PAROCHIEPLAN CATHARINAPAROCHIE (Concept)

Transcriptie

1 PAROCHIEPLAN CATHARINAPAROCHIE (Concept) Catharinaparochie, Oosterhout December 2014

2 VOORWOORD In deze decemberversie van het Parochieplan presenteren we als bestuur en team van de Catharina-parochie het pastorale en bestuurlijke beleid voor de komende drie tot vier jaren ( ). We geven ook de richting aan voor een langere periode waardoor het beleid op kortere termijn in een breder perspectief komt te staan. We hebben een vooruitzicht. Stap voor stap gaan we daarheen. Tien jaar (2025) is een lange tijd om te overbruggen en wellicht buigt ons pad af, slaan we ergens in die jaren een andere weg in. Wie weet hoe de Geest waaien wil? Het plan heeft formeel de status van een 'concept'. Die status behoudt het totdat de bisschop er na consultatie van de Priesterraad zijn goedkeuring aan hecht. Twee eerdere concepten gingen aan dit plan vooraf. Het concept plan 'Het gebroken rad van Catharina' uit 2012 en 'De Catharinaparochie in de nabije toekomst' van juli Beide plannen kennen hun eigen geschiedenis. In 2012 bereikt de pastoor eindverantwoordelijke voor het eerste plan de pensioengerechtigde leeftijd en neemt afscheid. Bijna gelijktijdig neemt een nieuwe bisschop van Breda het bestuur van het bisdom over. Het plan ligt even stil tot in november 2012 een nieuwe pastoor wordt geïnstalleerd in Oosterhout. Een half jaar later presenteren we een tweede versie: een uitwerking, concretisering van het eerdere plan. De reacties op het tweede plan zijn stevig. 'Dit' had niemand verwacht. 'Vijf Kerken gaan sluiten in Oosterhout? 'Wij zijn vitaal!' 'Wij willen en kunnen onze kerken behouden!' In antwoord op deze reacties hebben bestuur, pastoraal team en geloofsgemeenschappen driekwart jaar uitgetrokken om de vitaliteit en mogelijkheden van de gebouwen te onderzoeken en vast te leggen. Eind oktober 2014 zijn de rapportages over vitaliteit, de plannen voor vitalisering en de mogelijkheden die gezien worden voor de gebouwen in de zeven kernen bij het bestuur binnengekomen. Eind november 2014 presenteerden we het derde concept aan de parochianen en andere belangstellenden. Reacties zijn verwerkt in het nu voorliggende definitief concept Parochieplan. Hierin wordt de vitaliteit van de kernen binnen het geheel van de vitaliteit in de Catharinaparochie gewogen en een beslissing genomen over de gebouwen die nodig zijn om het pastoraat mogelijk te maken voor de komende drie jaren. Wat hebben we nodig om Zijn woord te verkondigen? Oosterhout, december 2014 Bestuur en pastoraal team Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

3 INHOUD DEEL 1 Algemeen beleid I Uitgangspunten pastoraal en bestuurlijk beleid 1 Geloven 2 Missionering 3 Recht doen 4 De gemeenschappen 5 Vitaliteit 6 Financieel beleid - Personeel - Gebouwen 7 Herbestemmen II III IV Cijfers Gebouwen Pastorale plannen 1 Liturgie 2 Catechese 3 Diaconie 4 Pastoraat van de nabijheid 5 Missionering en gemeenschapsopbouw V De parochiële organisatie 1 Pastoraatsgroep 2 Parochieraad 3 Parochiekerncommissies 4 Wat betekent dit voor de pastorale organisatie van de Catharinaparochie? 5 Vrijwilligers VI VII Team Financiën VIII Bestuur Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

4 INLEIDING Dit Parochieplan van de Catharinaparochie bestaat uit drie delen. In deel I presenteren team en bestuur het pastorale en bestuurlijke beleid. Deel I biedt, uitgaande van de bestaande situatie, een visie op de toekomst op langere en korte termijn voor het geheel van de Catharinaparochie en haar kernen. Aan de presentatie van het parochiële beleid en alles wat daarvoor nodig is, gaan zeven uitgangspunten vooraf. Zeven uitgangspunten die het Parochieplan dragen en die op hoofdlijnen de richting aangeven en een verantwoording bieden voor alle keuzes die in het plan worden gemaakt. In drie stappen worden vervolgens de pastorale plannen op het gebied van liturgie, catechese, diaconie, nabijheid en missionering geschetst. In een eerste stap staat de gelovige context beschreven. Woorden als 'pastoraat', 'liturgie' en 'diaconie' vallen zo vaak, worden zo vaak gebruikt, dat ze hun betekenis dreigen te verliezen. De eerste stap is daarom een 'heroriëntering': waar gaat het om, waarom doen we dat ook alweer? In een tweede stap gaan we in op de ingezonden rapportages van alle kernen. Uit die rapportages zijn alle 'lokale pastorale programma's' en wensen nauwkeurig verzameld en bij elkaar gezet. Er zijn verschillen tussen de wensen van de kernen, en er zijn grote overeenkomsten. Stap twee geeft een beeld van dat wat de gezamenlijke kernen verwachten van het pastoraat. In de derde stap verwoordt het team de pastorale plannen op langere en korte termijn. Wensen en plannen uit de kernen zijn voor zover dat mogelijk was opgenomen binnen de visie en de plannen voor het geheel van het pastoraat in de Catharinaparochie. Sterke, door meerdere kernen aangegeven wensen, resulteerden in het opnemen van een aantal nieuwe pastorale initiatieven in het Parochieplan. Pastoraat voor de gelovigen staat voorop, dat is waar het om gaat. Om dat waar te maken is een pastoraal team nodig en een parochiële organisatie. Gebouwen zijn nodig, het geld om het allemaal te kunnen betalen en een bestuur dat de verantwoordelijkheid neemt. De cijfers spreken hun eigen taal. Zij brengen zowel de getalsmatige ontwikkeling van onze geloofsgemeenschap in beeld als de financiële situatie en ontwikkelingen. Alle cijfers wijzen daarbij één richting uit namelijk van een steeds verdergaande krimp. Dat alles staat beschreven in het eerste deel van het Parochieplan. Deel II van het Parochieplan bespreekt elk van de zeven kernen van de parochie afzonderlijk. Zeven rapportages waaraan door werkgroepen in de kernen veel werk is besteed, zijn binnengekomen bij het bestuur. Team en bestuur reageren op elk daarvan. De rapportages van alle kernen zijn op hoofdlijnen samengevat. Het team reageert daarop en weegt de daarin beschreven vitaliteit en de vitaliseringsplannen. Het bestuur reageert Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

