Transcriptie

1

2

3

4

5 voorwoord Voorwoord Kindermishandeling gaat over zaken die fout lopen in gezinnen, families, scholen of voorzieningen. Vaak gaat het over onthutsende zaken, waar we allen van hopen dat het onze kinderen en onszelf nooit overkomt. De effecten en de gevolgen van kindermishandeling zijn voldoende bekend. We lezen er dagelijks over zowel in wetenschappelijke artikels als in de media. We zien het op het nieuws, in duidingprogramma s of in de bioscoop. Ook dit jaarverslag draagt zijn steentje bij in het schetsen van het probleem in al zijn transparantie. Dagelijks worden er 10 kinderen in de provincie Antwerpen gemeld. Het blijft een onthutsend hoog cijfer. Waar er echter zelden over gesproken wordt, is de veerkracht bij kinderen en gezinnen. De durf en de moed van families om de mishandeling onder ogen te zien, nieuwe kansen te zoeken en te ijveren voor individueel en relationeel herstel. De aandacht en de zorg van hulpverleners, leerkrachten, artsen, burgers voor kindermishandeling is de laatste jaren nog toegenomen. Ook daar is durf en inzet aanwezig. De samenwerking met hulpverleners, justitie, leerkrachten, verzorgenden loopt veel beter dan pakweg 10 of 20 jaar geleden. Al deze inspanningen zijn veel minder opvallend nieuws, maar ze zijn wel ontzettend belangrijk voor kinderen. Ze maken verandering mogelijk, ze bieden perspectief in situaties waar dit niet mogelijk leek. Deze zaken zijn jammer genoeg niet in cijfers of statistieken te vatten, maar dat maakt ze niet minder belangrijk. Via onze trainingsmodules, vormingen en artikels pogen we ook een bijdrage te leveren om continue de hulpverlening te verbeteren en aan te passen aan veranderende verwachtingen. Dit is echter voor niemand een reden om op zijn lauweren te gaan rusten. De cijfers spreken voor zich. Een doordachte afstemming van sensibilisering, alert reageren op signalen, het aanbieden van coaching, vlotte bereikbaarheid voor melders, rustbrengende crisisopvang, grondige diagnostiek en vasthoudende zorg, hulpverlening en opvang. het blijft meer dan ook noodzakelijk bij de aanpak van kindermishandeling. In alle facetten van deze keten moet blijvend en gecoördineerd geïnvesteerd worden door iedereen om een goede maatschappelijke aanpak mogelijk te maken. Vermits geweld en kindermishandeling vooral verdoken optreedt, en er over praten gepaard gaat met schaamte, angst en ongeloof in verandering is dit geen evidente opdracht. Het initiatief zal immers vooral bij de zorgaanbieders en de besturen moeten liggen. In dit kader werd er 2012 gestart met het meldpunt 1712 waar de burger terecht kan voor alle vormen van mishandeling, geweld en kindermishandeling. De meeste van de aangehaalde thema s komen in dit jaarverslag uitgebreid aan bod. Het jaarverslag biedt immers een overzicht van de werking van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Antwerpen in Wij wensen u alvast veel leesplezier, Stef Anthoni 5

6 voorwoord 6

7 inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE VOORWOORD HOOFDSTUK 1: MELDPUNT 1712 HOOFDSTUK 2: CIJFERANALYSE 2.1. Inleiding 2.2. Meldingen Meldingen in Kinderen betrokken in de meldingen Gemelde problematieken De melder Kindermishandeling en echtscheiding Daderschap 2.3. Dossiergegevens Dossiers geopend in Lopende dossiers geopend vóór Besluit HOOFDSTUK 3: SAMENWERKING 3.1. Inleiding 3.2. Platformwerking 3.3. Samenwerkingsakkoorden en convenanten met andere hulpverleningsorganisaties 3.4. Forum Vertrouwenscentra Kindermishandeling 3.5. Sectoroverleg Kind en Gezin en de VK 3.6. Arrondissementele Raad voor slachtofferbeleid 3.7. Intrafamiliaal geweld 3.8. Interne werkgroepen VKA 3.9.Samenwerking in concrete dossiers 3.10.Besluit HOOFDSTUK 4: PREVENTIE, SENSIBILISATIE, VOORLICHTING EN OPLEIDING 4.1. Inleiding 4.2. Opleidingsmodules 4.3. Teamcoaching 4.4. Voorlichting en sensibilisatie 4.5. Interne vorming en opleiding HOOFDSTUK 5: PROJECTEN IVM LAAGDREMPELIGE TOEGANG IN DE STEDELIJKE AGGLOMERATIE ANTWERPEN EN MECHELEN 7

8 inhoudsopgave HOOFDSTUK 6: ONDERZOEK NAAR DE IMPACT VAN HET VK OP GEZINNEN HOOFDSTUK 7: PROTOCOL VAN MOED HOOFDSTUK 8: BEKNOPTE GESCHIEDENIS HOOFDSTUK 9: STRUCTUUR VAN HET CENTRUM 9.1. Raad van Bestuur 9.2. Algemene Vergadering 9.3. Huisvesting 9.4. Logistieke steun HOOFDSTUK 10: DOELSTELLINGEN Definitie Doelen HOOFDSTUK 11: INTERNE WERKING Tewerkstelling Gevolgde opleidingen en studiedagen Gevolgde opleidingen Gevolgde studiedagen HOOFDSTUK 12: HULPVERLENING Inleiding Meldingen en de adviserende functie Hulpverlening Exploreren van de melding Hulpverlening coördineren Onrechtstreekse hulpverlening Rechtstreekse hulpverlening of crisisinterventie Het benoemen van een ongerustheid HOOFDSTUK 13: KWALITEITSZORG HOOFDSTUK 14: WEBSITE/YOU TUBE DANKWOORD 8

