Vertrouwen krijg je niet door procedures

Transcriptie

1 2 a p r i l n u m m e r 6 j a a r g a n g 2 w w w. i t - e x e c u t i v e. n l Vertrouwen krijg je niet door procedures IN HET NIEUWS WEINIG WAARDERING VOOR CIO Terwijl de moderne cio graag wil meedenken over de bedrijfsstrategie, ziet het topmanagement van bedrijven de it-afdeling vooral of uitsluitend als een ondersteunende functie. Dat blijkt uit een onderzoek van it-beveiliger McAfee. p. 8 MANAGEMENT PRESTATIEDRANG De wens om te presteren is een belangrijke succesfactor. Maar overmatige prestatiedrang van managers kan schadelijk zijn voor de organisatie. Effectieve leiders zijn bedreven in meerdere managementstijlen. p. 20 TECHNOLOGIE SECOND LIFE VOORBIJ Veel ondernemingen hebben hun vrijage met second life alweer beeindigd. Concerns als ABN AMRO, Coca Cola en ING experimenteren inmiddels met andere digitale werelden. p. 30 Zorg voor een goede informele dialoog tussen IT en de business en stort je niet teveel in procedures. Dat zijn de belangrijkste bevindingen van het business IT alignment debat dat IT Executive met zes deskundigen organiseerde. eel organisaties concen- zich op procedu- Vtreren res en modellen om tot een betere inzet van hun IT te komen. In de praktijk hebben deze harde interventies weinig effect. Het echte verschil wordt gemaakt met minder ingrijpende interventies, aldus Rob Poels van Twijnstra Gudde. Zijn mede-debaters kwamen met even pragmatische als weinig hemelbestormende inzichten. Niet Itil of Prince2 maken het verschil, maar regelmatig met elkaar koffie drinken, een buddy-systeem of it ers die stage lopen in de organisatie. De basis moet in orde zijn, maar organisaties geven teveel aandacht aan formele structuren. p. 14 MENS & WERK CONFLICTEN OPLOSSEN Leuk, manager worden? Dat is de vraag. Nederlandse managers besteden een derde van hun tijd aan conflicten op de werkvloer. Veel functioneringsproblemen zijn te wijten aan verstoorde verhoudingen. p. 41 Elke dinsdag de meld je aan op N I E U W S B R I E F B+P=100% Nu in Ede! Ga op zeker, ga voor B+P

2 REDACTIONEEL INHOUD Conferentie Greening the enterprise 2.0 Duurzaam ondernemen Unieke conferentie over energie besparen en duurzaamheid Datum: 25 juni 2008 Locatie: MediaPlaza Utrecht Een greep uit het programma: Keynote speaker Simon Mingay (vice president research bij de Gartner Group) Waarom Green IT een prioriteit wordt in de directiekamer Cases: Gemeente Amsterdam De forse milieudoelstellingen van de Gemeente Amsterdam OPG Hoe implementeerde het farmaceutische bedrijf OPG een duurzame strategie TNT Hoe gaat TNT Post klimaatneutraal? Platinumsponsors: Goldsponsors: Keynote speaker Martijn Kriens (Telematica Instituut) Meer duurzaamheid door meer ICT Onderzoek: Tijdens Greening the Enterprise 2.0 presenteren wij de resultaten van een gehouden enquete onder ICT- en businessmanagers Paneldiscussie: Het bedrijfsleven gaat aan de hand van diverse stellingen in discussie met elkaar en het publiek Surf naar Slechts 200 plaatsen beschikbaar Schrijf nu in en pro teer van 25% vroegboekkorting Gij zult... De it-infrastructuur van de meeste organisaties is zo gestandaardiseerd en afgeschermd dat eindgebruikers weinig ruimte hebben om software van hun eigen voorkeur te gebruiken. Dat heeft zo zijn voordelen. Deze opzet maakt het beheer van IT een stuk efficiënter. Maar er komen steeds meer geluiden dat er aan deze opzet ook belangrijke nadelen kleven. De standaard kantoorsoftware die de kenniswerker vandaag de dag voorgeschoteld krijgt, biedt weinig middelen om efficiënt samen te werken. Zou een document managementsysteem waarin teams via het netwerk documenten met elkaar kunnen delen niet reuze handig zijn? Of wat te denken van Skype en chat. Dat zijn aanlokkelijke alternatieven voor de vaak overbelaste . Organisaties die dit soort toepassingen in hun standaard it-portfolio hebben zitten en ondersteunen, zijn op dit moment nog ver in de minderheid. Bovendien koesteren it-managers in toenemende mate een schijnwerkelijkheid. Want dankzij het internet zijn medewerkers ondanks tal van beheersrestricties prima in staat om op eigen houtje allerlei toepassingen bij elkaar te scharrelen. Voor de lol? Ik denk het niet. De meerderheid is met Google Apps, Skype, LinkedIn en Plaxo aan de slag gegaan om zijn taken efficiënter uit te kunnen voeren. Ik durf de stelling aan dat dit de productiviteit van deze voorlopers aanzienlijk heeft verhoogd ondanks het keurslijf van het heersende it-regime. Hoe moet je als manager omgaan met deze democratisering van IT? Wie de handdoek in de ring gooit, laat een flinke bom afgaan onder de standaardisatie en beveiliging die inmiddels bereikt is. Toch lijkt de eindgebruiker het te gaan winnen. Uit een onderzoek van Forrester blijkt dat steeds meer leidinggevenden ervoor kiezen om allerlei web 2.0- technieken te gaan ondersteunen. Het zal lastig zijn om grenzen te trekken. Wie de hype van mashups een beetje volgt, weet dat de echte nerds nu al gegevens en programmacode van verschillende bronnen op internet kunnen combineren tot een werkende toepassing. Als je dit concept naast de trend legt dat websites ongewild steeds meer kwaadaardige softwarecode verspreiden dan weet je dat zich hier in de toekomst een aanzienlijk beveiligingsprobleem voor zal doen. Het lijkt me tijd om deze ontdekkingsreis van experimenterende eindgebruikers wat beter in de gaten te gaan houden. Sytse van der Schaaf Adjunct-hoofdredacteur IT Executive Nieuwsbrief IT Executive De redactie van IT Executive brengt sinds kort een wekelijkse elektronische nieuwsbrief uit. De e-zine verschijnt iedere dinsdag rond de lunch. U kunt zich aanmelden op NIEUWS 4-13 Nieuwsoverzicht 5 Weekmakers 7 Trends en feiten 9 Wannahave 11 Column Dominique Deckmyn MANAGEMENT 13 Discussie business IT alignment 19 Column Charles Groenhuijsen 20 Contraproductieve prestatiedrang 23 Businessomgeving steeds kwetsbaarder 26 Management Kort TECHNOLOGIE 30 Zuinigheid gaat eigen leven leiden 32 Second Life voorbij 33 Column Ron Tolido 35 Interview Wim Coekaert Oracle Enterprise Linux 37 Column IT&Recht Patrick van Eecke FORUM 39 Lezersreacties 39 Agenda MENS&WERK 41 Ongewenst gedrag op de werkvloer 42 Nieuws arbeidsmarkt 43 Banencaroussel 44 Portret van een it-manager 45 Column René Diekstra ESCAPE 46 Nerdville 46 Colofon ADVERTEERDERSINDEX 01 B + P 10 Bariton XL 18 Casa Holanda 34 Fujitsu Siemens 12 Gartner 02 Greening the Enterprise 38 IT Executive Recruitment 01 Jenrick 40 Match 4 24,25 NGVA 01 QNH 48 SLTN 21,22 Vodafone nr 6 2 april

3 IN HET NIEUWS WEEKMAKERS OVERNAMES MICROSOFT Microsoft wil de techniek van het overgenomen Kidaro integreren in het Microsoft Desktop Optimization Pack voor Software Assurance. Virtualisatie van de desktop moet met de producten van Kidaro een stuk transparanter en onzichtbaarder worden voor de gebruiker. Microsoft wil daarmee de acceptatie van Vista bevorderen. Daarnaast nam Microsoft Komoku over. De producten van dit bedrijf zijn te gebruiken voor het opsporen van rootkits. GEEN OVERNAME 3COM Het gezamenlijke bod van investeringsmaatschappij Bain Capital Partners en het Chinese Huawei Technologies op 3Com is ingetrokken, en daarmee is de overname van 3Com afgeblazen. Volgens Bain ligt de oorzaak in het feit dat de Amerikaanse overheid de deels Chinese overname als bedreigend voor de nationale veiligheid zag. BUDGET BEVEILIGING OMHOOG Uit een onderzoek van Cisco blijkt dat 62 procent van de it-beslissers van plan is om de uitgaven voor beveiliging dit jaar te vergroten en meer dan de helft daarvan (37 procent) verwacht dat de uitgaven met meer dan 10 procent toenemen. Vooral nieuwkomers in wijdverspreide internet en ip-gebaseerde bedrijfsnetwerken, zoals China, India en Brazilië, nemen zich voor meer uit te geven aan beveiliging in Risicovol gedrag van mobiele werkers komt in deze landen veel vaker voor. IT-BUDGET OVERHEID BLACKBOX Uit een artikel in Trouw blijkt dat er binnen de Nederlandse overheid weinig zicht is op het eigen it-budget. Bij het ministerie van Binnenlandse zaken bijvoorbeeld is IT geen aparte post op de begroting, waardoor niet aan te geven is hoeveel eraan besteed wordt. Ook de Rekenkamer en het CBS komen er niet uit. Die komen met getallen die alleen al worden weerlegd door de uitgaven van individuele diensten als de Belastingdienst en het UWV naast elkaar te leggen. IT-afdeling gepasseerd bij outsourcing Driekwart van de bedrijven in de VS beschouwt de eigen it-afdeling als een belangrijke adviseur bij besluitvormingsprocedures over het uitbesteden van it-taken. Hoe anders is dat in Europa. Aan deze kant van de oceaan geldt dat maar in een derde van de gevallen. Dat blijkt uit onderzoek dat consultancybedrijf EquaTerra verrichtte onder 250 beslissers bij grote ondernemingen in Europa en Noord-Amerika. Hoewel IT direct verband houdt met business process Web 2.0 democratiseert IT Het zijn niet langer alleen de it-afdelingen, die de dragers zijn van essentiële technologie. In toenemende mate zijn het ook de kenniswerkers zelf. Zonder tussenkomst van de it-afdeling scharrelen zij op eigen houtje een goed passend instrumentarium bij elkaar, bestaande uit diverse software tools, informatiebronnen en sociale netwerken. Onderzoeksbureau Forrester schreef een rapport over dit fenomeen en gaf het beestje meteen maar een naam: technologisch populisme. Met die term wordt de adoptie bedoeld van een scala van web-2.0-diensten, zoals Google Apps, Plaxo, LinkedIn, Facebook, Skype, itunes en blogs. Allemaal functionaliteit, die buiten de controle van de itafdeling om gaat en die meestal ook niet centraal door die afdeling wordt ondersteund. Maar de medewerkers van ondernemingen maken er wel uitbundig gebruik van voor hun werk. In welke mate gebeurt dat, vroegen de onderzoekers van Forrester aan it-verantwoordelijken in Amerikaanse bedrijven met meer dan vijfhonderd medewerkers. Uit hun antwoorden kan worden opgemaakt dat het gemiddeld om 15 procent van het personeel gaat. Koplopers zijn de it-afdeling zelf en de communicatieafdeling. Direct gevolgd door marketing en hrm. De verkoopafdeling en de financiële performance constateren we elke keer weer dat het onderwerp IT en vaak ook de it-afdeling van de klant een ondergeschikte rol in het outsourcing - proces spelen, zegt Stan Lepeak, managing director research van EquaTerra. Als gevolg daarvan krijgen de wensen en behoeften op het gebied van IT onvoldoende aandacht, waardoor ze in een later stadium vaak een oorzaak blijken van problemen in de relatie tussen klant en serviceprovider. EquaTerra raadt bedrijven daarom aan om zich bij outsourcing-trajecten altijd van goed advies te laten voorzien. Als dat niet van de eigen it-afdeling afkomstig kan zijn, bijvoorbeeld omdat die niet over de vereiste expertise beschikt of omdat de it-afdeling de hakken in het zand heeft gezet, dan is het raadzaam om een externe partij in te schakelen. IT-uitgaven overheid nader onderzocht Het debat in de Tweede Kamer begin maart over budgetoverschrijdingen bij it-projecten van de overheid heeft weinig helderheid verschaft. Daarom gaan de kamerleden nu zelf op onderzoek uit. Volgens een ambtelijke inventarisatie van budgetten en overschrijdingen, gemaakt in opdracht van minister ter Horst, zou de gemiddelde overschrijding ongeveer 10 procent bedragen. Dit cijfer heeft betrekking op 73 actuele projecten met een gezamenlijke waarde van 4175 miljoen euro. Minister ter Horst gaf te kennen deze overschrijding niet alarmerend te vinden en verwees naar de situatie in de VS, waar pas aan de bel getrokken wordt bij overschrijdingen vanaf 20 procent. Toch is er twijfel over de juistheid van de ambtelijke inventarisatie. Daarom hebben CDA, PVDA, SP en VVD een werkgroep gevormd, die zelf nader onderzoek gaat doen. Dat is een parlementair onderzoek en nog geen parlementaire enquête, maar het is niet uitgesloten dat het op den duur wel een enquête wordt, vertelt Ada Gerkens, Kamerlid van de SP. Eén van de problemen is dat de ministeries verschillende boekhoudregels hanteren. Het ene ministerie splitst de kosten uit in software, hardware, personeel en diensten, maar het andere niet. Soms zit alles in één grote verzamelpost ict-kosten. Bovendien verschillen de definities die worden gehanteerd. De Algemene Rekenkamer heeft die situatie al eerder bekritiseerd. Minister ter Horst beloofde de Kamerleden dat ze voor de zomer volledige inzage krijgen in al deze it-kosten en de uitsplitsing daarvan. Ongeveer tegelijkertijd, in juni, verschijnt een nieuw rapport van de Rekenkamer over deze zaak. De SP heeft bovendien een meldpunt it-verspilling opgericht. Volgens Gerkens komen daar meldingen binnen, die de moeite waard zijn om nader te bekijken. De werkgroep van de vier grote politieke partijen wil het eigen parlementaire onderzoek in september afgerond hebben. administratie moeten er het minst van hebben. Het gebruik van deze web 2.0-applicaties stelt een onderneming voor nieuwe uitdagingen, aldus het rapport. Bijvoorbeeld: hoe zorg je ervoor dat er niet heel veel eilandjes van informatie ontstaan, die onderling geen verbinding meer hebben? Hoe kun je controleren of de informatie, die via deze nieuwe kanalen binnenkomt ook klopt? Hoe zorg je ervoor dat gevoelige gegevens niet op straat komen te liggen? Wat moet je aan met eerder gedane investeringen in systemen voor kennismanagement, als die een stuk minder presteren dan een goede wiki? Ondanks zulke vragen is de stemming onder het it-management positief, tekende Forrester op. Een kwart van de it-verantwoordelijken wil al in de loop van dit jaar web 2.0-technieken gaan integreren binnen de eigen bedrijfsprocessen. Nog eens 32 procent ziet het belang ervan wel in, maar wil daar in 2008 nog geen prioriteit aan geven. Minister Ter Horst: overschrijdingen niet alarmerend NOG ALTIJD EEN BROWSEROORLOG? een beetje, maar met weer een nieuwe partij. Het is deze week tien jaar geleden dat de broncode van Mozilla beschikbaar kwam. De bekendste loot aan de Mozilla-stam is de browser Firefox. Mozilla was het openbroncodevervolg op Netscape. Microsoft drukte deze pionier vanaf 1996 van de markt. Weliswaar met monopolistische praktijken was jaren later het juridische oordeel, maar dat veranderde de loop van de geschiedenis niet. Bovendien: Explorer was ook beter; Microsoft zorgde in die jaren voor belangrijke innovaties; de x in Ajax kunnen we bijvoorbeeld aan Microsofts pionierwerk toeschrijven. Nadat Microsoft de concurrentie had geminimaliseerd, leunde de softwaregigant achterover. Met de implementatie van webstandaarden schoot het niet meer op. Websitebouwers moesten alle moeite doen om hun producten er in alle browsers fatsoenlijk uit te laten zien. Dankzij Firefox voelt Microsoft zich sinds enkele jaren weer gedwongen te investeren in zijn browser. De aanstaande Exporer 8 lijkt aan de meeste incompatibiliteitskwesties een eind te maken. Net op dit moment meldt zich een nieuwe browserleverancier op het Windows-platform: Apple. Dankzij de ipod heeft dit bedrijf een machtig wapen om het Microsoft-bolwerk te penetreren. Met de ipod komt itunes en met itunes komt nu de Safari-browser. Wie bij een reguliere update van itunes even niet oplet, heeft ineens Safari op zijn systeem staan. Een beetje de aanpak van de Jehova-getuige die zijn voet tussen de deur zet. Niet netjes. Maar we mogen blij zijn dat er concurrentie blijft. TWEE PC S GRAAG, EN SNEL EEN BEETJE! pardon, ik ben de cio. Er wordt veel gepraat over de onderscheidende waarde van IT. Maar hoe anders is de barre praktijk. Volgens een recent onderzoek van McAfee ziet het gros van het topmanagement de it-afdeling louter als een ondersteunende dienst: mag ik voor die afdeling vier pc s en een printer en snel graag. Een veredelde butler dus. Geen van de ondervraagde financieel directeuren verwacht dat de cio iets kan betekenen voor de omzet. En cio s hun hoofd maar breken over business it alignment! Dat is dus puur eenrichtingsverkeer. Als u nog een reality check nodig hebt, er is nog een onderzoek van Cap Gemini onder soortgenoten: slechts een kwart van de cio s meent dat zijn afdeling een bijdrage levert aan bedrijfsinnovatie. Men heeft al moeite genoeg de operationele systemen in de lucht te houden. WAAR BEGINT DE REVOLUTIE? bij Atos Origin. De snelwegen zijn dan nog niet geblokkeerd, maar er was wel een heuse protestlunch! In Groningen, bij Atos Origin. Op deze wijze uitten de bonden hun ongenoegen over het vastlopen van loononderhandelingen. Sociale onrust is in de it-sector een nagenoeg onbekend fenomeen in Nederland. En zeker in een periode waarin de sector worstelt met een enorm personeelstekort komt onenigheid over een loonsverhoging van slechts 3,5 procent wonderlijk over. Zouden de bonden zich in deze sector niet eens moeten oriënteren op innovatieve actiemiddelen? Een protestlunch zo passé. Is het bezetten van internetknooppunten, stiptheidsacties van servers of een mailstorm richting directie niet veel effectiever? Zo wordt niemand lid. 4 nr 6 2 april 2008 nr 6 2 april

