Tussen productbeleid en afvalstoffenbeleid: Aanvaardingsplicht inzake afgedankte voertuigen als uitdaging voor de toekomst

Transcriptie

1 Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Academiejaar Tussen productbeleid en afvalstoffenbeleid: Aanvaardingsplicht inzake afgedankte voertuigen als uitdaging voor de toekomst Bruno Van der Borght Promotor: Prof. dr. Luc Lavrysen Tutor: dr. Carole Billiet Masterproef voorgedragen tot het behalen van de graad van Master na Master in de Milieusanering en het Milieubeheer

2 Woord vooraf De auteur van dit werk wenst dit onderdeel te gebruiken als dankwoord gericht aan een aantal specifieke personen. Dank gaat in de eerste plaats uit naar mijn promotor, prof. dr. Luc Lavrysen, en naar mijn tutor, dr. Carole Billiet. Bij hen kon ik steeds langs voor constructieve feedback. Zij hebben er mee voor gezorgd dat de onderstaande tekst is zoals hij nu is. De auteur van dit werk wil ook Maarten Bornauw van Educam, Hector Timmers van ARN, Roeland Bracke en Katleen Dierick van de OVAM, Catherine Lenaerts van Febelauto, Frank Vanderpooten van Valorlub, Wouter Muësen van Recytyre, Manuela Fiorucci van Federauto, Arnold Bonnet van Recupoil, Ellen De Meyere van Galloo Menen en Ann Carette van de Universiteit Antwerpen bedanken voor hun antwoorden op mijn vele vragen. Zij hebben mij geholpen een beter inzicht te doen krijgen in de wetgeving in verband met de aanvaardingsplicht. Hun contributies staan in dit werk voor het leesgemak steeds weergegeven als mondelinge mededelingen (mond. med.), ondanks het feit dat niet elke persoon diens expertise op deze manier heeft overgedragen (bijvoorbeeld wel via mail). Verder wenst de auteur nog de medewerkers van Devati BVBA in Tielt, van Galloo Menen in Menen en van Car End Gent (onderdeel van Retra) in Gent te bedanken. Dankzij de bedrijfsbezoeken is enorm veel bijkomende informatie verzameld kunnen worden. Ook Bart Palmans van de Afdeling Milieu-inspectie in Brussel dient bedankt te worden voor het gesprek over illegale trafieken in de automobielsector. Zijn uitleg hierover was zeer verhelderend. De uitwerking van deze Masterproef was zeker niet gemakkelijk, maar daarom niet minder leuk. De kennis die de auteur dankzij het opzoekingswerk en de interviews heeft verworven, zal in de toekomst zeker nog van pas komen. 2

3 I think that cars today are almost the exact equivalent of the great Gothic cathedrals: I mean the supreme creation of an era, conceived with passion by unknown artists, and consumed in image if not in usage by a whole population which appropriates them as a purely magical object. Roland Barthes (1957). Mythologies. New York: Farrar, Straus and Giroux, 160 pp. 3

4 Samenvatting Elke dag worden duizenden voertuigen geproduceerd, verscheept en verkocht. Het probleem van deze wagens is dat ze niet eeuwig meegaan. Op een gegeven moment dienen ze als afvalstoffen aanzien te worden. In België bestaan er een aantal al dan niet administratieve criteria die aangeven wanneer een bepaald voertuig als afgedankt beschouwd moet worden. Zoals het zo vaak het geval is, is ook de wetgeving met betrekking tot de automobielsector afkomstig vanuit Europa. Al de lidstaten dienen deze regelgeving dan over te nemen. In Vlaanderen staan de wettelijke, milieugerelateerde bepalingen in verband met voertuigen opgesomd in het Materialendecreet en het Vlarema. De aanvaardingsplicht werd geïntroduceerd als antwoord op de grootschalige uitvoer van (afgedankte) voertuigen als tweedehandswagens naar ontwikkelingslanden en andere, minder bedeelde regio s. Deze plicht houdt voor de eindverkoper in dat hij, als een consument een product aanschaft, verplicht is het overeenstemmende product waarvan de consument zich ontdoet, gratis in ontvangst te nemen. Voor de tussenhandelaars en producenten is een vergelijkbare verplichting geldig. Het individueel afvalpreventie- en afvalbeheersplan (IAP) en de milieubeleidsovereenkomst (MBO) zijn 2 opties om aan de aanvaardingsplicht te voldoen. Er bestaan 4 afvalstoffen die onderhevig zijn aan de aanvaardingsplicht en die te maken hebben met de automobielsector. Deze zijn afvalbanden, afgedankte autobatterijen en -accu s, afgewerkte olie en afgedankte voertuigen. Het Vlarema geeft aan welke doelstellingen moeten worden gehaald op het vlak van selectieve inzameling en verwerking van deze producten. Dit uitvoeringsbesluit heeft overigens eveneens iets te zeggen over preventieve maatregelen. De aanvaardingsplicht bezit zeker een aantal voordelen. Ten eerste zullen de doelstellingen die vanuit Europa worden opgelegd, de producenten stimuleren om meer duurzame en gemakkelijk recycleerbare materialen te gebruiken. Daarnaast is het ook zo dat hogere recycleringspercentages zullen leiden tot lagere hoeveelheden stortafval. Op 1 januari 2015 dient immers hergebruik en nuttige toepassing voor alle afgedankte voertuigen maar liefst 95 % te bedragen van het gemiddelde gewicht (op jaarbasis). Ten slotte worden en zullen minder wagens getransporteerd worden naar het buitenland door deze maatregel. Er bestaan echter ook heel wat werkpunten. Zo zijn maar een klein aantal particulieren vertrouwd met de aanvaardingsplicht. Febelauto gaat bij de bepaling van de recycleringspercentages er nog 4