9 hoofdstuk1: meldpunt 1712 HOOFDSTUK 1: MELDPUNT 1712 De Vlaamse Regering formuleerde midden 2011 een actieplan met betrekking tot de aanpak van geweld op kinderen, en in het bijzonder kindermisbruik. Eén van de daarin opgenomen acties houdt de oprichting in van één meldpunt voor alle vormen van misbruik, geweld en kindermishandeling. De ministers van Welzijn, Sport, Jeugd en Onderwijs werken in dit kader samen op basis van gedeelde doelstellingen en middelen. Op 12 maart 2012 ging het meldpunt "misbruik, geweld en kindermishandeling" van start. Het meldpunt is er voor alle burgers. Het is bereikbaar op het nummer Achter dit telefoonnummer zit een doorschakeling die de burger doorverbindt met het meldpunt van de provincie van waaruit hij/zij belt. Het meldpunt is te contacteren op werkdagen van 9 tot 17u. Er is voorzien in een permanentieregeling en personen die buiten de openingsuren bellen, krijgen de boodschap dat ze contact kunnen opnemen met Tele-onthaal op het gratis nummer 106. Een oproep naar het meldpunt is gratis en wordt niet op de gesprekslijst van de factuur vermeld. Zo kunnen bijv. kinderen ook ten aanzien van hun ouders vrijblijvend contact opnemen met het meldpunt, zonder dat ze het risico lopen hierop door een ouder te worden aangesproken. Dit is een belangrijk veiligheidsaspect in situaties van kindermishandeling, intrafamiliaal geweld, ouderenmis(be)handeling en partnergeweld. De bekendmaking van het meldpunt werd begeleid door een informatie- en sensibiliseringscampagne. Het opstarten van een meldpunt is immers maar effectief als het brede publiek hiervan ook op de hoogte wordt gebracht. In dit kader werden vanuit het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin de nodige middelen vrijgemaakt. In een eerste fase (in 2012) werd tijdens de campagne de focus gelegd op de problematiek van kindermishandeling in verschillende contexten en leefsituaties (gezin, school, vrije tijd, sport). Via een tv-spot die liep van 13 tot 26 maart 2012 en 3 affiches in het straatbeeld werd de burger geïnformeerd over het meldpunt. De affiches werden in die periode ook verspreid naar het middenveld, zodat deze op een permanente manier zichtbaar zijn in de dagelijkse praktijk van voorzieningen, sportverenigingen, onderwijsinstellingen,... De focus op kindermishandeling vond een basis in de maatschappelijke bewegingen (getuige onder meer de werkzaamheden van de bijzondere Kamercommissie seksueel misbruik) en de verscherpte (media)-aandacht voor geweldsituaties buiten het gezin (cfr. media-aandacht voor situaties van misbruik in pleeggezinnen). In een volgende fase (voorjaar 2013) wordt tijdens de campagne de focus gelegd op partnergeweld, in zijn verschillende vormen. Partnergeweld is de meest voorkomende vorm van geweld binnen het gezin of thuis. Dit omvat zowel verbale, fysieke, seksuele en economische agressie, bedreigingen of geweldplegingen die zich herhaaldelijk voordoen of die zich opnieuw kunnen voordoen en die de integriteit van de andere en zelfs zijn of haar socio-professionele integratie kunnen schaden. Dit geweld heeft niet alleen gevolgen voor het slachtoffer, maar ook voor de andere leden van het gezin, onder wie de kinderen. Via 3 affiches in het straatbeeld en advertenties in magazines, wordt de burger opnieuw geïnformeerd over het meldpunt. In de campagne komen drie vormen van partnergeweld aan bod: psychologisch geweld, 9

10 hoofdstuk1: meldpunt 1712 seksueel geweld en fysiek geweld. De affiches worden ruimschoots verspreid zodat ze op vele plaatsen permanente zichtbaar zijn. Aangezien het meldpunt functioneert voor alle vormen van geweld, misbruik en kindermishandeling zal de bekendmaking ervan in de toekomst begeleid worden door campagnes rond andere thematieken zoals bv ouderenmis(be)handeling en eer gerelateerd geweld. In dit kader wordt gewerkt aan een meerjarenplan in functie van een duurzame bekendmaking en opvolging van het meldpunt. In de provincie Antwerpen wordt dit meldpunt gerealiseerd door een doorgedreven samenwerking tussen CAW De Mare, CAW Kempen en het VKA. Naargelang de regio wordt het 1712 doorgeschakeld naar de CAW medewerker van permanentie voor het 1712 nummer. Deze medewerkers weten dat de melding van het 1712 nummer komt (aparte telefoon) en zijn deskundig gevormd om een eerste advies en eventuele doorverwijzing te kunnen geven. Als de melding gaat over kindermishandeling is er de mogelijkheid voorzien om via een automatische doorschakeling een VKA medewerker door te geven. Dit gebeurt als het over meer gaat dan een advies en het aangewezen is om samen met de melder een eerste risico-inschatting te doen en/of verdere hulpverlening mogelijk te maken. Er zijn tss. 9.00u en 17.00u steeds VK medewerkers van permanentie om dit op te volgen. Op regelmatige tijdstippen is er intervisie voorzien tussen de CAW en de VK medewerkers. Alle meldingen van kindermishandeling of gezinsgeweld worden dan besproken. Daardoor wordt er kennis en ervaring tussen beide diensten uitgewisseld en wordt de deskundigeheid van het meldpunt verder uitgebouwd. In een jaarlijkse evaluatie werd de samenwerking als positief ervaren en blijkt dat de samenwerking sinds de opstart vlotter en vlotter loopt. In onderstaande tabel vindt u de cijfers vanaf maart In de periode maart december 2012 kregen we 66 meldingen uit de regio Antwerpen en 68 uit de regio Mechelen/Turnhout Regio Antwerpen (49,3%) Regio Mechelen/Turnhout (50,7%) 10

11 hoofdstuk1: meldpunt 1712 Het was onbekend welk aandeel van niet-professionele meldingen op het 1712 nummer zou terecht komen. Bij de start namen ook meerdere professionelen contact op met het 1712 nummer, wat niet de bedoeling is. Na de opstart daalde dan ook het aantal professionelen die contact opnamen. Alleszins is door de installatie van het meldpunt en de campagne over kindermishandeling de mogelijkheid van melden bij een vermoeden van kindermishandeling extra belicht. We gaan ervan uit dat het grote aantal meldingen op het VKA daardoor rechtstreeks maar ook onrechtstreeks beïnvloed is. We zien immers in het hoofdstuk cijferanalyse dat de meldingen van professionelen het meest stijgen. De meldingen via het meldpunt worden in deze cijfers weergegeven bij de oorspronkelijke melder, dus meestal bij de nietprofessionelen. Het wordt boeiend om te zien of dit meldpunt ook de volgende jaren een goede ingangspoort zal zijn voor de burger om een melding over kindermishandeling te doen. Eens het registratiesysteem van het 1712 nummer verder op punt staat, zullen we nog een beter zicht hebben op de meldpuntmeldingen. Er wordt voorzien dat dit registratiesysteem in de loop van 2013 zal helemaal op punt zal staan. 11