4 IN HET NIEUWS TRENDS EN FEITEN ZOHO VOOR PERSONEELS- ZAKEN Zoho heeft aan haar zakelijke online suite van applicaties in bèta een module voor personeelszaken toegevoegd; Zoho People. Deze bestaat uit software voor werving, formulieren en checklists. Bovendien is Zoho Creator geïntegreerd, zodat gebruikers de applicatie eventueel zelf kunnen aanpassen. Als onderdeel van de Zoho business applications suite wordt People toegevoegd aan Zoho CRM, Zoho Meeting, Zoho Projects en Zoho DB. Zoho richt zich met het product op bedrijven met meer dan vijftig werknemers. Het gaat waarschijnlijk 50 dollar per maand per beheerder kosten en 50 dollar per jaar per medewerker. DATACENTER IBM IBM heeft in Dublin een nieuw datacenter geopend. Externe bedrijven kunnen er gebruikmaken van computerkracht en applicaties, speciaal voor collaboration en voor software-ontwikkeling. Het cloud computing center in Dublin moet ook het Midden- Oosten en Afrika bedienen. Onder de applicaties die IBM er zal hosten is ook Lotus Connections, de software voor het samenwerken, en verder WebSphere en Tivoli. De eerste gebruiker in de vorm van Capgemini-dochter Sogeti is er al. Sogeti gaat zes maanden lang een test doen die begint met een driedaagse sessie, waarbij medewerkers in veertien landen zijn betrokken. CREDITCARD-GEGEVENS GEJAT Hackers hebben via de Amerikaanse supermarktketen Hannaford hun handen weten te leggen op naar schatting 4,2 miljoen nummers van creditcards. De gestolen gegevens zijn beperkt gebleven tot de nummers en de verloopdata, en werden verkregen tijdens de autorisatie van de creditcards. Met de nummers zouden al frauduleuze handelingen zijn verricht. Hannaford maakt deel uit van het Belgische Delhaize Group. Cfo niet van deze tijd Het hele it-veld is een louter ondersteunende functie. Dat is de mening van de overgrote meerderheid van de cfo s, zo blijkt uit een onderzoek onder 185 senior executives dat door de Economist Intelligence Unit is uitgevoerd in opdracht van it-beveiliger McAfee. Van deze executives bekleden 37 personen de functie van cfo. Niet één van deze cfo s bleek de it-afdeling te zien als primair verantwoordelijk voor het genereren van omzet. Nee, it-verantwoordelijken moeten zich vooral bezighouden met systeembeheer en netwerkbeveiliging, vinden zeven van de tien cfo s. Een opvatting, die achterhaald is, stellen de onderzoekers, want IT wordt meer en meer gezien als een strategische bedrijfsfunctie en één van de bepalende factoren voor de reputatie en het succes van een onderneming. Ruim 30 procent van de volledige groep executives is het met die bredere opvatting eens. Cio nog geen innovator Van it-afdelingen wordt in toenemende mate verwacht dat ze een positieve rol spelen bij bedrijfsinnovate, maar toch heeft maar een kwart van de cio s het gevoel daarin te slagen. Dat is de opvallende uitkomst van een groot, wereldwijd onderzoek van Capgemini onder 395 cio s. Veel cio s hebben al moeite genoeg om de dagelijkse operationele gang van zaken te runnen, laat staan dat ze daar nog allerlei vernieuwing bovenop aankunnen. Andere obstakels voor innovatie zijn een gebrek aan infrastructurele capaciteit, gebrek aan gekwalificeerd personeel en een gebrekkige afstemming met andere onderdelen van het bedrijf. De onderzoekers namen een groep van achttien topinnovators onder de loep. Dit zijn organisaties met bovengemiddelde bedrijfsprestaties, waarbij innovatie een bedrijfsprioriteit is en de it-afdeling een hoofdrol speelt bij de realisatie daarvan. Op een vijftal punten scoren deze bedrijven beduidend beter dan het gemiddelde van alle deelnemers aan het onderzoek. Zo ontstaat het volgende rijtje succesfactoren: 1. Het topmanagement heeft oog voor de waarde Dat is meer dan een paar jaar geleden, concluderen de onderzoekers, maar nog steeds vrij weinig. Van de ondervraagde cio s slaagt 47 procent erin om belangrijke it-kwesties in vergaderingen van de raad van bestuur aan de orde te stellen. Een ruime helft dus nog niet. De opstellers van het rapport concluderen dan ook dat eindverantwoordelijken op it-gebied meer moeten doen om zichzelf zichtbaar te maken en hun stem te laten horen op het hoogste bestuurlijke niveau van de onderneming. in van IT (77 procent tegen een gemiddelde van 38 procent); 2. Er bestaan effectieve relaties tussen de it-afdeling en de rest van het bedrijf (94 procent tegen 67); 3. Fundamentele it-diensten worden optimaal geleverd (83 procent tegen 56); 4. De cio rapporteert aan de ceo of coo, maar niet aan de cfo (75 procent tegen 53); 5. De it-afdeling beschouwt zichzelf als zakelijke partner en niet als leverancier (88 procent tegen 40). Volgens de onderzoekers wordt het tijd dat cio s naast het aansturen van activiteiten die de kern vormen van it-afdelingen, gaan meepraten over bedrijfsinnovatie. Zes van de tien cio s denken dat dit in principe goed te doen is. Vier van de tien hebben daar klaarblijkelijk nog een hard hoofd in. Jongeren: kans en bedreiging Symantec heeft samen met Applied Research-West onderzoek gedaan naar de it-risico s die samenhangen met de jongere garde ; de werknemers die na 1980 zijn geboren en daarom millennials worden genoemd, of Generatie Y. Het onderzoek strekte zich uit over drie groepen; de millenials, de oudere werknemers en de it ers. Niet verwonderlijk staan de jongeren meer open voor nieuwe technieken, maar het gebruik is bovendien anders. Zo zullen de millenials hun bedrijfs-pc veel vaker zowel zakelijk als privé gebruiken; 39 procent van de jongeren doet dat, tegen slechts 20 procent van de ouderen. Daarnaast is de jongere meer van mening (59 procent) dat hij het recht heeft om iedere willekeurige software te gebruiken, dan de oudere werknemer (31 procent). Bijna de helft van hen (45 procent) geeft ook toe zonder goedkeuring software te hebben geïnstalleerd (25 procent van de ouderen deed dat). Daar staat dan weer tegenover dat jongeren zich meer bewust zijn van de risico s die ze lopen (69 procent ten opzichte van 59 procent). En de jongere maakt tenslotte veel meer gebruik van social networking websites dan de oudere werknemer. De it-managers blijkt dit allemaal niet ongemerkt voorbij te gaan. Zo n 67 procent heeft tenminste overwogen om het gebruik van Web 2.0-sites en mobiele apparaten te beperken, maar 54 procent zegt er daarentegen ook voordelen in te zien. Niettemin heeft Symantec wel aanbevelingen. It-managers moeten zich goed op de hoogte stellen van wat er allemaal wordt geïnstalleerd en waar bedrijfsinformatie op wordt gekopieerd. Bedrijfsrichtlijnen moeten worden bijgesteld, rekening houdende met de bedrijfsdoelstellingen en de kosten van it. Per- soneelsleden moeten goed op de hoogte zijn de richtlij- nen WAAROM SAAS, EN WAAROM NIET? Google vroeg 575 beslissers in grote multinationals hoe ze staan tegenover een aantal technologische ontwikkelingen, waaronder Software-as-a-service (Saas). Een aanzienlijk deel, 31 procent van die organisaties, doet al beroep op Saas voor sommige Belangrijkste toepassingen. redenen om De Saas belangrijkste gebruiken reden om het niét te doen: gebrek aan vertrouwen in de leverancier en de angst om controle te verliezen. Belangrijkste redenen redenen om Saas om te Saas gebruiken te gebruiken Belangrijkste redenen redenen om géén Saas om géén te gebruiken Saas te gebruiken Minder maintenance Algemene en efficiën troubleshooting nodig Minder Goede maintenance kosten-ba Gemakkelijk te te implementeren troubleshooting nod Algemene efficiëntie Flexibel Gemakkelijk te imple Goede kosten-baten verhouding Toegenomen prod Flexibel Algemene efficiëntie Andere Toegenomen productiviteit Goede kosten-baten Andere Flexibel Vertrouwen of of controle Belangrijkste redenen om géén Saas te gebruiken Geen aanleiding om om iets iets Vertrouwen te te of co veranderen Nog niet niet aan aan gedachtgeen aanleiding Geloof niet niet dat dat kosten-baten veranderen verhouding goed goed is is Nog niet aan ged Te Te veel veel geïnvesteerd in in bestaande Vertrouwen oplossinggeloof niet of contro dat ko Te Te moeilijk om om te te Geen implementeren verhouding aanleiding goed om Andere veranderen Te veel geïnveste Nog bestaande niet aan gedach oplos Te moeilijk om te Geloof niet dat koste verhouding Andere goed is Bron: Google Te veel geïnvesteerd bestaande oplossing Marktaandeel externe opslagsystemen Marktaandeel 2007 Marktaandeel 2008 Minder maintena troubleshooting n Gemakkelijk te im Toegenomen produc Andere DE TOEKOMST VAN NETWERKOPSLAG HEET ISCSI Te moeilijk om te imp De markt voor netwerkopslag groeide in het vierde kwartaal Andere van 2007 met 15,8 procent om uit te komen op 3,9 miljard dollar wereldwijd. Maar Iscsi groeide 75 procent. EMC blijft moeiteloos marktleider in de opslagmarkt met 22,5 procent marktaandeel, gevolgd door IBM en HP. Bij de Iscsi-systemen is Network Appliance echter de grootste. Marktaandeel externe opslagsystemen Bron: IDC EMC IBM HP Dell EMC Hitachi IBM Network HP Appllance Andere Dell Hitachi Network Appllance Andere 6 nr 6 2 april 2008 nr 6 2 april

5 IN HET NIEUWS WANNAHAVE AMD PHENOM LEVERBAAR AMD is begonnen met het uitleveren van de triple-core Phenom processors aan pc-fabrikanten. Daarmee is een desktop met de Phenom een stapje dichterbij gekomen. De processor met drie kernen is nu pas in grote aantallen voor de fabrikanten ter beschikking gekomen. Een paar fabrianten, waaronder Dell en HP hebben voor het tweede kwartaal een pc met de Phenom aangekondigd. ONTWIKKELKIT VOOR OOXML Microsoft brengt voor Office Open XML (ooxml) een software development kit (sdk) uit. Volgende maand verschijnt van de ooxml SDK de bèta, waarna versie 1.0 in mei kan volgen. Middels de sdk wordt het mogelijk om nieuwe applicaties geschikt te maken voor het openen, schrijven en bewerken van ooxml-bestanden, maar je kunt er ook applicaties die geschreven zijn voor het oude Officeformaat mee aanpassen. HP HELPT IN DATACENTER Hewlett-Packard heeft nieuwe hardware, software en diensten aangekondigd. Deze moet organisaties helpen bij het tranformeren van dure datacenters in gevirtualiseerde, efficiënte omgevingen die ondernemingen voorzien van hetgeen ze op dat moment nodig hebben. HP zegt hierbij gebruik te maken van haar ervaringen bij het terugbrengen van het eigen aantal datacenters van 85 naar drie. HP gaat als nieuwe dienst applicaties leveren als SAP en Exchange, geïnstalleerd in de datacenters van HP en beheerd door dit bedrijf. Voorheen leverde HP dergelijke diensten meer op het niveau van computerkracht. SAP VOOR DE RECHTER SAP moet in de VS voor de rechter verschijnen omdat de vuilverwerker Waste Management het bedrijf heeft aangeklaagd wegens een mislukt softwareproject. Waste Manage ment zegt dat het bedrijf in 2005 van SAP de belofte kreeg dat het software zou krijgen waar het zonder aanpassingen mee aan de slag kon. In de praktijk bleek SAP s Waste and Recycling -software onaf, niet getest en vol fouten. Het bedrijf eist een vergoeding van de gemaakte kosten van 100 miljoen dollar, en daarbovenop een schadevergoeding. Hypervisor in de server Het is duidelijk wat er met de virtualisatietechniek gaat gebeuren; die verdwijnt in de hardware van de servers. Nadat eind februari bekend werd dat er servers zullen worden geleverd met VMware ingebouwd, maakte Citrix Systems medio maart bekend dat er servers komen met de XenServer hypervisor ingebed, te beginnen in HP s ProLiant-servers. Volgens Citrix zijn er eind maart tien ProLiants leverbaar met de XenServer hypervisor. Xen zal Websites geïnfecteerd Een waarschijnlijk Chinese hackersgroep is het gelukt meer dan twintigduizend webpagina s op honderden websites te infecteren. Dat maakte McAfee bekend. Met het oog op de snelheid van verspreiding van de code lijkt het er op dat de infectie geautomatiseerd is gebeurd. Aan gehackte Cyberaanvallen oefenen Halverwege maart werd in de VS de tweede Cyber Storm-oefening gehouden. Achttien federale bureaus, negen Amerikaanse Staten, veertig ondernemingen uit de private sector en vier internationale partners kregen een gecompliceerde en samenhangende cyberaanval voor de kiezen. Deze vriendelijk/vijandige aanval werd gecoördineerd vanuit het hoofdkwartier van het Department of Homeland Security (DHS) in Washington, dat daarbij werd ondersteund door experts uit de it-beveiligingsindustrie. Een verschil met de eerste Cyber Storm-oefening, die in februari 2006 plaatsvond, was dat de complexiteit van de aanval aanmerkelijk hoger was, wat in overeenstemming is met de trend in de praktijk van cyberaanvallen, zoals die in maart en april 2007 in Estland plaatsvonden en daar tot grote ontwrichting van belangrijke netwerken leidden. Volgens ComputerWeekly was de oefenaanval gericht op it-, communicatie- en transportsystemen en op een aantal sectoren, waar onder de chemische industrie. Tegelijkertijd werd gesimuleerd dat het nationale en internationale telefoonsysteem plat ging en ook domeinen zoals.com,.net en.gov niet meer bereikbaar waren. Crisisimanagers bij de deelnemende instellingen moesten in totaal meer dan 1800 incidenten het hoofd bieden, onder meer met botnets, phishing en denial of service attacks. Over de resultaten van de oefening sites is niets te zien, maar ze krijgen een klein beetje Javascript-code die de pc s van bezoekers via Chinese servers op aanvallen trakteert. Wanneer zo n aanval succesvol verloopt, dan wordt er een klein programmaatje geïnstalleerd, dat wachtwoorden probeert te stelen van populaire ook worden verwerkt in servers van Lenovo, Dell en NEC. De HP-servers krijgen de naam Citrix XenServer HP Select Edition. Xen moet daarin volledig transparant aanwezig zijn; bij het starten laadt de hypervisor bijna ongemerkt. Beheerders kunnen in een enkel scherm alle virtuele machines zien en heel eenvoudig hiertussen schakelen. online games, zoals van Lord of the Rings Online. Deze wachtwoorden zijn gewild, omdat in een online spel bepaalde bezittingen kunnen worden gestolen en verkocht. De website van it-beveiliger Trend Micro is ook ten prooi gevallen aan een dergelijke aanval. zijn alleen in zeer algemene bewoordingen mededelingen gedaan. Zo vertelde Greg Garcia van het DHS dat gebleken was dat het ondermijnen van de betrouwbaarheid van het internet enorme impact had op het vermogen van de deelnemers om goed te communiceren met hun medewerkers en andere betrokkenen. En Robert Jamison van hetzelfde Department benadrukte het belang van het gezamenlijk testen van elkaars vermogen om te reageren op aanvallen. Als het er echt op aankomt, moet je goed weten wie er aan de andere kant van de lijn met je praat. foto: Cor Mooij In memoriam: Eckart Wintzen Vrijdag 21 maart overleed it-pionier Eckart Wintzen op 68-jarige leeftijd aan een hartstilstand in zijn vakantiehuis in Frankrijk. Wintzen was oprichter van het it-bedrijf BSO, dat hij in 1996 aan Philips verkocht en dat uiteindelijk is opgegaan in het bedrijf dat nu Atos Origin heet. Na de verkoop van BSO legde Wintzen zich toe op duurzaam ondernemen. Met zijn investeringsfirma Ex tent was hij onder meer betrokken bij de ontwikkeling van de Eyecatcher, een nieuwe toepassing voor videovergaderen en bij Greenwheels, een initiatief voor gezamenlijk autogebruik. Vorig jaar zomer had journalist Ben Kuiken namens IT Executive een gesprek met Wintzen, die toen bekende dat zijn aanvankelijke optimisme onder druk was komen staan. Men denkt dat het nog tien voor twaalf is, maar het is al lang kwart over drie. We zijn ver voorbij het point of no return, een heleboel dingen zijn niet meer terug te draaien. Maar als de mensheid nog een of twee generaties wil overleven, dan moet er nu hard gewerkt worden. Groot scherm het best Uit onderzoek van de Universiteit van Utah blijkt dat de optimale beeldschermgrootte bij 24 inch ligt. Bij het onderzoek werd de productiviteit gemeten bij het werken aan een tekstdocument en een spreadsheet. Twee kleinere beeldschermen werkt beter dan één kleine, maar één grote weer beter dan twee kleinere. Maar bij die grote schermen ligt het optimum wel bij 24 inch, want bij een 26 inch scherm daalde de productiviteit juist weer. Bij het te grote scherm zijn gebruikers te veel bezig met het beheren van de vensters in het grote oppervlak. De productiviteitswinst is overigens volgens de onderzoekers substantieel; een bedrijf met 250 computergebruikers zou jaarlijks, na aftrek van de kosten voor de nieuwe beeldschermen en de hogere kosten voor de stroom, 2,3 miljoen dollar kunnen besparen, uitgaande van het verruilen van 17-inchbeeldschermen voor 24-inchexemplaren en een werkdag van 8 uur. Exclusief en toch bruikbaar Afgelopen keer hadden we hier een zeer exclusieve telefoon voor mannen. Nu een model voor chique kapitaalkrachtige dames: de Nokia 8800 Arte. Net als de Porsche Design Phone zit de 8800 Arte met een standaard prijskaartje van bijna euro hoog in het exclusieve segment. En de versie Sapphire is nog eens 100 euro duurder. Andere overeenkomst met de Porsche Phone (1.200 euro) zijn een prachtig ontwerp (zij het wat vrouwelijker), super uitstraling en degelijke natuurlijke materialen zoals metaal en glas. Daarna houden alle vergelijkingen op. De Nokia 8800 is namelijk behalve blits ook zeer bruikbaar. Het toestel gebruikt het Series 40 platform van Nokia en heeft daarmee naast de standaardtoepassingen ook een reeks van zeer nuttige features. Alle nummers uit je vorige toestel halen; makkie. Kan tot nummers. instellen, eitje. Foto s maken en bekijken op een pc, simpel. Daarnaast zijn er bijzondere foefjes. De telefoon gaat, maar je hebt even geen tijd. Keer het toestel om met het display naar beneden en hij schakelt door naar de voic . Een ingebouwde sensor zorgt hiervoor. Even weten hoe laat het is, gewoon even op het scherm tikken (het toestel schudden mag ook) en de klok verschijnt. Geniaal. Dan is er nog de lichtsensor die de helderheid van het scherm aanpast aan het omgevingslicht. Nee, de 8800 Arte is pas een wannahave. Overigens is het scherm gemaakt van verhard glas (dus geen plastic scherm) waarmee krassen praktisch onmogelijk is. Voor de kniesoren; door het gebruik van metaal kan het toestel koud aan het oor zijn in de winter. De bouw en afwerking van deze slider is kwalitatief super. Niets kraakt of loopt aan. Je voelt gewoon dat 8800 Arte duur is en door z n forse prijs waarschijnlijk zal je ze maar weinig in het straatbeeld tegekomen. Ideaal dus voor iemand met geld. Als je er toch eentje ziet, weet je dat de eigenaar niet alleen rijk, maar ook slim is. Info > Nokia 8800 Arte: GSM quadband, GPRS/EDGE/UMTS, Bluetooth 2.0, USB, browser, 1 GB (!) geheugen, PC-synchronisatie, e- mail, agenda, stereomuziekspeler voor MP3-, AAC- en eaac+-, polyfone video- en beltonen, OLED-scherm met 16M kleuren, 3,2 MP camera, series 40 platform, 5-richtings navigatie, offline modus, zonder SIM bruikbaar, vertaalsoftware, 10,9 x 4,5 x 1,4 cm, 150 gr. Prijs: circa euro incl. BTW, zonder abonnement. 8 nr 6 2 april 2008 nr 6 2 april

