Duurzame energie uit mestopslagen in Veendam

Transcriptie

1 Resultaten en bevindingen van project Duurzame energie uit mestopslagen in Veendam Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 800 innovatieve onderzoeksprojecten subsidie. Ze delen hun resultaten en bevindingen, ter inspiratie voor nieuwe onderzoeks- en productideeën. De subsidies werden verleend door de energie-innovatieprogramma's Energie Onderzoek Subsidie (EOS) en Innovatie Agenda Energie (IAE). Datum 4 juni 2010 Status Definitief VoF Bio Energie Veendam in opdracht van Agentschap NL

2

3 Colofon Projectnaam Programma Regeling Projectnummer Contactpersoon Duurzame Energie uit mestopslagen in Veendam Energie Onderzoek Subsidie Demonstratie DEMO02004 VoF Bio Energie Veendam Hoewel dit rapport met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kan Agentschap NL geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten.

4 Openbare Eindrapportage Energie Onderzoek Subsidie : DEMO Duurzame Energie uit mestopslagen in Veendam VoF Bio Energie Veendam november 2008

5 Duurzame Energie uit mestopslagen in Veendam Projecttitel Duurzame Energie uit mestopslagen in Veendam Projectnummer SenterNovem DEMO Projectperiode t/m Naam aanvrager Contactpersoon VoF Bio Energie Veendam De heer A. Roland Holst Het project is uitgevoerd met subsidie van het Ministerie van Economische Zaken, regeling EOS: Demonstratie, uitgevoerd door SenterNovem. 2

6 Inhoudsopgave 1. Inhoudelijk eindrapport Samenvatting Inleiding en doelstelling Werkwijze Resultaten Conclusie Uitvoering Knelpunten... 7 Technische knelpunten Wijzigingen in het project Bijdrage aan de EOS : Demonstratie doelstelling... 8 Criterium 1: Bijdrage aan een duurzame energiehuishouding... 8 A: Technologische aspecten... 8 B: Economische ontwikkelingen C: Verwachting voor verdere marktintroductie Criterium 2: Innovatie

7 1. Inhoudelijk eindrapport 1.1 Samenvatting Op het mestdistributiebedrijf van H. Van Oosten in Veendam wordt op jaarbasis m³ (drijf)mest aangevoerd, opgeslagen en afgevoerd. De locatie heeft, door de grote hoeveelheid beschikbare mest, een grote potentie voor de productie van duurzame energie uit biomassa. Het project in Veendam behelst het realiseren van een biomassa vergistinginstallatie, waarin ton biomassa van de positieve lijst zal worden verwerkt en zal worden samengevoegd met ton mest. Met het geproduceerde biogas worden gasmotoren aangedreven met een gezamenlijk vermogen van 5MWe voor de productie van duurzame energie. Ecos Energy BV uit Zuidlaren heeft het project ontwikkeld in samenwerking met H. van oosten. De investering van 13,7 miljoen in het project is gedaan door VoF Bio Energie Veendam. In maart 2006 is gestart met de voorbereidingen van de bouw na het definitief afgeven van de MEP beschikking. De bestaande mestopslagen zijn omgebouwd tot vergistingtanks. Tegelijk is door Xergi, de Deense leverancier van de vergistinginstallatie, gestart met de bouw van een nieuwe stalen vergistingstank van m³. Naast de zes bestaande opslagen, zijn twee nieuwe mestopslagtanks gebouwd, een hydrolysebuffer en een opslagtank voor (vloeibare) biomassa gebouwd. De WKK s met een vermogen van 5 MW staan opgesteld in een nieuw bedrijfsgebouw. De formele oplevering van het project heeft plaatsgevonden in december In januari 2008 is de eerste duurzame elektriciteit aan het elektriciteitsnet geleverd. De doelstelling van het project, het realiseren van een biomassa vergistinginstallatie, is geslaagd. Wel is gedurende de twee jaar bouwtijd de biomassamarkt dramatisch veranderd waarbij de prijzen van biomassa extreem zijn gestegen. Gevolg hiervan is dat het uitgangspunt van het vergisten van ton graan niet langer realiseerbaar is en andere materialen gebruikt moeten worden. Bijkomend nadeel is dat het energetisch rendement van verschillende biomassa stromen lang niet altijd van constante kwaliteit is. Bovendien wordt de capaciteit van de installatie beperkt doordat de installatie meer kan verwerken dan dat er als mest (digestaat) afgezet kan worden. Met het project wordt ton CO2 per jaar gereduceerd. Bij volledige productie zal dit verder oplopen naar ton per jaar. Verwacht wordt dat dit medio 2009 gerealiseerd zal zijn. Het proces zoals dat bij dit project is toegepast, kan uitstekend bij andere mestopslagen worden toegepast. In Nederland zijn circa 180 mestopslagen een totale opslagcapaciteit van m³. Bij een aantal van deze opslagen worden reeds maatregelen genomen voor mestvergisting/navergisting. Binnen 10 jaar zal circa 60% van de capaciteit omgebouwd kunnen zijn tot biomassavergisting. Omgerekend betekent dit een totale vermeden CO 2 emissie van circa 700 kiloton CO 2 per jaar. Echter door de sterk veranderde biomassa markt is het herhalingspotentieel sterk afhankelijk van de ontwikkelingen op het gebied van overheidstimulering (SDE) en marktontwikkelingen. Daarbij bieden ook nieuwe technieken voor het verwerken van digestaat en het ontsluiten van biomassastromen met een negatieve kostprijs goede kansen. 4