12 hoofdstuk1: meldpunt

13 hoofdstuk2: cijferanalyse HOOFDSTUK 2: CIJFERANALYSE 2.1. Inleiding Na een voorbereidingsperiode werd er in 2010 gestart met een elektronisch dossier voor alle VK. De cijfers in dit jaarverslag werden uit de registratie van deze e-dossiers gehaald. Daardoor wijken sommige registratiegegevens af van de gegevens die de voorgaande jaren verzameld werden, waardoor het niet voor alles mogelijk is om te vergelijken met de jaren voor In de loop van de volgende jaren zal dit euvel gaandeweg verdwijnen. Enkele aandachtspunten : 1. De registratie die Kind en Gezin weergeeft in haar jaarverslag vertrekt vanuit de vraag hoeveel kinderen in Vlaanderen er gemeld worden bij de Vertrouwenscentra. Jongeren ouder dan 17 jaar (die vaak ook met eenzelfde probleem worstelen); kinderen die al gemeld zijn en opnieuw gemeld worden e.d. worden niet opgenomen in deze Kind en Gezin registratie. De cijfers in ons jaarverslag nemen deze gegevens wel op. Dit jaarverslag is immers een neerslag van de activiteiten van het VKA in 2012 op hulpverlenend vlak. 2. Daarnaast spreekt het vanzelf dat het VKA ook betrokken blijft bij de hulpverlening i.v.m. een aantal dossiers die voor 1 januari 2012 gemeld werden. We presenteren daarover enkele relevante gegevens met betrekking tot die dossiers. 3. De cijfers in dit hoofdstuk zijn de gezamenlijke cijfergegevens van het centrum in Antwerpen en de twee antennediensten. Voor aparte cijfergegevens van de antennediensten Mechelen en Turnhout verwijzen we naar het uitgebreide activiteitenverslag van beide antennediensten die op de website van het VKA staan. 4. Sinds maart 2012 is het meldpunt 1712 gestart. Ook daar komen meldingen van kindermishandeling terecht. Het is daardoor iets moeilijker om de cijfers van het VKA te vergelijken met cijfers van het VKA van voorgaande jaren toen het meldpunt nog niet bestond, omdat men niet kan weten wat de impact van het 1712 is. Om toch zoveel mogelijk vergelijkend materiaal te hebben met voorgaande jaren wordt de melder via een 1712 melding geregistreerd op het VKA onder de initiële melder. Die behoort in de overgrote meerderheid tot de groep van de niet-professionelen, waarvoor het meldpunt ook bevoegd is. Alleszins is het opvallend dat de meldingen op het VKA nog gestegen zijn en dat vooral de professionele melders daar verantwoordelijkheid voor zijn. 13

14 hoofdstuk2: cijferanalyse 2.2. Meldingen Meldingen in 2012 In 2012 werden er in totaal 2429 nieuwe meldingen genoteerd door het VKA. Ter vergelijking, de eerste 10 jaar van de werking van het VKA werden er in het totaal 2810 meldingen gedaan. Dit is het 9de jaar op rij dat er meer dan 2000 meldingen waren in de provincie Antwerpen! 2500 Evolutie aantal meldingen

15 hoofdstuk2: cijferanalyse Evolutie aantal meldingen : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 2429 In het arrondissement Antwerpen waren er 1498 meldingen in 2012 (2009: : : 1318). Op de antennediensten kwamen er 487 meldingen in Mechelen (2009: : : 437) en 444 meldingen in Turnhout (2009: : : 475). Het gaat hier over kleine fluctuaties die terug te voeren zijn op toevallige factoren. Alle studies zijn het er echter over eens dat het aantal meldingen geen weerspiegeling is van het reële aantal mishandelde kinderen in onze samenleving. Dit aantal ligt ongetwijfeld veel hoger. Internationale cijfers in het toonaangevend tijdschrift The Lancet (december 2008) wijzen erop dat er in de ontwikkelde landen 4 tot 16% van de minderjarigen fysiek mishandeld wordt, 1 op 10 emotioneel mishandeld of verwaarloosd wordt en 5 tot 10% seksueel misbruikt wordt (penetratie). Een situatie van kindermishandeling melden en/of bespreekbaar stellen is nog steeds geen evident gegeven. Daarom is het positief dat meer en meer mensen de weg vinden om hun bezorgdheid uit te drukken. Ongeveer 1/3 de van het aantal meldingen van kindermishandeling in Vlaanderen gebeurt in de provincie Antwerpen. Het grote aantal meldingen in de regio Antwerpen (bijna 1/5 de van het totaal in Vlaanderen) heeft ongetwijfeld te maken met de problematiek die deze stad met zich meebrengt (grootstedelijke problematiek, kansarmoede, vereenzaming, enz.). De extra inspanningen die er geleverd worden om toch een performante dienstverlening te organiseren zijn legio (zie ook Stedenfondsdossier enz.). De steun van vele partners om ons personeelsbestand op peil te houden (zie verder en dankwoord achteraan) is daarbij essentieel. Tijdstip van de melding 97% van het aantal meldingen gebeurt binnen de kantooruren. Het team van het VKA verzorgt een crisispermanentie buiten de kantooruren. Acute vragen en dringende oproepen kunnen op die manier ook buiten de kantooruren opgevangen worden. Het VKA zet daarvoor het desbetreffende GSM-nummer op het antwoordapparaat. Via een beurtrolsysteem garandeert het VKA een 24-uurs bereikbaarheid van een hulpverlener van het VKA voor dringend advies. 15

16 hoofdstuk2: cijferanalyse De meeste meldingen (91,1%) gebeuren eerst telefonisch. Toch komen mensen soms ook naar de dienst om een melding te doen, of om advies te vragen. We zien ook dat 4,8% van de meldingen per gebeurt (2011: 4,7%). Deze melders krijgen een gepersonaliseerde mail terug waarbij gevraagd wordt om telefonisch contact op te nemen. Gezien de delicate problematiek en de privacy is er voor deze weg gekozen Kinderen betrokken in de meldingen Aantal kinderen De 2429 meldingen hebben betrekking op 3550 kinderen en jongeren. Dit is het hoogste aantal kinderen dat er op één jaar tijd op het VKA gemeld is. In vergelijking met vorig jaar is dit een stijging van 5,7%. Dit wil zeggen dat er bijna 10 kinderen per dag gemeld worden, weekends en feestdagen inbegrepen. Het aantal meldingen verschilt van het aantal gemelde kinderen. Het gebeurt immers dat binnen éénzelfde cliëntsysteem meerdere kinderen mishandeld worden. Het aantal waar we het hier over hebben is het aantal dat door de melder wordt gesignaleerd. In werkelijkheid blijkt het soms over nog meer kinderen te gaan. Bij verdere exploratie blijkt soms dat niet gemelde kinderen betrokken zijn bij de mishandeling. Al deze meldingen de gepaste aandacht geven, terwijl er niet gewerkt wordt met wachtlijsten, houdt in dat de medewerkers te kampen hebben met een grote werkdruk, zeker gezien het gaat om acute, dringende situaties. Evolutie aantal gemelde kinderen : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : :

17 hoofdstuk2: cijferanalyse In een grafiek weergegeven geeft dit het volgende beeld: Evolutie aantal gemelde kinderen Het VKA werkt ook nog met kinderen die gemeld zijn voor 2012 en waar de hulpverlening zich in 2012 nog verder continueert. U vindt daarover meer gegevens in dit hoofdstuk (2.3.) 17