5 op de plannen voor kerken en andere gebouwen en neemt, onderbouwd met argumenten, een besluit. Vervolgens wordt aangegeven hoe het pastoraat, toegespitst op elke kern binnen het geheel van de Catharinaparochie de komende jaren gestalte kan krijgen. Deel III van het Parochieplan bevat een aantal belangrijke bijlagen. Allereerst een beschrijving van de stappen die worden gezet om geloofsgemeenschappen waarvan de kerk wordt herbestemd, te begeleiden. Een globaal plan omdat de begeleiding per kern maatwerk zal zijn dat alleen in gesprek met de geloofsgemeenschap tot stand kan komen. Als tweede bevat deel III een overzicht van de weg die de geloofsgemeenschappen van de kernen met het team en bestuur hebben bewandeld, startend in 2010 tot op de dag van vandaag. Een aanvullend overzicht beschrijft hoe we nu verder gaan. Tot slot zijn in de bijlagen alle beschikbare cijfers opgenomen die de visie en de richting van het Parochieplan onderbouwen. I Uitgangspunten pastoraal en bestuurlijk beleid Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

6 1 Geloven: samen geloven, elkaar ontmoeten, samen zoeken, twijfelen, leren, vieren en handelen vanuit ons geloof staat voorop. Alles wat we hebben en doen, is er om dat mogelijk te maken: om met elkaar het geloof in die ene man, Zoon van God, Mensenzoon, te delen. Hij is onze leraar, ons voorbeeld en onze inspiratiebron als het gaat om wat we doen en laten. Om Hem, om zijn bevrijdende, verlossende, en helende boodschap te laten klinken, om ons te laten uitdagen door Hem, om, op eigen tempo, Zijn weg te gaan: Daarvoor, hebben we pastores in dienst, daarvoor werken al onze vrijwilligers, daarvoor zijn onze gebouwen gebouwd. Het bestuur kiest ervoor om de tekortschietende en de komende jaren nog verder slinkende financiële middelen in te zetten op inhoud, geloof en verkondiging van het evangelie met zijn bevrijdende boodschap. 2 Missionering: "Ik droom van een missionaire keuze die alles kan omvormen en wel zo dat gebruiken, levensstijlen, werkroosters, taal en elke kerkelijke structuur meer de evangelisatie van de hedendaagse wereld dienen dan zichzelf. De structurele hervorming die voor de pastorale vernieuwing noodzakelijk is, kan slechts in die zin begrepen worden: maken dat ze allemaal meer missionair worden, dat de gewone pastoraal op alle vlakken wervender en opener wordt, dat ze al wie pastoraal werkzaam is constant naar buiten gericht houdt, en zo het positief antwoord bevordert aan allen aan wie Christus zijn vriendschap aanbiedt" 1 Ons geloof en onze kerk lijken te verdwijnen naar de marge van de samenleving. Paus Franciscus zet daar zijn oproep om een missionerende kerk te zijn, tegenover. Een missionerende kerk die laat zien wie ze is, wat ze gelooft, die in woord en daad 'gelooft in haar geloof' en dat ook uitdraagt. Wij, bestuur en team willen gehoor geven aan die oproep. We geloven dat ons geloof niet langzaam zal wegkwijnen. Er zal een keerpunt zijn in de teruggang. Aan het bewerkstelligen daarvan, werken we met alle inzet van pastorale krachten mee. 3 Recht doen: de inzet van bestuur en team is 'recht te doen'. Ten eerste aan ons gezamenlijk geloof in Hem. Hij is het die zeven geloofsgemeenschappen in onze parochie en veel verder dan dat gelovigen over de hele wereld verbindt. Hij is het die steeds opnieuw, onvoorspelbaar, mensen weet aan te spreken, te raken en engageren voor Zijn bevrijdende verhaal. Ten tweede willen wij recht doen aan de geloofsgemeenschappen die met hun eigen geschiedenis sinds 2010 samen de geloofsgemeenschap van de Catharina- 1 Paus Franciscus, De vreugde van het evangelie blz Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

7 parochie "maken". Met krimpende middelen willen we binnen het geheel het best haalbare voor elk van de zeven gemeenschappen waarmaken. Ten derde moeten en willen we recht doen aan de realiteit, de rekeningen, de cijfers van Kaski-onderzoek, tellingen in eigen parochie, demografische gegevens van de gemeente Oosterhout en de jaarrekening. 4 De gemeenschappen: op langere termijn (2025) zien we één geloofsgemeenschap bestaande uit gelovigen uit de huidige lokale gemeenschappen en nieuwkomers, die samenkomt om te vieren, te leren, en dienstbaar te zijn. Op korte termijn gaan zeven gemeenschappen met hun bestuur en team op weg, en zoeken naar en ontwikkelen vormen waarin pastoraat en geloofsleven met of zonder kerkgebouw in de eigen kern (lokaal) en in de grotere parochie gestalte kunnen krijgen. De richting is één geloofsgemeenschap die zowel lokaal als centraal vitaal is. 5 Vitaliteit: voor de beoordeling van de vitaliteit van de kernen maken we met name gebruik van de antwoorden op de vragen die met het bestuurlijk schrijven 'Aanpak en kaders' aan alle kernen zijn aangereikt. Deels is vitaliteit meetbaar door het getalsmatig in kaart brengen van een kern (b.v. aantallen kerkbezoekers, vrijwilligers, Eerste Communicanten, financiële bijdrage et cetera). Op iets langere termijn laat de vraag naar vitaliteit zich vertalen in de vraag naar de toekomst. Is er perspectief? Hoe zien de getallen er over drie jaar uit, en wat is de verwachting op langere termijn? Zijn er jonge mensen die zich verantwoordelijk maken voor de voortgang, het doorgeven van ons geloof? Ten derde laat vitaliteit zich vertalen als: 'een realistische blik op het geheel van de mogelijkheden en onmogelijkheden van de Catharinaparochie en de eigen kern daarbinnen'. Ten slotte kan vitaliteit en ook daarop zijn alle vitaliteitsplannen bekeken worden gemeten aan de bereidheid om geloofsgemeenschap te zijn binnen het geheel van de Catharinaparochie. 6 Financieel beleid: het bestuur wil een financieel gezonde Catharinaparochie. Twee posten drukken zwaar op de begroting: personeel al dan niet in loondienst en onderhoud van gebouwen in ons bezit. 6.1 Personeel Het pastorale team bestaat, na het afscheid van een pastoraal werkster in november, nu uit een pastoor, twee fulltime pastoraal werkers en een teamassistente voor halve dagen. Naast hen heeft het bestuur twee gekwalificeerde organisten/dirigenten in dienst en een medewerker voor huishoudelijke ondersteuning. Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