8 1.2 Inleiding en doelstelling Op het mestdistributiebedrijf van H. Van Oosten in Veendam wordt op jaarbasis m³ dierlijke (drijf)mest aangevoerd, opgeslagen en afgevoerd. De locatie heeft, door de grote hoeveelheid beschikbare mest, een grote potentie voor de productie van duurzame energie uit biomassa. In 2004 is door DLV voor deze locatie een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden om op deze locatie mestvergisting toe te passen. Daarbij is met name ingegaan op de mogelijkheden om de restwarmte af te zetten in de omgeving van het mestdistributiebedrijf. Uitkomst van dit onderzoek was dat de mogelijkheden voor restwarmteafzet beperkt zijn, maar dat het gasdicht afdekken van de mestsilo s in combinatie met vergisten van ton biomassa een reële optie is. Dit haalbaarheidsonderzoek is medegefinancierd vanuit de ROB regeling (projectnummer ) Vanuit haar positie als ontwikkelaar van duurzame energie projecten heeft ECOS Energy BV het initiatief genomen om de plannen voor biomassavergisting op deze locatie te gaan realiseren. Hiervoor is een intentieovereenkomst gesloten tussen ECOS Energy BV en H. van Oosten. Het project in Veendam behelst het realiseren van een biomassa vergistinginstallatie, waarin ton biomassa van de positieve lijst zal worden verwerkt en zal worden samengevoegd met ton mest. Hierbij wordt op termijn voldoende biogas geproduceerd om gasmotoren op te stellen met een gezamenlijk vermogen van 5 MWe. 1.3 Werkwijze Bij het tot stand komen van het project zijn de volgende partijen betrokken: Investeerder / eigenaar Ontwikkelaar project Turn key levering vergistinginstallatie en WKK s Beheer en exploitatie installatie V.O.F. Bio Energie Veendam Ecos Energy BV / Ecos Invest Bio Energie BV Xergi Ecos Generating BV, H. van Oosten In maart 2006 is gestart met de voorbereidingen van de bouw na het definitief afgeven van de MEP beschikking. Na de aankoop van de bestaande mestopslagen zijn deze omgebouwd tot vergistingtanks door deze te voorzien van isolatie en roerwerken en een enkel membraam dak voor gas buffer aan te brengen. Tegelijk is door Xergi, de Deense leverancier van de vergistinginstallatie, gestart aan de bouw van een nieuwe stalen vergistingstank van m³. Naast de zes bestaande opslagen, zijn twee nieuwe mestopslagtanks gebouwd, een hydrolysebuffer en een opslagtank voor (vloeibare) biomassa gebouwd. Op het terrein zijn twee gebouwen geplaatst: bij de entree van het terrein is een gebouw voor ontvangst van mest en biomassa, en achterop het terrein een groter gebouw voor de opstelling van de WKK s, opslag en verwerking en kantoorruimte. De gasbuffers bevinden zich op de vergistingreactoren, daarnaast is een aparte gasopslag van 1500 m³ gebouwd. De formele oplevering van het project heeft plaatsgevonden in december In januari 2008 is de eerste duurzame elektriciteit aan het elektriciteitsnet geleverd. 5