18 hoofdstuk2: cijferanalyse Leeftijd van de gemelde kinderen Leeftijdscategorie aantal % 12 % 11 Ongeboren jaar < 3 jaar < 6 jaar < 9 jaar < 12 jaar < 15 jaar < 18 jaar > 18 jaar Verlengd minderjarig Onbekend TOTAAL % 100 % Kindermishandeling of een vermoeden daarvan wordt de laatste jaren steeds vroeger gedetecteerd. Hoe sneller men er in slaagt om kindermishandeling op te merken, hoe sneller er hulp kan geboden worden. De ontwikkelingskansen van kinderen worden daardoor groter. 1 op 3 van het aantal gemelde kinderen is jonger dan 6 jaar. Het spreekt voor zich dat deze zeer jonge kinderen ook extreem kwetsbaar zijn. De hulpverlening en samenleving zullen zich over dit stijgende aantal moeten bezinnen. Vaak komen problemen bij kinderen en jongeren pas in beeld als ze overlast bezorgen voor onze samenleving zoals met probleemjongeren (diefstal, gewelddelicten, schoolverzuim, enz.). Baby s, peuters en kleuters bezorgen weinig zichtbare overlast. Daardoor dreigt de ernst van de problemen vaak te weinig onderkend te worden. Nochtans is een goed uitgebouwde hulpverlening die verder kan gaan dan pedagogische adviezen en oudercursussen niet alleen noodzakelijk, ze kan vaak verdere ernstige schade voorkomen en ontwikkelingskansen mogelijk maken. Het VKA heeft de laatste jaren in zijn vormingsaanbod extra de nadruk gelegd op deze jonge, kwetsbare groep. De ongeboren kinderen die gemeld werden zijn meldingen van risicosituaties (zie paragraaf: leeftijdproblematiek). 18

19 hoofdstuk2: cijferanalyse Geslacht van de gemelde kinderen Deze figuur toont de geslachtsverdeling van de gemelde kinderen: 1586 jongens tegenover 1733 meisjes. Vooral de problematiek van seksueel misbruik maakt dat meisjes vaker het slachtoffer zijn van mishandeling. De onbekenden zijn vaak jonge kinderen. Het verschil tussen jongens en meisjes wordt wel elk jaar een beetje kleiner. 19

20 hoofdstuk2: cijferanalyse De combinatie leeftijd en sekse geeft volgende grafiek 350 Leeftijd x geslacht jongen meisje onbekend Het aantal gemelde jongens daalt vanaf de leeftijd van 12 jaar, bij de meisjes is dat pas vanaf 18 jaar. 20

21 hoofdstuk2: cijferanalyse Gemelde problematieken De problematiek zoals ze door de melders beschreven werd is de volgende: Problematiek Aantal % 12 % 11 % 10 Lichamelijke mishandeling Lichamelijke verwaarlozing Emotionele mishandeling Getuige van geweld Emotionele verwaarlozing Seksueel misbruik: intrafam Ander seksueel misbruik Seksueel misbruik: onbekend of het intra of extra is Risicosituatie Andere / onduidelijke problematiek Verwerkingsproblematiek TOTAAL % 100% 100% De definitie van intra-familiaal seksueel misbruik vindt U in hoofdstuk 10 van het jaarverslag. Als we de gemelde problematiek de laatste 10 jaar bekijken zien we dat er een vrij grote constante is qua problematiek. We zien de laatste jaren een stijging van de problematieken emotionele mishandeling en emotionele verwaarlozing. Voor deze moeilijk te detecteren problematiek komt er toch meer en meer aandacht. In het nieuwe registratiesysteem is er ook een categorie voorzien kinderen die getuige zijn van geweld. Deze categorie wordt internationaal als kindermishandeling beschreven en hoort thuis onder de noemer emotionele mishandeling. In 2010 werden er 156 kinderen gemeld die getuige waren van partnergeweld. In 2011 was dit gestegen tot 231 kinderen, in 2012 betrof dit al 311 kinderen. Daardoor hebben we besloten om dit vanaf 2011als een aparte categorie op te nemen. Verder kunnen we stellen dat het VKA erg weinig meldingen krijgt over problematieken die niet voor het centrum bestemd zijn. De werking van de Vertrouwenscentra blijkt goed bekend te zijn. De websites zijn daarbij een belangrijk hulpmiddel (zie hoofdstuk 14). 21

22 hoofdstuk2: cijferanalyse Seksueel grensoverschrijdend gedrag door minderjarige zelf is sinds 2010 een aparte geregistreerde categorie. Dit is een subcategorie van seksueel misbruik. Niet minder dan 146 kinderen werden met deze problematiek gemeld. Dit toont aan dat er op dat vlak een taboe doorbroken is. Seksueel misbruik door minderjarigen op minderjarigen wordt meer en meer herkend. Het vraagt een zeer specifieke aanpak, gezien de ontwikkeling van de jonge pleger en de gezinsdynamiek uitvoerig onder de aandacht dienen genomen te worden. We zien dit voorkomen in gezinnen en families, maar uiteraard ook in voorzieningen waar jongeren samenleven of veel tijd samen doorbrengen. Meer en meer voorzieningen die met jongeren werken doen op het VKA beroep als zij intern geconfronteerd worden met een mogelijke situatie van seksueel misbruik. Dit komt omdat de alertheid van voorzieningen op dit vlak is toegenomen. Deze situaties vragen oordeelkundige en snelle interventies waarbij er oog dient te zijn voor de slachtoffers en mogelijk andere slachtoffers, plegers (zeker als het minderjarige zijn, anders dient de samenwerking met justitie gepland te worden), ouders en de medewerkers van de desbetreffende voorziening. De expertise die het VKA op dit vlak ontwikkeld heeft wordt meer en meer ingeroepen. Deze meldingen verklaren het groot aantal situaties waarbij er geen sprake is van incest. Het Provinciebestuur Antwerpen heeft het VKA in 2011 ondersteund om de aanpak van deze meldingen verder op punt te stellen. In 2013 organiseert het VKA een studiedag over deze problematiek. Problematiek grensoverschrijdend gedrag door minderjarigen Aantal % 12 Aantal 2011 Incest 60 1,7 55 Geen incest 84 2,4 83 Onduidelijk of het incest is 2 0,1 3 TOTAAL

23 Ongeboren 0 - < 1j 1 - < 3j 3 - < 6j 6 - < 9j 9 - < 12j 12 - < 15j 15 - < 18j 18j en ouder Onbekend Totaal hoofdstuk2: cijferanalyse Problematiek bij melding naargelang leeftijd Lichamelijke mishandeling Lichamelijke verwaarlozing Emotionele mishandeling Getuige van geweld Emotionele verwaarlozing Seksueel misbruik: intra-familiaal Ander seksueel misbruik Seksueel misbruik: onduidelijk of het intra-familiaal is Risico Verwerkingsproblematiek Andere / onduidelijke problematiek TOTAAL Lichamelijke mishandeling wordt zowel bij kleine kinderen als bij jongeren gemeld. Lichamelijke verwaarlozing zien we vooral bij jongere kinderen tot de leeftijd van 9 jaar. Daarna daalt het. Meer dan de helft van het aantal gemelde kinderen met deze problematiek is jonger dan 6 jaar! Emotionele mishandeling en verwaarlozing wordt reeds opgemerkt vanaf 1 jaar. Het VKA belicht in zijn vormingen het belang om vroegtijdig hechtingsproblemen te detecteren. Mogelijks verklaart dit dat deze vorm van mishandeling vroeger gemeld wordt. Opmerkelijk is ook het hoge aantal kinderen dat gemeld werden als getuige van geweld. Ondanks het feit dat dit een recent toegevoegde categorie is, vertellen deze cijfers ons dat er een nood bestaat om deze kinderen met meer zorg te omringen. Recente literatuur bevestigt immers het grote effect op de emotionele ontwikkeling van kinderen van deze problematiek. Vooral jonge kinderen beneden de 12 jaar hebben weinig ontsnappingsmogelijkheden voor deze vorm van geweld. 23