6 IN HET NIEUWS COLUMN DOMINIQUE DECKMYN POPI SAAS Het verschijnsel Software-as-aservice (Saas) is bij grote bedrijven flink populair geworden. Dit blijkt uit een onderzoek van Forrester onder iets meer dan duizend beslissingsbevoegden in de IT naar het gebruik van hosted applicaties. Zo n 16 procent van de it-managers zei saasproducten al te gebruiken, of het te testen; een groei van 33 procent ten opzichte van Het percentage respondenten dat positief staat ten opzichte van hosted applicaties is met 46 procent gelijk gebleven. Als voordelen van saas-producten worden genoemd de kortere implementatietijd, lagere aanloopkosten, en betalen naar verbruik. Interesse voor saas is er met name uit de hoek van personeelszaken, samenwerken en klantenbeheer. Itmanagers hebben nog wel hun bedenkingen, met name over de beveiliging, kosten en integratieproblematiek. Instant IT voor MKB Atos Origin gaat zijn datacenters en it-diensten openstellen voor het mkb. Door deze koerswijziging ligt de focus van deze it-dienstverlener niet langer meer uitsluitend bij het grootbedrijf. Het nieuwe aanbod heeft onder meer betrekking op hosted Exhange-services, online opslag, werkplekoplossingen, online support, Microsoft Sharepont- en BlackBerry-services. Al deze diensten en producten komen onder de merknaam Atos in a box op de markt. Ze kunnen online worden besteld en hebben een vast prijskaartje per maand.afnemers betalen alleen voor de diensten die zij daadwerkelijk afnemen. Bedrijven die meer producten tegelijkertijd inkopen, komen in aanmerking voor kortingen en desgewenst neemt Atos Origin lopende softwarelicenties of overbodige serverapparatuur over. Het ligt in de bedoeling het concept voortdurend verder te ontwikkelen en er binnen afzienbare termijn ook crm-functionaliteit, allerlei hardware, kantoorartikelen en dienstverlening op het gebied van internet en telefonie aan toe te voegen. Op de nieuwe online-diensten is dezelfde service level agreement van toepassing die Atos Origin hanteert bij zijn grote multinationale klanten. Dit houdt een garantie in van 99,8 procent beschikbaarheid. Deze sla is nog niet op de website van Atos in a box gepubliceerd, maar dit zal alsnog gebeuren, verzekert Jos Blejie, vice president managed operations bij Atos Origin. Zijn onderneming kan de stap naar het mkb nu zetten, licht hij toe, dankzij de ontwikkeling van de virtualisatietechniek. Een jaar geleden was dit nog niet mogelijk geweest. We kunnen nu in één omgeving meerdere virtuele bedrijven onderbrengen. Ook de applicaties die we voor Atos in a box toepassen, zijn inmiddels geschikt gemaakt voor het gebruik in zulke omgevingen. En we zetten deze stap nu, omdat we de eerste willen zijn die met zo n breed aanbod komt. Nederland bijt daarbij het spits af. Vlak voor de zomer wordt gekeken of het concept hier aanslaat. Daarna zal het ook in andere landen worden geïntroduceerd. Digitale schaduw rukt op De totale hoeveelheid digitale informatie die over ons wordt verzameld - bijvoorbeeld videoopnames tijdens het pinnen en onze zoekgeschiedenis op internet wordt onze digitale schaduw genoemd. Deze schaduw is inmiddels groter dan alles wat we zelf actief aan digitale informatie produceren, stelden onderzoekers van IDC vast. Wat we zelf produceren wordt onze digitale voetafdruk genoemd. Die bestaat onder meer uit , documenten, digitale foto s en videos, profielinformatie op sociale netwerksites, en dergelijke. Schaduw en voetafdruk bij elkaar groeien in een enorm hoog tempo: met 60 procent per jaar. De afgelopen vijf jaar vertienvoudigde de totale hoeveelheid digitale informatie tot 281 miljard gigabytes, oftewel 45 GB per aardbewoner. Het digitale universum dijt zo snel uit, dat het gewoon niet meer lukt om alle gegevens permanent te bewaren. De wereldwijde opslagcapaciteit groeit namelijk niet even snel mee. De onderzoekers verwachten daarom dat in 2011 de helft van alle digitale informatie na een tijdje zal verdampen. Van het voetstuk In de Belgische it-sector broeit er wat: hoogoplopende discussies over werkdruk en vergoeding voor overuren, protesten tegen outsourcing, vakbondsacties, stakingsdreigingen. Wat is er aan de hand bij de zuiderburen, waar ze in de it-sector evenmin gewend zijn aan sociale onrust. Volgens de werkgeversorganisatie Agoria gaat het om geïsoleerde gevallen, door de vakbonden opgeblazen om zieltjes te werven. Die gevallen zijn Centric, Atos Origin, Telindus Sourcing en iets langer geleden ook Proximus. Die analyse is wat te simpel, vrees ik. Ze gaat voorbij aan een fundamentele verandering die de it-sector doormaakt: de itprofessional is van zijn voetstuk gevallen en hij/zij begint dat nu te beseffen. Natuurlijk bestaat de professional nog altijd wiens baan ook zijn hobby is, die met hart en ziel bezig is met technologie, die bereid is om héél lange uren te kloppen als het project klaar moet zijn en vakmensen zijn te vervangen door een goedkope collega in azië die ook in het weekend klaarstaat om problemen op te lossen. Maar hij krijgt niet meer de waardering die hij vroeger kreeg. De magie rond het vak is weg. Een analist-programmeur of system administrator is gewoon een vakman, niet meer en niet minder. En bovendien nog een vakman die kan worden vervangen door een goedkopere collega in Oost-Europa of Azië. Natuurlijk is er ook de àndere it-professional. De nieuwe universitair geschoolde it-professional die technologische expertise combineert met businesskennis. Hij is tussen de 25 en de 35, rijdt in een dure leasebak en headhunters laten hem geen dag met rust. Die man hoeft zich geen zorgen te maken. Maar over hem gaat de onrust in België niet. Het gaat wel over die grote groep professionals met een hogeschooldiploma (en niet noodzakelijk in de IT). Hun salaris stijgt nog amper. Hun carrièreperspectieven zijn beperkt, terwijl ze wel blijven worstelen met een grote werkdruk en (op termijn) onzekere perspectieven. Dan borrelen op een gegeven moment toch de grote vragen op over de work-life balans op. In België laten nu de vakbonden hun stem horen. Sterker nog: de relatie tussen de it-bedrijven en de bonden is daar ondertussen ernstig verzuurd. Enerzijds accepteren bedrijven nog niet ten volle de legitimiteit van de bonden in deze sector; anderszijds dreigen bonden herhaaldelijk gedreigd met harde acties omwille van kleinigheden. Het is onwennigheid van beide kanten. De veranderde positie van itprofessionals vraagt een andere opstelling van werkgevers én werknemers. Misschien kan men daar in Nederland nog op anticiperen voordat er sociale onrust uitbreekt. nr 6 2 april

7 barc08_ad_277x190mm_itexec 15/2/08 10:16 Page 1 Innovation is fuzzy. Insight is sharp. Saas-aanbod Dell komt snel Na overnames van Everdream, Silverback en MessageOne heeft Dell meer duidelijkheid gegeven over zijn nieuwe dienstenaanbod. Nog dit jaar komen deze diensten in Europa op de markt. De network operation centers voor de Saas-diensten worden ondergebracht in de bestaande callcenters. Dell is zijn dienstentak aan het opbouwen omdat het concern als pc-bouwer de laatste tijd aanzienlijk terrein verloren heeft op zijn concurrenten. Het concern nam kort geleden het bedrijfje Message- One over, dat hosted diensten aanbiedt. Het was niet de enige overname van Dell die in het teken stond van it-diensten. Eerder kocht het bedrijf al Everdream (desktop management) en Silverback (monitoring) op. Silverback is inmiddels al van zijn oorspronkelijke naam ontdaan en gaat nu als Dell remote monitoring de markt op. Er is nu duidelijkheid over de lancering van deze diensten op de Europese markt. Het doel is nog voor het einde van dit jaar ermee te starten in de Emea-regio, zegt Diane Vanderschrick: Maar dat zal waarschijnlijk eerst in de drie grootste Europese landen Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk zijn. Het is dus niet waarschijnlijk dat deze diensten dit jaar al in de Benelux beschikbaar zijn. De Saas-diensten zullen zowel via Dell zelf als via resellers worden aangeboden. Ook dat is een breuk met het verleden omdat het voorheen zijn producten voornamelijk zonder tussenkomst van wederverkopers op de markt bracht. Trends emerge from nowhere and everywhere. Gartner pinpoints the ones that matter. Symposium/ITxpo in Barcelona is where the future comes into focus. Be there as Gartner unveils the Six Megatrends that will shape your career and the six imperatives they demand. Visit for the complete program and to register. 650 analysts worldwide 60,000 clients Distilled into one event IBM wil enterprise mashups beveiligen IBM lanceert technologie om toepassingen te beveiligen die gegevens en programmacode van verschillende bronnen op internet combineren. De software wordt open source. IBM s SMash technologie, dat staat voor Secure Mashup, laat toe dat twee softwarecomponenten met elkaar communiceren, maar houdt code en data van elk van die componenten gescheiden. Het uitwisselen van gegevens tussen twee componenten vindt plaats door een beveiligd kanaal. Dat moet onder meer vermijden dat externe Javascript code, die via een mashup het bedrijf binnenkomt, daar bedrijfsgegevens steelt of vernietigt. IBM had al eerder laten weten dat het deze technologie aan de Openajax Alliantie zou schenken. Die Openajax Alliance is een organisatie die streeft naar interoperabiliteit tussen versies van Ajax (Asynchronous Javascript and XML). Naast IBM zijn ook onder meer Microsoft, Google, Adobe en Sun lid. SMash zou worden opgenomen in Openajax Hub 1.1. Die opvolger van het huidige Openajax Hub 1.0 zou over enkele maanden uitkomen en zou beveiliging toevoegen aan Ajax. De term mashup wordt al een tijdje gebruikt voor webtoepassingen die gegevens en programmacode van op verschillende plaatsen op het internet samenbrengen. Een bekend voorbeeld is Chicagocrime.org (nu Everyblock.com), een website die de criminaliteitsgegevens van de politiediensten uittekent op Google Maps. Recenter is het idee opgedoken om de mashuptechnologie toe te passen binnen ondernemingen. Zakelijke gebruikers zouden met publieke bouwstenen, eventueel gecombineerd met bouwstenen die de eigen it-afdeling hen aanreikt, hun eigen zakelijke toepassingen kunnen bouwen. Er wordt op dit moment een pittig debat gevoerd of mashups werkelijk een rol zullen spelen in de zakelijke IT. SMash lijkt mij zeker nuttig, maar ik stel mij de vraag hoeveel jaar het nog gaat duren voordat corporate IT mashups ziet als een integraal onderdeel van hun dienstenaanbod, zegt Guido Van Humbeeck, senior partner bij het Belgische it-bedrijf AE: Mashups zitten aan het begin van de hype cycle. Zeker in corporate IT. Net als bij open source software zal een bedrijf beleid moeten voeren dat aangeeft hoe deze technologie gebruikt mag worden in de organisatie. Van Humbeeck verwacht dat gebruikers in de toekomst aan zullen kloppen om deze technologie te mogen gebruiken. nr 6 2 april 2008 HP be concur reert druk pers Hewlett-Packard brengt een nieuwe lijn printers uit. Opvallend is de printer die het op moet gaan nemen tegen de offset drukpers. H P brengt de Inkjet Web Press op de markt die printen interessanter moet gaan maken dan offsetdrukken. Het apparaat kan A4-kleurenafdrukken per minuut maken, en tot 76 cm breed printen. HP wijst erop dat printen ten opzichte van offset op verzoek (on demand) kan en veel sneller is dan offset. Voor posters heeft HP een inkt ontwikkeld die blijft glimmen, ook wanneer deze wordt blootgesteld aan de elementen. Die inkt, Latex Ink, kan prima buiten worden toegepast. Daar kan de inkt tot drie jaar goed blijven, en achter glas tot vijf jaar. Voorlopig blijft deze techniek voorbehouden aan het bedrijfsleven; consumenten behoren voorlopig niet tot de doelgroep. Medio dit jaar gaat HP de nieuwe printers officieel aankondigen. 13

8 management vertrouwen krijg je niet door procedures Alignment-debat: bijdrage IT aan bedrijfsdoelstellingen moet voorop staan Door Sytse van der Schaaf met medewerking van Mirjam Hulsebos beeld Nico Boink Zorg voor een goede informele dialoog tussen it en de rest van de organisatie en verwacht niet teveel succes van procedures en regeltjes. dat zijn de belangrijkste aanbevelingen die naar voren kwamen in een debat met zes experts over het onderwerp business it alignment. Sytse van der Schaaf it executive hoe kun je de inzet van it verbeteren? Rob Poels Twijnstra Gudde Veel organisaties concentreren zich op het aanpassen van hun procedures en het werken volgens de laatste modellen om tot een betere inzet van hun IT te komen. Wat blijkt is dat deze harde interventies weinig effect hebben. Ze worden veel toegepast want zowel de business als IT vinden deze structuren comfortabel. Het echte verschil je ziet dat in organisaties waar directeuren wel aanzienlijke tijd en moeite voor it uittrekken de cio vaak een bredere functie heeft, zegt rob Poels, partner bij twijnstra Gudde. naast it is zo n persoon bijvoorbeeld verantwoordelijk voor operations. natuurlijk is en blijft it wel een vak, maar de vakman die dat uitvoert moet wel snappen waar de toegevoegde waarde van it voor het bedrijf nu precies in zit. wordt gemaakt met minder ingrijpende interventies. Je kunt bijvoorbeeld een it er een paar weken stage laten lopen op een afdeling waar je later een systeem voor gaat bouwen of aanpassen. Deze persoon leert dan de omgeving kennen, waarin het systeem moet gaan functioneren. De betrokken afdeling ziet met eigen ogen dat er iets gaat gebeuren en besluit om deze persoon zoveel mogelijk informatie te geven. De it er gaat niet zelf iets verzinnen, maar loopt naar de juiste persoon toe voor overleg. Een ander voorbeeld is een buddysysteem waarbij iemand van IT en iemand uit de business eens per maand bij elkaar komen, samen koffie drinken en elkaar vertellen waar ze mee bezig zijn. Dit zijn voorbeelden van hele simpele maatregelen die een groot verschil maken. Jacco Schonewille Norfolkline Ik ben het met je eens dat veel organisaties misschien teveel aandacht geven aan formele structuren, maar volgens mij geeft dat aan dat veel organisaties nog niet zover zijn met een goede inzet van IT. Het is ook mijn ideaal om de relaties tussen de it-afdeling en de rest van de organisatie zo goed te krijgen dat we op deze manier met elkaar omgaan. Om daar te komen moet je alleen wel eerst je processen en modellen op orde hebben. Bij Norfolkline moeten er nog een aantal dingen op hun plek vallen voordat dit stagelopen en een buddysysteem echt toegevoegde waarde hebben. Rob Poels Twijnstra Gudde Het is niet zo dat procedure-aanpassingen en het informeel informatie uitwisselen tot verschillende fases behoren, je kunt en moet ze juist naast elkaar gebruiken. Als je bijvoorbeeld een service level agreement opstelt, ben je bezig met een procedure. Als je twee jaar uittrekt om deze overeenkomst in goed overleg op papier te krijgen, dan zorg je er tegelijkertijd voor dat de it-afdeling in gesprek blijft met de andere afdelingen. Het gaat dus niet zozeer om het ontwikkelen van structuren maar vooral om hoe je die inpast. Lineke Sneller interface europe Sla s zijn een voorbeeld van procedures die in veel gevallen overboord kunnen. Extern zijn ze misschien nog wel nodig om afspraken af te dwingen, maar wat heeft het voor zin om interne afspraken formeel vast te leggen met handtekeningen en boeteclausules? Het is niet zo dat als het netwerk plat gaat ik een maand geen salaris krijg. Het is geen doel op zich om pakken papier te maken die niemand leest. Het doel van Interface Europe is om tapijttegels te maken. De organisatie werkt vanuit dertig locaties, waarvan vier productievestigingen en de rest zijn verkoopkantoren. Als een netwerk op een productielocatie plat gaat, is dat een heel ander probleem dan wanneer het computersysteem van een verkoopkantoor uitvalt. Die verkopers kunnen thuis verder werken. De mensen in die fabrieken natuurlijk niet. Dick Rinkes Pecoma Ik zie dat in veel organisaties sla s nog heer en meester zijn. Dat werkt verstikkend omdat het een doel op zich wordt om deze overeenkomst te halen in plaats van dat IT daadwerkelijk bijdraagt aan bedrijfsdoelstellingen. Als je wel met sla s aan de slag wilt blijven, dan moet je ze inderdaad aan businessdoelstellingen knopen, zoals een priotering van de netwerkbeschikbaarheid. Niet de uptime van het netwerk is het doel, maar het feit dat de machines in de fabriek niet stil komen te staan. Onno Hektor V-Work Dat klopt, maar daar heb je wel goede managers voor nodig. Het gaat fout in organisaties waar het proces tot in de puntjes is ingericht omdat de ceo zelf geen verantwoordelijkheid durft te nemen. In dat type organisatie is het proces leidend. De oorzaak ligt vaak in een gebrek aan kennis. Heel veel directeuren weten wel dat ze vrachtwagens nodig hebben om hun spullen op de juiste plek af te leveren, maar ze weten niet wat ze van IT kunnen verwachten. Ze hebben dus ook geen idee hoe ze met IT hun proces efficiënter kunnen inrichten. In dat soort bedrijven wordt heel gemakkelijk voor SAP gekozen als basis voor het hele bedrijfsproces. De organisatie moet zich vervolgens maar aan dat systeem aanpassen. Slechte communicatie is een belangrijke oorzaak van dit soort misstanden. Er zijn maar heel weinig directeuren die wel eens praten met hun it-manager of cio. Dat is natuurlijk een uitermate belangrijke aanwijzing waarom het nu precies fout gaat. Jonathan Koopmans IBM Volgens mij is de plek van de it-functie in de hiërarchie heel erg belangrijk. Rapporteert de it-manager aan de financieel directeur of zit hij zelf als cio in het management team. Dat zal veel verschil uitmaken voor de inzet van IT. Dit is voor mij het bewijs dat goede procedures heel erg belangrijk zijn om de business IT alignment te verbeteren. Rob Poels Twijnstra Gudde Als je een directeur hebt die gelooft in de toegevoegde waarde van IT, dan maakt de plek in de hierarchie niet zo heel veel uit. Een directeur die zegt dat hij IT belangrijk vindt, een hele goede itmanager aanstelt en zich vervolgens terugtrekt door business it alignment als stapjes in een piramide te benaderen kun je als it-afdeling snel onderkennen of je verder komt dan alleen operationele zaken, zegt jacco Schonewille cio norfolkline. er zijn heel veel bedrijven bij wie de basis niet klopt. je kunt dan mooie verhalen hebben over de toegevoegde waarde van it, maar dat kun je nooit waarmaken omdat de basis niet functioneert. kan heel gevaarlijk zijn. Als je als it-manager in deze situatie niet oppast wordt je afdeling al snel het afvalputje van problemen. Aan de andere kant is een cio in het hoogste bestuur ook geen garantie. Mag deze cio bijvoorbeeld meepraten over businessproposities en wordt hij dan ook serieus genomen? Je ziet dat in organisaties waar directeuren wel tijd en moeite voor IT uittrekken de cio vaak een bredere functie heeft. Naast IT is zo n persoon verantwoordelijk voor operations, of voor marketing en sales. Natuurlijk is en blijft IT wel een vak en moet je daar een aparte vakman voor je hebt wel procedures nodig om iets goed uit te kunnen voeren, meent jonathan koopmans, manager it strategy practice benelux IBM. het is niet of-of, maar en-en. de staat van dienst van je organisatie is wel degelijk gerelateerd aan de professionaliteit en de kwaliteit van je procedures. je ziet maar al te vaak dat zaken mis gaan omdat men bijvoorbeeld stappen in het testplan is vergeten. in huis hebben, deze functionaris moet alleen wel snappen waar de toegevoegde waarde van IT voor het bedrijf nu precies in zit. Dat kan door hem of haar een bredere portefeuille te geven. haal meer uit uw ict Rob Poels, partner bij Twijnstra Gudde, heeft voor zijn promotieonderzoek twee jaar geleden bij tien financiële dienstverleners onderzocht hoe deze organisaties hun IT op de business hebben afgestemd. Hij kwam daar in de praktijk tegen dat organisaties die hun IT goed inzetten, beter bleken te presteren. Niet zozeer harde interventies zoals procedures en modellen maakten het verschil, maar vaak juist onthutsend simpele interventies als it ers stage te laten lopen voordat een systeem gebouwd wordt. Poels boek Haal meer uit uw ICT, interventies die ertoe doen (isbn ) is een handelseditie van zijn promotie. >> 14 nr 6 2 april 2008 nr 6 2 april