8 Het bestuur kiest ervoor om de opengevallen plaats na het vertrek van de pastor niet op te vullen. De huidige financiële situatie laat dat niet toe. Het bestuur ziet zich genoodzaakt in de komende jaren verder te bezuinigen op de betaalde beroepskrachten. In het komend kalenderjaar gaat het bestuur gesprekken aan met alle betrokkenen en maakt het de balans op van de noodzakelijke ingrijpende personele maatregelen. 6.2 Gebouwen: De financiële situatie maakt duidelijk dat het bestuur niet alle gebouwen in eigendom kan houden, onderhouden, of verbouwen. Onze kleiner wordende gemeenschappen kunnen dat niet langer betalen. Er is een jaarlijks tekort dat in 2013 opliep tot bijna Het bestuur maakt een keuze voor die gebouwen die het pastorale doel het beste dienen. Op langere termijn (2025) verwacht het bestuur een dusdanige terugloop in inkomsten, leden en kerkbezoek dat de geloofsgemeenschap(pen) en het pastoraat aan één kerkgebouw (eventueel met bijgebouw zodat meerdere functies mogelijk zijn) voldoende zal hebben. Eén kerkgebouw waar de hele gemeenschap bij elkaar komt om te vieren, te leren en dienstbaar te zijn aan anderen. Dat is de verwachting en de richting waarin team en bestuur werken. De keuze voor gebouwen wordt naast het pastorale beleid bepaald door: - De wens om recht te doen aan de samenstelling van de Catharinaparochie uit dorps- en stedelijke kernen. - De bouwtechnische staat van de gebouwen. - De geografische ligging. - De vitaliteit van de gemeenschap. - De vitaliteit van de gemeenschap binnen het geheel van de Catharinaparochie. - 'Aanpak en kader' van het bestuur van de Catharinaparochie. - Het beleid van het Bisdom van Breda (Analecta/kettingbeding) 7 Herbestemmen van kerken betekent: een nieuwe eigenaar en een nieuwe bestemming zoeken, waardoor de gemeenschap het gebouw met zijn sociale en emotionele waarde niet kwijtraakt. De inspanningen die in het verleden zijn geleverd om de kerken te bouwen, gaan niet verloren. Waar herbestemming slaagt krijgt het gebouw een nieuwe zinnige toekomst. II De cijfers 2 2 Alle cijfers zijn terug te vinden in bijlage 2 Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

9 Alle beschikbare cijfers wijzen één kant uit namelijk die van een steeds verdergaande krimp. Geloofsgemeenschappen worden kleiner en ouder. Het aantal kerkbezoekers daalt; tussen 2007 en 2012 nam het kerkbezoek volgens Kaski-berekeningen af met 43%. Uit eigen tellingen blijkt dat in 2013 alle Hoogfeesten en feesten meegerekend nog 662 mensen gemiddeld per weekend onze zeven kerken bezochten. Kijken we naar de gewone weekend-liturgie in 2013 dan zijn dat er gemiddeld per weekend 477 verdeeld over zeven kerken. In een aantal kernen zakt het aantal bezoekers van een viering met enige frequentie tot onder de 30 en een enkele keer zelfs onder de 20. Deelname aan de sacramenten wordt minder, het aantal communicanten is sinds 2007 teruggelopen met 21%, het aantal vormelingen met 57%. Huwelijken namen af met 60% en dopen met 46%. In de Basiliek nam het aantal dopen tussen 2010 en 2013 af van 24 naar 10 en in de Antoniuskerk van 57 naar 19. Kerkelijke uitvaarten lopen volgens Kaski-cijfers terug met 31% in de periode tussen 2007 en In 2013 waren er in de kerken van de Catharinaparochie nog 115 uitvaarten, 88 minder dan in Eigen tellingen laten zien dat in de Basiliek en de Antoniuskerk waar de meeste uitvaarten worden gehouden het aantal tussen 2010 en 2013 met meer dan de helft afnam. De Catharinaparochie zit nog altijd ruim in de vrijwilligers, in alle kernen zijn dat er ongeveer 740 in 2012, maar de cijfers geven ook aan: het zijn er 68 minder dan het jaar daarvoor. Met de terugloop van het aantal mensen dat van de pastorale diensten gebruik maakt, de afname van het kerkbezoek en de afname van het aantal (betalende) leden, nemen ook de inkomsten van de Catharinaparochie af. De leeftijd van de leden die het meest bijdragen ligt tussen de 75 en 80 jaar. In de vijf kernen waarvan we de cijfers hebben zijn er nog 147 gezinseenheden onder de 65 die een financiële bijdrage leveren. Kwam er in 2012 uit het totaal van de inkomsten nog binnen, in 2013 was dat nog Zetten we daar de kosten tegenover dan wordt duidelijk dat de Catharinaparochie al sinds 2010 een negatief resultaat behaalt. 2010: ,- (realisatie) 2011: ,- (realisatie) 2012: ,- (realisatie) 2013: ,- (realisatie) Voor jaarlijks en achterstallig onderhoud is de komende tien jaar een bedrag nodig van , exclusief BTW en exclusief het onderhoud aan installaties, schoonmaak (b.v. goten) en inspecties. Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