9 Projectlay-out 1.4 Resultaten Het project heeft geresulteerd in een operationele biomassa vergistinginstallatie met een capaciteit tot ton biomassa per jaar en een opgesteld vermogen van 5 MW e, totale kosten circa 13,7 miljoen. Door problemen met het opmengen van kippenmest in de vergistingreactoren wordt vooralsnog geen kippenmest vergist. Ook het vergisten van tarwe vindt niet langer plaats, gezien de enorm gestegen prijzen van tarwe. In plaats daarvan worden diverse andere biomassastromen van de positieve lijst vergist. Verwacht wordt dat medio 2009 de installatie op 100% productie kan draaien. 1.5 Conclusie De doelstelling van het project, het realiseren van een biomassa vergistinginstallatie, is geslaagd. Wel is gedurende de twee jaar bouwtijd de biomassa markt dramatisch veranderd waarbij de prijzen van biomassa extreem zijn gestegen. Gevolg hiervan is dat het uitgangspunt van het vergisten van ton graan niet langer realiseerbaar is. Bijkomend nadeel is dat het energetisch rendement van verschillende biomassa stromen lang niet altijd van constante kwaliteit is. Bovendien wordt de capaciteit van de installatie beperkt doordat de installatie meer kan verwerken dan dat er als mest (digestaat) afgezet kan worden. 6

10 2. Uitvoering 2.1 Knelpunten Technische knelpunten Opmengen kippenmest Eén van de uitgangspunten van de installatie was het vermengen van kippenmest met de varkensmest in de vergistingreactoren. Door de kippenmest op de varkensmest in te voeren zou dit door het roeren met de varkensmest vermengd moeten worden. De kippenmest is echter zo droog dat dit op de mest blijft drijven en niet vermengd. Er is daarom besloten voorlopig af te zien ven het vergisten van kippenmest. Gasbuffer De gasbuffers op de vergistingreactoren zijn uitgevoerd met een enkel membraam. Het membraam bevindt zich onder een puntdak waardoor het niet optimaal fungeert. Hierdoor heeft de installatie niet altijd genoeg gasbuffer. Bovendien is het enkele membraam gevoeliger voor weersinvloeden waardoor de temperatuur van het gas sterk door het weer beïnvloed wordt. Voor dit probleem is nog geen oplossing gevonden. Weinig vaste parameters Bij de ingebruikname van de installatie blijkt dat voor er weinig vaste parameters zijn en veel onduidelijkheid is over de optimale condities voor het vergistingproces. Hierdoor wordt het zoeken naar de juiste afstelling vertraagd en bemoeilijkt. 2.2 Wijzigingen in het project Gedurende het project zijn een aantal wijzigingen in het project doorgevoerd: Wegens onvoldoende garanties over de werking van de beoogde ORC is de ORC vervallen en is in plaats daarvan een 5 e WKK geplaatst. De sanitatie installatie is uitgebreid zodat sanitatie op 70 graden plaats kan vinden. Een geurfilter is toegevoegd om ongewenste geuremissies te voorkomen Extra opslagtanks zijn geplaatst voor onder andere opslag van vloeibare biomassa (vetten) 7