24 hoofdstuk2: cijferanalyse 1 op 4 van het aantal meldingen van intra-familiaal seksueel misbruik gaat over kinderen jonger dan 6 jaar. Hoewel iedereen het er over eens is dat het grootste werkterrein van de VK op het intra-familiale terrein ligt, blijkt dat er toch ook nood is om bij een aantal specifieke situaties van extrafamiliale mishandeling op de expertise van het VKA beroep te kunnen doen. Zo wordt het seksueel misbruik in voorzieningen ook hoe langer hoe meer gemeld bij het VKA. Dit zijn meldingen met een grote complexiteit (slachtoffers, dader, mogelijke slachtoffers, ouders, voorziening) waar erg veel druk staat op alle betrokkenen De melder Wie meldt? Indien nodig kan het VKA de anonimiteit van de melder waarborgen. Als de identiteit van de melder aan de 'gemelden' kenbaar gemaakt wordt, gebeurt dit in overleg met de melder(s). Overzicht van de meldende instanties Niet-professionele melders Aantal % 12 % 11 Buren, kennissen, familie, ouders, pleger, slachtoffer, Professionele melders Voorschoolse voorziening, schoolse en buitenschoolse voorziening Instanties i.v.m. gezondheid, welzijn en bijzondere jeugdzorg Instanties i.v.m. justitie Onbekend en anderen TOTAAL % 100% Deze tabel geeft de melders weer van 2429 meldingen. We kunnen uit deze cijfers concluderen dat het centrum zowel bij professionelen (59.7%) als bij de brede bevolking (40.3%) gekend is en door hen geconsulteerd wordt. De bereikbaarheid en bekendheid van onze organisatie wordt daardoor onderstreept. De afname van het aantal meldingen van nietprofessionelen heeft mogelijks te maken met de installatie en de publiekscampagne van het meldpunt 1712 voor alle vormen van geweld, misbruik en kindermishandeling. 24

25 hoofdstuk2: cijferanalyse Gedetailleerd geeft dit volgende overzicht: JUSTITIELE INSTANTIES N = 27 Parket 2 Justitiehuis 3 Advocaat 3 Politie (federale, lokale, soc. dienst jeugdbrigade) 16 Andere justitiële instanties 3 GEZONDHEIDSZORG N = 380 Kind en Gezin 53 Huisarts 61 Arts-specialist 36 CGG / privé-therapeut 112 Ziekenhuisarts 68 Ander ziekenhuispersoneel 15 Sociale dienst van het ziekenhuis 30 Andere 5 WELZIJNSORGANISATIES N = 288 OCMW 39 Andere alg. soc. dienstverlening 23 Centrum Algemeen Welzijnswerk 51 Centrum kinderzorg en gezinsondersteuning 45 Vertrouwenscentrum kindermishandeling 37 Dienstverlening t.a.v. kinderen/jongeren 18 Dienstverlening t.a.v. personen met een handicap 21 Jeugdvereniging 10 Residentiële instelling (crisisopvang, MPI enz.) voor kinderen/jongeren 28 Dienstverlening t.a.v. specifieke groepen (migranten, kansarmen enz.) 16 25

26 hoofdstuk2: cijferanalyse SCHOOLSE VOORZIENING N = 553 Voorschoolse voorziening (kribbe, peutertuin) 38 Gewoon onderwijs 86 Buitengewoon onderwijs 42 CLB 360 Andere (buiten) schoolse voorziening 27 BIJZONDERE JEUGDBIJSTAND N = 190 Comité Bijzondere Jeugdzorg 19 Voorziening plaatsing/begeleiding 158 Sociale dienst bij jeugdrechtbank 13 PRIMAIRE OMGEVING KIND N = 981 Slachtoffer 38 Moeder van het kind 278 Vader van het kind 143 Nieuwe partner van de ouder 39 Inwonende grootouders 18 Niet-inwonende grootouders 105 Ander gezinslid 10 Ander familielid 99 Buren, woonomgeving 114 Kennissen 101 Ander persoon uit primaire omgeving 24 Persoon uit omgeving van de dader 12 ANDEREN EN ONBEKENDEN N =10 26

27 hoofdstuk2: cijferanalyse De grote groep melders vanuit vele organisaties is belangrijk. Het bewijst de noodzakelijke alertheid bij alle hulpverleners. Ook de vele meldingen uit de omgeving van kinderen bevestigen dat heel veel mensen hun ongerustheid kenbaar maken. We vinden het erg belangrijk dat mensen hun verantwoordelijkheid opnemen en hun bezorgdheid uiten. Vraag van de melder Vraag van de melder aantal meldingen % 12 % 11 % 10 Enkel melding Enkel adviesvraag Ondersteun. v/d hulpverlening Actief interveniëren Andere vraag In 55 % van de meldingen verwacht de melder een actief optreden van het VKA in het hulpverleningsproces. In 36% van die meldingen verwacht de melder zelfs dat het VKA actief zou interveniëren en zelf de hulpverlening op zich zou nemen. Ondanks alle initiatieven tot verdere responsabilisering van de hulpvragers blijkt dat, als mensen met het VK contact opnemen, ze vaak een actieve inbreng van het centrum verwachten. Meestal hebben zij dan al initiatief genomen en verwachten zij verdere hulpverlening van het VKA. Meer en meer merken we dat de positie of het mandaat dat we hebben om verdere stappen te ondernemen daarbij cruciaal is. Daarnaast wordt ook de deskundigheid van het VKA geapprecieerd en vragen over coaching van teams, die te maken hebben gehad met situaties van mishandeling in hun voorziening, nemen toe. Wat het VKA doet in de dossiers wordt nader toegelicht in 2.3. De inhoudelijke werking wordt in hoofdstuk 12 toegelicht Kindermishandeling en echtscheiding In 18.4% van de meldingen van kindermishandeling was er een echtscheidingsproblematiek aanwezig. In tegenstelling tot de algemene verwachting merken we hier geen grote verschillen in vergelijking met vorige jaren. (2011: 20.9% : 18.6% : 21.6%). Het centrum noteert op het meldingsformulier 'echtscheidingsproblematiek' wanneer men bij de melding merkt dat samen met het vermoeden van kindermishandeling de echtscheidingssituatie zelf ook een rol speelt in de aangemelde problemen. Het gaat hier niet noodzakelijk over recente of actuele echtscheidingssituaties. De psychische impact van een scheiding, zeker voor kinderen, loopt immers niet parallel met de juridische afwikkeling. 27