5 steeds van uit dat elke auto 5 banden bezit. Voor het moment bestaat er in België tevens nog geen opleiding waarbij men kan leren hoe men hybride of elektrische voertuigen (HEV) moet depollueren en/of ontmantelen. Een vierde opmerking is dat er nog altijd geen beslissing is genomen over wat nu juist precies mag en/of moet gebeuren met de elektromotoren/batterijen van HEV nadat ze uit deze wagens zijn gehaald. Indien men de kentekenplaat van een voertuig terugstuurt naar de Dienst voor Inschrijving van Voertuigen (DIV), wordt de bijhorende auto blijkbaar zo uit het repertorium geschrapt. Een certificaat van vernietiging van de betrokken auto is geen verplichte bijlage. Dit kan men eveneens als een minpunt beschouwen. Het feit dat project Mobivis nog altijd niet is doorgevoerd, is ook niet echt iets om over op te scheppen. Een ander bestaand werkpunt is dat vandaag de dag de prijs per ton stortmateriaal enkel afhangt van de zuiverheid van het residu. Er wordt met andere woorden geen rekening gehouden met de afstand die men dient af te leggen om tot aan een postshredderinstallatie te geraken. Een grote afstand betekent immers veel transport. Veel transport heeft dan weer een verhoogde emissie van broeikasgassen als gevolg. Indien men zou kijken naar de 4 beheersorganismen (Recytyre voor afvalbanden, Recybat voor afgedankte autobatterijen en -accu s, Valorlub voor afgewerkte olie en Febelauto voor afgedankte voertuigen), dan zou men moeten vaststellen dat elk van hen het meer dan behoorlijk doet. De inzamelen verwerkingspercentages liggen hoog tot zeer hoog. Febelauto zou weliswaar nog iets betere cijfers kunnen en mogen voorleggen. De financiële situatie ziet er tevens in alle 4 gevallen rooskleurig uit. De intergewestelijke afstemming laat echter qua timing steeds te wensen over. Langs de andere kant kan dit niet echt een groot probleem worden genoemd. België mag, globaal genomen, zeker trots zijn op zichzelf. Op dit moment behoort dit land namelijk tot de top 3 van Europa wat betreft de verwerking van afgedankte voertuigen. De normen die vanaf 2015 in werking zullen treden, mogen en zullen normaal gezien geen problemen vormen. Illegale circuits en trafieken zullen nooit helemaal verdwijnen, maar de OVAM en de Afdeling Milieu-inspectie (MI) doen hun best om zo veel mogelijk te controleren. 5

6 Inhoudsopgave Woord vooraf... 2 Samenvatting... 4 Inhoudsopgave Inleiding Methodologie Principes en achtergrond Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid Individueel afvalpreventie- en afvalbeheersplan (IAP) Milieubeleidsovereenkomst (MBO) Beheersorganismen Recytyre Recybat Valorlub Febelauto Aanvaardingsplicht Recyclage afgedankt materiaal Recyclageproces Afvalbanden Afgedankte autobatterijen en accu s Afgewerkte olie Afgedankte voertuigen Recyclagemateriaal Afvalbanden Airco Batterijen Brandstoffen Glas Katalysatoren Metalen en kunststoffen Olie en oliefilters Overige vloeistoffen

7 5 Economisch aspect Bilan aanvaardingsplicht automobielsector Evaluatie o.b.v. bedrijfsbezoeken en andere contacten Evaluatie o.b.v. gegevens OVAM en Febelauto Evaluatie beheersorganismen Recytyre Recybat Valorlub Febelauto Illegale circuits Conclusie Bibliografie Addenda Bijlage 1: Specimen certificaat van vernietiging Bijlage 2: Afbeelding shredderinstallatie Bijlage 3: Samenvattende tabellen Paragraaf Bijlage 4: Uitgeschreven interviews bedrijfsbezoeken Interview Devati BVBA Interview Galloo Menen Interview Car End Gent Bijlage 5: Foto s bedrijfsbezoeken Foto s bezoek aan Devati BVBA Foto s bezoek aan Galloo Menen

8 Lijst van figuren Figuur 1.1: Concept Artikel 7 van Richtlijn 2000/53/EG en Artikel van het Vlarema 11 Figuur 5.1: Aantal verwerkte afgedankte voertuigen in vergelijking met aantal nieuwe inschrijvingen ( ) 34 Figuur 5.2: Percentage nuttige toepassing opgedeeld in zijn componenten (Galloo Menen, 2012) 34 Figuur 6.1: Evolutie van het aantal ingeleverde wagens met of zonder boorddocumenten 41 Figuur 6.2: Evolutie verwerkingsresultaten voor afvalbanden in België van 2006 tot Figuur 9.5.1: Devati BVBA in Tielt 65 Figuur 9.5.2: Verschillende metaalsoorten apart opgeslagen 65 Figuur 9.5.3: Verschillende auto-onderdelen apart opgeslagen 66 Figuur 9.5.4: Galloo Menen in Menen 66 Figuur 9.5.5: Shredderinstallatie Galloo Menen 67 Figuur 9.5.6: Post-shreddertechnologie Galloo Menen 67 8

9 Lijst van tabellen Tabel 5.1: Graad van nuttige toepassing bij afgedankte voertuigen 33 Tabel 9.3.1: Samenvatting situatie Recytyre als beheersorganisme (voor het jaar 2011) 59 Tabel 9.3.2: Samenvatting situatie Recybat als beheersorganisme (voor het jaar 2011) 60 Tabel 9.3.3: Samenvatting situatie Febelauto als beheersorganisme (voor het jaar 2011) 60 Tabel 9.3.4: Samenvatting situatie Valorlub als beheersorganisme (voor het jaar 2011) 61 9

10 Lijst van afkortingen AGV BPF CTR DIV ELV EMS EMIS FMM FOD HEV HIVA IAP LAB LNE MBO MI OVAM PST RVS VITO Afgedankt Voertuig Belgische Petroleum Federatie Comet Tyre Recycling Dienst voor Inschrijving van Voertuigen End-of-life Vehicle (zie: AGV) End-of-life Vehicles Monitoring System Energie- en Milieu-informatiesysteem voor het Vlaamse Gewest Fonderie et Manufacture de Métaux Federale Overheidsdienst Hybride of Elektrisch(e) Voertuig(en) Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving Individueel Afvalpreventie- en Afvalbeheersplan Lubricants Association Belgium Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Milieubeleidsovereenkomst Afdeling Milieu-Inspectie Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij Post-shreddertechnologie Roestvrij Staal Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek 10

