Blauw. Politievakblad. Jaargang juli n Ontvoerd door een ouder. n Bij de TR had je het gemaakt. n Al jong op dievenpad GHB

Transcriptie

1 Politievakblad Jaargang juli Blauw n Ontvoerd door een ouder n Bij de TR had je het gemaakt n Al jong op dievenpad GHB

2 Drugs GHB in de politiecel GHB-verslaafden zijn in een politiecel niet te handhaven. Ook op straat zorgen zij voor problemen. Sinds kort zijn er speciale cellen, is er een behandelingsprotocol en een training. Arrestanten met de indicatie GHB afhankelijk worden in eerste instantie beoordeeld door een forensisch arts. Gistermiddag raakte een GHB-verslaafde arrestant plotseling volkomen in paniek. Net toen de forensisch arts erbij kwam, kreeg ze een ademstilstand. Ze is direct met een ambulance afgevoerd naar het ziekenhuis, maar daarna weer teruggebracht naar onze specialistische cel. Daar is ze met medicinale GHB behandeld tot we het onderzoek tegen haar konden afronden. Aan het woord is Hans Geppaart, unit hoofd Arrestantenzorg van de eenheid Zeeland-West-Brabant. In de cellenlocatie Mijkenbroek in Breda heeft de politie vier observatiecellen met twee camera s specifiek voor GHB-verslaafden. Geppaart: We kunnen deze camera s rechtstreeks doorschakelen naar verslavingszorginstelling Novadic-Kentron Breda. Arrestanten met de indicatie GHB afhankelijk worden in eerste instantie beoordeeld door een forensisch arts. Die begint zo mogelijk een behandeling met een benzodiazepine en bepaalt of de arrestant door de politie kan worden afgehandeld. De arts kan ook besluiten direct medicinale GHB toe te dienen. Dan komt er een verpleegkundige bij die in het cellencomplex blijft tot de arrestant stabiel lijkt. Daarna vindt elke drie uur een controle plaats en kan zonodig opnieuw medicinale GHB worden toegediend. De gespecialiseerde opvang in Breda maakt het voor de politie mogelijk om GHB-verslaafde arrestanten in de cel te houden en ze niet voortijdig te hoeven heenzenden. Dat laatste was tot voor kort noodgedwongen in veel korpsen meer regel dan uitzondering. 8 Blauw 26 juli 2014 nr. 7