9 management discussieer mee Deze tekst is de neerslag van het ronde tafel debat over business IT alignment dat de redactie van IT Executive op vrijdag 7 maart organiseerde in MediaPlaza. Ook voor de volgende serie debatten is de redactie op zoek naar itmanagers die graag een goed gesprek aangaan. De onderwerpen die aan bod komen zijn unified communications, service oriented architectures en it-investeringen. Wil je meer informatie stuur dan een naar it-redactie@ kluwer.nl Lineke Sneller Interface Europe Dat zie ik in mijn eigen situatie terug. Van huis uit ben ik verantwoordelijk voor de IT. Een paar jaar geleden heb ik de verantwoordelijkheid voor financial accounting erbij gekregen. Dat is denk ik een belangrijke reden waarom ik in het geheel geen tegenstelling tussen IT en de business ervaar. Ik merk daardoor inderdaad wel beter dat IT een echt vak is. Maar dat wil niet zeggen dat je je als it er niet met de business moet bemoeien. Volgens mij is de inzet van IT afhankelijk van de branche of de soort organisatie waarin je opereert. heel veel directeuren hebben geen idee hoe ze met it hun proces efficiënter kunnen inrichten, zegt Onno hektor, managing partner van v-work. in dat soort bedrijven wordt heel gemakkelijk voor SaP gekozen als basis voor het hele bedrijfsproces. Slechte communicatie is een belangrijke oorzaak van misstanden. er zijn maar heel weinig directeuren die wel eens praten met hun it-manager of cio. dat is natuurlijk een uitermate belangrijke aanwijzing waarom het nu precies fout gaat. Jacco Schonewille Norfolkline Ik ben een it er en heb niet de ambitie om de business te gaan runnen. Andersom moet dat ook zo zijn. IT is een moeilijk vakgebied. Dat neemt niet weg dat je niet kunt samenwerken. Je moet alleen niet op elkaars stoel gaan zitten. Neem bijvoorbeeld service oriented architectures. Je moet niet de ambitie hebben om dit inhoudelijk uit te willen leggen aan andere managers als je een investeringsvoorstel wilt onderbouwen. Je moet alleen aangeven dat je geld nodig hebt om de IT efficiënter te organiseren. Ik weet ook niet alles van financiële constructies. Dat is ook niet nodig. Zo is het met IT net zo. In mijn portfolio zitten tal van zaken die niet zo transparant zijn en dat wil ik graag zo houden. Sytse van der Schaaf it executive kan ik hieruit concluderen dat communicatie niet zo n belangrijk issue is? Lineke Sneller Interface Europe Communicatie is sterk gerelateerd aan vertrouwen. Je hebt vertrouwen nodig van je collega s, zeker als je het hebt over migraties waar je alleen maar de mist mee kunt ingaan en weinig kunt winnen. Zachte interventies werken dan juist wel goed. Rob Poels Twijnstra Gudde Daar ben ik het mee eens. Vertrouwen krijg je niet door procedures. Als je een soa wilt implementeren en je hebt al eerder een groot project goed uitgevoerd, dan hoef je de business niet uit te leggen wat een soa is. Dan zeggen mensen: het is goed, we vertrouwen jou. Jonathan Koopmans IBM Je kunt dit ook omdraaien. Je hebt wel procedures nodig om iets goed uit te kunnen voeren. Het is niet of-of, maar en-en. De staat van dienst van je organisatie is wel degelijk gerelateerd aan de professionaliteit en de kwaliteit van je procedures. Je ziet maar al te vaak zaken mis gaan omdat men bijvoorbeeld stappen in het testplan is vergeten. Iedereen kent wel de situaties waarvan je denkt: hoe is het mogelijk dat zoiets gebeurt. Als iedereen zich aan de procedures had gehouden, zou dit nooit gebeurd zijn. Onno Hektor V-Work Als je die redenering heel ver doorvoert, dan kun je geen organisatie meer runnen. Het moet in balans blijven en daarin speelt communicatie een essentiële rol. Het gaat erom hoe je een organisatie aanstuurt. Als je heel rigide vasthoudt aan alle procedures, krijg je een onwerkbare situatie. Een te rigide proces is in mijn ogen een voorbeeld van incompetent management. Wat gebeurt er met al die kilo s hersenen als je alles in een vast proces wilt stoppen? Mensen die HBO- of universitair geschoold zijn willen nadenken over hun vak. Wat gebeurt daarmee als je die in een proces stopt en zegt: zo moet je het doen? Die mensen gaan weg. Jonathan Koopmans IBM Het gaat ook om en-en. Voor operational excellence heb je goed gedefinieerde processen nodig. Deze processen vormen een soort toegangskaart om überhaupt een geloofwaardig gesprekspartner te zijn voor de business. Ze vormen een basisvoorwaarde voor succes. Lineke Sneller Interface Europe De IT moet inderdaad zijn operationele zaken op orde hebben. Anders kom je nooit ergens anders aan toe. Daarna komen projectmatige veranderingen. Aan top staan de zaken met een strategische toegevoegde waarde voor de organisatie, zoals een nieuw distributiekanaal. In mijn eigen organisatie hebben we het bijvoorbeeld mogelijk gemaakt om stalen via internet te bekijken. Jacco Schonewille Norfolkline Door business IT alignment als stapjes in een piramide te benaderen kun je snel onderkennen of je verder komt dan alleen operationele zaken. Als de basis niet klopt kun je mooie verhalen hebben over de toegevoegde waarde van IT, maar kun je dat nooit waarmaken. Neem bijvoorbeeld de overstap op een nieuwe infrastructuur. Heel veel bedrijven kunnen dat niet. Wat me zorgen baart is dat ook de meeste consultancybedrijven en integratoren de plank hiermee misslaan. Het is bij nieuwe infrastructuur vaak heel moeilijk uit te leggen wat er zo complex aan is. In mijn ogen is infrastructuur geen business. Het is IT. Dat betekent ook dat je als it-afdeling zelf beslissingen op dit vlak moet nemen. Onno Hektor V-Work Maar als je wilt investeren in IT, is het dan niet normaal dat je minimaal aan de business kunt uitleggen wat die nieuwe technologie voor ze gaat doen? Als de algemene houding is dat IT hooguit de zaken wat efficiënter moet organiseren, dan moet je vooral niet teveel investeren. Maar als de houding is dat IT innovatie faciliteert, dan is dat een heel ander verhaal. In het hart gaat de alignmentdiscussie niet over infrastructuur, maar over applicaties. Het gaat over de vraag of de verkoopafdeling liever werkt met Siebel of met Salesforce.com. Jacco Schonewille Norfolkline Dat onderscheid tussen infrastructuur en applicaties is er inderdaad. De business moet de functionaliteit voorschrijven die ze nodig hebben. Ze moeten alleen niet gaan nadenken over welk product ze willen. Ook hier is vertrouwen weer cruciaal. Als er vertrouwen is dat het selectieteam de beste applicatie kiest, dan gaan ook de mensen die zelf al een voorkeur hadden voor een bepaald systeem wel overstag als de keuze bij een ander systeem komt te liggen. Rob Poels Twijnstra Gudde Dat klopt. Om een dialoog goed te kunnen voeren, heb je de juiste houding nodig. Typische karaktereigenschappen zorgen voor een verkeerde houding. Managers denken in termen van kansen, it ers denken aan alles wat mis kan gaan. Dat zit ingebakken in hun aard en functie. Als je als it er de houding aanneemt: ik begrijp wat je wilt, laten we er samen naar gaan kijken, krijg je een heel andere discussie dan wanneer je begint met het reduceren van onzekerheden. Je moet als it er mee in de denkwijze van andere managers. Bedenk alleen wel dat deze mensen anders in elkaar zitten. Een manager is niet in de wieg gelegd om te ordenen. Een it er is daar bij uitstek geschikt voor. Ik sprak eens iemand die zei dat managers en it ers alleen met elkaar kunnen praten als je er een intermediair tussen zet. Ik ben in mijn onderzoek ook heel veel intermediairs - of bruggenbouwers - tegengekomen. Neem bijvoorbeeld het woord klant. Voor iedereen in de business is de klant de persoon die voor de omzet zorgt. Alleen it ers zien interne afdelingen als klant. Dick Rinkes Pecoma Het klopt dat jargon soms voor spraakverwarring zorgt. Maar er is ook heel veel vooringenomenheid dat it ers en andere managers niet met elkaar kunnen praten. Vergeet niet dat er mensen zijn die met het in standhouden van deze dialoog hun brood verdienen. Zij hebben er alle belang bij om de mythe in stand te houden. Sytse van der Schaaf Wanneer is de discussie over business it alignment afgelopen? Onno Hektor V-Work Er komt een hele nieuwe generatie managers aan met wel veel kennis van en ervaring van IT. Informatietechnologie wordt door hen niet gezien als een noodzakelijk kwaad, maar als belangrijkste ingrediënt om organisaties te veranderen. Deze discussie zal dus snel verleden tijd zijn. Rob Poels Twijnstra Gudde In het verleden draaide business IT alignment om de vraag of de systemen doen wat ze moeten doen. Toen functioneerden die systemen nog als eilanden in een organisatie. Nu gaat de discussie om het verhogen van de toegevoegde waarde van IT voor het hele bedrijf. Dat is een vraagstuk van een heel de basis moet inderdaad in orde zijn, zegt lineke Sneller director it and Financial accounting bij interface europe. er is niets dodelijkers dan een blackberry die het niet doet tijdens een boardmeeting. de it zal zijn operationele zaken op orde moeten hebben. anders kom je nooit ergens anders aan toe. andere orde. Dat vinden we op dit moment nog lastig. Nu is de gemiddelde it-manager nog volop bezig de infrastructuur op orde te krijgen en de vele honderden applicaties terug te brengen tot enkele tientallen. In feite is hij een saneerder. Maar een saneerder is niet per definitie geschikt voor het faciliteren van nieuwe ontwikkelingen. Gelukkig wordt de dialoog wel steeds beter en leren organisaties veel. Er is alleen nog een lange weg te gaan. Van links naar rechts: Rob Poels, Dick Rinkes, Onno Hektor. 16 nr 6 2 april 2008 nr 6 2 april

10 Charles Groenhuijsen column Orders van de baas: We luisteren wel maar horen niks Organisatie: Netwerkevent - Gartner Symposium/ITxpo Barcelona Bouw aan uw netwerk in Casa Holanda Het Nederlandse Netwerkevent tijdens Gartner Symposium/ITxpo Barcelona 13 mei uur Carpe Diem Lounge Club, Passeig Marítim de la Barceloneta Gratis toegankelijk Voor meer informatie over Casa Holanda, bel Rob de Kleijnen: Voor meer informatie over het symposium: Powered by: Amerikaans voorbeeldje: De baas zegt: Waarom staat meneer Johnson nog steeds als verkoper op de loonlijst. Hij bedoelt: Geef die man een promotie. Maar de volgende dag heeft de overijverige personeelschef meneer Johnson op staande voet ontslagen (dat kan in de VS!). Orders van de baas. De PZ-man had begrepen dat de directeur hem snel kwijt wilde. Foutje... Het omgekeerde kan ook. De baas bedoelt wél: Weg met die vent. Maar Johnson krijgt van PZ een loonsverhoging en dito promotie. Vraag aan managers of ze goed communiceren met hun ondergeschikten. Wat denkt u het antwoord is? Inderdaad. Niks mis mee. Picobello in orde. Liefst 97 procent zegt dat ze goed contact met hun medewerkers houden, blijkt uit onderzoek. De boodschap was onherkenbaar verhaspeld Maar hoeveel van die medewerkers zijn het eens met deze blije conclusie van hun perfect communicerende manager. U raadt het al: geen 97 procent maar slechts 25 procent vindt dat de baas goed communiceert. Achter deze simpele constatering gaat veel leed schuil. Bij de baas én bij de werknemer. Kent u dat spelletje waarin je test hoe goed mensen informatie doorvertellen? Wij deden het op kinderpartijtjes. Je moest een eenvoudig verhaaltje aan de ander doorvertellen. Aan het einde van de rij was de boodschap onherkenbaar verhaspeld. Gaat het op ons werk beter? Tuurlijk niet. We luisteren wel maar horen vaak niet wat er gezegd wordt. Die miscommunicatie neemt dramatische proporties aan als we iets níet of juist wél willen horen. Of als we de pest hebben aan opdrachten en die omvormen tot ze ons beter bevallen. Slecht werk, Groenhuijsen! Ik werk al meer dan 25 jaar bij de televisie, en schrijf boeken en columns. Kijkers en lezers herinneren zich wat ik gezegd of geschreven heb. Of beter: Ze dénken dat ze weten wat ik beweerde. Maar vaak is de waarneming van de kijker zo ingekleurd en vertroebeld dat elke overeenkomst met wat ik echt betoog op louter toeval berust. Soms is dat frustrerend. Ik herinner me een nijdige recensie in Het Parool over een interview dat ik als presentator van Nova had gehad met een oud-hoofdredacteur van HP/De Tijd. Slecht werk, Groenhuijsen! Jammer, jammer. Ik had de brave man helemaal niet geïnterviewd. Nooit ontmoet zelfs. Gek he? Het maakt je als journalist bescheiden. En verder? Ach, ik word niet betaald voor wat u wel of niet onthoudt van wat ik zeg, schrijf of bedoel. Stijve verbijstering Maar een leidinggevende is daarvan wél afhankelijk. Zijn medewerkers moeten immers correct uitvoeren wat hij vraagt. Maar de medewerkers snappen vaak helemaal niet wat de baas wil. Dan doen ze dingen die hij níet wil en laten ze juist na wat hij wél had gevraagd. Puinhoop dus. Mark Redmond, een Amerikaanse professor die hiervan zijn vak heeft gemaakt, zegt: Bij het luisteren laten we informatie weg omdat we niet ieder woord kunnen onthouden. Als we de informatie herhalen voegen we dingen toe die de betekenis van de oorspronkelijke boodschap volkomen ondersteboven gooien. Neem uw hoogste baas. Die legt iets uit aan zijn topmanagers. Die vertellen het aan lagere managers. Die brengen de boodschap weer over aan afdelingshoofden die er met de medewerkers tijdens de koffie genoeglijk over napraten. Als de hoogste baas daarbij zat, zou hij met stijve verbijstering luisteren: Gaat dit over wat ik heb gezegd? Niet fijn dus. Het wordt nog erger: Want wat doen bazen om communicatie te verbeteren? Inderdaad: consultants inhuren. Die profiteren met maximale uurtarieven van deze minimale communicatie. Ze komen met ingewikkelde adviezen want eenvoudige adviesjes leveren te weinig declarabele uren op. En dan begint de fatale cyclus van miscommunicatie opnieuw. Want de baas leest het lijvige advies, pikt eruit wat hem bevalt en vergeet heel handig de rest. Tegen de tijd dat medewerkers erover horen is er weinig meer van het oorspronkelijke advies over. Vindt de consultant dat erg? Welnee, waarom zou hij? Het enige feit dat onwrikbaar overeind blijft, is immers zijn torenhoge rekening. Maar geloof me: 97 procent van de managers betaalt die nota met liefde. Want de consultant heeft potjandrie wél wat bereikt: Voortaan gaat de interne communicatie nóg beter! Charles Groenhuijsen nr 6 2 april