28 hoofdstuk2: cijferanalyse Kindermishandeling in echtscheidingssituaties is een zeer complexe aangelegenheid. Vaak is het erg belangrijk om in dit verband de verschillende hulpvragen van elkaar te onderscheiden. Het VKA overlegt met de betrokken melder en zoekt mee uit met welke vragen hij waar terecht kan. Indien het gaat over juridische vragen (omgangsregeling, onderzoeken voor de rechtbank enz.) verwijst het VKA door naar de hiervoor bevoegde instanties (advocaten, jeugdbrigade, justitiehuis, procureur enz.). Indien het gaat over kindermishandeling en hulpverleningsmogelijkheden kan er, in overleg met de melder, verdere hulpverlening opgestart worden (al dan niet door het VKA zelf). Een belangrijke factor in de slaagkans van verdere hulp is de bereidheid van de verschillende partijen om bij deze hulpverlening betrokken te worden. In een scheidingssituatie bevinden de kinderen zich altijd al in een zeer kwetsbare situatie. Vaak worden ze dan ook nog eens ingezet om pijnlijke rekeningen te vereffenen. De machteloosheid van deze situaties zet zich verder in de beperkte hulpverleningsmogelijkheden. Het VKA wil ouders wijzen op de invloed op de verdere ontwikkeling van hun kinderen in deze lastige fase Daderschap % 12 % 11 % 10 % 09 Intrafamiliaal Extrafamiliaal Intra + extra-familiaal Onbekend / niet van toepassing toepassing In 80% van de meldingen situeert het daderschap zich binnen de familiecontext. In 11% gaat het over extrafamiliaal daderschap. In tegenstelling tot wat men vaak en graag wil geloven bevindt de dader zich in meer dan 4 van de 5 situaties binnen het gezin of de familie. Het is opvallend dat situaties met extrafamiliaal daderschap in de media vaak meer aandacht krijgen. Voor de slachtoffers van intra-familiale kindermishandeling is dit vaak onbegrijpelijk Dossiergegevens via de opvolgformulieren Bij een aantal van de gemelde kinderen wordt het VKA verder betrokken bij de diagnose en/of de hulpverlening. Over de kinderen in deze dossiers stelt het VKA zelf, of samen met een andere hulpverlener, een diagnose; d.w.z. het zijn gegevens die door de medewerkers van het centrum opgetekend worden, in tegenstelling tot de gegevens van de meldingen die informatie van de melder weergeven. 28

29 hoofdstuk2: cijferanalyse Verder hebben we nog gegevens over het aantal dossiers (en betrokken kinderen) die al voor 2012 gemeld werden, maar in de loop van 2012 nog door het VKA opgevolgd werden. De hulpverlening stopt immers niet per 31 december, maar loopt soms over de jaren heen. We geven eerst een overzicht van de opvolgformulieren waarbij het VKA actief bij de hulpverlening betrokken werd. De mogelijke vorm van betrokkenheid wordt in hoofdstuk 12 omschreven Dossiers geopend in 2012 In 2012 heeft het VKA 603 dossiers geopend betreffende 993 kinderen (28 % van de gemelde kinderen). Bij de andere kinderen is de rol van het centrum beperkt tot advies, directe doorverwijzing of ondersteuning van de hulpverlening. Dit beperkt zich dan tot één of meerdere adviserende gesprekken. Liefst 55 % van de melders verwacht een actief optreden van het VKA. Dit houdt in dat bij ongeveer 1 op 2 van de vragen voor een actief optreden de melder een advies krijgt waarbij de verwachte hulp van het VKA niet onmiddellijk meer nodig is of een andere vorm van hulpverlening meer geschikt blijkt te zijn. Daarnaast was het VKA ook nog betrokken bij 803 kinderen van de dossiers die geopend werden voor 1 januari 2012 (zie ) In het totaal was het VKA in 2012 dus actief betrokken bij 1796 kinderen. Duurtijd van een dossier Aan de hand van onze dossiergegevens zijn we nagegaan hoe lang een dossier gemiddeld geopend blijft op het VKA. We kunnen hier alleen een benadering geven vermits heel wat dossiers op het einde van 2012 nog niet afgesloten zijn. Zij krijgen dan als afsluitdatum de datum van de laatst ondernomen activiteit. Dus het cijfer dat we krijgen geeft slechts een benadering weer, in de realiteit zal het iets hoger liggen. Toch lijkt het ons belangrijk om een indicatie te kunnen geven. Soms vragen mensen, die niet vertrouwd zijn met onze werking, zich af of het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling zich voornamelijk bezig houdt met langdurige therapeutische begeleidingen van gezinnen waar kindermishandeling voorkomt. Een dossier op het VKA blijft gemiddeld 122 dagen open. Dit illustreert onze specifieke werking. Het VKA tracht immers om in acute situaties van kindermishandeling zo snel mogelijk hulpverlening op gang te brengen. Gezinnen zijn bij de eerste gesprekken niet altijd enthousiast met deze bemoeizorg van het VKA. Die gezinsleden motiveren om zich ook open te stellen voor verdere hulp is geen evidentie. Eens die vaak intensieve fase voorbij is, wordt er voor verdere ondersteuning en begeleiding met de gepaste instanties samengewerkt en, indien mogelijk en wenselijk, naar hen doorverwezen. De dossiers die langer bij het VK blijven omwille van de complexiteit van de problematiek zijn vaak die dossiers waarbij er ook veel andere hulpverleners betrokken zijn. Het VKA wordt dan vaak gevraagd om de verschillende actoren bij elkaar te brengen en de noodzakelijkheid van de hulp in beeld te houden. Dit geeft mogelijks een foutieve beeldvorming van de werking van een vertrouwenscentrum, nl. dat het merendeel van de dossiers langer op het VK geopend blijft. Samen met de einddatum van het einde van het jaar bij lopende dossiers (zie boven) krijgen we dan een correctie in de twee richtingen, zodat het cijfer toch wel indicatief zal zijn. 29