11 1 Inleiding Er bestaat op dit moment een enorme hoeveelheid aan Europese richtlijnen. Ook wagens zijn onderhevig aan wetgeving vanuit Europa. De lidstaten dienen deze wetgeving steeds over te nemen. In het geval van België geldt dit dus ook voor de gewesten. Een mooi voorbeeld van zulk een richtlijn die te maken heeft met de automobielsector is Richtlijn 2005/64/EG van 26 oktober 2005 van het Europees Parlement en de Raad betreffende de typegoedkeuring van motorvoertuigen inzake herbruikbaarheid, recycleerbaarheid en mogelijke nuttige toepassing, en tot wijziging van Richtlijn 70/156/EEG van de Raad. Een ander goed voorbeeld is Richtlijn 2000/53/EG van 18 september 2000 van het Europees Parlement en de Raad betreffende autowrakken. Artikel 7 hierin geeft bijvoorbeeld aan dat uiterlijk op 1 januari 2015 hergebruik en nuttige toepassing voor alle autowrakken ten minste 95 % moet bedragen van het gemiddelde voertuiggewicht en dit op jaarbasis. Op die datum moet hergebruik en recyclage overigens ten minste 85 % bedragen van het gemiddelde voertuiggewicht (ook op jaarbasis). Deze bepaling werd opgenomen in het Vlarema als Artikel (Vlaams Gewest). Figuur 1.1 geeft een visuele voorstelling: Figuur 1.1: Concept Artikel 7 van Richtlijn 2000/53/EG en Artikel van het Vlarema (Bedrijfsbezoek Galloo Menen op dinsdag 18 februari 2014). Het doel van deze Masterproef is om, zoals de titel het al aangeeft, een balans op te maken van de aanvaardingsplicht in de automobielsector. Het gaat hierbij voornamelijk om de situatie in België en dan meer specifiek om de situatie in Vlaanderen. Het is zo dat de organisaties in dit land die iets te maken hebben met de aanvaardingsplicht en die gerelateerd zijn aan de autosector in de toekomst een aantal uitdagingen zullen moeten overkomen. Zo zal, zoals hierboven reeds vermeld, vanaf 2015 maar liefst 95 % van de afgedankte voertuigen gerecycleerd of gevaloriseerd dienen te worden. Het is de taak van Febelauto om deze doelstelling te halen. Daarnaast brengt de opkomst van de hybride en elektrische wagens (HEV) eveneens complicaties met zich mee. Dit werk zal de lezer inlichten over de huidige stand van zaken. Hoe is het met de aanvaardingsplicht in de automobielsector gesteld? 11

12 Op welke vlakken scoren de beheersorganismen goed en op welke minder? Waar kan het eventueel mislopen in de beheerssystemen van de organisaties? Deze en andere vragen zullen in de komende paragrafen worden behandeld. Eerst en vooral zal de methodologie worden besproken (Deel 2). In deze paragraaf zal overlopen worden op welke manier de auteur te werk is gegaan bij het zoeken naar informatie. In het derde blok zullen de principes en de achtergrond van de aanvaardingsplicht worden toegelicht (Deel 3). Hierbij zal nog niet worden gefocust op de automobielsector. Deze sectie is qua inhoud meer theoretisch te noemen. Eerst zullen enkele termen aan bod komen, zoals de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid, het individuele afvalpreventie- en afvalbeheersplan (IAP) en de milieubeleidsovereenkomst (MBO). Dan zal informatie worden gegeven over al de relevante beheersorganismen. Welke zijn deze organisaties? Wanneer zijn ze opgericht? Wat houdt hun takenpakket in? Dit soort vragen zal hier worden beantwoord. Deze paragraaf zal eindigen met een uitgebreide omschrijving van het begrip aanvaardingsplicht. Een definitie zal worden gegeven, alsook de manier waarop aan deze plicht voldaan moet worden. In de daaropvolgende paragraaf zullen eerst een aantal recyclageprocedés worden beschreven voor afvalbanden, afgedankte autobatterijen en -accu s, afgewerkte olie en afgedankte voertuigen (Deel 4). In het tweede stuk van dit deel zal dan weer worden aangegeven hoe de teruggewonnen materialen opnieuw gebruikt kunnen worden. Hierbij zullen de materialen in 9 categorieën worden onderverdeeld. In Deel 5 zal kort de economische kant van het verhaal in beschouwing worden genomen. Eerst zullen enkele recycleringspercentages worden gegeven. Wat deze term precies inhoudt, zal aan het begin van deze paragraaf worden uitgelegd. Vervolgens zal relevant cijfermateriaal worden aangereikt en zullen de inkomsten en de kosten van Febelauto voor 2012 worden besproken. In het laatste deel van het corpus van dit werk zal uiteindelijk een bilan worden opgemaakt van de aanvaardingsplicht in de automobielsector. In de eerste twee onderdelen zullen evaluaties worden gemaakt van deze plicht op basis van verschillende soorten gegevensbronnen. Paragraaf 6.3 zal dan weer worden gebruikt om de beheersorganismen zelf te beoordelen. Hoe doen deze organisaties het op financieel vlak? Hoe zit het met de intergewestelijke afstemming? Dit soort vragen zullen in deze paragraaf worden behandeld. In Paragraaf 6.4 zullen ten slotte de illegale circuits nader worden toegelicht. Welke instanties voeren de controles uit en waarop wordt precies gecontroleerd? Welke 12

13 strafmaatregelen kunnen worden genomen als een expediteur niet in orde blijkt te zijn? In deze paragraaf zal op de net vermelde vragen een antwoord kunnen worden gevonden. 1 In de volgende paragrafen zal de auteur af en toe een extra verduidelijking willen toevoegen of een kritische bedenking willen maken. Deze stukjes tekst zullen steeds omkaderd worden om ze goed te kunnen onderscheiden van de overige tekst. Hieronder staat een eerste voorbeeld. Zoals reeds in de eerste alinea van de inleiding werd aangehaald, wordt in de wetgeving een onderscheid gemaakt tussen hergebruik en nuttige toepassing. Volgens Richtlijn 2008/98/EG 1 staat hergebruik voor handelingen waarbij onderdelen van autowrakken opnieuw worden gebruikt voor hetzelfde doel als waarvoor zij werden ontworpen. Nuttige toepassing is volgens deze richtlijn dan weer elke handeling met als voornaamste resultaat dat afvalstoffen een nuttig doel dienen. Een nuttig doel dienen betekent bijvoorbeeld andere materialen vervangen, hetzij in de betrokken installatie, hetzij in de ruimere economie, die anders voor een specifieke functie zouden zijn gebruikt. Voorbeelden van handelingen van nuttige toepassing zijn regeneratieve processen en de terugwinning van bestanddelen uit bepaalde onderdelen. In de praktijk wordt hergebruik echter vaak aanzien als een component van nuttige toepassing (zie onder andere: Tabel 5.1). 1 Richtlijn 2008/98/EG van 19 november 2008 van het Europees Parlement en de Raad betreffende afvalstoffen en tot intrekking van een aantal richtlijnen. 13