11 management Meer overzicht over uw breedbandnetwerk is dichterbij dan u denkt Effectieve leiders zijn bedreven in meerdere managementstijlen Contraproductieve prestatiedrang Overmatige prestatiedrang van managers kan schadelijk zijn voor de prestatie van de organisatie. Hoe doe je het als manager wél goed? D e wens om te presteren is een belangrijke drijvende kracht achter elke succesvolle organisatie. Op zich is er dus niks mis met een focus op prestaties. Het gaat echter fout als de nadruk te véél op het leveren van prestaties komt te liggen. Dat lijkt steeds vaker het geval te zijn in organisaties, constateren drie consultants van Hay Zes management stijlen 4. Participerend samenwerkende en democratische be1. Opdrachtgever - beveel-ennadering, waarbij de manager stuurgedrag, waarbij execuanderen betrekt bij de besluittives mensen vertellen wat ze vorming. Effectieve stijl voor moeten doen, hoe ze het moehet ontwikkelen van vertrouten doen en wat er gebeurt wen en consensus, vooral als als ze daar niet in slagen. het team bestaat uit zeer comgeschikte stijl in crisistijd petente individuen en als de en voor sturing van slechte leider beperkte inhoudelijke presteerders, maar smoort uitkennis heeft of niet beschikt eindelijk de creativiteit en het over formele macht/gezag. 5. Gangmaker leading by initiatief. 2. Visionair dwingende stijl, example and personal hewaarbij de leider helder aanroics. Hoge normen hanteren geeft wat de uitdagingen en en ervoor zorgen dat die worverantwoordelijkheden van den gehaald, al moet je het mensen zijn binnen de context werk daarbij zelf uitvoeren van de algehele richting en wat managers met deze stijl strategie van de organisatie. ook vaak doen. Deze typische 3. Affiliërend de nadruk ligt overprestatiestijl kan op de niet op het werk maar op de korte termijn effectief zijn medewerker en zijn emotionemaar werkt op de langere terle behoeften, met een neiging mijn demoraliserend. 6. Coaching betrokkenheid bij om conflicten te vermijden. Effectieve stijl bij werknemers de professionele ontwikkeling die in een persoonlijke crisis en mentoring van medewerof stressvolle situatie (zoals kers op de langere termijn. saneringen) verkeren en dan Krachtige maar weinig gevooral in combinatie met een bruikte stijl die onderdeel zou visionaire, participerende of moeten zijn van het repertoire coachende stijl. van elke manager. 20 nr 6 2 april 2008 hun leiderschapsstijl beïnvloedt. Vervolgens moet de overpresteerder zijn prestatiedrang zien te kanaliseren in een nieuwe en niet-destructieve managementstijl. Dat wil zeggen: een stijl die (1) minder dwingend is en coöperatiever is, (2) meer gericht is op beïnvloeden in plaats van op sturen, commanderen en dirigeren en (3) meer gericht is op mensen en minder op cijfers en resultaten. Effectieve managers focussen uiteraard ook op prestaties. Het verschil met de overpresteerders is dat zij zich Elke stijl heeft zijn sterke en zwakke punten Group. Er zijn steeds meer overachievers: overpresteerders die enorm gericht zijn op de prestatie van hun eigen afdeling of eenheid, bijvoorbeeld in termen van kosten- of verkooptargets. Wat is je drive? Bij overmatige prestatiedrang komt de menselijke kant in het gedrang. Dat wil zeggen: overpresteerders commanderen vaak en hebben een sterk sturende en dwingende managementstijl. Ze zijn niet gericht op coachen en samenwerken. En daar worden hun ondergeschikten niet vrolijk van. De moraal en teamprestatie zakken in, met alle gevolgen van dien. Hoe voorkom je dat sterke prestatiedrang destructief uitpakt? Allereerst zullen managers die er last van hebben dat bij zichzelf moeten herkennen. Daarna kunnen zij kritisch nagaan wat hun diepere drive is, en hoe die daarnaast óók richten op werken met en via anderen. Zij zetten sterke teams op, coachen en richten zich op verbetering van de capaciteit van de hele organisatie, dus niet slechts hun eigen eenheid. Iets dergelijks als de beste managementstijl bestaat niet. Elke stijl heeft zijn plussen en minnen. Zo is de directieve aanpak nuttig in tijden van crisis, of als je iemand moet managen die slecht presteert. Maar managers die te allen tijde voor deze aanpak kiezen, onderdrukken het initiatief en de innovativiteit van hun mensen. En gangmakers kunnen op de korte termijn resultaat opleveren maar kan werknemers op den duur demoraliseren en uitputten. Effectieve leiders zijn bedreven in alle zes de leiderschapsstijlen (zie kader). Zij stemmen hun stijl af op de situatie. Bron: Harvard Business Review

12 bekijk het eens van een afstandje De cruciale trends op een rijtje Businessomgeving steeds kwetsbaarder Wat zijn de belangrijkste wereldwijde trends van dit moment en wat kunnen organisaties nu doen om de kansen die daar straks uit voortvloeien te grijpen? D Adv vodafone Vaak worden dingen overzichtelijker als je ze van een afstand bekijkt. Uw breedbandnetwerk bijvoorbeeld. Dat netwerk is essentieel voor uw bedrijf en daarom wilt u altijd in één oogopslag kunnen zien hoe het erbij ligt, zodat u het optimaal kunt beheren. Maar het kan veel eenvoudiger: kies voor TNF. De enige partner die u een volledig beheerd netwerk levert én u 100% inzicht geeft in de status, zodat u altijd overzicht houdt. U heeft dus geen zorgen meer en er is veel meer ruimte om u met zakendoen bezig te houden. Wilt u het ook eens van een afstand bekijken? Ga dan naar vodafone.nl/tnf of bel +31 (0) e experts hebben vaak van alles te melden over wat de belangrijke ontwikkelingen zijn die businesses en markten gaan beïnvloeden. Maar zelden legt iemand uit welke stappen organisaties moeten nemen om hierop te anticiperen. Want elke trend biedt nieuwe kansen. Accenture heeft onderzocht wat de belangrijkste mondiale trends zijn in sociaal, zakelijk en technologisch opzicht én geeft aan hoe bedrijven hierop kunnen anticiperen. Een belangrijke tendens is de permanente, steeds meer alomtegenwoordige informatieconnectiviteit. Bedrijven weten steeds meer over klanten en klanten weten ook steeds meer over bedrijven, producten en diensten. En, niet onbelangrijk, over prijzen. Bedrijven moeten drie dingen doen om op deze trend te anticiperen. Ten eerste: houd je concurrentievoordeel vast door prijstransparantie tegen te gaan, bijvoorbeeld door producten en diensten te bundelen tot pakketten die echte meerwaarde bieden. Ten tweede: creëer businessen marktinzicht in real time, met als doel het concurrentiespel te veranderen. Er zijn steeds geavanceerdere analytische tools en software op de markt waarmee dat kan. Denk aan toeleveringsketenanalyse à la Wal-Mart of Dell. Ten derde: zet de context en de aard van het werk zodanig op dat de productiviteit van medewerkers omhoog gaat en dat het soort samenwerking wordt gestimuleerd dat tot waardevolle innovaties leidt. Een belangrijk trefwoord hierbij is: sociale netwerken (met technologieën als blog- en wikisoftware). Een andere belangrijke trend is de steeds complexere en kwetsbaardere businessomgeving. Van hacking en phishing tot terrorisme en oorlog. Informatietechnologie speelt een essentiële rol spelen in het beveiligen van die omgeving. Bedrijven kunnen op deze trend anticiperen door hun business te beveiligen. Ontwikkel bijvoorbeeld mirrorsites voor de missiekritieke systemen van de onderneming. Ook moeten bedrijven proberen om, waar relevant, beveiligingselementen (tegen fraude, identiteitsdiefstal, virussen enzovoort) te bouwen in hun producten en diensten. Nog een cruciale trend is het toenemend tempo van de globalisering. Belangrijke bedrijfsfuncties - van IT en productie tot verkoop kunnen bijna overal ter wereld worden uitgevoerd, en dat biedt onder meer enorme mogelijkheden om de kosten te optimaliseren. Het betekent dat bedrijven een mondiaal netwerk van locaties moeten creëren waarin elke locatie maximaal wordt benut voor de bedrijfsfunctie of operatie waar die locatie het meest geschikt voor is. Let op: er is meer in het leven dan kostenbesparing. Whirlpool bijvoorbeeld maakt zijn magnetrons in ZuidChina, maar zijn wasmachines in Duitsland - vanwege het hoge niveau van de technologie en het personeel daar. Bron: Outlook Houd concurrentievoordeel vast door prijstransparantie tegen te gaan Nog meer trends - Kortere tijdbestekken in de besluitvorming. Er moet sneller worden beslist terwijl de benodigde informatie niet snel genoeg beschikbaar is. Gebod: ontwikkel de capaciteit tot realtime prestatiemanagement. - De opkomst van Brazilië, Rusland, India en China. Gebod: bereid je erop voor om in deze landen te concurreren in de voor jouw business geschikte bedrijfstaksegmenten. - Kleiner wordende windows of profitability. De marktdominantie van innovatieve (first-mover)producten is van steeds kortere duur. Gebod: innoveer of crepeer. - Snel veranderende bedrijfstak- en marktgrenzen. Gebod: anticipeer via snel uitgevoerde overnames en desinvesteringen. - Groeiende publieke eis van transparantie en goed bestuur. Overheid, werk- nemers en aandeelhouders eisen meer transparantie en striktere accountingen verslagleggingsnormen. Gebod: zie de nieuwe bestuursnormen niet als verplichting maar een kans. - Losbarsting van de life-sciences-economie. Er wordt steeds meer aan gezondheid en zorg uitgegeven: de bio-economie is in de maak. Gebod: vind of creëer én exploiteer de verbanden tussen je aanbod en de (betere) gezondheid van mensen. - Snel veranderende demografische situatie. Veel werknemers gaan de komende jaren met pensioen, wat leidt tot verlies van essentiële kennis en vaardigheden. Gebod 1: vergroot de productiviteit van elke werknemer. Gebod 2: focus op producten/diensten die de effecten van stadsconcentratie benutten of aanpakken (in 2030 leeft meer dan 60 procent van de wereldbevolking in steden). nr 6 2 april

13

14 management TOPMANAGERS EN KINDEREN Duitse topbestuurders zowel mannen als vrouwen zijn opvallend vaak ook thuis actieve baasjes: zij hebben bovengemiddeld veel kinderen. Hetzelfde geldt voor succesvolle organisatieadviseurs, advocaten, zelfstandigen en oprichters van bedrijven. Vanwaar de buitengewone voortplantingsdrang bij deze groepen? Volgens familiesocioloog Jan Kruse van de Universität Freiburg hebben deze mensen een al dan niet bewust verlangen om een dynastie te creëren. Het is de adel van de moderne tijd, zegt Kruse: cio als veranderingsmanager chief information officers verkeren in de ideale positie om te bepalen wat er anders en beter kan in de organisatie. De it-afdeling is in veel gevallen de enige afdeling die redelijk goed inzicht heeft in alle procedures en processen binnen de organisatie. De itmensen hebben namelijk contact met alle functies en bedrijfsonderdelen, van klantenservice en financiën tot inkoop, productie en marketing. Als sommige afdelingen een bepaald proces op hun eigen manier uitvoeren in plaats van op dezelfde manier, zien it-mensen dat dus. Deze inzichten kunnen dan worden gebruikt om bestuurders te adviseren over de aanpassing van processen en procedures. Dat concludeert Alex Cullen van Forrester Research op basis van gesprekken met een flink aantal cio s. Het impliceert dat cio s en it-managers in de ideale positie verkeren om het topmanagement (of bijvoorbeeld unit- of divisiehoofden) te informeren over efficiëntere manieren van werken. Natuurlijk moeten zij daarbij wel tactisch te werk gaan, want vaak ligt het nogal gevoelig bij leidinggevenden als je je op hun werkterrein begeeft. Des te belangrijker is het voor cio s en it-managers om goede relaties met hun collega s op te bouwen. Ook moeten zij bij hun contacten en adviezen geen it-jargon gebruiken, want managers in andere functies zijn vaak niet ingewijd in de it-terminologie. Communiceren doe je door de taal van de ander te spreken. Bron: Alex Cullen Forrester Research - Cio s: so you want to be a transformation agent / Infoworld.nl hoog mikken loont PROCESSEN VERBETEREN PRIORITEIT Voor it-beslissers is verbetering van de processen van de organisatie oftewel business process management - de belangrijkste prioriteit. Dat concludeert BEA Systems in een onderzoek. Bedrijven kunnen hierbij hun voordeel doen met bpm-suites, maar ze zijn nog terughoudend met het gebruik daarvan en kopen suites vooral om er kleinschalig mee te experimenteren. Toch groeit de markt voor BPM snel, van 500 miljoen dollar omzet in 2006 tot naar verwachting 6 miljard in Topmensen proberen gericht om hun eigen opvolgers te kweken, waarin zij eigenhandig van begin af aan en met grote kans op succes kunnen investeren. Met de aantekening dat de kans op geslaagde exemplaren toeneemt naarmate men meer kinderen maakt. Vandaar. Bron: Managermagazin E-BUSINESS VOOR DUMMIES Veel grote, volwassen ondernemingen hebben er moeite mee om te analyseren wat de kansen en moeilijkheden zijn die worden gecreëerd door internet. Amit Basu (verbonden aan de Southern Methodist University) en Steve Muylle (Vlerick Leuven Gent Management School) hebben een planningproces voor gevestigde ondernemingen opgesteld (en ook in de praktijk uitgetest) dat e-business in het juiste perspectief stelt en hanteerbaar maakt. Het planningproces voor e-business bestaat uit vier stappen: identificeren van mogelijke e- businessinitiatieven; analyseren van de functionele scope ervan; analyseren van de duurzaamheid van de concurrentievoordelen van e-businessinitiatieven (die als eigenschap hebben dat ze vaak makkelijk zijn te imiteren); prioriteren van deze initiatieven. Bron: MIT Sloan Management Review ict: meer dan handige tools Goede informatielogistiek is van strategisch belang voor de gehele organisatie. Informatielogistiek wordt steeds strategischer en wordt gezien als de verantwoordelijkheid van de gehele organisatie. Dat blijkt uit onderzoek van Motivaction en Doxis. De kwaliteit van de informatievoorziening is belangrijk voor de concurrentiepositie, efficiëntie en (klantgerichte) bedrijfsvoering van organisaties. Geen wonder dus dat beslissingen over informatielogistiek steeds vaker op bestuurskamerniveau worden genomen. Het impliceert dat de verantwoordelijkheid voor de informatiestromen naar álle sectoren binnen een organisatie wordt gedelegeerd. Dit proces blijkt over het algemeen echter moeizaam te verlopen, want het vergt een andere manier van werken. Medewerkers worden in hoge mate verantwoordelijk voor hun eigen informatielogistiek en het delen van kennis wordt steeds belangrijker. Maar veel organisaties hebben er moeite mee om hun mensen buiten hun eigen kaders te laten denken en werken. De aanwezigheid van draagvlak is essentieel. En dat draagvlak kan ontstaan als er een effectief ict- systeem is. Uit het onderzoek blijkt dat bij de aanschaf van ictsystemen steeds vaker eerst binnen de organisatie wordt geïnventariseerd wélke afdelingen behoefte hebben aan wélke informatie. Er wordt dus steeds meer gelet op de wensen en behoeften van de organisatie, minder op de tools die systemen bieden. De tendens is dat de invloed van ictafdelingen bij het ontwerp en de aanschaf van informatiesystemen afneemt en dat er steeds meer wordt gekeken naar wat de algehele informatievoorziening moet opleveren. managers die sterk geloven in operationele innovatie zijn succesvoller dan minder ambitieuze managers. Opvallend genoeg worden it en de informatiearchitectuur niet als belangrijke innovatiedomeinen beschouwd. O perationele-innovatiestrategie is in de eenentwintigste eeuw een belangrijk instrument in de bewapening van elk bedrijf. Sommige bedrijven innoveren zonder dat ze daartoe worden gedwongen door krachten van buitenaf. Deze proactieve innovatie levert ze een naar verhouding grotere winstgroei op. Dat stellen onderzoekers van The Economist Intelligence Unit vast. Zij ondervroegen wereldwijd 585 topmanagers. De EIU-onderzoekers signaleren een nieuw soort bedrijven: operationale innovators. Ruim de helft van de ondervraagden ziet een verandering in operationele strategie als middel om de prestatie te verbeteren; ruim de helft concludeerde achteraf ook dat de strategieverandering het gewenste effect had gesorteerd. De onderzoekers stellen vast dat managers die heilig geloven in operationele-innovatiestrategie succesvoller zijn dan minder ambitieuze managers. Dat impliceert dat organisaties die hun doelen op dit punt hoog stellen, beter presteren. De best presterende bedrijven hanteren zoals gezegd een proactieve operationele-innovatiestrategie: ze wachten niet totdat ze hun concurrenten kunnen imiteren maar verbeteren zich zodra ze de noodzaak daartoe bij Superieur beslissen de belangrijkste rol van leidinggevenden is goed geïnformeerde, wijze beslissingen nemen die tot het gewenste resultaat leiden. zichzelf vaststellen. Vaak worden operationele veranderingen geassocieerd met kostenbesparingen. Ten onrechte, zo blijkt: ze leiden vooral tot opbrengstgroei. Van de bedrijven die de afgelopen twee jaar innovatieve operationele veranderingen hebben doorgevoerd, meldt de meerderheid een opbrengstgroei die groter was dan die van de directe concurrent. Innovatie vindt voornamelijk plaats op het gebied van klantverwerving en afhandeling, r&d en productvernieuwing. IT en de informatiearchitectuur zijn relatief onbelangrijk. Ook de organisatiestructuur en het management worden niet als innovatieve elementen beschouwd. Bron: The Economist Intelligence Unit - Operational innovation: fortune favours the brave In de traditionele zienswijze is het nemen van een beslissing een geïsoleerde gebeurtenis: je neemt de beslissing en daarna ga je verder. Volgens managementgoeroes Noel Tichy (Ross School of Business) en Warren Bennis (Marshall School of Business) is goed leadership judgment echter een proces. Dat blijkt uit hun onderzoek, gericht op beslissingen over complexe zaken (bijvoorbeeld op strategisch niveau). Het beoordelings- en besluitvormingsproces begint met een goede voorbereiding: het identificeren en in een kader plaatsen van de kwestie waarover moet worden beslist en het mobiliseren en op één lijn krijgen van de belangrijkste betrokkenen. Daarna volgt de beslissing zelf, die duidelijk moet worden uitgelegd en toegelicht aan de betrokkenen. De derde stap is de beslissing uitvoeren, al doende leren en aanpassingen aanbrengen. Goede leiders blijven betrokken bij de uitvoering van hun beslissing, bieden support aan degenen die het besluit uitvoeren, stellen heldere mijlpalen vast en vragen om continue feedback. Bron: Harvard Business Review Bron: BEA Systems - State of the BPM market 2008 LIEF VOOR DIEF 70 procent van de bedrijven doet niets tegen stelende werknemers. De voorraad wordt niet geteld, er hangen geen beveiligingscamera s en er is geen uitgangscontrole. Dat blijkt uit onderzoek van de Nationale Vacaturebank. In slechts 11 procent van de bedrijven hangen beveiligingscamera s op het werk en wordt de voorraad regelmatig gecheckt. Bijna de helft van de werknemers neemt regelmatig bedrijfseigendommen mee naar huis, van pennen en nietmachines tot muizen, toetsenborden en software. LA FRANÇE ONTDEKT INTERNET Met de modernisering van het Franse presidentschap Sarkozy is in bepaalde opzichten een breuk met het verleden (her)ontdekt de Franse overheid ook internet. Zo is de presidentiële site Elysee.fr volledig gerestyled tot een web-tvachtige, zwaar op video gebaseerde site. De content zal voor minstens 60 procent uit video- en beeldmateriaal bestaan. Ook een site als premier-ministre.gouv.fr (de site van de premier) is gemoderniseerd. Dit alles onder het motto: Avec vous l administration se modernise. Bron: Stratégies 26 nr 6 2 april 2008 nr 6 2 april