30 hoofdstuk2: cijferanalyse Soms is het nodig en belangrijk om een dossier langer open te houden omdat er onvoldoende garanties zijn dat andere hulpverlening al voldoende mandaat heeft om verder te kunnen werken. De korte duurtijd van de meeste dossiers maakt duidelijk dat er zeer doordacht met deze mogelijkheid wordt omgesprongen. Het aantal activiteiten per dossier kan zeer uiteenlopend zijn. Globaal komen we aan een gemiddelde van 26 activiteiten (ook dit zal een onderschatting zijn). (2011: 25 activiteiten 2010: : : 22). Dit zegt natuurlijk nog erg weinig over de duur en de intensiteit van deze activiteiten. Het spreekt voor zich dat de activiteiten in een crisisperiode vaak erg intens en langdurend kunnen zijn. Toch geeft dit globaal aan dat het VKA er alles aan doet om gedurende een relatief korte periode zeer intensief met kinderen en de gezinnen te werken om daarna verdere vervolghulpverlening op gang te brengen Lopende dossiers geopend vóór 2012 We willen in dit jaarverslag ook een overzicht geven van dossiers die geopend werden vóór 2012 maar gedurende het jaar 2012 nog verder behandeld werden. Het huidige registratiesysteem bestaat sinds We hebben het hier dus over dossiers geopend tussen 1991 en In de VKA-registratie wordt één dossier per gezin gehanteerd. Het gezin krijgt een eenheidsnummer. Binnen éénzelfde gezin (= dossier) kunnen echter meerdere kinderen het slachtoffer zijn van mishandeling. Aantal lopende dossiers gemeld vóór 2012 Dossiers Som Afgesloten in Niet afgesloten in TOTAAL In totaal zijn er 448 dossiers gemeld vóór 2012 die in het werkingsjaar 2012 nog verder behandeld werden. De meerderheid van de geopende dossiers van vóór 2012 zijn dossiers van 2011, nl. 80 % (2011: 81%) Vaak gaat het hier over een dossier dat geopend werd in 2011 en in 2012 nog verder in de crisisfase was (vb. vele dossiers van de laatste maanden van 2011). Daarnaast hebben we 92 dossiers die de eerste maal geopend werden in '03 tot '10. In sommige situaties blijft er gedurende jaren een ernstig risico voor nieuwe mishandeling aanwezig. Deze dossiers vragen vaak een vasthoudende coördinatie, evaluatie en follow-up van de geplande en uitgevoerde interventies. Er zijn situaties van kindermishandeling die een langdurende opvolging vereisen. In deze dossiers van kindermishandeling doet het VK een vorm van trajectbegeleiding. Het behoudt, samen met de cliënt en vaak met een veelheid van organisaties, de rode draad in het hulpverleningstraject en biedt ondersteuning 30

31 hoofdstuk2: cijferanalyse in het vinden van het juiste hulpverleningsaanbod. De versnippering en onderverdeling in het hulpverleningslandschap heeft immers soms tot gevolg dat na verloop van tijd een kind en zijn gezin met een aantal hulpverleners in contact zijn die niet aanwezig waren tijdens de fase dat de mishandeling onthuld werd. Dit werkt soms zeer bevreemdend. Vooral omdat vele slachtoffers van kindermishandeling niet gewend zijn om hulp te vragen, maar meer om te zwijgen en voor anderen te zorgen. Wij menen dat hulp aan deze kinderen en hun gezinnen, aan deze slachtoffers, niet mag afhangen van hun eigen vraag, maar als een duidelijk aanbod van de samenleving gedurende geruime tijd moet aangeboden worden. Het VKA zou, vermits het centrum daarvoor wegens zijn mandaat goed geplaatst is, dit aanbod in een verder ontwikkelingsproces van het kind en zijn gezin moeten kunnen herhalen. Gezien de case-load van nieuwe dossiers, de beperkte personeelsomkadering en de huidige opdrachten (zie hoofstuk 10) gebeurt dit nog te weinig. 150 dossiers gemeld voor 2012 bleven ook geopend na Dit gaat globaal over 25% van het aantal geopende dossiers. Als we de problematiek koppelen aan de kinderen krijgen we het volgende overzicht: Problematiek Som % Lichamelijk mishandeling Lichamelijk verwaarlozing Emotionele mishandeling Emotionele verwaarlozing Seksueel Misbruik (incest) Seksueel Misbruik (ander) Seksueel misbruik: onbekend of het incest is Risico Verwerking Onduidelijke/onbekende/andere problematiek TOTAAL % In totaal gaat het over 803 kinderen uit 448 dossiers. Uit dit overzicht blijkt dat er sommige problematieken zijn die sneller door andere instanties kunnen opgevolgd worden, terwijl dit bij andere zoals seksueel misbruik veel moeilijker is. Het VKA heeft het 31

32 hoofdstuk2: cijferanalyse mandaat om dit te bespreken en heeft in het gezin ruimte en veiligheid gecreëerd om het seksueel misbruik op tafel te krijgen. De ervaring leert dat de families en ook de hulpverleners vaak van het VKA verwachten dat zij die positie een tijdlang blijven voortzetten. Ook bij emotionele en lichamelijke mishandeling schept het mandaat van een vertrouwenscentrum kindermishandeling een kader waarbinnen de vasthoudende zorg een plaats krijgt Besluit Het grote aantal meldingen in 2012 (2429 meldingen over 3550 kinderen en jongeren) illustreert de bekendheid en de bereikbaarheid van het centrum. De vele kwetsbare en moeilijke situaties van kinderen en hun families zijn echter niet in cijfers weer te geven. Vaak zijn de teamleden onder de indruk van de moed en de kracht die zij nog vinden om samen met de medewerkers hun situatie te veranderen. In 2012 was het VKA betrokken bij de diagnose en/of de hulpverlening van 1796 kinderen! Dat zijn er 189 meer dan in

33 hoofdstuk 3: samenwerking HOOFDSTUK 3: SAMENWERKING 3.1. Inleiding Kindermishandeling adequaat aanpakken heeft pas kans op slagen als iedereen zijn verantwoordelijkheid opneemt (beleid, hulpverlening, opvoeders, familie enz.). Samenwerking is een noodzaak. Gezinnen waar mishandeling voorkomt, hebben een geschiedenis waarin samen oplossingen zoeken gefaald heeft of onmogelijk blijkt. Isolement, geheimhouding, verborgen letsels, onuitgesproken pijn en verdriet maken deel uit van het dagelijkse leven. Daartegenover plaatst het VK een filosofie van openheid, duidelijkheid, begrenzing en samenwerking. In dat verband wordt er niet alleen beroep gedaan op de gezinsleden maar ook op de bestaande hulpverlening. Duidelijke en transparante samenwerking tussen hulpverleners biedt de gezinsleden houvast en een model om met moeilijke en pijnlijke situaties om te gaan Platformwerking Omgaan met kindermishandeling gebeurt soms anders in een plattelandsgemeente dan in een stad. Het hulpverleningslandschap is immers verschillend, afhankelijk van de regio. Daardoor is het belangrijk om de regionale samenwerking te optimaliseren. Verder zijn platforms een belangrijk hulpmiddel om deskundigheid en ervaring aan elkaar door te geven. Concrete meldingen met personalia gebeuren op de antennediensten of op het VKA en niet tijdens platformbesprekingen. In verschillende regio's zijn er platforms i.v.m. kindermishandeling actief. Zo bestaan er platforms in Heist-op-den-Berg, Lier, Mechelen en Mol Samenwerkingsakkoorden en convenanten met andere hulpverleningsorganisaties Met vele diensten is er een intense samenwerking. Verder participeert het VKA in vele overlegstructuren op federaal, provinciaal, arrondissementeel en lokaal vlak. Over de specifieke samenwerkingsverbanden in de arrondissementen Mechelen en Turnhout vindt U informatie in de jaarverslagen van de antennediensten die te raadplegen zijn op de website ( onder downloads Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg In het kader van het Vlaamse Actieplan voor preventie en hulpverlening met betrekking tot kindermishandeling en kinderrechten sloot de Vlaamse Gemeenschap convenanten af met netwerken bestaande uit verschillende Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg. De CGG s en het VKA hebben netwerken opgestart om de therapeutische hulpverlening bij kindermishandeling uit te bouwen. Het blijft een gezamenlijke opdracht én een uitdaging om functionele en vlot aansluitende hulp en zorg voor deze 33