14 2 Methodologie Al de wetgeving in verband met de aanvaardingsplicht in het algemeen én specifiek toegepast op de automobielsector werd geconsulteerd via het navigatorsysteem van EMIS VITO 2. Dit systeem bevat al de wetten, decreten en uitvoeringsbesluiten die betrekking hebben op het leefmilieu, de natuur of energie. Een bijkomende bron van informatie was de cursus Milieurecht die de auteur in 2012 aan de Universiteit Antwerpen heeft gevolgd. Het aspect wetgeving wordt voornamelijk behandeld in Deel 3. De informatie die in Deel 4 en Deel 5 staat vermeld, is vooral afkomstig van de sites van de beheersorganismen die voor de automobielsector relevant zijn. In Deel 5 komen de meeste gegevens uit het jaarverslag van Febelauto voor het jaar Daarnaast is ook de presentatie die men bij Galloo Menen aan de auteur heeft getoond, een zeer nuttige informatiebron. De auteur van deze thesis heeft eveneens 3 erkende centra voor afgedankte voertuigen bezocht. Door de rondleidingen daar en de gesprekken met de medewerkers is heel wat extra informatie verzameld kunnen worden. Foto s genomen tijdens deze bezoeken zijn achteraan als bijlagen toegevoegd (zie: Paragraaf 9.5). De belangrijkste opmerkingen van de medewerkers zijn verwerkt in Paragraaf 6.1. De auteur heeft eveneens geprobeerd zo veel mogelijk contacten te leggen met mensen uit de sector en dit zowel via s als via de telefoon. Hierdoor is een pak nieuwe gegevens naar boven gekomen. Paragraaf 6.2 bevat voornamelijk informatie uit het jaarverslag van Febelauto voor het jaar 2012 en rapporten die men bij de OVAM heeft kunnen aanreiken. Hetgeen in Paragraaf 6.3 staat vermeld, is dan weer gehaald uit 4 evaluatierapporten die eveneens afkomstig zijn van de OVAM. Paragraaf 6.4 omvat ten slotte zowel informatie gehaald uit het evaluatierapport van de OVAM over afgedankte voertuigen (Febelauto) als informatie gehaald uit het gesprek met Bart Palmans van de Afdeling Milieu-inspectie (MI) in Brussel. 2 Laatst geraadpleegd op 7 april

15 3 Principes en achtergrond Vooraleer een bilan op te maken van de zogenaamde aanvaardingsplicht is het nuttig om eerst de principes achter dit begrip toe te lichten en om deze term vanuit een grotere invalshoek te bekijken, m.a.w. om een achtergrond te schetsen. Deze aanvaardingsplicht vormt immers de hoeksteen van deze thesis. Vandaar dat in deze paragraaf aan dit begrip de nodige aandacht zal worden besteed vooraleer deze term toe te passen op de automobielsector. De aanvaardingsplicht is een component van de zogeheten uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. Een toelichting van deze laatste term zal fungeren als een inleiding op dit deel. Dit zal tevens helpen om het begrip aanvaardingsplicht beter te kunnen kaderen in de Vlaamse wetgeving. 3.1 Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid In Artikel 21 van het Materialendecreet 3 wordt naar dit begrip verwezen. Er wordt bijvoorbeeld aangegeven dat, op basis van de uitgebreide productenverantwoordelijkheid, de Vlaamse Regering, om preventie, hergebruik, recyclage en andere nuttige toepassingen te stimuleren, maatregelen kan nemen om ervoor te zorgen dat iedere natuurlijke persoon of rechtspersoon die beroepsmatig producten ontwikkelt, vervaardigt, behandelt, verwerkt, verkoopt of invoert (producent van het product) meewerkt (letterlijk: een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid draagt ). Deze maatregelen kunnen slaan op de volgende zaken: (1) het volledig of gedeeltelijk verantwoordelijk stellen voor de organisatie van de inzameling van de afvalstoffen die voortkomen uit producten die men op de markt heeft gebracht, (2) het verplicht doen aanvaarden van die afvalstoffen, (3) het volledig of gedeeltelijk verantwoordelijk stellen voor het daaropvolgende beheer van die afvalstoffen, (4) het toewijzen van de financiële verantwoordelijkheid voor de inzameling en verwerking van die afvalstoffen en (5) het verstrekken van openbaar beschikbare informatie over milieuverantwoord productgebruik en over de mate waarin en de manier waarop het product herbruikbaar en recycleerbaar is. Het moge duidelijk zijn dat het tweede puntje hierboven het heeft over de aanvaardingsplicht. Uiteindelijk is het ook nog de bedoeling om maatregelen op te leggen die stimuleren om producten voort te brengen waarbij de milieueffecten en de afvalproductie zowel bij de vervaardiging als bij het latere gebruik van de producten worden verminderd of tot een minimum worden herleid. Het is daarenboven eveneens nodig om ervoor te zorgen dat de producten nuttig toegepast en verwijderd kunnen worden, wanneer deze eenmaal afval zijn geworden. 3 Decreet betreffende het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen (23 december 2011). 15