15 management GEHEIM GROOTVERDIENERS Wat is het geheim van een succesvolle carrière en de bijbehorende verdiensten? Wat miljoenenverdieners gemeen hebben, is dat ze hun sterke punten uitspelen in plaats van aan hun zwakke punten te werken. Natuurlijk zul je ook heel erg goed moeten zijn in iets. Én je moet je specialiseren: binnen het reguliere bedrijfsleven komen behalve directieleden alleen specialisten aan een miljoen per jaar. Even belangrijk is om het niet te willen: je moet niet voor de poen gaan maar inhoudelijke doelen hebben, en een sterke drive die niets met geld te maken heeft. De grootste kans om geen miljonair te worden, heb je als je met alle geweld miljonair wilt worden. Bron: Managermagazin HET NETWERK VAN JE NETWERK Volgens de Belgische netwerkdeskundige Jan Vermeiren (Networking Coach) is de essentie van succesvol netwerken dat je geeft zonder iets terug te verwachten: Mensen denken te vaak op korte termijn. Ze komen iemand tegen en willen onmiddellijk iets gedaan krijgen van die persoon, zegt Vermeiren. Maar zo werkt dat natuurlijk niet: het gaat om de relatie op de lange termijn, de lange adem. Elk contact kan interessant zijn, want je weet nooit wie iemand kent. Vermeiren: De echte kracht van je netwerk zit in de tweede graad, namelijk het netwerk van jouw netwerk. Je wilt de mensen kennen die de mensen kennen, die je wilt kennen. Bron: Trends MANAGEMENT 2.0 Onze managementmethoden zijn antiek, vindt Gary Hamel, mede-uitvinder van het kerncompetentieconcept. Deze methoden brengen weliswaar discipline en efficiëntie, maar daarvoor wordt een hoge prijs betaald: creativiteit en initiatief worden in de kiem gesmoord, en het aanpassingsvermogen van organisaties wordt belemmerd. Hamel: Slechts weinig managers zien onder ogen dat internet ons antieke managementmodel overhoop gaat gooien. Menselijke inbreng is crucialer dan ooit. We zitten te springen om een managementsysteem dat het initiatief, de creativiteit en de passie van mensen. de wereld is niet plat businessboeken gaan als warme broodjes over de toonbank, maar hebben zelden iets nieuws te melden. uitzondering is redefining global strategy. Het gaat nog steeds goed met de economie, dus gaat het ook goed met de businessboekenverkoop. Na het barsten van de dotcom-zeepbel in 2001 zakte de boekverkoop ver terug. Sinds 2004 zit de omzet weer in de plus. Vallen er managementtrends te bespeuren als je bekijkt welke boeken het momenteel goed doen? Nee, totaal niet. Boeken als Think big and kick ass van Donald Trump (waarin hij onthult dat stoere man en voormalig Chrysler-generaal Lee Iacocca een huilebalk is), The age of turbulence (de onverwacht populaire memoires van Alan Greenspan) en The future of management (van managementgoeroe Gary Hamel) hebben niets met elkaar gemeen. Volgens The Economist zegt Hamel overigens niets zinnigs over de toekomst van management. Hij komt niet verder dan een paar open deuren die niets nieuws zijn voor iedereen die langer dan één minuut in het zakenleven heeft doorgebracht. Weliswaar geeft Hamel intrigerende case-studies van bedrijven als Google, Whole Foods Market en Gore-Tex, maar hij trekt daaruit geen conclusies en analyseert geen gemeenschappelijke factoren die verder gaan dan de constatering dat de inventieve oprichters van deze bedrijven allemaal op een businessschool hebben gezeten. Lezenswaardiger is Redefining global strategy, de nieuwste van Pankaj Ghemawat. Hij haalt daarin op overtuigende wijze de boodschap van Thomas Friedmans megahit The teams vleugels geven world is flat onderuit. Verschillen tussen landen zijn enorm belangrijk, zegt Ghemawat. Als bedrijven deze culturele, administratieve, geografische en economische verschillen niet doorgronden, zal hun mondiale strategie waarschijnlijk mislukken. Coca-Cola is een voorbeeld van een bedrijf dat erin slaagt te werken volgens deze realiteit van de semimondialisering. Redefining global strategy verdient het om een bestseller te worden, al werkt de suffe titel daar niet aan mee. Bron: The Economist hoe zorg je er als teamleider voor dat alle teamleden ervoor gaan? enkele tips van het britse hr-bureau the mind Gym: Begin met iets inspirerends. Maak jezelf geloofwaardig door mensen te raken met iets boeiends, bijvoorbeeld een fascinerend feit of een inspirerend voorbeeld. Stel vragen. Dat betrekt teamleden bij het project, het geeft je informatie en het vergoot je kennis. Laat ze ongehinderd praten (70:30 in hun voordeel is een mooie balans). Breng het negatieve stemmetje in jezelf tot zwijgen. Focus op wat je weet in plaats van je zorgen te maken over wat je niet weet. Vervang angst om te falen door kans om te leren. Gebruik in plaats van meer woorden betere woorden. Kies je woorden zorgvuldig en geef jezelf tijd om na te denken. Bij twijfel niet praten. Houd je vrienden in de buurt. Houd je collega s bij je door ze geregeld positieve feedback te geven. Als je in de knel komt, zullen ze je dan eerder helpen. Bron: Management Team Systeemintegratie genegeerd Organisaties ondermijnen het succes van fusies en overnames door een slechte planning en uitvoering van het it-integratieproces na de overname. Oprichter van Facebook is school-dropout en ex-hacker Mark Zuckerberg. Facebook is het best te vergelijken met het in Nederland populaire Hyves. Vorig jaar sloeg Facebook een overnamebod van 1 miljard dollar van internetgigant Yahoo koeltjes af. Opgericht in 2004 telt de site nu ruim 40 miljoen gebruikers. Per dag komen er maar liefst nieuwe profielen bij. Facebook biedt inmiddels een ontzagwekkende database, waar een complete marketingindustrie verlekkerd naar kijkt. Een van de sterke punten van Facebook is dat iedere softwarebouwer zijn applicatie op het Facebook-platform kan aanbieden. Daardoor biedt de site nu vierduizend applicaties, waar mensen van buitenaf aan hebben meegewerkt. Die applicaties zijn zeer divers, van virtuele boekenplanken tot de mogelijkheid om virtuele schapen te gooien naar andermans beeldscherm. En dat trekt miljoenen mensen. Inmiddels worden er speciale Facebook-conferenties georganiseerd voor softwareontwikkelaars, floreert een adviesbranche, waarin onafhankelijke consultants bedrijven helpen om van Facebook te profiteren, en hokken investeerders samen om in ieder geval een klein deel van de Facebook-koek te kunnen oppeuzelen. Naar verluidt wil Microsoft een belang van 5 procent nemen, wat Facebook zou waarderen op 10 miljard dollar. Niet Fusies en overnames lijken een makkelijke manier om snel te groeien. Ze mislukken echter in meer dan de helft van de gevallen. Hoe komt dat? De integratie van de it-systemen is vaak een groot probleem. Uit onderzoek onder Britse it-managers en cio s blijkt dat de meeste organisaties worstelen met de it-integratie. Bij ruim de helft van de fusies en overnames lukt het niet om de integratie binnen drie maanden rond te hebben. In ruim eenderde van de gevallen lukt dat zelfs niet binnen twee jaar. De belangrijkste problemen zijn slechte systeemdocumentatie, gebrek aan metadata, slechte datakwaliteit en het bestaan van verschillende en ongecontroleerde databronnen. In veel gevallen blijkt een gedetailleerd systeemintegratieplan pas maanden na de eigenlijke overname klaar te zijn. In de helft van de gevallen duurt het minstens een jaar voordat alle data uit geïntegreerde gegevensbronnen kunnen worden gehaald. De belangrijkste reden is gebrek aan softwareoplossingen. Ruim eenderde van de respondenten beschikt niet over effectieve middelen voor data-integratie of synchronisatie, bijna 40 procent beschikt niet over functionaliteit voor data cleansing en data profiling. Daardoor zijn it-managers en cio s veel meer tijd kwijt met de integratie dan nodig. Bij een op de vijf respondenten neemt de integratie zelfs minstens de helft van hun tijd in beslag. Bron: Informatica & Bloor Research - Mergers and acquisitions and their IT impact Facebook groeit keihard Facebook is de snelst groeiende sociale-netwerksite van dit moment. begerige investeerders stromen toe. Mark Zuckerberg, oprichter van Facebook gek voor een piepjong bedrijf dat nog maar een jaaromzet draait van 150 miljoen dollar. Bron: Fast Company WAAROM UITBESTEED? Kostenbesparing wordt vaak beschouwd als de belangrijkste reden voor uitbesteding van ict-beheer maar is dat niet. Toegang tot expertise en verbetering van de ict-dienstverlening wel. Dat blijkt uit een peiling van itactic. Kostenreductie werd genoemd door slechts 10 procent van de respondenten. De een na minst belangrijke reden is opbrengstverhoging. De top-5 van redenen is van toegang tot expertise (genoemd door 60 procent); verbetering van de ict-dienstverlening (53 procent); focus op de kerncompetentie van het bedrijf (47 procent); minder afhankelijkheid van de beheerafdeling (47 procent) en ten slotte op nummer 5: verbetering van de technische kwaliteit van de infrastructuur (37 procent). ENERGIEBESPARING ING heeft een CO2-reductie van 9 procent bereikt. Onder meer door pc s s avonds automatisch uit te schakelen. ING Groep, wereldwijd werknemers, boekt goede resultaten met zijn ondernemingsbrede energiebesparingsprogramma. Onderdeel daarvan is een afkoppelregeling ingesteld voor de tienduizenden pc s in het bedrijf. Alle pc s die om uur niet zijn ingelogd, worden automatisch uitgeschakeld. Vanaf uur worden de pc s gefaseerd aangezet. Zo n twee uur later zijn ze dan allemaal ingeschakeld. Om uur gaan de niet-ingelogde pc s weer uit. Deze afkoppelregeling levert een besparing op van 10 miljoen kilowattuur per jaar. De terugverdientijd was maar liefst drie maanden. Wat ook hielp, was een betere afstelling van de klimaatinstallaties. Daardoor zijn in ING-gebouwen energiebesparingen gerealiseerd van 5 tot wel 35 procent - en is bovendien het aantal klachten van medewerkers met tweehonderd tot zeshonderd per maand afgenomen. Verder neemt ING natuurlijk ook de conventionele indirecte maatregelen, zoals gebruik van groene stroom en compensatie van CO2-uitstoot door herbebossing. 28 nr 6 2 april 2008 nr 6 2 april

16 tender technologie Elektriciteitsnet Essent zoekt een leverancier voor de opwaardering van haar Scadasystemen. Die worden gebruikt om data te verzamelen, de situatie van het elektriciteitsnetwerk te visualiseren en de hoogspanningsstations op afstand te bedienen. Het nieuwe besturingssysteem moet gekoppeld worden met het geografische informatiesysteem, de erpsoftware en met de bedrijfssoftware van Essent. Bovendien moet worden geïntegreerd met het Scada-systeem van Tennet, de organisatie die sinds 1 januari verantwoordelijk is voor het hoogspanningsnet. Route-informatie De Stadsregio Arnhem Nijmegen wil een dynamisch route-informatiesysteem opzetten. In de regio zullen meer dan honderd displays worden opgehangen die vanaf een centrale server van informatie moeten worden voorzien. Onderdeel daarvan zijn de maatwerkdisplays op het busstation bij Nijmegen Centraal. Naast de levering en de installatie is ook het technisch onderhoud onderdeel van deze aanbesteding. Brand! De Brandweer Midden- en WestBrabant zoekt een partner voor de levering en het complete beheer van de kantoorautomatisering en de netwerken. In totaal gaat het om 350 werkplekken, uitbreidbaar naar vijfhonderd. Daarnaast moeten LAN- en WAN-netwerken worden ontworpen, gebouwd en onderhouden. Bovendien moeten koppelingen naar de gemeentelijke netwerken gemaakt worden. Rampenbestrijding De Landelijke Faciliteit Rampenbestrijding (LFR) wil zijn Internet Materieel Beheer Systeem IMS opwaarderen. Op dit moment draait er Maximo versie 5.2. Dat zal versie 6 of 7 moeten worden. Het systeem wordt zowel door de LFR zelf als door Partners in Veiligheid gebruikt. Mail tips en weetjes over aanbestedingen naar it-redactie@kluwer.nl 30 Zuinigheid gaat eigen leven leiden Joh. Enschedé IT & Consultancy biedt groene hosting als onderdeel van dienstverlening ook 120 tot 180 internetapplicaties hebben draaien. Uiteindelijk levert het een besparing op. Hoewel dat niet noodzakelijk was, heeft IT & Consultancy daarbij ook gekozen voor milieuvriendelijke servers van Dell. Door Onno Breedveld Joh. Enschedé IT & Consultancy timmert sinds kort aan de weg als zelfstandige business unit, gericht op digitale communicatie. De aandacht voor het milieu hebben ze van het moederbedrijf geërfd. J ob Cohen, burgemeester van Amsterdam, opende onlangs het nieuwe pand van Joh. Enschedé IT & Consultancy, niet al te ver van de Zuidas. Het bedrijf telt vijfentwintig medewerkers en is een spin-off van de drukker Joh. Enschedé. Tot voor kort vormde het de afdeling New Media van het bedrijf; sinds 1 december is IT & Consultancy een zelfstandige business unit. Deze richt zich op digitale communicatie, met name op de weergave van bedrijfsinformatie op internet en interactieve formulieren. Daartoe is een portaalapplicatie gebouwd op basis van Adobe Flex, ColdFusion en Indesign Server. JEA Plus2 wordt niet alleen gebruikt door de Nederlandsche Bank, Schiphol en de Universiteit van Utrecht, maar ook door Adobe zelf. Groen datacenter Eind vorig jaar zijn we onze systemen gaan virtualiseren, vertelt bu-manager Lennart de Graaff. We waren toen ook aan een nieuw datacenter toe. Ze kozen voor EvoSwitch, dat alleen groene stroom gebruikt en zo veel mogelijk van de vrijkomende warmte hergebruikt. Niet alleen Joh. Enschedé zelf maar ook de klanten die via hen bij EvoSwitch worden ondergebracht, mogen het Green Fan-logo (zie kader) op hun website zetten. Wij helpen EvoSwitch met het vermarkten van de Green Fan, aldus it-manager Edwin van Voorbergen. We gaan dat aanbieden als onderdeel van onze andere diensten. Volgens De Graaff hebben hun klanten zeker belangstelling voor het milieu en zijn ze ook bereid daarvoor te betalen. Als ik zie wat klanten vragen in hun tenders, dan maakt groen daar een belangrijk onderdeel van uit. De meeste van onze klanten zijn overheden. Joh. Enschedé heeft ook een maatschappelijke functie, vervolgt De Graaff. Omdat wij als grafisch bedrijf in een nogal vervuilende industrie zitnr 6 2 april 2008 ten, met een heleboel afval, inkten en dergelijke, is het milieu bij ons al heel lang een belangrijk aandachtspunt. De Graaff neemt de Nederlandsche Bank als voorbeeld. Elk bankbiljet waarvan het serienummer met de letter P begint, is in Nederland gemaakt. In het biljet van 10 euro hebben we voor 20 procent restvezels van de katoenfabricage verwerkt. We hebben voor dit fair trade -tientje ook het Max Havelaar-keurmerk gekregen. Een ander voorbeeld is het fsc-gecertificeerde papier (Forest Stewardship Council). Dat levert Joh. Enschedé niet alleen aan klanten maar gebruikt het bedrijf ook zelf voor briefpapier en visitekaartjes. FSC is verantwoordelijk gekapt hardhout, vertelt De Graaff. De hele toeleveringsketen van het kappen van het bos tot aan de fabricage van het papier is gecertificeerd. Een van hun leveranciers is Arctic Paper. Deze Zwitserse papierfabriek staat midden in een natuurreservaat en opereert milieuneutraal. Die fabriek is helemaal gebouwd rond duurzaam ondernemen. Zuinigheid Maar wat tegenwoordig milieubewust ondernemen heet, is bij Joh. Enschedé ooit begonnen als zuinigheid. Wij hebben nog steeds geen eigen enveloppen voor de interne post, vertelt Van Voorbergen. We hergebruiken gewoon de grote enveloppen van de binnenkomende post. De familie Enschedé was een geleerde familie. Ze schreven hun boeken op gebruikte enveloppen. Het optimaliseren van je resources levert altijd een lagere belasting op voor de omgeving. Of je dat nu doet uit zuinigheid of vanwege het milieu doet er niet toe. Je wilt meer bereiken met de investeringen die je doet. Je begint met zuinigheid; daarna gaat het een eigen leven leiden. Maar ook duurzame inkopen als het fsc-gecertificeerde papier hoeven volgens De Graaff niet veel meer te kosten. Als je volume groot genoeg is, is het goed te doen. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de nieuwe servers van Joh. Enschedé. Je kunt bij EvoSwitch minder systemen in een rek kwijt, zegt Van Voorbergen, maar door te virtualiseren heb je er minder nodig. Ons voordeel is dat we naast de servers die we voor onze grote klanten neerzetten Zelfstandige strategie Hoewel de business unit IT & Consultancy de aandacht voor het milieu van het moederbedrijf heeft meegekregen, zal het vanaf nu zijn eigen klanten hiervoor warm moeten maken. We bestaan al sinds 1999, zegt De Graaff. Destijds is bedacht om naast het papieren kanaal ook een digitaal kanaal op te zetten. We zijn toen dingen gaan doen voor bestaande klanten, zoals jaarverslagen en een postzegelcatalogus. Nu moeten we het zelf gaan doen. De Graaff heeft daar ook wel vertrouwen in. Er zijn al klanten die via ons zijn binnengekomen. Voor Mitsubishi Europa hebben we bijvoorbeeld een systeem gebouwd waarmee dealers handleidingen kunnen bestellen. Maar als een dealer nu één boekje nodig heeft voor een tweedehands auto, dan kan dat ook. We zijn een zelfstandig onderdeel geworden, omdat we zo een andere strategie dan het moederbedrijf kunnen volgen. Joh. Enschedé zit toch in een industriële omgeving. Het is er netjes maar er staan wel grote machines en het is er lawaaiïg. Als we een brainstorm-sessie hebben, leidt het af als we het stampen van de persen en de piepende vorkheftrucks van de expeditie horen. Het denkwerk zal in het nieuwe kantoor in Amsterdam plaatsvinden. De uitvoering blijft op de Donauweg. We hebben de twee gescheiden omdat we merkten dat er te snel wordt overgegaan tot bouwen. The Green Fan We zullen ons in eerste instantie focussen op de Benelux Zaal in het datacenter van EvoSwitch in Haarlem. De gratis koeling aan de buitenlucht die in Nederland 40 procent van de tijd te gebruiken is, levert een stroombesparing van 30 procent op. Groei Tenslotte is met de verzelfstandiging en het nieuwe kantoor ook een groeistrategie ingezet. We zijn hier nu met ongeveer vijfentwintig man, aldus De Graaff. We zullen ons in eerste instantie focussen op de Benelux. Joh. Enschedé heeft ook kantoren in Brussel en Antwerpen. Vanaf het derde kwartaal gaan we ook daar aan de slag. We groeien nu met 40 procent per jaar. In 2009 willen we hier met veertig man zitten. EvoSwitch is volgens eigen zeggen een van de grootste stroomafnemers in Nederland. Een jaar geleden openden ze hun nieuwe datacenter in Haarlem. Daarvan is nu tweeduizend vierkante meter computerruimte in gebruik, maar die is uitbreidbaar tot vijfduizend. In totaal kan tot 20 MWatt aan stroom worden verbruikt. Het hele concept van dit datacenter is samen met TNO bedacht. Voor de koeling wordt een koudecorridor gebruikt met waterkoeling en airco. Door de voorkant van de kasten koud te houden en de achterkant warm, wordt veel efficiënter gekoeld dan bij de traditionele rekken waar van onder naar boven wordt gewerkt. De vrije koeling die hier in Nederland 40 procent van de tijd kan worden gebruik, moet een besparing in stroom van 30 procent opleveren. De stroom die nog wel nodig is, wordt afgenomen van Delta. Hun Zeeuws Groen wordt gegenereerd uit wind, zon en biomassa. Daarnaast heeft EvoSwitch zonnepanelen op het dak geïnstalleerd. De warmte die in het datacenter vrijkomt, wordt gebruikt om de kantoren te verwarmen en de olie van de dieselgeneratoren op temperatuur te houden. Klanten van EvoSwitch mogen het Green Fan-logo op hun website zetten. Ook het van oorsprong Duitse Strato biedt zijn klanten klimaatneutrale hosting. Voor de twee datacenters met in totaal dertigduizend servers wordt sinds begin dit jaar groene stroom van NaturEnergie gebruikt. Deze wordt opgewekt door de waterkrachtcentrale in Rheinfelden. Hun klanten kunnen het logo CO2-neutrale website op hun pagina s plaatsen. nr 6 2 april

