivalenten per jaar De indirecte reductie wordt behaald door de duurzaam geproduceerde elektriciteit en warmte uitgedrukt in kg CO 2 equivalenten per jaar. In tabel 3 wordt een overzicht gegeven van de vooraf berekende indirecte reductie van CO 2. Zoals blijkt uit de tabel wordt voor iedere duurzaam geproduceerde kwh een besparing van 0,61 kg CO 2 equivalenten gerekend. Daarnaast wordt voor iedere kwh die bespaard wordt op de huidige verwarmingskosten een besparing van 0,16 kg CO 2 equivalenten gerekend. De verwachte productie is gebaseerd op 2 motoren met een vermogen van 190 kwh welke gedurende 7500 draaiuren op vollast produceren en gecorrigeerd voor het eigen verbruik van de vergistinginstallatie en boerderij (ca 6%). De verwachte hoeveelheid in te zetten warmte is gebaseerd op de huidige warmtevraag voor het verwarmen van het woonhuis en warmwatervoorziening in de stallen. Dit is bij de subsidieaanvraag ingeschat op kwh per jaar. Vermenigvuldigd met de reductiefactoren levert dit een totale verwachte indirecte reductie van kg CO 2 equivalenten per jaar. Innovatief in duurzame projecten 20

21 De nieuwe inschatting van de indirecte reductie is verder uitgewerkt. Gerekend met de reductiefactoren levert dit een totale indirecte reductie op van kg equivalenten per jaar. De totale indirecte reductie bedraagt hierbij kg(40%) hoger dan volgens verwachting. De totale reductie van het project is uitgedrukt in ton CO 2 equivalenten per jaar. Volgens verwachting was dit ( =) / 1000 = 1881 ton CO 2 equivalenten per jaar. Wanneer deze techniek op deze wijze zou worden toegepast op alle veehouderij bedrijven in Nederland waar vergisting mogelijk is volgens een onderzoek van Praktijkonderzoek Veehouderij perspectieven mestvergisting op Nederlandse melkvee- en varkensbedrijven 2 dan zou dit een potentiële reductie opleveren van 2.48 Mton CO 2 equivalenten per jaar. Na berekening aan de hand van 16 weken monitoring en de resultaten van 6 daaropvolgende maanden is de verwachte reductie op projectniveau 2568 ton CO 2 equivalenten per jaar. De potentiële reductie is in dat geval 2.60 Mton CO 2 equivalenten per jaar. Deze stijging wordt veroorzaakt door de hogere stroomproductie. De totale investeringen in het mestvergisting project van Maatschap Vermue Poelma bedragen ,-. Deze investering wordt voor het overgrote deel gedragen door de vergister met toebehoren. De netto besparing bedraagt op basis van bovenstaande opbrengsten en kosten ,- per jaar. De totale investering van dit project bedraagt ,-. Van deze investeringskosten kan iedere ondernemer energie investeringsaftrek (E.I.A) aanvragen bij de belastingdienst. Gerekend met een E.I.A. percentage van 44% en een belastingstarief van 30 % betekent dit een netto aftrek van ca ,-. De netto investeringskosten voor dit project liggen dan op ,- Op basis van deze investeringkosten en netto besparing is de terugverdientijd 5,3 jaar. In de verdere looptijd van het project kan de terugverdientijd verder worden verlaagd door: uitbreiding van de motorcapaciteit, en bij benutting van de extra restwarmte bij het project van de gemeente Winsum Administratief zijn er vrij veel extra zaken bij te houden bijvoorbeeld: verplichtingen vanuit de mestwetgeving, regelen van financieringen, bijhouden van het milieulogboek, aankoop materiaal, overleg met leveranciers, etc. Dit extra werk is te verwachten wanneer je een tweede bedrijfstak begint. Daarnaast moet er voor het opzetten van de juiste bedrijfsvoering extra aandacht worden besteed. Wat ook hier vooral lastig is gebleken is het afwikkelen van de gegevens die nodig zijn voor de uitbetaling van de MEP en de vergoeding voor de groene stroom. Het voeren van de vergister is qua tijd flexibel, dit kan dus afgestemd worden met het voeren van het melkvee en het melken. De afzet van digestaat is tot op heden niet nodig geweest. Momenteel is nog niet afgevoerd door het bijhuren van extra land. De maatschap Vermue - Poelma, heeft tijdens het bouwen en de opstart van deze vergister veel geïnvesteerd in het opbouwen van kennis, om het proces volledig zelfstandig te beheersen. Het gevolg is dat de maatschap nu veel vertrouwen gekregen in het eigen vakmanschap om deze installatie succes te bedrijven. Doordat de gasproducties van de ,Lent, A.J.H. van; Dooren, H.J.C. van Innovatief in duurzame projecten 21