VERBETERSLEUTEL PARCOURS ANGST EN VERZET

Transcriptie

1 VERBETERSLEUTEL PARCOURS ANGST EN VERZET

2 2

3 Angst en verzet op verdieping IV In ondergaat België de nazidictatuur. Wie niet volgzaam is, wordt verdacht. Wie tegenwerkt, wacht de gevangenis of een concentratiekamp. Nu en dan overwinnen mensen hun angst en werken ze het nazisysteem tegen. De Duitsers geven vaak toe om de samenwerking niet te bemoeilijken. Er is dus een zekere marge voor verzet. Behalve voor de Joden. Zij leven in voortdurende angst. Verzet, zoals onderduiken, is voor hen aartsmoeilijk en riskant. Toch zal verzet de enige juiste keuze blijken: het alternatief is de dood. 1 Ga naar de vierde verdieping. Bekijk aan het einde van het glazen looppad door het venster de oude Dossinkazerne. De nazi s kozen in 1942 deze kazerne niet voor niets uit als verzamelplek voor Joden en zigeuners. Kan je een reden bedenken als je het gebouw goed bekijkt? Mechelen ligt heel centraal tussen Brussel en Antwerpen. Naast de kazerne liep in die tijd een spoorlijn. Ook het gebouw maakt verzet moeilijk. Er is maar één ingang. Ontsnappingen, bevrijdingen of contact met de buitenwereld zijn zo goed als onmogelijk. 3

4 Angst en verzet op verdieping I 2 Daal af naar de eerste verdieping. Daar vind je in de derde gang (middelste witte zuil) foto s 26.1 en 26.2, en propagandaposter Deze beelden tonen hoe de nazi s in mei 1940 België binnenvallen. Welke indruk maken de Duitsers volgens jou op de Belgische bevolking? Omcirkel. Sterk Beleefd Krachtig Modern Machtig Onzeker Kwaad Voorkomend Onoverwinnelijk Gewelddadig Plichtsbewust Gedisciplineerd Alle antwoorden zijn mogelijk. 3 De Belgen reageren heel uiteenlopend op de nazibezetting. Lees in dezelfde gang de teksten Belgisch defaitisme en Van defaitisme tot enthousiasme. Geef een omschrijving van: - defaitisme : zich neerleggen bij de overwinning van de nazi. - enthousiasme : uit overtuiging meewerken met de nazi s. 4 Ook in de derde gang vind je het paneel De Jodenregistratie. Begin van het einde. Lees die tekst door en zoek de antwoorden op deze vragen: Vanaf wanneer werden de Joden geregistreerd? Vanaf oktober Formuleer in je eigen woorden wat de Jodenregistratie inhield. De Joden moeten zichzelf en hun gezin in het gemeentehuis laten registreren. Alle persoonlijke gegevens worden genoteerd. Hoe komt het dat de registratie zo vlot verliep? De ambtenaren doen dit werk uit enthousiasme, defaitisme of uit angst voor de bezetter. De Joden schatten de maatregel verkeerd in: ze denken dat ze minder risico lopen als ze zich gehoorzaam gaan inschrijven. 4

5 De volgende panelen tonen dat er, meteen na de registratie, nog andere wetten tegen de Joden worden afgekondigd. 5 Ga nu naar de vierde gang. Som twee anti-joodse maatregelen van bij het begin van de bezetting op. 1. Verbod op uitoefenen van beroepen zoals advocaat, verpleging, enz. 2. Cafés, hotels en restaurants van Joodse mensen moeten een bordje voor de ramen hangen. 6 Ga nog in de vierde gang op zoek naar een voorbeeld van verzet tegen deze maatregelen. Régine Burstenbinder en vijf andere Joodse advocaten protesteren tegen het schrappen van hun namen uit de officiële lijst van advocaten. Winkelraam met het drietalige affiche Joodse onderneming. Foto, ca Washington, USHMM. 5

6 Angst en verzet op verdieping II Op deze tweede verdieping zullen we zien hoe in elke massa, ondanks de angst, steeds individuen opstaan die niet zomaar meedrijven met de stroom. Zij komen op voor hun principes en idealen, soms tegen beter weten in. 7 Op de tweede verdieping aangekomen, spreekt de grote foto je aan: wie is die man? Wat doet hij toch? Schrijf hier het eerste woord dat bij je opkomt als je deze foto ziet. Als je meer wil weten over wat er op deze grote foto gebeurt, kan je de tekst bij de foto lezen. Tienamenplein in Beijing 1989, China. Een man staat voor een rij van pantsers en blokkeert hun weg. De zogenoemde tank man werd een icoon van oppositie. Zijn lot bleef onbekend. 8 Ga nu de kamers binnen. Neem een audiogids, stel hem in en luister naar de verhalen om een antwoord te vinden op de onderstaande vragen. Start met Allesoverheersende angst (15). Beschrijf in je eigen woorden waaruit blijkt dat midden augustus 1942 het overheersende gevoel in de Joodse gemeenschap angst is. De mensen zijn zo bang en getraumatiseerd dat ze tijdens de razzia s ter plekke sterven. 9 Beluister Baas in eigen winkel (01). Op welke manier pleegt de hoofdpersoon in dit verhaal uit 1942 verzet tegen de nazi s? De winkelier registreerde zijn winkel niet zoals dat volgens de nazi s moest, maar schafte valse identiteitspapieren aan en bleef in zijn eigen parfumerie werken. 10 Beluister Stille helden (16). Op welke manier plegen deze mensen verzet? Agent Vermuyten weigert mee te werken aan de razzia s in Antwerpen. Agent Claeys waarschuwt Antwerpse Joden voor de naderende razzia. Had je strengere straffen verwacht? Eigen interpretatie 6