16 In het Vlarema 4 wordt dan weer een heel hoofdstuk aan deze term gewijd (Hoofdstuk 3). Zo worden in Artikel al de producten of afvalstoffen aangeduid waarvoor een vorm van uitgebreide producentenverantwoordelijkheid geldt. Voorbeelden zijn drukwerkafval, afgedankte zonnepanelen, afgedankte voertuigen en accu s en andere batterijen. Het dient vermeld te worden dat deze uitgebreide producentenverantwoordelijkheid voornamelijk ingevuld wordt door middel van de aanvaardingsplicht zoals kan worden afgeleid uit Afdeling 3.4 van het Vlarema. Voor bedrijven is het mogelijk om op individuele basis uitvoering te geven aan de aanvaardingsplicht. In dit geval dient een afvalpreventie- en afvalbeheersplan (IAP) opgesteld te worden. Men kan er echter ook voor kiezen om een milieubeleidsovereenkomst te sluiten voor de organisatie van deze taak 5. Wat een IAP nu juist precies inhoudt, zal duidelijk worden gemaakt in het volgende onderdeel. Wat een milieubeleidsovereenkomst dan wel is, zal worden besproken in het daaropvolgende deel. 6 Het Materialendecreet is een omzetting van de Europese kaderrichtlijn voor het beheer van afvalstoffen (2008/98/EG). Het Vlarema is dan weer het bijhorende uitvoeringsbesluit, hetgeen wil zeggen dat de Vlaamse Regering hiermee het Materialendecreet uitvoert. Het Vlarema is dan ook gelijktijdig met dit decreet in werking getreden en vervangt het oudere Vlarea (Vlaams Reglement inzake Afvalvoorkoming en -beheer) Individueel afvalpreventie- en afvalbeheersplan (IAP) In Onderafdeling van het Vlarema wordt het individuele afvalpreventie- en afvalbeheersplan behandeld. Zo wordt in Artikel aangegeven welke gegevens en verbintenissen het plan ten minste moet bevatten (zoals bijvoorbeeld een aantal essentiële identificatiegegevens). Daarenboven moet steeds minstens één locatie in het Vlaamse Gewest vermeld worden waar derden de desbetreffende afvalstoffen kunnen afleveren. De producten moeten in principe gratis gedeponeerd kunnen worden (tenzij anders bepaald in Afdeling 3.4 van het Vlarema). Artikel heeft het dan weer over de te volgen procedure voor de goedkeuring van het voorgestelde plan. De goedkeuring zelf kan slechts voor een termijn van maximaal vijf jaar gelden. Elke goedkeuringsbeslissing voor een kortere termijn moet gemotiveerd zijn. De partij die de goedkeuring verleent, is de OVAM. Kort gezegd wordt in het afvalpreventie- en afvalbeheersplan beschreven hoe het bedrijf in kwestie de selectieve inza- 4 Besluit van de Vlaamse Regering tot vaststelling van het Vlaams reglement betreffende het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen (17 februari 2012). 5 Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april

17 meling en de verwerking zal organiseren. Daarnaast wordt van het bedrijf verwacht dat het de nodige maatregelen neemt met betrekking tot preventie 7. Men mag echter niet uit het oog verliezen dat er bij de aanvaardingsplicht heel wat organisatie komt kijken. Niet voor elke verdeler is dit haalbaar. In het Materialendecreet is daarom een regeling voorzien (Artikel 21, 4) die zegt dat, voor de nakoming van de opgelegde verplichtingen, op eigen kosten een beroep gedaan kan worden op derden, weliswaar onder de voorwaarden die de Vlaamse Regering bepaalt. Men kan langs de andere kant ook een milieubeleidsovereenkomst sluiten voor de organisatie van deze taak. In dit geval is het vereist een beheersorganisme op te richten die alle gegevens over de werking en voor de rapportering verzamelt en verwerkt. De OVAM dient hierbij als waarnemer te zetelen in de raad van bestuur en in de algemene vergadering van het beheersorganisme. Dit onderwerp zal in de volgende paragraaf worden aangesneden. 3.3 Milieubeleidsovereenkomst (MBO) Een milieubeleidsovereenkomst (MBO) is een voorbeeld van een instrument van zelfregulering. Zulk een overeenkomst is vrijwillig tot stand gekomen en heeft tot doel het milieubeleid uit te voeren. Meer specifiek zijn deze beleidsovereenkomsten verbintenissen tussen de (gewestelijke) overheid en partijen die een bepaalde industriële sector vertegenwoordigen 8. Ze geven, kort gezegd, een invulling aan de gewestelijke wetgevingen en beschrijven gedetailleerd de verschillende verplichtingen en doelstellingen 9. In het Vlarema worden de milieubeleidsovereenkomsten toegelicht in Onderafdeling Artikel gaat over de voorwaarden waaraan moet worden voldaan om een beleidsovereenkomst te kunnen sluiten (zoals bijvoorbeeld het oprichten van een beheersorganisme). In Artikel wordt aangegeven dat alle documenten, die worden opgesteld ter uitvoering van zulk een overeenkomst en die van strategisch belang zijn, dienen voorgelegd te worden aan de OVAM. De OVAM kan hier vervolgens een positief of een negatief advies over geven. De net vermelde documenten zijn overigens minstens het beheersplan, de lastenboeken en het communicatieplan. 7 Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april

18 De auteur wenst, om deze paragraaf af te ronden, nog melding te maken van het begrip collectief plan. Een collectief plan houdt voor de producenten in dat een gemeenschappelijk plan ingediend moet worden waarin beschreven staat hoe men de specifieke bepalingen, vermeld in Afdeling 3.4 van het Vlarema, zal uitvoeren. Afdeling 3.4 gaat over de afvalspecifieke bepalingen (met onderafdelingen voor onder andere afvalbanden en afgedankte voertuigen). Elke individuele producent die wordt gevat door de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (zie: Paragraaf 3.1), moet toetreden tot een collectief plan. Artikel geeft nog aan dat het collectieve plan en het jaarlijkse actieplan, dat opgesteld dient te worden door de producenten in kwestie, ter goedkeuring moeten worden voorgelegd aan de OVAM. Voor de rest zal hier niet dieper op ingegaan worden. 3.4 Beheersorganismen Zoals reeds in Paragraaf 3.2 en 3.3 werd vermeld, dient een beheersorganisme opgericht te worden, indien men een milieubeleidsovereenkomst wenst te sluiten. Het hoeft geen betoog dat een auto een complex voorwerp is. En die complexiteit zal, met het oog op de toekomst, enkel toenemen dankzij de steeds verdergaande technologische innovaties. Het mag dan ook niet verbazen dat er in België een heleboel beheersorganismen bestaan die in de automobielsector actief zijn. De relatief meest belangrijke van deze organisaties zijn Recytyre voor afvalbanden, Febelauto voor afgedankte voertuigen, Valorlub voor gebruikte olie (zoals motorolie en smeerolie) en Recybat voor verouderde loodaccu s 10. Al de net vermelde beheersorganismen zullen hieronder verder worden toegelicht Recytyre De vzw Recytyre, het beheersorganisme voor afvalbanden in België, werd opgericht door de 6 belangrijkste bandenproducenten (Michelin, Continental, Pirelli, Goodyear, Apollo Vredestein en Bridgestone) en invoerders, tezamen met een aantal groeperingen vertegenwoordigd binnen Federauto 11. Federauto is dan weer de Belgische Confederatie van de Autohandel en -reparatie en van de Aanverwante Sectoren 12. Recytyre wordt zelf gefinancierd door haar leden 13. Deze organisatie werd overigens op 9 februari 1998 gesticht en de eerste milieubeleidsovereenkomst (MBO) voor afvalbanden trad in werking op 22 mei 2000 (wat betreft het Vlaamse Gewest). Recytyre voorziet zowel in de inzameling als in de verwerking van deze banden (Dierick, 2012a) Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april Ibid