10 III Gebouwen Bestuur en team voorzien, zoals gezegd, dat de geloofsgemeenschap(pen) van de Catharinaparochie op langere termijn bijeen zullen komen in één liturgisch centrum dat tevens het pastorale centrum van de parochie is. Wij zien, voelen en begrijpen hoeveel emotioneel belang wordt gehecht aan het kerkgebouw dat generaties lang de plaats is geweest waar alle belangrijke levensmomenten werden gevierd. Toch ziet het bestuur de noodzaak om op korte termijn voor drie kerken te zoeken naar nieuwe eigenaren die respect hebben voor de gebouwen, met andere woorden: te zoeken naar herbestemming. Deze kerken worden medio 2016 gesloten voor de eredienst. Het bestuur zal behalve voor het hoogst noodzakelijke onderhoud ten behoeve van de veiligheid vanaf 2015 niet meer investeren in het onderhoud van deze gebouwen. Daarnaast zullen drie pastorieën worden verkocht. Van de vier kerkgebouwen die na 2016 open blijven, krijgt één kerk de functie van parochiekerk, de andere drie de functie van kerk. In 2018 worden de ontwikkelingen in deze vier kernen geëvalueerd op vitaliteit en de vraag of het nog verantwoord is het kerkgebouw open te houden. Naar aanleiding van die evaluatie beslist het bestuur over het al dan niet herbestemmen van de andere kerken. IV Pastorale plannen In dit hoofdstuk worden de hoofdlijnen van het pastorale beleid geschetst. In de plannen rond de vitaliteit verwoordde elke kern de eigen pastorale wensen en plannen; ook die worden kort geschetst. Het team zal voor zover dat qua beschikbare tijd mogelijk is en passend is binnen de algemene lijnen van het totale pastorale plan op die wensen en plannen ingaan. Pastoraat zal maatwerk worden de komende jaren. Wat dit concreet betekent voor de zeven parochiekernen en geloofsgemeenschappen is uitgewerkt in Deel II. 1 Liturgie 1.1 Wat betekent liturgie voor de geloofsgemeenschap? In de wekelijkse liturgie ontmoeten wij elkaar als 'broeders en zusters' die zich bekommeren om elkaar. Als het goed is brengt de viering ons, in het licht van de bevrijding die Jezus ons beloofde, verzoening met elkaar, vergeving van elkaar. Als het goed is, ontmoeten we Christus zelf in de viering en wordt het beste, het mooiste en meest waarachtige in ons aangesproken en wakker geroepen. Het wekelijks vieren van Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

11 eucharistie wil de beleving van ons geloven in het dagelijks leven voeden. Het is onze ontmoeting met Hem, die ons tot een 'geloofsgemeenschap' maakt. 3 Op basis van de cijfers en de te verwachten verdere terugloop van het aantal deelnemers aan de liturgie, kan het bijna niet anders dan dat gelovigen de komende jaren elkaar gaan opzoeken in de weekendliturgie. Dat gelovigen een voorkeur hebben voor een kerkgebouw, een sfeer, een gemeenschap of een voorganger is een zeer menselijk gegeven. Maar geloven en ons geloof laten voeden in de liturgie kan niet ophouden als niet meer aan de eigen voorkeuren kan worden voldaan Uit de vitaliteitsplannen van de kernen Vrijwel alle kernen vragen om voortzetting van het huidige liturgisch aanbod in de eigen kern en een aantal kernen vraagt om uitbreiding daarvan. Er wordt ingezet op kwaliteit van liturgie, maar ook op 'veelkleurigheid' en diversiteit. In een aantal plannen wordt vitaliteit verwacht van 'familieliturgie' die kinderen en hun ouders aanspreekt. Er is de wens om bijzondere 'aan de kern eigen vieringen' te blijven vieren. En in verschillende kernen leeft de wens om een 'open deur', in de vorm van een dagkapel. 1.3 Plannen van de Catharinaparochie op lange en korte termijn Het beleid op het gebied van de liturgie zet in op kwaliteit en gezamenlijkheid: we willen één geloofsgemeenschap vormen die wekelijks en op Hoogfeesten en feesten samenkomt om te vieren. Op lange termijn zien we deze geloofsgemeenschap samen komen in één, breed opgezet en levendig liturgisch centrum in de parochiekerk waar naast wekelijkse eucharistie, de Hoogfeesten, de naamdagen van patroonheiligen en de sacramenten, ook ruimte is voor bijvoorbeeld gebedsbijeenkomsten, meditaties, Taizé-vieringen, vieringen voor katholieken afkomstig uit andere landen. Een parochiekerk met herkenbare vieringen in een ruimte waarin vertrouwde elementen uit herbestemde kerken zijn opgenomen. Een ruimte die een warm welkom biedt aan parochianen en gemeenschappen die 'thuisloos' zijn geworden. Een parochiekerk voor kinderen, families, jongeren en ouderen. Op korte termijn zullen naast de parochiekerk drie andere kerkgebouwen als kerk in gebruik blijven. In die kerken wordt de weekendliturgie gevierd, maar niet het volle liturgische aanbod verzorgd. Het aantal vieringen in deze kerken zal niet worden 3 Naar catechese van Paus Franciscus "Drie aanwijzingen, waaraan we kunnen herkennen of we de eucharistie goed beleven" 4 Op dit moment wordt in de zeven parochiekerken wekelijks gevierd. In elke kern vinden eucharistievieringen, woorden communievieringen en een enkele gebedsviering plaats. De eigen pastoor, emeriti, pastoraal werkers en vrijwilligers gaan daarin voor. Door de week wordt er gevierd in de Basiliek (twee keer per week een eucharistieviering), in de Verrijzeniskerk (een keer per week een woord- en gebedsdienst, voornamelijk geleid door vrijwilligers) en in de Corneliuskerk (een keer per week een woord- en communiedienst, geleid door vrijwilligers). Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