3 Tekst: Fred Kruijer Foto s: Harro Meijnen / Blauw Verslavend Onno Sijperda is forensisch arts en jeugdarts en betrokken bij het GHB-project dat loopt binnen de Penitentiaire Inrichting Zwolle. GHB is een zeer verslavende stof, ooit gebruikt als narcoticum bij operaties, maar daar al snel te gevaarlijk bevonden. Het verschil tussen de werkzame dosis en de toxische dosis van GHB is minimaal. De toxische verschijnselen zijn bovendien zeer ernstig en het gebruik is dan ook enorm risicovol. De dosering moet uiterst nauwkeurig per persoon - en in de praktijk dus proefondervindelijk - worden vastgesteld. Dat is al levensgevaarlijk, maar aangezien iedereen het zelf maakt, weet de gebruiker nooit wat de precieze sterkte van de aangeboden drug is. Soms wordt het aangelengd met water, soms niet. Sijperda legt uit waarom zoveel jongeren de drugs toch gebruiken. GHB is makkelijk te produceren en de basisstof, GBL, is niet verboden en niet duur (zie kader GHB en GBL, red.). Ook de roes is aantrekkelijk. Het middel heeft dezelfde uitwerking als alcohol en heroïne en bovendien een seksueel stimulerende werking. Het GHB en GBL Sinds 9 mei 2012 staat GHB op lijst I van de Opiumwet. De afkorting GHB staat voor gamma-hydroxyboterzuur ofwel 4-hydroxybutaanzuur. Het komt van nature in kleine hoeveelheden voor in het menselijk lichaam. GHB is ook bekend onder namen als liquid E, liquid X, everclear en g-riffic. Het wordt verkocht als kleurloos drankje, in een plastic buisje, in een (Flugel)flesje of soms als poeder. GHB smaakt zout en is moeilijk in een (alcoholisch) drankje te herkennen. GHB wordt in het uitgaansleven, maar ook thuis gebruikt, bijvoorbeeld bij seks. GHB is geen vloeibare XTC, al wordt het soms wel als vloeibare XTC verkocht. GHB kost gemiddeld 5 euro voor 5 ml. GBL Soms wordt GHB verkocht waar (nog) GBL in zit, omdat het niet op de juiste wijze is geproduceerd. GBL staat voor gamma-butyrolacton, een grondstof van GHB. GBL is een organische verbinding die te gebruiken is als oplosmiddel voor polymeren, bijvoorbeeld velgenreinigingsmiddelen, maar ook in secondelijm, nagellakverwijderaars, verfafbijtmiddelen en dergelijke. Sommige mensen gebruiken GBL in plaats van GHB. Dit geeft extra gezondheidsrisico s. Gebruik GHB wordt puur gedronken of gemixt met frisdrank. Het effect treedt op na vijftien tot dertig minuten. De top wordt bereikt na een half uur tot drie kwartier. De effecten houden ongeveer twee tot drie uur aan. GHB is in bloed maximaal acht uur aantoonbaar en in urine maximaal twaalf uur. In de praktijk is het binnen enkele uren niet meer aantoonbaar aanwezig. gebruik van GHB neemt hand over hand toe. In mijn dagelijkse praktijk is het aantal GHB-verslaafden verveelvoudigd. De verslavingskans is heel groot en de terugvalkans na afkicken schatten wij op 85 procent. De afhankelijkheid is dusdanig dat een verslaafde elke twee tot drie uur opnieuw moet gebruiken om abstinentie (onthouding, red.) te voorkomen. Iedere sociale structuur van de gebruiker gaat dus ten gronde. GHB is verslavender en ontwrichtender dan heroïne. Het sloopt het hart, geeft hartritmestoornissen en ademhalingsproblemen en tast de lever aan. De fysieke verschijnselen van de abstinentie zijn bloeddrukstijging, ernstige hartritmestoornissen, leverfunctiestoornissen, psychische verschijnselen tot en met psychose. Uiteindelijk kunnen mensen sterven aan de abstinentie op zichzelf. GHB- en GBL-gebruikers kunnen dan ook niet langdurig in een politiecel verblijven zonder specialistische zorg. En er bestaat geen echt effectieve medicinale behandeling tegen de abstinentie van GHB. Sijperda: Bij heroïne werkt methadon, bij alcolhol librium en valium, maar voor GHB is er feitelijk niets. Een doorsnee politiecel is niet geschikt om psychoses, exploderende bloeddruk en bezwijken van het hart op te vangen. Een GHB-dode in de cel is niet ondenkbaar. Cellen De afgelopen jaren moest de politie aangehouden verdachten die bij voorgeleiding aangaven verslaafd te zijn aan GHB, dan ook vaak zonder verhoor heenzenden. In Breda en Rotterdam ging de politie op zoek naar een oplossing. Marc Mulders is forensisch arts bij FARR, Forensisch Artsen Rotterdam Rijnmond. De FARR vervult sinds 2002 voor de eenheid Rotterdam de rol die in andere steden doorgaans de lokale GGD heeft. Mulders: Rond 2010 begon het GHB-probleem in de Rotterdamse politiecel voor het eerst te spelen. Al snel zagen we de enorme en afwijkende gezondheidsrisico s van GHB. Verslaafden raken al drie uur na het laatste gebruik in een staat van totale verwardheid en hallicinaties. Daarnaast is de sterk verhoogde bloeddruk gevaarlijk. Er bestaat een risico op ernstige hartritmestoornissen of hartstilstand. De onthouding van GHB lijkt in vele opzichten op die van alcohol, maar alle symptomen verschijnen veel sneller en veel heviger. Naast zweten, trillen, onrust en hartkloppingen kan al na een halve dag het delier ontstaan. Bij een alcoholist is dat pas na drie dagen. In Rotterdam waren we zo bang voor de gevolgen van deze abstinentie, dat we de politie in veel gevallen adviseerden om verslaafden heen te zenden. Zeker degenen die het weekend moesten blijven voor een eenvoudige voorgeleiding op maandagmorgen. Maar in sommige zaken kan de verdachte niet worden heengezonden. We bezochten deze patiëntverdachten elke vier uur om ze te beoordelen en met een benzodiazepine zoals diazepam te behandelen. In de meeste gevallen ging dat wel goed. Toestand In samenwerking met de lokale verslavingszorginstantie ontwikkelde Mulders een behandelingsprotocol voor GHB-verslaafde verdachten in de politiecel. Mulders: Aangemelde >> Blauw 26 juli 2014 nr. 7 9