34 hoofdstuk 3: samenwerking problematiek uit te bouwen. Overlegvergaderingen in Antwerpen, Mechelen en Turnhout proberen dit vanuit de praktijk op elkaar af te stemmen. Daarnaast is het belangrijk dat deze samenwerking regelmatig onder de loep genomen wordt. Daarom wordt de samenwerkingsovereenkomst regelmatig geactualiseerd Samenwerkingsprotocol Arrondissement Antwerpen / Mechelen Op 19/01/05 werd officieel het samenwerkingsprotocol tussen Jeugdparket, Kind en Gezin, de sociale dienst van de Jeugdrechtbank, het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg en het VKA ondertekend. Hiermee willen de verschillende organisaties uit het arrondissement Antwerpen het belang van een goede samenwerking rond situaties van kindermishandeling onderstrepen en het zorgaanbod beter op elkaar afstemmen. In de loop van 2010 zijn er een aantal belangrijke partners bij gekomen: de Integrale Jeugdhulp, de Jeugdbrigade Antwerpen en de CLB-sector. In een aantal situaties is hulpverlening binnen een vrijwillig kader niet mogelijk. Er worden afspraken gemaakt met het Jeugdparket om in dergelijke situaties de verwijzingen naar justitie optimaal én in het belang van het kind te laten gebeuren. Deze overeenkomst is belangrijk omdat er voor de eerste keer ook een schriftelijk akkoord met het parket jeugdzaken werd afgesloten. Er wordt daarnaast structureel overleg afgesproken om de knelpunten in de samenwerking aan te pakken en samenwerking te bevorderen. Dit overleg vindt twee keer per jaar plaats. In 2009 werd een soortgelijk protocol afgesloten in Mechelen. Betrokken partijen zijn daar: Het VK Mechelen, Kind en Gezin, de Sociale Dienst Jeugdrechtbank, het Comité Bijzondere Jeugdzorg, het crisisteam -18 jaar, parket jeugdzaken en de 7 politiezones. Bij de jaarlijkse evaluatie van de overeenkomst in december 2011 werd dit samenwerkingsverband omgevormd tot Raad voor Kindermishandeling, zoals bepaald in het Samenwerkingsprotocol Kindermishandeling, getekend op 30 maart 2010 door de Ministers van Justitie en Welzijn Samenwerkingsprotocol met het Comité Bijzondere Jeugdzorg Antwerpen In 2005 werd er een samenwerkingsovereenkomst tussen het Comité Bijzondere Jeugdzorg Antwerpen (CBJ) en het VKA ondertekend. Het werken met gezinnen rond kindermishandeling vereist een goede samenwerking met deze organisatie. Na een (kortdurende) begeleiding op het VKA, wordt soms beroep gedaan op het Comité Bijzondere Jeugdzorg om langdurige en gespecialiseerde hulpverlening op te zetten. Omgekeerd kan het CBJ ook beroep doen op de deskundigheid van het VKA als het gaat over een situatie van kindermishandeling. De overeenkomst is erop gericht deze overgang zo cliëntvriendelijk mogelijk te organiseren. Wederzijds overleg moet ook in een zo vroeg mogelijk stadium kunnen zodat gepaste verwijzingen zo naadloos mogelijk in elkaar kunnen overgaan. Het samenwerkingsakkoord wordt regelmatig geëvalueerd. Beide organisaties moeten immers omgaan met een hoge case-load gecombineerd met crisissituaties waar geen eenvoudige oplossingen voor bestaan. Ze delen ook een grote zorg voor gekwetste kinderen. Goed overleg en gedeelde zorg zijn elementen die nodig zijn om constructieve oplossingen mogelijk te maken. 34

35 hoofdstuk 3: samenwerking Ook in het kader van maatschappelijk noodzakelijke zorg hebben beide organisaties een soortgelijke, vaak aanvullende opdracht. Het is de wens van beide organisaties om in een gemeenschappelijke visie de komende veranderingen op dit vlak voor te bereiden, vooraleer de veranderingen in het kader van Integrale Jeugdhulp in 2014 zullen doorgaan Samenwerkingsovereenkomst Parket Antwerpen Sectie Jeugd en Gezin Zowel het Parket als het VKA heeft een opdracht inzake kindermishandeling. Beide willen ze de ontwikkelingskansen van minderjarigen beschermen, vrijwaren en/of optimaliseren. In het arrondissement Antwerpen is er een samenwerkingsovereenkomst opgesteld die, met respect voor eenieders positie en finaliteit, de samenwerking duidelijker omschrijft. Jarenlange samenwerking en overleg hebben uiteindelijk een schriftelijke basis gekregen. Het belang van de minderjarige staat voor beide organisaties centraal. Eén van de afspraken daarbij is om verder overleg over anonieme situaties te organiseren. Daardoor vergroot de kennis over de eigenheid en de mogelijkheden van beide organisaties. Het wederzijdse respect en de maatschappelijke context, waar de nadruk gelegd wordt op een zorgbeleid voor de minderjarige kinderen die slachtoffer zijn, hebben garanties voor een betere afstemming mogelijk gemaakt. We zijn ervan overtuigd dat er in de toekomst op dit vlak nog samen verdere stappen kunnen genomen worden die de veiligheid en hulp voor minderjarige slachtoffers en hun gezinnen ten goede zullen komen. In hoofdstuk 7 leest u nog meer over de samenwerking tussen beide organisaties in het pilootproject protocol van moed Samenwerkingsovereenkomst met CLB s Het CLB is een belangrijke partner in het werken rond kindermishandeling. Het grote aantal meldingen door het CLB is daar één voorbeeld van. Het CLB fungeert vaak als brugfunctie tussen de school en het VKA in situaties van kindermishandeling. Regelmatig vinden er gezamenlijke gesprekken met leerlingen en ouders plaats. Het CLB is de hulpverleningspartner die de meeste situaties verwijst. Daarnaast wordt er ook door het VKA regelmatig beroep gedaan op de CLB s. We hebben de voorbije jaren extra geïnvesteerd in deze partner, zowel op het vlak van vorming als op het vlak van samenwerking. In 2007 werd het samenwerkingsakkoord tussen de Vrije CLB centra van de provincie Antwerpen en het VKA ondertekend. In 2008 werd een soortgelijke overeenkomst ondertekend met het Stedelijk CLB Antwerpen. Beide partners engageren zich om intensiever en gerichter samen te werken, volgens de afspraken van deze omstandige overeenkomst. Er vond dit jaar een overleg plaats met de directieleden van alle teams van CLB Go van onze provincie. Er werd oa. een vorming voorbereid voor de medewerkers van CLB Go Antwerpen. Deze zal in het voorjaar 2013 door het VKA verzorgd worden. De antenne Mechelen sloot een samenwerkingsprotocol af met het Vrij CLB Het Kompas en het CLB9 Mechelen/Heist-op-den-Berg. 35