12 uitgebreid. In de kerken kunnen uitvaarten plaatsvinden, er kan worden gedoopt en er is ruimte voor 'gelegenheidsliturgie'. Op korte termijn zullen we meer gezamenlijk gaan vieren. Naast het Hoogfeest van Pinksteren en het Paastriduüm dat in de parochiekerk wordt gevierd, zullen we samen de feesten van de patroonheiligen of wijdingsdagen en bijzondere feesten van gemeenschappen vieren in de betreffende kerk. In de parochiekerk wordt altijd de weekendliturgie gevierd. Zo willen we bouwen aan de gezamenlijke 'vierende' toekomst van de Catharinaparochie. Op korte termijn wordt voor drie kerken een nieuwe eigenaar gezocht. Die kerken worden medio 2016 voor de eredienst gesloten. Binnen het pastoraal beleid dat is gericht op meer gezamenlijk vieren, betekent dit voor vrijwel al deze kernen dat er een waardige ontmoetingsruimte gezocht zal worden waar de geloofsgemeenschap samen kan komen voor ontmoeting en gebed. 2 Catechese 2.1 Wat betekent catechese voor de geloofsgemeenschap? Zonder ons te verdiepen in Hem, en de lange traditie van Zijn volgelingen, komen we als kerk niet ver. We moeten de verhalen kennen, we moeten ze vertellen. Zijn verhaal, de verhalen van de Heiligen, de gedachten van de grote kerkleraren (mannen en vrouwen), van de feesten die we vieren, ze moeten worden verteld en doorgegeven aan kinderen, jongeren en volwassenen. Zonder catechese, 'godsdienstonderwijs', zonder dat we weten waar het in ons geloof over gaat, is er geen toekomst. 2.2 Uit de vitaliteitsplannen van de kernen In vrijwel alle plannen wordt catechese genoemd als een manier om de geloofsgemeenschap te vitaliseren. De opzet van het Catharina College wordt gezien als een weg daartoe, zo ook het versterken van de relatie met de katholieke basisscholen. Naast het organiseren van een vorm van 'naschoolse opvang' wordt ook uitbreiding van de catechese rond de Eerste Communie en het Vormsel genoemd. Als voornaamste doelgroepen worden kinderen en jongeren aangewezen, maar ook 'zinzoekers' blijven in beeld. Voor volwassenen worden verdiepende geloofsgesprekken, 'samenkomen rond de Bijbel' en toerusting voor een vrijwilligerstaak als goede impulsen gezien. Jongeren zien catechese in een theologie/filosofiegroep Plannen van de Catharinaparochie op korte en lange termijn Op korte en langere termijn blijft de oprichting van een duidelijk herkenbare school, het Catharina College overeind in deze versie van het parochieplan. Een school die de mogelijkheden biedt om de verhalen, de gebaren, de gewoontes en ook 'de geheimen van ons geloven' te verkennen en eigen te maken. De school wil dat doen in grote openheid Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

13 naar parochianen en buitenstaanders, naar de samenleving, organisaties, verenigingen en mensen met hun vaak onuitspreekbaar geworden levensvragen. Het Catharina College wordt een school die zich specialiseert in : 1 verwoording, uitleg na of toeleiding tot de sacramenten 2 verdieping en uitleg rond de Bijbel en traditie 3 explicitering en oefening van de spirituele levensweg, instructie, gesprek, retraite 4. scholing en muzikale vorming Dit houdt in dat het Catharina College alle catechese rond doop, huwelijk, boete en verzoening, Eerste Communie (Eucharistie) en Vormsel in haar programma opneemt en daar waar mogelijk uitbreidt. Het Thomasprogramma en de Kinderkerk worden ingebed in de school. De doelgroep van de school is breed: kinderen, jongeren, volwassenen (ouders), vrijwilligers, parochianen, 'zinzoekers'. Bij de opbouw wordt prioriteit gegeven aan kinderen. Op lange termijn zien we deze school geconcentreerd in het pastorale liturgische centrum van de parochie bij de parochiekerk. Dat is de richting waarin wordt gewerkt. Op korte termijn ontwikkelen we in verschillende kernen bouwstenen voor deze school, bijvoorbeeld in de vorm van 'naschoolse' catechese en muzikale vorming. Op korte termijn leggen we contact met een aantal katholieke basisscholen om de mogelijkheden tot samenwerking tussen Catharina College, de plaatselijke geloofsgemeenschap en de katholieke school te verkennen. Op korte termijn onderzoeken we of en op welke manier het Catharina College kan samenwerken met Catharinadal en de O.L. Vrouwe Abdij er worden al gezamenlijke programma s aangeboden en met name met Chemin Neuf waar zich een levendig kinderprogramma ontwikkeld heeft. Op korte termijn worden initiatieven ondernomen om jongeren uit verschillende kernen bij elkaar te brengen om samen te werken aan een programma voor jongeren. 3 Diaconie 3.1 Wat betekent diaconie voor de geloofsgemeenschap? Vanuit het dubbele gebod dat Jezus ons voorhield: 'Heb God lief met alles wat je in je hebt: met heel je hart, je ziel en je verstand, en je naaste als jezelf', kent de katholieke kerk een lange traditie van zorg voor de naaste. 'Diakonia', dienst, is een van de kernwoorden van het evangelie. Als gelovigen zijn wij geroepen om zorg te dragen voor de meest kwetsbaren op deze aarde. Via de diaconie verbinden wij ons als geloofsgemeenschap met de samenleving en dan speciaal met de noden daarin. Van oudsher springt de diaconie bij 'daar waar niemand helpt'. De Catharinaparochie kent vanuit haar kernen een diaconale traditie. De Stuurgroep diaconie en caritas verzorgt de 'vaste' diaconale activiteiten, waaronder de Vastenaktie, de Adventsactie en de Vredesweek. Het bestuur van de Caritas beheert gelden die van Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