11 3. Bijdrage aan de EOS : Demonstratie doelstelling Criterium 1: Bijdrage aan een duurzame energiehuishouding A: Technologische aspecten Het project levert een bijdrage aan de besparing op het gebruik van fossiele energiedragers door de productie van duurzame energie uit biogas. Daarnaast wordt de emissie van methaan CH 4 uit de mestopslagen gereduceerd door deze gasdicht af te dekken. In dit hoofdstuk zullen we zowel de duurzame energieproductie, als de vermeden methaanemissie berekenen uitgedrukt in vermeden CO 2 uitstoot. Voor de directe methaanemissiereductie is de referentie het niet afdichten van de silo s. De Methaanreductie is daarmee gelijk aan de hoeveelheid methaangas die spontaan vrijkomt in de bestaande silo s. Voor de productie van duurzame elektriciteit en warmte is de referentie de productie van elektriciteit in energiecentrales en de productie van warmte met gasketels. Directe emissiereductie methaan uit mestopslagen Door de bestaande mestsilo s te voorzien van een gasdichte afdichting, wordt de uitstoot van methaan tegengegaan. De emissies die vrijkomen in de vergister worden door middel van gashouders opgevangen omdat de installatie gasdicht (gesloten) is uitgevoerd. Het betreft hierbij vooral methaan (CH 4 ) en ammoniak (NH 3 ). Normaal heeft een mestsilo een afdekking die voornamelijk de emissie van ammoniak tegen moet gaan. Alleen door het gasdicht maken van een mestsilo is het vrijkomende gas gecontroleerd op te vangen. De inhoud van de 6 silo s die afgedicht worden is samen m³. Ervan uitgaande dat deze vergisters het gehele jaar mest bevatten, kan door middel van een berekening de besparing van CH 4 emissies worden berekend bij verschillende temperaturen. Dit omdat de CH 4 emissie volledig kan worden afgevangen en omgezet in de WKK-installaties bij de realisatie van een vergistinginstallatie. Methaangasemissie uit 6 mestopslagsilo s bij m³ opslagcapaciteit Schatting spontane methaan vergisting in opslag (zgn. koude vergisting) 1 Temp Gem. opslag dagen Varkensmest hoeveelheid M³ M³ CH 4 verlies per dag per m³ mest Totaal verlies m³ CH 4 uit mest per jaar 10 C , C , C , Huidige spontane vervluchtiging van CH4 uit de 6 om te bouwen silo s De gemiddelde buitentemperatuur in Nederland is over een lang jaargemiddelde ca. 9,5 C. De mest wordt aangevoerd met een temperatuur van ca. 16 C, welke in de wintermaanden zal afkoelen. De in de tabel vermelde hoeveelheden methaangasverliezen zijn gebaseerd op mestopslag in mestkelders, waarbij de mest gemiddeld ca. 180 dagen oud is. Bij opslag in tussenopslagsilo s mag worden gerekend met de volledige lengte van 365 dagen per jaar omdat gedurende deze tijd de mestsilo s nagenoeg in gebruik zijn met volledige vulling. Op basis van de gegevens uit de tabel is te stellen dat door de ombouw van 6 mestsilo s op jaarbasis ca m³ methaangas is te besparen (bij een aangenomen gemiddelde mesttemperatuur van 12,5 C). De vermeden CO 2 emissie bedraagt daarmee *0,72 kg/m³ * 23 = ton CO 2 per jaar 1 Bron: Perspectieven mestvergisting op Nederlandse melkvee- en varkensbedrijven, Praktijkonderzoek Veehouderij, A.J.H. van Lent et al., april 2001, rapport 194 8

12 Vermeden primaire energie Voor de berekening van de vermeden CO 2 emissie hanteren wij de berekeningsmethodiek uit het Protocol monitoring duurzame energie van SenterNovem, december Vermeden CO 2 emissie (ton CO 2 /jr) Warmteproductie (TJ/jr) = * emissiefactor CO 2 ref. technologie (ton CO 2 /TJ prim Rendement ref.technologie Electr.prod. (GWh/jr) * conversiefactor (Tj/GWh) + * emissiefactor elektr. Centrales (tonco 2 /TJ prim ) rend. Elektr. Centrales (mix-af productie) Normgetallen 2 getal eenheid Rendement referentie technologie warmte 90 % productie Emissiefactor CO 2 referentie technologie 56,1 ton CO 2 /TJ prim warmte Conversiefactor elektriciteit 3,6 Tj/GWh Rendement elektriciteitcentrales (mix-af 42,7 % productie) Emissiefactor elektriciteitcentrales 71,2 ton CO 2 /TJ prim Om de vermeden primaire energie te berekenen, zullen we eerst een berekening maken van de productie van elektriciteit en warmte bij het project in Veendam. Het maximaal geïnstalleerde vermogen in Veendam bedraagt 5 MW. Deze capaciteit zal echter voorlopig nog niet gehaald worden, waardoor we voor de berekening uitgaan van 4 MWe. Uitgaande van draaiuren bedraagt de jaarlijkse elektriciteitsproductie MWh per jaar. De warmteproductie is circa MWhth per jaar. Van de geproduceerde elektriciteit wordt 2% gebruikt voor het vergistingproces, 98% wordt geleverd aan het elektriciteitsnet. Op dit moment wordt de warmte nog niet volledig benut. Naast een deel van de warmte dat wordt benut voor het vergistingproces, wordt warmte ingezet voor hydrolyse en hygieniseren van het cosubstraat. Hiervoor wordt 30% van de beschikbare warmte gebruikt. In de toekomst zal ook de rest van de warmte benut gaan worden. De mogelijkheden hiervoor worden nog nader onderzocht. Ingevuld in de berekening levert het project de volgende bijdrage aan vermeden CO 2 emissie uit de productie van elektriciteit en warmte: Elektriciteit: 32,0 GWh per jaar Warmte: MWh th *60*60 = 38,88 TJ per jaar Vermeden CO 2 emissie (ton CO 2 /jr) 38,88 (TJ/jr) * 56,1 (ton CO 2 /TJ prim ) 32,0 (GWh/jr) * 3,6 (Tj/GWh) * 72,1 (tonco 2 /TJ prim ) + 0,90 0,427 = ton CO 2 per jaar De totale vermeden CO 2 emissie komt daarmee op: 2 Bron: Protocol monitoring duurzame energie van SenterNovem, december