19 Met betrekking tot de aanvaardingsplicht bij afvalbanden zijn vandaag de dag twee markten van belang, meer bepaald de vervangmarkt en de markt voor banden van eerste montage. Indien men kijkt naar de vervangmarkt, dan kan men constateren dat alle nieuwe banden die op de Belgische markt worden gebracht sinds 1999 onderworpen zijn aan de aanvaardingsplicht met uitzondering van fietsbanden (in theorie, deze bepaling is pas sinds 2005 operationeel). Deze aanvaardingsplicht werd in twee fases ingevoerd. Fase 1 ging van start op 1 februari 2005, waarbij het financieringssysteem voor de inzameling van afvalbanden van personenwagens, 4x4 s, aanhangwagens en caravans, bestelwagens en lichte bedrijfsvoertuigen, vrachtwagens en autobussen in werking trad. Fase 2, ingegaan op 1 maart 2006, vormde dan weer de start van het financieringssysteem voor de inzameling van afvalbanden van motoren, scooters, karts, quads, voertuigen en machines voor openbare werken, landbouw en industriële toepassingen (lucht, volrubber en bandages) 14. Als de markt voor banden van eerste montage in beschouwing wordt genomen, dan kan men tot de vaststelling komen dat in dit geval alle nieuwe banden, bestemd voor nieuwe voertuigen, aanhangwagens en machines die op de Belgische markt worden gebracht, sinds 1 mei 2009 aan de aanvaardingsplicht onderworpen zijn. Uitzonderingen zijn banden bestemd voor nieuwe voertuigen van categorie M1 en N1. De verplichting zelf is operationeel sinds 1 april Categorie M1 wil zeggen dat de voertuigen zijn ontworpen voor het vervoer van passagiers en ze maximaal acht zitplaatsen bevatten (die van de bestuurder niet meegerekend). Categorie N1 is dan weer voorbehouden voor voertuigen bestemd voor het vervoer van goederen met een massa van ten hoogste 3,5 ton 16. Het dient vermeld te worden dat bij aankoop van een nieuw product dat aan de aanvaardingsplicht is onderworpen in dit specifieke geval een nieuwe band - een milieubijdrage aangerekend zal worden. Deze bijdrage zorgt voor de financiering van de kost voor het inzamelen en milieuvriendelijk verwerken van het product in kwestie. De milieubijdrage reflecteert aldus steeds de volledige kost van het totale proces. Deze bedragen worden goedgekeurd door de gewestelijke milieuadministraties. In Vlaanderen is dit de OVAM 17. De wetgeving rond afvalbanden met betrekking tot de aanvaardingsplicht wordt behandeld in Onderafdeling van het Vlarema Laatst geraadpleegd op 7 april Ibid Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april

20 3.4.2 Recybat Recybat is het beheersorganisme dat, namens zijn leden, de aanvaardingsplicht dient uit te voeren voor afgedankte autobatterijen en -accu s. Deze organisatie werd opgericht op 14 november De eerste milieubeleidsovereenkomst (MBO) trad dan weer in werking op 28 november 2003 (Dierick, 2012b). Aanvankelijk was het toepassingsgebied beperkt tot de vervangmarkt. Sinds 1 januari 2010 richt Recybat zich echter ook op de markt van eerste montage. Net zoals bij Recytyre het geval is, worden de activiteiten van Recybat gesponsord door de leden zelf 19. De aanvaardingsplicht voor afgedankte autobatterijen en -accu s bestaat al sinds 1998 in het Vlaamse Gewest en sinds 2002 in het Waalse en Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Door zich aan te sluiten bij het collectieve systeem van Recybat dienen de producenten en invoerders in kwestie geen bewijs meer te leveren aan de gewestelijke overheden dat de doelstellingen, verbonden met de aanvaardingsplicht, werden bereikt 20. In tegenstelling tot bij Recytyre is men bij Recybat nog niet moeten overgaan tot de invoering van een operationeel financieringssysteem voor de inzameling en verwerking van afgedankte autobatterijen of -accu s. De reden hiervoor is de hoge prijs van lood waardoor deze loodstartbatterijen een hoge handelswaarde bezitten 21. De wetgeving rond (auto)batterijen en accu s met betrekking tot de aanvaardingsplicht wordt behandeld in Onderafdeling van het Vlarema Valorlub De vzw Valorlub is als beheersorganisme opgericht op 14 december 2004 en is operationeel sinds 1 januari Deze organisatie werd opgericht door de Belgische Petroleum Federatie (BPF), Lubricants Association Belgium (LAB), de Belgische Federatie voor de Handel en Diensten (Comeos) en Federauto (zie: Paragraaf 3.4.1) Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april

21 De types olie die voor Valorlub van toepassing zijn, zijn: motoroliën, tandwieloliën, hydraulische olien, smeeroliën, turbineoliën en transformatoroliën 23. Aan consumenten wordt echter gevraagd om enkel gebruikte smeerolie terug binnen te brengen 24. Dit omdat in de praktijk consumenten enkel met dit type olie in aanraking komen (Frank Vanderpooten, Valorlub, mond. med.). De wetgeving rond afgewerkte olie met betrekking tot de aanvaardingsplicht wordt behandeld in Onderafdeling van het Vlarema Febelauto De vzw Febelauto werd opgericht door verscheidene beroepsfederaties die actief zijn in de autosector 25. Leden van deze organisatie zijn onder andere Federauto (zie: Paragraaf 3.4.1), de Federatie van de Belgische Auto- en Rijwielindustrie (FEBIAC), de Federatie van Auto-onderdelen en Recyclagebedrijven (FEVAR) en de Multi-sectorele Federatie van de Technologische Industrie (AGORIA) 26. Febelauto is overigens operationeel sinds 15 juni De eerste milieubeleidsovereenkomst (MBO) werd al eerder afgesloten, namelijk op 19 januari 1999 (wat betreft het Vlaamse Gewest) (Verlinden, 2012b). Elke personenwagen (Categorie M1) en elke lichte bestelwagen met een maximale totale massa van 3,5 ton (Categorie N1) waar men zich vrijwillig of noodgedwongen van wil of moet ontdoen, is per definitie gelijk aan een afgedankt voertuig. Een voertuig dat men wil demonteren, wordt eveneens als een afgedankt voertuig beschouwd. Een houder is verplicht zich van diens voertuig te ontdoen als (1) hij of zij binnen de maand de verplichte boorddocumenten het keuringsdocument, het gelijkvormigheidsattest en het inschrijvingsbewijs niet kan voorleggen, (2) het keuringsbewijs meer dan een jaar verstreken is, (3) het voertuig vijf jaar oud is of ouder en niet gekeurd werd en (4) het chassisnummer van het voertuig geblokkeerd is in het repertorium van motorvoertuigen omwille van een melding van totaal verlies 27. Zo staat het ook in Artikel van het Vlarema. Totaal verlies, oftewel total loss, wil zeggen dat het voertuig in kwestie niet meer te herstellen valt (technisch gezien). Men heeft het over economisch totaal verlies als de herstelkosten meer dan tweederde van de waarde van het voertuig voor het beschouwde ongeval bedragen Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april