14 oudsher aan de kerk zijn geschonken om ingezet te worden om noden te lenigen en voor diverse diaconale doelen. 3.2 Uit de vitaliteitsplannen van de kernen Het 'er willen zijn voor mensen' en van betekenis willen zijn voor de samenleving is breed aanwezig in alle vitaliteitsplannen. Genoemd worden reeds bestaande diaconale activiteiten als 'Inloophuizen' en 'Loketfunctie' met daarbij de vraag om continuering en versterking. Daarnaast worden tal van diaconale aandachtspunten genoemd: voorkomen van maatschappelijk isolement (eenzaamheid), bevorderen van integratie in de samenleving, zorg voor ouderen, bezoeken van zieken. Er worden problemen verwacht bij de invoering van de nieuwe wet rond de zorg en het verdwijnen van maatschappelijke instellingen uit de wijken, kernen willen daarop inspelen. Juist op dit pastorale werkterrein wordt gezocht naar 'een vertaalslag' van onze geloofstraditie naar maatschappelijke thema's. 3.3 Plannen van de Catharinaparochie op korte en lange termijn Omdat de noden van mensen niet 'vast of constant' zijn steeds zijn er nieuwe groepen en individuele mensen die in de verdrukking raken is het noodzakelijk dat de diaconie ook alert en vitaal blijft zodat op nieuwe noden kan worden gereageerd. Op korte termijn richt het beleid zich op voortzetting, versterking en het zichtbaar maken (vergelijk Diaconale Stad Roosendaal) van het werk van de Stuurgroep diaconie daarbij wordt advies en expertise van het bisdom ingeroepen. Op korte termijn worden de mogelijkheden onderzocht om in een van de dorpspastorieën gelegenheid voor dagopvang voor ouderen te creëren. Op korte termijn start een overleg met sociale partners over de mogelijkheden van de kernen om zorgtaken in de wijk op zich te nemen of te faciliteren. Het openen van een 'Zorgloket' is daarbij een mogelijke vorm. Op korte en langere termijn kijken we uit naar een goed, zinnig maatschappelijk, diaconaal initiatief. Dat kan een diaconale tuin zijn, Catharina s Hof, zo mogelijk in samenwerking met de plannen van de zusters Norbertinessen van Sint Catharinadal. Mensen in de marge van de samenleving eten ongezonder, sterven jonger, voelen zich vaker alleen staan: een diaconale tuin zoals gepresenteerd in het conceptbeleidsplan juni 2013 is een mogelijk antwoord daarop. Het zou ook een aansluiten of medewerken kunnen betekenen bij initiatieven rond de nieuwe zorgwet of zoals genoemd op de derde expertiseavond het aanpakken van het armoedevraagstuk, dagopvang voor daklozen of zorg voor eenzamen. Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

15 4 Pastoraat van de nabijheid 4.1 Wat betekent nabijheid voor de geloofsgemeenschap? In de geloofsgemeenschappen is het belangrijk dat mensen zich gezien weten, dat er ruimte is voor individuele pastorale gesprekken, een vertrouwd 'luisterend pastoraal oor' voor vrijwilligers en parochianen op moeilijke momenten. Meeleven, troosten waar nodig, 'luisteren dat tot spreken brengt', de ander als het ware zien met de ogen van God. In het licht van de hoop die God biedt, in de mogelijkheden die God nog ten uitvoer kan brengen (Ps. 8:5v). Er bestaan geen 'hopeloze gevallen' voor het pastoraat van de nabijheid, omdat we er vanuit ons geloof op vertrouwen dat God niemand prijsgeeft. 4.2 Uit de vitaliteitsplannen van de kernen In vrijwel alle plannen klinkt het verlangen naar 'nabijheid', dat soms vertaald wordt als 'aanwezig zijn' van een pastor in de kern, soms als het verzoek om een eerst aanspreekbare pastor voor een onderdeel van het pastoraat in de kern en in een ander geval in het verzoek om 'ondersteuning bij de vitalisering'. Uitdrukkelijk wordt ook genoemd: begeleiden van gemeenschappen van wie de kerk wordt herbestemd. Vrijwel alle kernen wijzen op het belang van het nabij-zijn aan zieken en ouderen in de vorm van ziekenbezoek en het brengen van de Communie aan huis. 4.3 Plannen van de Catharinaparochie op korte en lange termijn Mensen ontmoeten, hen zien, pastorale gesprekken, huisbezoeken, ziekenbezoeken, begeleiden van stervenden, bezoeken van nabestaanden, de biecht, het brengen van de Communie aan huis: dat alles behoort tot het pastoraat van de nabijheid. Het team hecht aan nabijheid, maar met een bezetting van drie fulltimers voor zeven gemeenschappen, kan het team niet bij alle gelegenheden aanwezig zijn. Het team zal een stap terug moeten doen 'uit de eerste lijn' en een deel van het werk moeten over-laten aan anderen. De pastoraatsgroep (zie V de pastorale organisatie) en de op te richten werkgroep 'bezoek en communie aan huis' zullen mede namens het pastorale team aanwezig zijn in de kernen. De pastor komt als zijn of haar professionele hulp nodig is. Voor het pastorale team bestaat nabijheid ook in de ontmoeting met vrijwilligers met wie de pastor werkt, opbouwt, plannen uitvoert. En in de ontmoeting met mensen, kinderen en volwassenen, die zich voorbereiden op een van de sacramenten. In dit pastorale plan geeft het team aan hoe en waar wij daadwerkelijk, zinnig aanwezig kunnen zijn in de verschillende kernen (zie Deel II). Dat het pastoraat maatwerk wordt, geldt vooral op het terrein van de nabijheid. We kunnen niet overal zijn maar willen en zullen daar aanwezig zijn waar de behoefte het dringendst is. Allereerst is dat de begeleiding van geloofsgemeenschappen waarvan de kerk wordt herbestemd. Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