13 Directe CO 2 emissiereductie: Indirecte CO 2 emissiereductie: Totaal: ton CO 2 per jaar ton CO 2 per jaar ton CO 2 per jaar Zoals in onderstaande tabel is te zien wordt daarmee de gestelde doelstelling vrijwel gehaald. Bij optimaal draaien van de installatie, wat verwacht wordt in 2009, zal zelfs 21% meer CO 2 reductie gerealiseerd worden dan begroot. Methaan emissiereductie mestopslagen (ton CO 2 per jaar) Vermeden primaire energie (elektriciteit) (ton CO 2 per jaar) Vermeden primaire energie (elektriciteit) (ton CO 2 per jaar) Totaal (ton CO 2 per jaar) Doelstelling EOS Demo aanvraag Gerealiseerd op basis van productie 2008 Te verwachten reductie 100% gebruik Herhalingspotentieel en de benutting hiervan. Het proces zoals dat bij dit project zal worden toegepast, kan uitstekend bij andere mestopslagen worden toegepast. In Nederland zijn circa 180 mestopslagen een totale opslagcapaciteit van m³. Bij een aantal van deze opslagen worden reeds maatregelen genomen voor mestvergisting/navergisting. Binnen 10 jaar zal circa 60% van de capaciteit omgebouwd kunnen zijn tot biomassavergisting. Omgerekend betekent dit een totale vermeden CO 2 emissie van circa 700 kiloton CO 2 per jaar. Echter door de sterk veranderde biomassa markt zal bij herhalingsprojecten wel naar een andere opzet van verwerking gekeken moeten worden. Daarbij bieden met name het verwerken van digestaat en het ontsluiten van biomassastromen met een negatieve kostprijs kansen. B: Economische ontwikkelingen 1. kostprijsontwikkeling en marktverwachting van de techniek en het eindproduct; Voor de kostprijsontwikkeling van grootschalige mestvergisting kan nog een efficiency slag gemaakt worden. Voor dit project komt de kostprijs op circa 2700,-- / kw. Dit komt overeen met de referentie voor co-vergisting van dierlijke mest volgens het ECN rapport Technisch economische parameters van duurzame elektriciteitsopties Door de sterke stijgingen in de kosten voor biomassa, gecombineerd met de magere SDE vergoeding komt het rendement van vergistinginstallaties onder druk te staan, waardoor het voor investeerders onaantrekkelijk en te risicovol kan zijn om te investeren in grootschalige vergisting op deze wijze. 2. kostenbesparing ten opzichte van de referentietechnologie. Er is niet of nauwelijks sprake van een kosten besparing ten opzichte van andere mestvergistingsprojecten. 10

14 C: Verwachting voor verdere marktintroductie Positieve neveneffecten Het project heeft een aantal grote positieve effecten. Naast de reductie van CO 2 en de productie van duurzame energie, wordt door het gasdicht afdekken van de opslagen een aanzienlijke geurreductie bereikt. Veendam is gelegen in het grootschalige akkerbouwareaal van noordoost Nederland, waar op dit moment nog veel aardappelen worden verbouwd voor de zetmeel-industrie. Deze sector is zich langzaam aan het terugtrekken en de akkerbouwers zijn op zoek naar nieuwe invulling van hun teelplan. Het verbouwen van energiegewassen is voor hen een nieuwe kans. Voorkomen mineralenuitspoeling De mest die wordt gebruikt in het vergistingproces, wordt omgezet naar een effectievere meststof. Dit betekent dat de stikstof die in normale mest pas later (in de winter) beschikbaar komt wordt omgezet in direct opneembare stikstof. Daarmee spoelt dit in de winter niet uit naar het grondwater. 11