17 technologie column ron tolido deal rekenomgeving TNO onderdeel Kerngebied Industrie en Techniek gaat Data ONTAP GX van NetApp implementeren voor zijn storage-omgeving. Daar slaan medewerkers de onderzoeksgegevens op gebied van high-end equipment, automotive, ruimtevaart, procesindustrie, sport, medical en de publieke sector op. Aanleiding is de aanschaf van de XDE-supercomputer, waardoor behoefte ontstond aan de verbetering van de rekenomgeving. VuurVast Vesuvius, de fabrikant van vuurvaste materialen voor industriële toepassingen, heeft zijn contract met netwerkoperator Vanco met vijf jaar verlengd. Vanco zal het wereldwijde netwerk opwaarderen voor gebruik op achtentachtig locaties in dertig landen. In totaal gaat het om een bedrag van 6,5 miljoen euro. no deal Het Expertise Centrum (HEC) en Verdonk, Klooster en Associates (VKA) hebben de geplande fusie afgeblazen. Eerder dit jaar ontstond er commotie toen duidelijk werd dat er afhankelijkheden waren tussen de onafhankelijke overheidsadviseur en de commerciële dienstverlener. In het persbericht zeggen de twee partijen over de afgebroken plannen dat uitgangspunt altijd is geweest dat voor de samenwerking tussen beide organisaties zo veel mogelijk draagvlak moet bestaan bij alle betrokken partijen, waarbij ook de vraag uit de markt een belangrijk element is. Duidelijk is dat opdrachtgevers de belangenverstrengeling niet pikten. grip Achmea maakt voor de beveiliging van haar infrastructuur gebruik van de NetIQ software. Zo houdt men grip op de onderdelen die bij Atos Origin, Getronics PinkRoccade en KPN zijn ondergebracht. En dat is weer van belang om te kunnen voldoen aan de compliance-eisen. Mail tips en weetjes over aanbestedingen naar Digitale en fysieke wereld versmelten in metaversum second life voorbij Door Jaap Bloem en Sander Duivestein Wat hebben abn amro, aol, coca cola, ing, Deutsche Post en Wells fargo met elkaar gemeen? allemaal zijn het bedrijven die de virtuele wereld second life hebben verlaten of verruild voor een andere, zoals active Worlds en there. kennelijk zijn er in de digitale wereld een paar continenten meer dan het armzalige eilandenrijk dat second life heet. veel uitgestrekter dan virtuele werelden is het metaversum. het is de realisatie van de visie van David gelernter in zijn boek mirror Worlds (1992). De virtuele ontwikkelingen buitelen over elkaar heen. Het is dus hoog tijd om stil te staan bij wat dat metaversum nou eigenlijk is, of liever: wat het moet worden. Het metaversum is de digitale doorontwikkeling van het fysieke universum waar we in leven. De kreet is afkomstig van Neal Stephenson: zijn boek Snow Crash uit 1992 gaat over the metaverse. De kwalificatie meta geeft aan dat the metaverse een toevoeging is op the universe. In het nieuwe metaversum ontdekken we compleet nieuwe continenten of werelden. Inderdaad een virtuele wereld als Second Life, maar ook een spiegelwereld, zoals Microsoft Virtual Earth. Het doel van het metaversum is de digitale uitbreiding van onze fysieke realiteit, zodanig dat er een nieuwe virtu-realiteit ontstaat, die sociaal-economisch waarde toevoegt voor individuen en organisaties. De bouwers en vele andere bedrijven aan de gebruikskant beschouwen het metaversum als een zeer serieuze aangelegenheid. Er wordt veel geld in gestoken. metaverse roadmap Verleden jaar verscheen de Metaverse Roadmap. Daarin wordt de ontwikkeling van het metaversum uitgelegd aan de hand van vier categorieën, die Jamais Cascio van het weblog Open The Future het eerst gebruikte. Het zijn: augmentation, simulation, intimate en extimate : In navolging van Cascio kunnen we het metaversum, net als de gewone wereld, plotten met behulp van vier windrichtingen. intimate, extimate, augmentation, simulation. Deze categorieën sluiten elkaar niet uit. Het zijn hoofdrichtingen waarbinnen van alles mogelijk is. Het kompas van Cascio stelt ons in staat om het metaversum, de digitale uitbreiding van ons fysieke universum, samenhangend neer te zetten. - Intimate betekent: gericht op de identiteit en de acties van een individu of een object. Het toppunt daarvan is lifelogging, onze levenslopen (gedeeltelijk) vastleggen in zogeheten lifestreams. Sociale netwerken als MySpace en Facebook, in combinatie met blogs en microblogs, beginnen een beetje die richting op te gaan. - Extimate is de tegenpool van intiem en persoonlijk. Het toppunt daarvan zijn mirror worlds, zoals Micrsoft Virtual Earth. - Augmentation is de toevoeging van extra informatie/functionaliteit door digitale applicaties en systemen aan onze fysieke realiteit op een bepaalde locatie. De informatie is zichtbaar op een richting- en locatiegevoelig scherm, bijvoorbeeld een bril, een lens, een gps-systeem in de auto of op een mobiele telefoon. Deze richting heet augmented reality. - Simulation slaat met name op virtuele werelden, die ontstaan door digitale varianten van de sociaal-economische werkelijkheid, zoals Second Life, of op basis van fictieve scenario s: van The Sims tot World of Warcraft. Lifestreams en mirror worlds zijn de basis van een integratief metaversum, waarin alle vier de kwadranten samenkomen en uiteindelijk door elkaar zullen lopen. Op dat fundament zijn virtuele werelden en Augmented Reality sociaal-economisch het meest zinvol; denk maar aan de tientallen miljarden die de grote sociale netwerken nu al waard zijn. GPS vormt de link tussen Mirror Worlds en Augmented Reality. Een in het metaversum gehyperlinkte identiteit noemen we hyper-ego. Dat kunnen individuen, merken, organisaties enzovoort zijn. Een fysieke of bedrijfsidentiteit zal meestal bestaan uit een aantal deelidentiteiten. Dat zien we nu al aan al onze online-profielen. Wat begon met avonturen als Leisure Suit Larry, met sociale netwerken als Our World van CompuServe, met virtuele werelden als WorldsAway van Compu- Serve en Fujitsu, met vluchtsimulatoren, gps, digitale gevechtsondersteuning en met satellietfoto s dat komt nu geleidelijk aan voor iedereen beschikbaar in het metaversum. Let wel, het metaversum is een tussenfase. Uiteindelijk zal de nieuwe virtu-realiteit weer gewoon universum gaan heten. Vergelijk het met e-business, Van 1996 tot 2002, de jaren waarin het werd vormgegeven, was e-business een belangrijk concept. Toen daarna iedere organisatie e-business bedreef, ging het e-tje eraf: e-business was de nieuwe norm geworden, en werd business as usual. metaversum toen en nu In de jaren negentig werkte er eigenlijk maar één team structureel aan het metaversum. David Gelernter, Eric Freeman en anderen ontwikkelden Lifestreams, een storage model for personal BouWers en veel Bedrijven BeschouWen metaversum als een serieuze aangelegenheid data. Een lifestream werd voorgesteld als een lange rij rechtopstaande A4 tjes, waarin je kon zoeken en waar je doorheen kon bladeren. Na de academische fase probeerden Gelernter en de zijnen Lifestreams commercieel uit te baten vanuit het bedrijf MirrorWorlds Technologies. Maar voor een publieksapplicatie was het toen nog veel te vroeg. In 1992 had Gelernter zijn visie al gepubliceerd in het boek Mirror Worlds. Or the day software puts the universe in a shoebox: How it will happen and what it will mean. Mirror worlds en augmented reality toen vaak virtual reality geheten waren militaire en academische aangelegenheden. Op gps moesten we Zo schamel was onze huidige metaversum-opvatting in de jaren negentig aangekleed, toen Neal Stephenson het begrip net had gebruikt in de science-fiction-bestseller Snow Crash. >> De medicijnmannen van de it Succes kent vele vaderen. Evenzeer is het bij een mislukking altijd opvallend druk op de tribune. Zo lijkt iedereen wel een mening te hebben over hoe het is misgaan bij de Belastingdienst. Je zal maar soep moeten maken van al die verschillende opinies. Als medicijnmannen staan ze om de zieke patiënt heen, allemaal met hun eigen toverdrankje, magische konijnenpoot of geheime bezwering. Al dat altruïsme, je zou er bijna wantrouwig van worden. Zo is er een wijze, ervaren professor die it-architectuur doceert. Zijn advies? Stel een commissie van wijze mannen in en besteed veel meer aandacht aan it-architectuur. Een andere, wat jongere professor vindt het hoog tijd worden voor een cio in de managementtop van de Belastingdienst. Ook moet er volgens hem veel meer geld worden besteed aan wetenschappelijk onderzoek naar grootschalige, complexe systemen, toevallig het specialisme van zijn faculteit. Elders schrijft een zelfstandige coach een pagina vol in een managementblad over de boosaardige invloed van Prince II, de gehanteerde systematiek voor projectmanagement: zó gedetailleerd afspraken en beslissingen vastleggen, dat moét bijna wel een complot zijn van de door hem intens gehate itdienstverleners. Ook hoor je veel suggesties over hoe het verbeteren van het testmanagement de problemen zal oplossen, uiteraard vooral ingebracht door testexperts. Het is kortom dringen geblazen aan het ziekenbed. En wie weet welke sjamaan het bij het rechte eind heeft, mag het zeggen. Misschien hebben ze allemaal wel gelijk: het it-vakgebied wil maar moeizaam volwassen worden en het is kenmerkend dat in een complexe situatie als deze zo achteloos allerlei verschillende diagnoses kunnen worden gesteld. Eén ding is zeker: als je eenmaal zó diep in de put zit, is er alleen nog maar de weg omhoog. Het zal niet de eerste keer zijn dat een it-manager een crisis aangrijpt om eens goed schoon schip te maken. Om echte veranderingen op gang te brengen moet je nét wat scherper bij de les zijn dan normaal. Zonder de juiste hoeveelheid drama krijg je er anders niet iets ongrijpbaars als een Service Oriented Architecture doorheen. Zelfs niet als het om het persoonlijke stokpaardje van de staatssecretaris van Financiën - sinds kort oppermedicijnman bij de Belastingdienst gaat. En als het allemaal toch nog niet snel genoeg gaat, is er altijd wel weer een wichelroedeloper of tarotkaartenlegger te vinden met extra advies. Moet een geruststellend gevoel zijn. 32 nr 6 2 april 2008 nr 6 2 april

18 technologie Mscape van HP is anno 2008 het allereerste platform dat driekwart van het metaversum verdienstelijk afdekt. Jaap Bloem en Sander Duivenstein zijn werkzaam bij het Vint-instituut van Sogeti Verlaag de kosten van uw Data Center met 40% wij zijn ervan overtuigd dat wij uw energie- en operationele kosten van uw datacenter met 40% kunnen verlagen. slagen we niet in deze missie, dan schenken wij namens u aan een mileuorganisatie. ga de challenge aan en daag ons uit! nog jaren wachten, voordat het gemeengoed zou worden. In de virtuele wereld WorldsAway (nu V-Zones) kon je met je avatar niet veel meer doen dan chatten en een spelletje spelen, maar de eerste stappen waren gezet. Een integratie van dit alles, zoals we die nu voorzien met het metaversum, was in de jaren negentig pure sciencefiction, net als het concept van het hyper-ego. Het netwerk, de apparaten en de programmeertalen waren er gewoon nog niet klaar voor. Tegenwoordig is dat compleet anders. In mei 2007 heeft Hewlett-Packard mscape gelanceerd; dat is een afkorting van voor mediascape. Mscape is een combinatie van virtual worlds, van mirror worlds en van augmented reality. Het werkt gewoon op een mobiele telefoon. Een koppeling met gebruikersprofielen bestaat helaas nog niet. Wat we van mscape en andere vergelijkbare platformen kunnen verwachten, brengt Phil Mc- Kinney als volgt onder woorden. McKinney is vp en cto in de Personal Systems Group van HP. Mscape matches digital media with the physical world, providing an immersive and locationaware experience. Mobile devices will increasingly incorporate context and location awareness in the coming years, and mscape helps us better understand how associating digital media with physical locations can not only be fun and informative, but also useful in our personal and professional lives. Neal Stephenson gebruikte zijn term metaverse indertijd slechts voor een wereld waarin onze digitale identiteiten verblijven. En anno 2008 kicken we nog steeds vooral op virtuele werelden. Maar dat het metaversum in zijn volle consequentie veel meer omvat, is nu hopelijk wel duidelijk geworden. Wim Coekaert over zijn Oracle Enterprise Linux: onafhankelijkheid is ons voordeel door Jibbe van Oost oracle presenteerde in oktober 2006 oel, oracle enterprise linux, beter bekend als unbreakable linux. het besturingssysteem verschilde in niets van red hat. critici merkten op dat het enige verschil de prijs zou zijn. Wim coekaert, hoofd linux engineering bij oracle: met oel concurreren we niet op het gebied van software, maar op het gebied van diensten. Anderhalf jaar na de presentatie van OEL maken we de balans op met Wim Coekaert, hoofd Linux Engineering bij Oracle. Ik ben nog geen OEL-gebruiker tegengekomen, en u? Wim Coekaert: Na de aankondiging van OEL vorig jaar, hadden we zo n 1500 klanten. Tegenwoordig is dat Alle gebruikers van OEL zijn Oracleklanten, op een tien tot vijftiental uitzonderingen na. 90 procent van alle gebruikers draait Oracle. Daarvan draait zo n 70 procent enkel Oracle-producten op Linux. De rest heeft ook applicaties als Websphere, BEA of SAP. Een aantal van onze klanten is van Unix of Linux overgestapt op onze Linux-distributie. Zij hebben alle ondersteuning ondergebracht bij Oracle. Dat is een beweging die we meestal zien. Firma s die volledig overgestapt zijn, hebben vaak geen enkele andere Linux-distributie in huis. Waarom zou iemand OEL kiezen in plaats van Red Hat? Met OEL concurreren we niet op het gebied van software, maar op het gebied van diensten. Onze software verschilt niet van die van Red Hat. Als we ons werk niet goed doen, kunnen ze net zo makkelijk overstappen op Red Hat als ze naar ons gekomen zijn. Tot nog toe heb ik alleen nog maar positieve geluiden gehoord. We hebben zelfs geen releaseschema s voor door ons zelf ontwikkelde producten, omdat we Red Hat volgen qua releases. Als zij een nieuwe versie uitbrengen, doen wij dat ook. Daardoor hebben we niet veel ontwikkelwerk, maar geven we vooral ondersteuning. Als een klant een probleem heeft, is er geen conflict tussen de productafwerking en het helpen van de klant. >> We doen niets verkeerds. Alle broncode is publiek. Alle bugfixes die we maken, gaan terug naar Red Hat, zegt Wim Coekaert hoofd Linux engineering bij Oracle. 34 nr 6 2 april 2008 nr 6 2 april