16 Op korte termijn vertaalt 'nabijheid' zich als intensieve begeleiding bieden aan die geloofsgemeenschappen waarvan het kerkgebouw wordt herbestemd. Met hen gaan we op zoek naar de pastorale mogelijkheden binnen de eigen kern en binnen de Catharinaparochie. Individuele gelovigen maken individuele keuzes, maar daar waar gemeenschappen willen aansluiten bij anderen, zullen we alles in het werk stellen om die 'verhuizing' waardig en met de verzekering van een warm welkom, te laten verlopen. Op korte termijn roepen we alle vrijwilligers die werkzaam zijn in (lokale) bezoekgroepen en vrijwilligers die de communie aan huis brengen, samen. Met hen gaan we in gesprek over de praktijk die zij en wij tegenkomen: de wensen, de mogelijkheden om het bezoekwerk te versterken door toerusting van vrijwilligers, en we maken afspraken over de onderlinge communicatie. Op middellange termijn gaat het team in gesprek met de voormalige werkgroep rouwverwerking om te spreken over een nieuwe opzet. De werkgroep heeft zich zeer recent opgeheven wegens gebrek aan deelname. Op middellange termijn werkt het team met afstemming van maatschappelijke organisaties die werkzaam zijn op dit terrein aan de ontwikkeling van een samenhangend pastoraal aanbod voor ouderen. Op middellange termijn hoopt het team dat de leden van de op te richten Pastoraatsgroep de 'oren en ogen en handen' van het team kunnen zijn in de geloofsgemeenschappen. 5 Missionering en gemeenschapsopbouw 5.1 Wat betekent missionering en gemeenschapsopbouw voor de geloofsgemeenschap? Aspecten van missionering en gemeenschapsopbouw zijn te vinden op alle terreinen van het pastoraat. Een gemeenschap vormt zich en groeit in en aan het samen vieren, leren, en dienen, in het elkaar ontmoeten en spreken. De parochie wordt missionair als die alles doet met de blik naar buiten gericht. Als zij naar buiten toe laat zien waar zij voor staat. 'De parochie', zo schrijft Paus Franciscus 'is de aanwezigheid van de Kerk op een bepaalde plaats, waar het woord beluisterd wordt, het christelijke leven tot groei komt, een plaats van dialoog, verkondiging, van edelmoedige naastenliefde, aanbidden en viering. Ze is een gemeenschap van gemeenschappen, een heilige plaats waar dorstigen zich komen laven om hun weg voort te zetten en een centrum van waaruit men voortdurend missionair wordt gezonden'. 5 5 De vreugde van het evangelie blz. 23 Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

17 5.2 Uit de vitaliteitsplannen van de kernen In alle vitaliteitsplannen wordt gewezen op de saamhorigheid van geloofsgemeenschappen en het belang daarvan. In vrijwel alle plannen klinkt daarnaast soms aarzelend, soms voluit het geluid dat de geloofsgemeenschap groter is dan alleen de eigen kern, dat zeven lokale geloofsgemeenschappen samen de Catharinaparochie 'maken'. De vrijwel algemene wens is: de eigen gemeenschap versterken en vitaliseren en daarnaast samenwerken met de Catharinaparochie. In een aantal plannen klinkt ook duidelijk een missionair 'naar buiten!', hetzij op een volksdevotionele manier of door te netwerken en te communiceren en samen te werken met maatschappelijke organisaties, de kerk of een dagkapel open te stellen, negatieve beeldvorming aan te pakken, laagdrempelige activiteiten te organiseren of relaties te leggen met kunstenaars. In veel kernen wordt gezocht naar een vertaalslag van de traditie die ons geloven naar buiten brengt en in contact met de samenleving. 5.3 Plannen van de Catharinaparochie op korte en lange termijn Op korte en lange termijn werken we in de richting van één geloofsgemeenschap die lokaal en centraal gestalte krijgt. Programma's op het gebied van vieren, leren, dienen en missioneren, worden daarop afgestemd. Omdat een gevoel van saamhorigheid zich niet laat dwingen heeft het pastorale beleid op het terrein van de gemeenschapsopbouw een uitnodigend karakter. Gezamenlijk, soms in samenwerking met maatschappelijke organisaties, kunnen we vitale initiatieven uit de kernen een 'missionaire kracht' geven en uitwerken tot een programma dat zich naar buiten richt. Te denken valt aan: - Gezamenlijke vieringen, met hoge kwaliteit, waarin onze koren elkaar ontmoeten, met plezier samen instuderen en zingen. - Met gezamenlijke krachten de parochiekerk, midden in de stad, openstellen, elke dag. - Met gezamenlijke krachten een goed diaconaal, naar de samenleving gericht initiatief ontwikkelen. - Gezamenlijk kunnen we 'de volksdevotie', de Mariafeesten, de feesten rond 'onze Heiligen', processies, bedevaarten, nieuw leven inblazen. V De parochiële organisatie Op dit moment heeft de Catharinaparochie een organisatie waarin team en bestuur worden ondersteund door coördinatoren van de kernen. Na de eenwording (januari 2010) zijn de coördinatoren door het bestuur gevraagd zorg te dragen voor de voort-gang van het pastoraat in de kernen. De oorspronkelijke taken van de coördinatoren liggen op het terrein van het 'managen' waarbij een pastor-coach begeleiding biedt. Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

18 In het overleg van 3 juli 2014 hebben de coördinatoren hun taken en rollen geëvalueerd. Daarbij kwam het onderwerp 'uitzuiveren' van taken en een scheiding tussen bestuurlijke ondersteuning en pastorale ondersteuning aan de orde. De termen 'pastoraatsgroep' en parochiekerncommissie' zijn geïntroduceerd. In daarop volgende vergaderingen o.a. met de bisschop zijn we daar nader op ingegaan. Op basis van de evaluatie en die gesprekken zal de parochiële organisatie worden herzien. 6 1 Pastoraatsgroep De pastoraatsgroep is een bijzondere werkgroep in de parochie, waarin parochianen, onder eindverantwoordelijkheid van de pastoor, samen met de door de bisschop benoemde pastorale beroepskrachten en met inachtneming van ieders bevoegdheden, meewerken in de uitoefening van de pastorale zorg. De pastoraatsgroep wordt dus gevormd rondom het pastoraal team. Haar taak ligt in het meewerken in de uitoefening van de pastorale zorg. Het pastoraal beleid wordt door de pastoor en het pastoraal team vastgesteld. De pastoraatsgroep komt minimaal vier keer per jaar bij elkaar en daarnaast zo vaak als dat nodig is. Leden van de pastoraatsgroep worden door de bisschop benoemd, op voordracht van de pastoor (die daartoe het pastoraal team en parochiebestuur heeft geraadpleegd). Bij de voordracht van de leden wordt rekening gehouden met een goede spreiding over de parochiekernen. Het is van belang dat de leden gevormd en toegerust zijn (of worden) voor hun taak. 2 Parochieraad Als gesprekspartner voor het pastoraal team kan de Catharinaparochie een parochie-raad oprichten. Een parochieraad vergadert minimaal twee keer per jaar en heeft een adviserende taak naar het pastorale team over het pastoraal beleid in de parochie. Het gaat daarbij over de hoofdlijnen van het te voeren beleid en niet over details. De parochieraad wordt samengesteld uit betrokken parochianen uit de gehele parochie. In die samenstelling zal ze de opbouw van de nieuwe parochiegemeenschap bevorderen en de onderlinge betrokkenheid tussen parochianen en parochiekernen versterken. Een evenwichtige samenstelling van de parochieraad, met een goede spreiding over de parochiekernen en met deelname van zowel kernvrijwilligers als andere parochianen, is dan ook van belang. Ook de leden van het pastoraal team en de leden van de pastoraatsgroep (indien aanwezig) zijn als zodanig lid van de parochieraad. Leden van het parochiebestuur kunnen met adviserende stem de vergaderingen van de parochieraad bijwonen. De pastoor geeft leiding aan de pastorale raad. 6 De volledige informatie over pastoraatsgroep, parochieraad en PKC is te vinden in 'Analecta 2011 'De organisatorische inrichting van het samenwerkingsverband'. Te verkrijgen via het secretariaat van het bisdom van Breda en via de website van het bisdom van Breda. Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