22 Afgedankte voertuigen moeten naar een erkend verwerkingscentrum gebracht worden. Deze verwerkingscentra dienen in dit geval te zorgen voor de reglementaire depollutie, ontmanteling en vernietiging van de wagens. Febelauto biedt als beheersorganisme informatie en ondersteuning bij het uitvoeren van deze opdracht 29. Dit is natuurlijk niet de enige taak van Febelauto. Als beheersorganisme voor afgedankte voertuigen in België moet deze organisatie het hele proces van inzameling, verwerking en recyclage van autowrakken in goede banen leiden en dit zowel op organisatorisch vlak als op het vlak van opvolging 30. Concreet dient Febelauto de volgende taken uit te voeren: (1) de inzameling en de recyclage van afgedankte voertuigen stimuleren, (2) de verwerking en de rapportering van afgedankte voertuigen verbeteren, (3) de gegevens over de inzameling en de verwerking van deze wagens opvolgen en rapporteren aan de leden en ook in het geval van Vlaanderen aan de OVAM, (4) het overleg over de verwerking van de autokarkassen coördineren en (5) erkende centra, recyclageoperatoren, laatste houders en overheidsmedewerkers informeren 31. Voor de registratie en de opvolging van de autowrakken heeft Febelauto het End-of-life Vehicles Monitoring System (EMS) gecreëerd. Deze beheersorganisatie gaat bij elk pas erkend centrum langs om de werking van dit systeem toe te lichten. Verder is het zo dat Febelauto een gratis inzameling voor de verzamelde afvalbanden voorziet 32. Het is belangrijk te weten dat afvalbanden afkomstig van de sloop van autowrakken een aangelegenheid van Febelauto zijn en alle andere van Recytyre 33. Daarnaast dient nog vermeld te worden dat Febelauto eveneens afspraken met de 3 gewesten heeft gemaakt om de illegale trafieken aan te pakken. Deze organisatie houdt zich voornamelijk bezig met het coördineren van de controles en het leveren van voorbereidend werk 34. De controles zelf worden, in het geval van Vlaanderen, eerder door de OVAM en de afdeling Milieu-inspectie van het Departement LNE uitgevoerd (zie: Paragraaf 6.3.4) (Verlinden, 2012b). Het moge duidelijk zijn dat Febelauto een zeer belangrijk zo niet het belangrijkste beheersorganisme is, voor wat de automobielsector betreft. Deze organisatie zal hieronder dan ook meermaals terugkomen Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april Ibid Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april

23 De wetgeving rond afgedankte voertuigen met betrekking tot de aanvaardingsplicht wordt behandeld in Onderafdeling van het Vlarema. 35 Er bestaat ook nog zoiets als een voertuigwrak. Voertuigwrakken zijn alle gemotoriseerde transportmiddelen, behalve vaartuigen, die afvalstoffen zijn of zijn geworden. Zowel afgedankte voertuigen als andere afgedankte gemotoriseerde transportmiddelen (zoals bijvoorbeeld afgedankte vrachtwagens) behoren tot deze groep. Dit is een belangrijk onderscheid vermits de aanvaardingsplicht enkel van toepassing is op de afgedankte voertuigen Aanvaardingsplicht In de vorige paragrafen werden al de begrippen toegelicht die onlosmakelijk zijn verbonden met de aanvaardingsplicht. Een goede notie hebben van deze termen is cruciaal om de aanvaardingsplicht in een groter kader te kunnen plaatsen. Dit begrip is hiervoor al een aantal keer aangehaald, maar om Deel 3 af te sluiten zal het hier meer in detail worden besproken. In het Vlarema wordt een hele afdeling aan deze term besteed (Afdeling 3.2). De aanvaardingsplicht voor de eindverkoper houdt, volgens Artikel , in dat hij, als een consument een product aanschaft, verplicht is het overeenstemmende product waarvan de consument zich ontdoet, gratis in ontvangst te nemen. Voor de tussenhandelaars en producenten geldt een analoge verplichting. Het is zelfs zo dat de eindverkopers, tussenhandelaars of producenten de desbetreffende afvalstoffen altijd gratis in ontvangst dienen te nemen, zelfs als de consument geen vervangende producten aanschaft. Een voorwaarde voor deze gratis terugname is wel dat het afgedankte product geen afvalstoffen bevat die daarin door normaal gebruik niet aanwezig zouden mogen zijn. Het gedeelte van de kostprijs van een product dat wordt doorgerekend aan de klant om de kosten te dekken die de aanvaardingsplicht meebrengt (= milieubijdrage), moet duidelijk zichtbaar vermeld worden op de factuur. Het is trouwens zo dat de eindverkoper van producten waarvoor de aanvaardingsplicht geldt, op een duidelijk zichtbare plaats in elk van diens verkooppunten een bericht dient aan te brengen met de titel Aanvaardingsplicht. Op dit document staat onder andere aangegeven op welke manier de eindverkoper voldoet aan de bepalingen van de aanvaardingsplicht. In Artikel wordt verduidelijkt op welke wijze aan de aanvaardingsplicht voldaan moet worden, namelijk via een individueel afvalpreventie- en afvalbeheersplan (zie: Paragraaf 3.2) of via een mili Laatst geraadpleegd op 7 april