7 11 Begeef je nu naar de mensenrechtenmuur met de foto s rond uitsluiting. Kies er een foto uit die volgens jou verzet kan illustreren. Noteer hier het nummer van de foto. Zoek nu de legende bij die foto op via het aanraakscherm. Bijvoorbeeld: in 1962 protesteren in St. Louis in de VS mannen, vrouwen en kinderen tegen aparte scholen. Lees de tekst Als een staat gaat discrimineren. Eén zin blijft hangen: Wees op je hoede voor groepsdruk!. Op welke manier zou jij je verzetten tegen groepsdruk? Eigen interpretatie Foto Lawrence Beitler Getty Images 7

8 Angst en verzet op verdieping III De derde verdieping draagt de titel Dood. De dood was het lot van haast alle mensen die via de Dossinkazerne werden weggevoerd. Geen voorstelling te maken van de angst die mensen gevoeld moeten hebben... En toch ook hier: verzet! 12 Op de derde verdieping vertellen de eerste twee nissen en de zuil over het leven in de Dossinkazerne. Kies één beeld dat voor jou de angst symboliseert die in en rond de kazerne heerste. Verzet was geen evidentie in deze kazerne. Slechts enkele konden ontsnappen. Maar verzet kan ook geestelijk en symbolisch zijn. Welk kunstwerk, gemaakt in Dossin, is voor jou een uiting van verzet? Persoonlijke interpretatie 13 Ga nu naar de middelste zuil, Transport XX, 19 april Deze zuil vertelt meer over het twintigste transport dat 1631 gevangenen uit Dossin naar Auschwitz-Birkenau. Hoe komt het dat zoveel mensen uit deze trein konden vluchten? Geef twee redenen. 1. Externe actie : Overval door drie jonge mannen in Boortmeerbeek. 2. Interne actie : Joodse gedeporteerden smokkelden zelf gereedschap mee om uit de wagons te ontsnappen. 14 Vervolg je weg en hou halt bij de portrettenmuur. Deze mensen zijn allemaal uit Dossin weggevoerd. Gebruik het aanraakscherm om enkele personen op te zoeken en het schema aan te vullen: naam een man Aron Najmiler I een vrouw Scheindla Rubenfeld IV een kind Anna Malka Perelman V een overlevende Simon Majzels V transport 8

9 Nu ga je de gang in. Loop de gang rustig door, in de richting van de grote wandfoto van Auschwitz-Birkenau. Bekijk de foto s aandachtig. 15 Als je uit de gang komt, draai je de hoek om en ga je naar de nis rond onderduiken. Raak het schem met de vijf getuigen aan. Kies Malvine Löwenwirth en beluister haar verhaal. Haal uit haar getuigenis drie elementen die jij als verzet zou bestempelen. Valse identiteitskaart Valse identiteit Verzetsnetwerk Ontsnapt uit een deportatietrein Onderduiken Weigeren op het tewerkstellingsbevel in te gaan Malvine Löwenwirth en haar echtgenoot Kopel Brandstätter in Door onder te duiken hebben zij de oorlog overleefd, maar intussen weten ze dat zowat hun hele familie is omgekomen. Brussel, coll. Brandstätter-Löwenwirth 9

10 Conclusie over angst en verzet Draai je om en bekijk de vier foto s op de meest rechtse zuil op de derde verdieping. Het is het kunstwerk van Daniel Hernández-Salazar waarbij hij met schouderbladen van een slachtoffer uit de burgeroorlog in Guatemala een fotomontage maakte die sterk doet denken aan de overbekende aapjes hieronder. Hernández-Salazar voegde echter een vierde beeld toe. Hoe vertaalt dit kunstwerk het parcours dat jullie net hebben afgelegd? Als omstanders bij collectief geweld enkel horen, zien en zwijgen, wordt de groep slachtoffers steeds groter. Pas als individuen de moed kunnen opbrengen om (symbolisch) uit te schreeuwen dat ze niet akkoord gaan met wat er gebeurt, kunnen mensenlevens worden gered of kan het geweld een halt worden toegeroepen. Horen, zien en zwijgen... 10

11 MIJN NOTA S : 11

12