19 3 Parochiekerncommissies (PKC) De parochiekerncommissie is de door het parochiebestuur benoemde groep parochianen (niet zijnde leden van het pastoraal team) die namens het parochiebestuur zorg draagt voor praktische organisatie en beheerstaken in een of meer parochiekernen. De PKC is een kleine groep van drie tot vijf mensen (voorzitter, secretaris, kas-beheerder) die intensief samenwerken (zij komen één tot twee keer per maand bij elkaar) in nauw overleg en in afstemming met het bestuur en het pastoraal team. De PKC werkt met een budget dat zij krijgt van het bestuur. Daarvoor dient zij in oktober een begroting in. De PKC kan geen uitgaven doen die niet op de begroting staan. De PKC organiseert, beheert en onderhoudt de gebouwen en middelen die het parochiebestuur beschikbaar stelt om in de betreffende parochiekern activiteiten te doen plaatsvinden. Jaarlijks in de maand februari legt de PKC rekening en verantwoording af aan het parochiebestuur. Een parochiekerncommissie wordt in de regel opgericht voor één parochiekern; ze kan ook worden opgericht voor meerdere parochiekernen samen. Een samenvatting van de taken van de PKC: 1 Sleutelbeheer, coördineren, toezichthouden op degenen die belast zijn met: - het openstellen van de (kerk)gebouwen voor geplande activiteiten, - de ontvangst van personen en groepen en het ordelijk gebruik van de (kerk)gebouwen (kosters, beheerders, receptiemedewerkers), 2 Het zorg dragen voor het schoonhouden en het klein onderhoud van de (kerk)gebouwen, mankementen melden bij bestuur en gevraagd en ongevraagd advies geven aan het bestuur. Onderhoudswerkzaamheden door derden monitoren. 3 Het incasseren en administreren van gelden die in de parochiekern binnenkomen (collectes, misintenties, kaarsengeld, e.d.). 4 Hulp aan het bestuur bij ledenadministratie en geldwerving. 5 Het transport van goederen tussen de parochiekernen en/of een centraal parochieadres. 6 Het zorg dragen voor de aanschaf van materialen en middelen voor de pastorale activiteiten op de locatie. 7 Facilitaire ondersteuning vrijwilligers, welzijn vrijwilligers, werving vrijwilligers, coördinatie vrijwilligers, organiseren taken vrijwilligers: plaatselijke administratie, beheer en onderhoud gebouwen, tuinen, begraafplaatsen, organisatie specifieke activiteiten van de kernen. 4 Op weg naar een nieuwe organisatie van de Catharinaparochie De nieuwe opzet zal stapsgewijs tot stand komen. Officiële benoemingen kunnen pas plaatsvinden als het parochieplan door de bisschop is goedgekeurd. Prioriteit wordt Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december

20 gegeven aan het oprichten van een pastoraatsgroep en de verschillende parochiekerncommissies (PKC's). 1 Voor de praktische, meewerkende ondersteuning van het team wordt een pastoraatsgroep gevormd waarvan de leden door de bisschop worden benoemd. - In december 2014 zal het team een 'opstap' maken voor het oprichten van een pastoraatsgroep en een aantal mensen benaderen die gevraagd worden om mee te denken en mee te werken aan de opvang van parochianen en gemeenschappen waarvan de kerk wordt herbestemd. Het team verwacht dat deze groep mogelijk kan uitgroeien tot een pastoraatsgroep. - Voor de pastoraatsgroep (en de parochieraad) kunnen leden worden gevraagd uit kernen waarvan het kerkgebouw wordt herbestemd. Het pastoraat stopt niet bij de herbestemming van een gebouw. 2 De taken van de huidige coördinatoren worden zoals het zich nu laat aanzien per kern overgenomen door de PKC's die door het bestuur worden aangesteld. - In januari 2015 zullen team en bestuur bijeenkomen met een groep van zeven coördinatoren die de kernen vertegenwoordigen, om de consequenties verbonden aan deze nieuwe opzet door te spreken. - In elke van de zeven kernen kan een PKC worden opgericht. Immers ook op de plekken waar herbestemming plaatsvindt, blijven vrijwilligers werkzaam, blijft er administratief ondersteunend werk te doen en waar mogelijk een gebouw of gebedsruimte om te beheren. 3 Voor het bieden van pastoraal advies aan het team kan door het bestuur een parochieraad worden opgericht. - Over het oprichten van een dergelijke raad is nog geen beslissing genomen. Een en ander zal op een 'organische wijze' tot stand komen als blijkt dat er behoefte aan is. - Als er een parochieraad wordt opgericht zullen te zijner tijd ook mensen worden gevraagd uit kernen waarvan het kerkgebouw wordt herbestemd. Ook vanuit en voor die kernen blijft vertegenwoordiging in de organisatie en advisering aan het team van belang. Deze nieuwe opzet zal een proces zijn dat enige tijd vraagt zeker omdat herbestemming van drie kerken mee gaat spelen. Welke stappen wanneer kunnen worden gezet, is op dit moment behalve de hierboven genoemde stappen niet te voorzien. Bestuur en team hopen in september 2015 nodige stappen te hebben gezet. 5 Vrijwilligers De keuze die het bestuur maakt om te bezuinigen op personeel raakt de hele Catharinaparochie. Het bestuur vraagt een grote soepelheid van geest van alle parochianen wat betreft het beroep dat op het kleiner wordende team gedaan kan worden. Parochieplan Catharinaparochie definitief concept december