19 technologie column it & recht Hoe zit het met de certificering van software? ISV s zijn er blijkbaar niet zo zeker van dat Red Hat en OEL gelijk zijn. Dat is een van de dingen die mij verbaasden. We wilden geen eigen distributie om voor de partners duidelijk te maken dat applicaties ook op OEL werken als ze op Red Hat draaien. De partners dachten dat het wél iets anders was, en waren er bezorgd over dat OEL en Red Hat op lange termijn uit elkaar zouden groeien. Zij zagen het niet zitten om een extra distributie te ondersteunen. Een aantal van onze partners heeft nooit een probleem gehad. Een ander deel vraagt eerst of er klanten en referenties zijn. Mettertijd is de steun van partners een stuk verbeterd. Er is ook een groep bedrijven die niet openlijk willen zeggen dat ze OEL ondersteunen, maar ze doen het wel. Een van de dingen die we nu openlijk doen, is Linux gebruiken als ons basisontwikkelplatform. En dat is OEL, niet Red Hat. We certificeren niet meer op Red Hat, omdat we er zo van overtuigd zijn dat die twee gelijk zijn. Sun was mede zo populair omdat het ons basisplatform was En hoe staat het met de hardwareleveranciers? We hebben een test-suite. Die geven we aan partners, en gebruiken we intern om Oracle-producten te testen op Linux en met betrekking tot opslag. In tegenstelling tot wat Red Hat en Novell deden, testen we niet alleen Linux op de hardware, maar ook de combinatie met Oracle-producten. Sun en HP doen dat ook voor hun besturingssystemen. Dus we waren vrij teleurgesteld dat die twee firma s dat niet deden. Oracle-topman Larry Ellison kondigt de komst van Unbreakable Linux in oktober 2006 aan. 36 Geen verschil Is er op technisch vlak dan geen verschil tussen Red Hat en OEL? Het enige verschil is dat we handelsmerk en copyright hebben verwijderd. We bieden onze klanten een systeem aan dat gelijk is aan Red Hat, want ze kunnen er niet zelf aan komen. Er is enkel een gratis versie van Fedora beschikbaar. We wilden het ook eenvoudig maken voor mensen die al Red Hat geïnstalleerd hebben en willen overstappen. Zij moeten bij een switch niets aan hun systeem wijzigen. Ze moeten gewoon een ander telefoonnummer draaien. In twee minuten zijn de systemen geswitcht. Ook niet-klanten kunnen OEL downloaden, en ze kunnen ook de software onveranderd herdistribueren. Als je een kleine pc-shop hebt, mag je dus servers met OEL verkopen zonder contract met Oracle. We laten dat toe, omdat we meer Linux willen. Fedora kan dat niet verwezenlijken. nr 6 2 april 2008 Waarom met een OS komen en niet met een blackbox waar besturingssysteem en databank al in zitten? We hebben dat ooit geprobeerd, in 1999 met het Raw Iron-project. Maar een blackbox voor producten zoals die van Oracle is moeilijk omdat mensen extra pakketten willen installeren. Een cd-speler kan makkelijk een blackbox zijn, maar voor een complexe toepassing zoals Oracle, is dat zeer moeilijk. Met virtualisatie gaat dat weer veranderen. Met gespecialiseerde Oracle-producten kun je wel gevirtualiseerde blackboxes maken. Dit zijn bijvoorbeeld Secure Enterprise Search, Web Center en Internet Directory. Dat zijn allemaal installaties van Oracle met één taak die je kunt preconfigureren. Voordeel Wat is voor de klanten het voordeel van een Oracle-besturingssysteem? Full stack support. Als je een grote Oracle-klant bent, heb je misschien dertig tot veertig Oracle-applicaties. Die draaien allemaal op een besturingssy- steem. Als er een probleem is, dan moet je als klant met twee leveranciers gaan bellen. Een groot aantal klanten wil geen verschillende telefoonnummers hebben. In het algemeen kies je eerst welke databank je gaat gebuiken: DB2, Oracle of SQL Server. Met SQL Server kies je automatisch je besturingssysteem. Vaak wordt daarna pas het platform gekozen om de databank op te draaien. Dat Sun zo populair was, kwam mede doordat het ons basisplatform was. Voor veel klanten was dat een reden om voor Sun te kiezen. Wat is het voordeel voor Oracle: onafhankelijkheid van Sun, IBM, Microsoft? Vooral de onafhankelijkheid van Microsoft. We hebben een tijd geleden al gekozen voor commodity hardware ; daarom had je twee keuzes: Microsoft Windows of Linux. Linux is een goed platform voor ons, het draait op de hardware waarvan wij denken dat die goed is voor onze klanten. We hebben 82 procent marktaandeel op Linux in de databank. Is Linux een kostenpost voor Oracle of zorgt het voor extra inkomen? OEL is geen kostenpost. We hebben genoeg klanten. Maar de inkomsten uit OS-support ten opzichte van de inkomsten die alle andere producten genereren, zijn slechts een afrondingsfout. We zullen er niet rijk van worden. Enige verschil is dat we handelsmerken en copyright hebben verwijderd Waarom kochten jullie Red Hat niet als bedrijf? Wel ja, 3 miljard dollar Red Hat maakt open source software, en de echte waarde van zo n firma ligt lager dan die van andere bedrijven die we gekocht hebben. Het is grappig. De kernelontwikkelaars in de Linux-omgeving hadden er geen problemen mee met wat wij deden (open source software overnemen, red). Volgens de GPL en de Free Software Foundation deden we exact wat ze hebben gehoopt. De klagers waren net de firma s die ook Linux-support aanbieden. En om eerlijk te zijn, we doen niets mis. Alle broncode is open. Alle bugfixes die we maken, gaan terug naar Red Hat. Zelfs al is er geen overeenkomst tussen Oracle en Red Hat. Doen jullie zelf ook ontwikkeling? Is dat dan open of bedrijfsgebonden? Alles wat we met ons team doen, is open. Als een ontwikkelaar in mijn team een check uitvoert, kan iedereen in de buitenwereld dat zien. Bij Red Hat heb je vaak projecten die intern lopen en pas als bèta openbaar worden. Dat doen we dus niet. Ons corporate bestandssysteem Ocfs2 was het eerste stuk code dat Linux geaccepteerd heeft. Nu zijn we bezig aan een ander bestandssysteem, Btrfs. De bestandssystemen in Linux zijn relatief oud vergeleken met die van Sun. JFS in Solaris is een modern en goed bestandssysteem. Ext3 in Linux is niet meer dan een okee bestandssysteem. Het is goed genoeg voor een productieomgeving, maar het is nog steeds een oud systeem. We hebben uit het niets een nieuw bestandssysteem gebouwd dat evenwaardig is aan JFS. Het is open en we werken eraan met andere mensen. Het interessante aan Linux is dat we nu zelf kunnen wijzigen in het systeem. We kunnen wijzigingen coderen en proberen die in Linux te krijgen. Dat is het leuke. Patrick van Eecke Online aansprakelijk In Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en sinds kort ook Australië bestaan serieuze plannen om internetproviders te verplichten abonnees af te sluiten die drie keer betrapt zijn op het illegaal uitwisselen van auteursrechtelijk beschermde bestanden. Deze voorstellen zijn zeer problematisch. Internet is een basisvoorziening, waarvan afsluiting grote gevolgen kan hebben voor de getroffen gebruiker, dan wel zijn familie of collega s. Daarbij moet een provider politie en rechter tegelijk zijn - een rol waarvoor ze niet zijn opgeleid, die veel administratie en kosten met zich meebrengt en die belangrijke vragen van privacy en vrijheid van meningsuiting opwerpt. Waarom zijn de wetsvoorstellen trouwens beperkt tot auteursrechtelijke inbreuken? Online-verkoop van namaakproducten, versturen van spam, online pestgedrag en racistische uitlatingen op allerhande forums zijn óók serieuze problemen. Eerder al hebben tal van Europese rechtbanken providers verplicht controversiële websites te blokkeren of content filters te installeren. Zo verplichtte een Deense rechter onlangs een provider de toegang tot de bekende site ThePirateBay te blokkeren. De trend om online-tussenpersonen verantwoordelijk te stellen voor het gedrag van hun klanten, contrasteert scherp met de onderliggende filosofie van de Amerikaanse en Europese e-commercewetgeving. In de offline-wereld is sinds lang aanvaard dat tussenpersonen aansprakelijk kunnen zijn voor het gedrag van anderen. Bij de opkomst van internet rees de vraag of deze principes konden blijven gelden in de online-wereld, gezien zowel het enorme aantal gebruikers waarvoor een tussenpersoon zoals een provider optreedt als de bijkomende moeilijkheid om al de inhoud te controleren. Na wat initiële aarzeling oordeelden rechters dat de offline rechtsregels ook online gelden, met enkele pijnlijke vonnissen tot gevolg. Maar omdat dergelijke vonnissen de groei van internet dreigden te smoren, voerde de Europese wetgever in 2000 een afwijkend aansprakelijkheidsregime voor internetproviders en webhostingbedrijven. Deze wetgeving lijkt echter nooit goed verteerd te zijn door rechters, die elke mogelijkheid lijken aan te grijpen om de traditionele aansprakelijkheidsregels te laten primeren boven het speciale online regime. Met beslissingen tot gevolg die soms flagrant in strijd zijn met de Europese e-commercewetgeving. De trend lijkt met andere woorden om de online- en offlinewereld weer gelijk te behandelen. Terug naar af dus. Ondertussen duiken er signalen op dat de Europese wetgever de e-commercewetgeving wil moderniseren. Gaat de geschiedenis zich herhalen? Prof. Dr. Patrick Van Eecke doceert tevens it-recht aan Queen Mary University, London en aan de Universiteit Antwerpen. nr 6 2 april

20 (Zero)70 Rijswijk I C T M A N A G E R r e c r u i t m e n t (Zero)70 is een jonge, ambitieuze, gedreven en professionele IT dienstverlener. (Zero)70 levert diensten op het gebied van beheer IT infrastructuren, applicatie ontwikkeling en IT consultancy. De bedrijfscultuur kenmerkt zich door korte lijnen, no-nonsense en een hands-on mentaliteit. (Zero)70 maakt onderdeel uit van de Van Ameyde Group. In verband met de verdere uitbouw van onze organisatie zijn we op zoek naar kandidaten voor de functie van ICT Manager. Een uitgebreide omschrijving van deze functie vind je op de website Didoc Data Services Zoetermeer C O N S U LTA N T / P R O C E S A N A L I S T Didoc Data Services is een leuk, innovatief en dynamisch bedrijf in de zakelijke dienstverlening en gevestigd in Zoetermeer. Als consultant vervul je een centrale rol binnen Didoc en je valt rechtstreeks onder de directie. Je vindt het leuk om bij uiteenlopende organisaties inventarisaties uit te voeren en zowel alleen als samen met het projectbureau nieuwe processen en systeemoplossingen te implementeren. Je bent sterk in het door dringen tot de kern van de zaak, het herkennen van knelpunten, het ontwerpen van verbeteringen en het implementeren daarvan. Je zult je met uiteenlopende onderwerpen bezig houden, waaronder CRM, marketing, datamanagement, workflowmanagement, multi-channeling, BPM en klantenservice. Maandag Alkmaar G R O E P S L E I D E R I C T S U P P O R T & B E H E E R Voor een ziekenhuis in Amsterdam zijn wij op zoek naar een senior groepsleider beheer infrastructuur voor minimaal 36 uur per week. Het heeft de voorkeur om op termijn vast in dienst te komen bij het ziekenhuis. De afdeling ICT verzorgt en begeleidt ICT-oplossingen en toepassingen voor het gehele ziekenhuis. De missie van de afdeling ICT is om een toekomstgerichte geïntegreerde informatievoorziening voor patiëntenzorg, onderzoek, onderwijs en bedrijfsvoering te bereiken, onder gelijktijdige garantie van de continuïteit van de ICT-dienstverlening. De groep Support & Beheer Infrastructuur doet het beheer van de technische infrastructuur, zoals de serveromgevingen en de netwerken binnen het ziekenhuis. Een selectie van de beste it-vacatures treft u vanaf nu ook aan in IT Executive, het grootste magazine voor it- en business managers. Voor het volledige overzicht verwijzen wij u naar Voor meer informatie over het werven van it-managers, consultants, projectleiders, architecten, etc. in het magazine IT Executive of online kunt u contact opnemen met Erik van Heest of it-sales@kluwer.nl IT Executive werkt in print en online Innolan Hengelo B U S I N E S S C O N S U LTA N T S ( S E N I O R ) De senior business consultant is project-verantwoordelijk voor de turnkey implementatie van de applicatie Alure in het bedrijfsproces van de middelgrote en grote accountants- en administratiekantoren in heel Nederland. Je fungeert bovendien als vraagbaak aangaande een compleet nieuwe generatie administratieve software en diensten. Op verzoek van de accountmanager inventariseer - en analyseer je de processen bij de klant en maak je de vertaalslag naar Alure. Je rapporteert je bevindingen aan de interne organisatie. Daarnaast geef je trainingen op locatie. Je kijkt net iets verder en hebt ook oog voor extra commerciële mogelijkheden. Didoc Data Services Zoetermeer P R O J E C T C O Ö R D I N AT O R Didoc Data Services is een leuk, innovatief en dynamisch bedrijf in de zakelijke dienstverlening en gevestigd in Zoetermeer. Didoc Data Services is op zoek naar een projectcoördinator met organisatietalent. Als projectcoördinator ben je verantwoordelijk voor je klantenportefeuille. Dat wil zeggen eindverantwoordelijk voor de ontwikkeling, het rendement en de tevredenheid van je eigen klantenkring. Samen met je projectmedewerker, voor wie jij verantwoordelijk bent, zorg je ervoor dat iedereen zo goed mogelijk samenwerkt. Dit om de klant een goed product en een optimale service te kunnen bieden. Een uitgebreide omschrijving van deze functie vind je op de website Maandag Alkmaar P R O J E C T L E I D E R I C T Voor een gemeente in Noord Holland zijn wij op zoek naar een Projectleider ICT. Als Projectleider ICT voer je de regie over het implementeren van grote en kleine ICT-projecten. Je bent voor de leden van het college, management en de organisatie gesprekspartner voor alle ICT-aangelegenheden. Je houdt je tevens bezig met inkoop en licentiebeheer. Daarnaast heb je een actieve rol in het ontwikkelen van de technische infrastructuur t.b.v. een procesgestuurde, digitale dienstverlening en werkomgeving. Een uitgebreide omschrijving van deze functie vind je op de website Wil je reageren op een artikel of heb je een mening die er toe doet? Stuur een naar it-redactie@kluwer.nl hoezo onveilig? met verbazing volgde ik de discussie over de onveiligheid van telewerken. in it executive nummer 3 pleit hans nonner ervoor dat de it-organisatie de thuiswerkplek verzorgt en bewaakt. Deze aanpak is voor de meeste organisaties veel te complex en te duur vindt hans-peter Ponten van giritech. De grenzen van het bedrijfsnetwerk zijn aan het vervagen. Er zijn steeds meer partijen van buiten die toegang tot de it-infrastructuur nodig hebben. Denk aan partnerorganisaties, toeleveranciers en klanten. Ook de eigen medewerkers die thuis of onderweg toegang willen hebben tot het bedrijfsnetwerk passen in ditzelfde straatje. Helaas ondersteunen de bestaande, statische bedrijfsnetwerken alleen gebruikers die zich binnen de fysieke grenzen van het netwerk bevinden. Zijn ze dat niet, dan praten we over remote access. Deze statische opzet wordt problematisch nu de mobiliteit sterk gaat toenemen. De beheerscomplexiteit neemt exponentioneel toe gevolgd door hoge kosten. De oproep van Hans Nonner om de statische netwerkstructuur te verlengen naar elke telewerkplek is gedoemd te mislukken. Sterker nog. Het zal in de nabije toekomst onmogelijk blijken om het netwerk zèlf te beschermen als mobiele apparaten als laptops en smartphones via andere wegen direct verbonden zijn met internet. Het bedrijfsnetwerk moet dus niet worden verlengd, maar juist verkleind. Er is een radicaal andere aanpak benodigd. Een mogelijke oplossing zou kunnen zijn specifieke applicaties op dit soort apparatuur te laten verbinden met diensten in het bedrijfsnetwerk, zonder dat deze eindpuntsystemen zelf in zijn geheel aan het bedrijfsnetwerk hangen. niet china maar rusland kwaadste genius in it executive nummer 4 wordt aandacht besteed aan een onderzoek van google, waarin china als het belangrijkste donorland van malware wordt aangewezen. volgens aline kouninioti van Pc tools is rusland china op dit punt inmiddels voorbijgestreefd. China blijkt volgens Google verreweg de grootste leverancier van kwaadaardige websites. De kosten voor een domeinnaam liggen er laag en het duurt lang voordat Chinese providers malwareinformatie van internet afhalen. Volgens PC Tools komt er uit Rusland inmiddels meer malware dan uit China. Rusland is nu verantwoordelijk voor 27,89 procent van alle malware die op internet gepubliceerd is. China staat daar net onder met nog altijd 26,52 procent van alle kwaadaardige code. De sluiting van het beruchte malware-netwerk Russian Business Network (RBN) lijkt geen enkel effect te hebben gehad op de productie van malware in Rusland. Verder blijkt dat er nog nooit zoveel virussen en spyware verspreid zijn door Rusland. De complexiteit van de malware neemt ook toe. De trend die er op dit moment heerst is het produceren van zoveel mogelijk varianten en het daarmee overladen van netwerken. Het maakt het opsporen van malware een lastige klus. Maar niet alleen de hoeveelheid is een uitdaging. Zo flirt de laatste variant van Russische malware geheel geautomatiseerd met niets vermoedende mannen en vrouwen die via internet een nieuwe date zoeken. Tijdens een chat scant de malware de hele computer van het slachtoffer af op persoonsgegevens. Het geeft te denken hoe goed deze software inmiddels is in het nabootsen van menselijk gedrag. Internetgebruikers moeten nog meer op hun hoede zijn. Reageren? Stuur een naar it-redactie@kluwer.nl nr 6 2 april april 2008 netapp innovation forum Over virtualisatie van servers en storage, door NetApp. Van Nelle Ontwerpfabriek, Rotterdam 10 april 2008 seminar Windows server 2008 Uitleg over alle nieuwe functionaliteiten van Windows Server BVO, Nieuwegein 10 april 2008 Digitale overheid Over de laatste ontwikkelingen in e-overheid Nederland, door gemeentes, ministeries en semi-overheden. World Forum Convention Center, Den Haag april 2008 opleiding information security manager Voor wie zich de organisatorische en procedurele kant van informatiebeveiliging eigen wil maken. Baarn 17 april 2008 it sails regatta Jaarlijkse zeilregatta voor de Nederlandse it-industrie. Lelystad 17 april 2008 Digitaliseren met opgestroopte mouwen Digitaliseer de informatiehuishouding, inzicht in de architectuur en de bouwstenen van de e-overheid. Media Plaza, Jaarbeurs Utrecht agenda/agenda.php?id= april 2008 studiereis naar it in latijns-amerika Voor Nederlandse gebruikersorganisaties die overwegen IT-werkzaamheden naar een lagelonenland uit te besteden. Bezoek aan Colombia en Ecuador Ken je een evenement dat relevant is voor it-managers? Mail deze informatie naar it-redactie@kluwer.nl agenda