24 eubeleidsovereenkomst (zie: Paragraaf 3.3). Artikel heeft het dan weer over het feit dat de producent waarvoor de aanvaardingsplicht geldt, jaarlijks moet rapporteren aan de OVAM en wel over de manier waarop hij uitvoering geeft aan deze plicht. In Artikel wordt ten slotte te kennen gegeven dat de eindverkopers, tussenhandelaars of producenten die zich aan de aanvaardingsplicht dienen te houden, eveneens een afvalstoffenregister moeten bijhouden. Kort samengevat stelt de aanvaardingsplicht elke producent of invoerder die bepaalde goederen op de markt brengt of wil brengen, verantwoordelijk voor de ganse levenscyclus van diens product. Die verantwoordelijkheid loopt met andere woorden tot en met de fase waarin het product afval wordt. Het Vlarema geeft, zoals hierboven reeds duidelijk gemaakt, aan welke doelstellingen gehaald moeten worden op het vlak van preventie, selectieve inzameling en verwerking van de producten in kwestie. Door de producenten en de invoerders te laten opdraaien voor de afvalverwerking wordt zogenaamd ecodesign gestimuleerd 36. Voor wie meer wil weten over ecodesign verwijst de auteur van dit werk naar de website gewijd aan deze term 37 en naar de thesis van Michiel Vermassen waarin dit begrip eveneens aan bod komt, weliswaar meer toegespitst op elektrische en elektronische apparatuur (EEA) (Vermassen, 2013). 38 Het is belangrijk de aanvaardingsplicht niet te verwarren met de terugnameplicht. De terugnameplicht werd enkel en alleen ingevoerd voor verpakkingsafval. De aanvaardingsplicht stelt dat eindverkopers, tussenhandelaars en producenten de afvalstoffen waarvoor een aanvaardingsplicht geldt, gratis in ontvangst dienen te nemen. De terugnameplicht verplicht daarentegen de verpakkingsverantwoordelijke enkel tot het financieren en behalen van welbepaalde recyclage- en valorisatiepercentages 38. Nog ter verduidelijking: de beheersorganismen Recytyre, Recybat en Valorlub zijn relevant doorheen de gebruiksduur van de auto, maar Febelauto is dit enkel aan het einde ervan, namelijk bij de afdanking. Batterijen en oliën van afgedankte voertuigen vallen weliswaar nog steeds onder de bevoegdheid van Recybat en Valorlub (respectievelijk), maar voor de afvalbanden heeft Febelauto een eigen systeem op poten gezet (namelijk Comet Tyre Recycling (CTR) (zie: Deel 5)). Dit is belangrijk om in het achterhoofd te houden Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april Laatst geraadpleegd op 7 april

25 4 Recyclage afgedankt materiaal 4.1 Recyclageproces In deze paragraaf zullen een aantal recyclageprocedés worden omschreven, onderverdeeld op basis van de auto-onderdelen waarvoor een aanvaardingsplicht geldt (zie: Paragraaf 3.5) Afvalbanden Sommige gerecupereerde banden zijn nog in een voldoende degelijke staat om zo op de occasiemarkt verhandeld te kunnen worden. Andere banden dienen echter bijvoorbeeld eerst een loopvlakvernieuwing te ondergaan. Indien dit geen optie meer is, dan komen de banden in kwestie normaliter in een valorisatieproces terecht. Hierbij wordt de rubber ofwel gerecycleerd (materiaalvalorisatie) ofwel gebruikt als energiebron (energetische valorisatie) 39. De auteur van dit werk verwijst hiervoor ook naar Artikel van het Vlarema Loopvlakvernieuwing De levenscyclus van een band kan behoorlijk verlengd worden door loopvlakvernieuwing. Dit is echter wel enkel mogelijk indien het karkas van de band nog intact is. Met het karkas wordt de harde binnenkant bedoeld. Een loopvlak is dan weer het gedeelte van de band dat contact maakt met de weg. Bij loopvlakvernieuwing wordt het versleten loopvlak van de band vervangen door een nieuwe. Het vrijgekomen materiaal wordt vervolgens bewerkt, gesorteerd en gerecycleerd Materiaalvalorisatie Nieuwe banden worden doorgaans stap voor stap opgebouwd. Om afvalbanden te kunnen valoriseren is het aldus meestal vereist om deze weer af te breken. Shredders zijn hiervoor uitermate geschikt. De Nederlandse benaming voor zulk een toestel is (auto)versnipperaar. Deze werktuigen kan men nog het best omschrijven als ronddraaiende cilinders met beitelachtige messen erop gemonteerd. Hamermolens dus. Verontreinigingen zoals glas en steentjes worden tijdens het versnipperen met water weggespoeld. Voor sommige toepassingen is de eerste bewerking al genoeg, maar in andere gevallen worden de gevormde repen nog naar een snijmolen gestuurd. Hierbij worden de meta Laatst geraadpleegd op 7 april Ibid. 25

26 len verwijderd door middel van een magnetisch veld, terwijl de textielvezels afgezogen of weggeblazen worden Energetische valorisatie Het voordeel van rubber is dat dit materiaal een relatief hoge energie-inhoud bezit. Afvalbanden kunnen aldus worden ingezet om elektriciteit op te wekken of om de vlam in cementovens in stand te houden. Cementovens werken overigens met zulke hoge verbrandingstemperaturen (meer dan 1000 C) dat er niets of nauwelijks iets van de banden overblijft Afgedankte autobatterijen en accu s In België bestaan er drie recyclagebedrijven die gespecialiseerd zijn in afgedankte autobatterijen en accu s: Campine, Fonderie et Manufacture de Métaux (FMM) en Accurec. Er worden vandaag de dag twee soorten processen gebruikt om deze afgedankte materialen te recycleren, namelijk het VARTAprocedé en het MA & CX -proces 43. Deze twee methodes zullen hieronder verder worden toegelicht VARTA-proces Eerst en vooral moet het aanwezige zwavelzuur uit de batterijen worden verwijderd. Dan worden de batterijen in een hoogoven gebracht (meer dan 1000 C). Het lood wordt op deze manier opgesmolten waarna het in grote blokken wordt gegoten. De overblijvende lood- en ijzerhoudende slakken tracht men voornamelijk in primaire ovens te recycleren 44. Tijdens dit proces kunnen het aanwezige polypropyleen en de andere kunststoffen energetisch gevaloriseerd worden en dit door ze te gebruiken als brandstof en als katalysator tijdens de productie van zuiver(der) lood. Het VARTA-proces wordt overigens enkel gebruikt door Campine MA & CX -proces De batterijen worden, net zoals bij het VARTA-proces, eerst ontdaan van het aanwezige zwavelzuur. Vervolgens worden ze ontmanteld en gebroken. De verschillende deeltjes worden gescheiden door middel van automatische machines. De uiteindelijk bekomen fracties bevatten metaalverbindingen, 41 Laatst geraadpleegd op 7 april Ibid Laatst geraadpleegd op 7 april Ibid. 45 Ibid. 26