15 Criterium 2: Innovatie Innovatie Het project in Veendam onderscheidt zich op een aantal punten van andere biomassavergistingsprojecten in ontwikkeling in Nederland. 1. Grootschalige Biomassavergisting in combinatie met navergisting in mestopslagen 2. Thermofiele vergisting van biomassa zonder toevoeging van mest gecombineerd met mesofiele mestvergisting 3. Toevoeging van REFLUX aan de biomassa 4. Optimaal benutten van de thermische energie Wij zullen deze punten hier nader toelichten. 1. Biomassavergisting in combinatie met vergisting in mestopslagen Het project in Veendam voorziet in een vergistinginstallatie voor biomassa van maximaal ton. Op zich is dit niet nieuw voor Nederland. Vergistinginstallaties van rond de ton zijn reeds gerealiseerd of in ontwikkeling. Wat wel nieuw is de combinatie van de biomassavergisting met de 6 bestaande mestopslagen als navergisters. Hierdoor wordt niet alleen energie geproduceerd uit de biomassa, maar ook uit de mest in de mestopslagen. Het proces voorziet daarmee in een optimale oplossing om de potentieel in de mest aanwezige energie te ontsluiten op een rendabele wijze. Dit proces is uniek in Nederland. Er zijn andere initiatieven waarbij vergisting plaatsvindt in mestopslagen, maar deze initiatieven gaan uit van ombouw van de mestopslagen tot vergisters, terwijl dit project een vergistinginstallatie toevoegt en de mestopslagen ombouwt tot navergisters. Dit project is bij introductie het grootste biomassavergistingsproject van Nederland. 2. Thermofiele vergisting van biomassa zonder toevoeging van mest De huidige stand van de techniek van biomassavergisting voorziet in het vergisten van mest onder toevoeging van co-substraat van de positieve lijst van LNV. Uitgangspunt is dat tenminste 50% van de massabalans uit mest bestaat. Daarbij wordt mesofiele vergisting toegepast, dat wil zeggen vergisting op +/- 35 C. Het project in Veendam voorziet in vergisting van zuivere biomassa zonder toevoeging van mest. Daarbij wordt een thermofiel vergistingproces toegepast (vergisting bij 65 C) De vergistinginstallatie fungeert daarbij als een soort snelkookpan, waarbij het vergistingproces snel en optimaal verloopt. Doordat er geen mest wordt toegevoegd, is de energieopbrengst van deze installatie van ton, veel groter dan een gangbare vergistinginstallatie van gelijke capaciteit. Deze thermofiele vergisting zonder toevoeging van mest is nieuw voor Nederland. 3. Toevoeging van REFLUX aan de biomassa Aan de input van biomassa wordt REFLUX toegevoegd. REFLUX is een interne stroom die wordt gewonnen na de scheiding van vast en vloeibare digistaat. De REFLUX wordt toegevoegd omdat het droge stof gehalte van de input te anders te hoog is. Daarbij heeft de toevoeging van REFLUX het grote bijkomende voordeel dat het een optimaal basismilieu biedt om vergisting mogelijk te maken. Deze toepassing is in Nederland niet eerder in de praktijk gedemonstreerd. Eerder experimenten hebben uitgewezen dat de toevoeging het vergistingproces optimaliseert. 12

16 4. Optimaal benutten van de thermische energie (100%) Bij biomassavergisting wordt het vrijgekomen biogas verbrandt in een WKK waarbij warmte en elektriciteit worden geproduceerd. Behalve het deel van de warmte (vaak 30%) dat wordt gebruikt voor het op temperatuur houden van de vergistingreactoren, is er vaak geen nuttige toepassing voor de restwarmte. Het project in Veendam voorziet op termijn in 100% benutting van restwarmte. Voor het op temperatuur houden van de vergistingreactoren wordt 30% van de warmte benut. De overige 70% van de restwarmte uit de WKK wordt ingezet voor: a. Hydrolyse (4,0%) b. Scheiding vast en vloeibare fractie van het digistaat (10,2%) c. Hygieniseren van vloeibare fractie (4,6%) d. Indampen output mestopslagen (51,2%) ( deze stap wordt nog verder uitgewerkt) Op dit moment wordt de warmte nog niet volledig benut en wordt het digestaat nog niet ingedampt. De mogelijkheden voor verdere benutting van de warmte wordt nog onderzocht waarbij verschillende oplossingen mogelijk zijn. 13