4 Drugs >> GHB-gebruikers die om de paar uur moeten gebruiken, bezoeken we binnen twee à drie uur. Bij die intake stellen we het precieze gebruik vast en we beoordelen de verdachte psychisch en somatisch. We stellen vast of hij in de war of achterdochtig is en of hij zijn aandacht bij het gesprek kan houden. We letten op hallucinerend gedrag en we brengen bloeddruk, hartritme en hartfrequentie in kaart. We meten het zuurstofgehalte in het bloed. We zijn ook altijd bedacht op mensen die naast de GHB nog andere middelen gebruiken. En verslaafden die regelmatig psychotisch zijn, lopen ook een groter risico delirant te worden. Bij de eerste ontwenningsverschijnselen starten we met diazepam, direct in een hoge dosis. Als ze daar slaperig van worden, is er geen sprake van zware abstinentie en bouwen we weer af. We evalueren onze behandeling om de twee uur, vaak telefonisch. De politie geeft aan de hand van onze vragen door hoe de toestand is. Indien nodig komen we onmiddellijk zelf langs en verhogen we de dosis. Is de lichamelijke toestand accuut bedreigend, dan wijken we direct uit naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Maar anders proberen we deze verdachte in de penitentiaire inrichting Zwolle of het Justitieel Centrum voor somatische zorg in Scheveningen te plaatsen. Daar kunnen ze GHB-verslaafden ook afbouwen met medicinale GHB. Dat doen wij in Rotterdam niet in de politiecel. Daarvoor is de marge tussen de werkzame dosering en overdosering te klein. Eén druppel kan hier letterlijk de emmer doen overlopen. In Breda, Zwolle en Scheveningen is speciale opvang voor GHB-verslaafde arrestanten. Horen Uiteraard bestaat er ook behoefte aan tweedelijnsbehandeling, voor arrestanten die in verzekering of voor langere tijd in bewaring gaan. Die tweedelijnszorg vindt plaats in de penitentiaire inrichtingen in Zwolle en Scheveningen. Onno Sijperda: Wij ontvangen hier in de PI Zwolle - vanwege de centrale ligging - detentieplichtigen vanuit het hele land. Ook degenen tegen wie het onderzoek loopt, die bijvoorbeeld langer dan een dag blijven. We hebben daartoe drie plaatsen, met mogelijk een vierde extra plek. Vaak kunnen of durven rechercheurs het risico niet te nemen om een verdachte ter plaatse te houden. Ze komen de verdachte dan hier in de PI in Zwolle horen, omdat dagelijks vervoer van verdachten met dit soort ontwenningsverschijnselen ondoenlijk is. In de PI kunnen verdachten ook worden voorgeleid voor de officier van justitie of voor de rechtbank in Zwolle, als dat binnen drie uur kan. Zolang de dosering nog niet vaststaat wanneer cameratoezicht geïndiceerd is raden wij dat trouwens af en kan de rechterlijke macht de PI bezoeken. In de PI Zwolle is een professionele detoxafdeling, waar verdachten met medicinale GHB worden afgebouwd met vijf procent per dag. Afhankelijk van de starthoogte kan de gebruiker fysiek in een tot drie weken ontgiften. Sijperda: Maar de geestelijke verslaving kunnen wij moeilijker meten en valt ook buiten de competentie van de kliniek. Dat blijft een zaak van de verslavingszorg, die overigens binnen de PI ambulant de nazorg kan opstarten. Wij 10 Blauw 26 juli 2014 nr. 7

5 proberen de koppeling wel te leggen, maar daar stopt het voor ons. We zijn bereikbaar voor alle forensisch artsen en andere justitiële inrichtingen, voor opnamen waar een vorm van detentie nodig is. Ondanks het grote aantal gevallen van zware GHB-verslaving worden vrij weinig mensen naar ons doorverwezen. Dat betekent dat de politie nog steeds mensen heenzendt, want het probleem is lang niet overal succesvol opgelost. Vanuit sommige regio s in Nederland is nog nooit iemand doorverwezen. De drie plaatsen in Zwolle zijn overigens niet altijd voldoende. De laatste tijd komt het voor dat de PI Zwolle justitiabelen moet weigeren omdat de GHB-bedden bezet zijn en uitwijken naar bijvoorbeeld het justitieel centrum voor somatische zorg ook niet mogelijk blijkt. Agressief Het aantal GHB-gebruikers stijgt explosief. De Nationale Drugs Monitor 2012 spreekt over 761 geregistreerde probleemgevallen in 2012 tegen 59 in Opvallend is dat afgekickte GHB-gebruikers vaak terugvallen. Die cijfers bevestigt Henk Ferwerda van het Arnhemse Bureau Beke, onderzoeksbureau voor veiligheidsvraagstukken en criminaliteit. Het gebruik van GHB is nog altijd relatief laag. Qua gebruik staan alcohol, cannabis, speed, cocaine en XTC bovenaan, pas daarna komt GHB. Maar GHB wordt veel gebruikt in het uitgaansleven en daar lopen politiemensen er relatief wel steeds vaker tegenaan. GHB-gebruikers zijn voor politiemensen lastig te herkennen. Zeker als ze in een coma verkeren. Als ze uit hun roes komen, zijn ze verward en soms extreem agressief. Het gebruik en het gedrag herkennen, is dus essentieel voor professioneel optreden. Bureau Beke onderzocht naar aanleiding van de rellen op het strand van Hoek van Holland - samen met het Trimbos Instituut - de werking van verschillende middelen op het gedrag van mensen en hoe zij toezichthouders, zoals politie en beveiligers bejegenen. Het onderzoeksrapport heet De juiste snaar. Voor de praktijk ontwikkelde Beke - in opdracht van het ministerie van Veiligheid en Justitie en samen met het Trimbos Instituut - de training Alcohol Drugs en Agressie, kortweg de ADA. De signalering en werking van middelen en de omgang met personen onder invloed staan hierin centraal. Ferwerda: Eén van de dingen die we behandelen is het opwindingsdelier (zie Blauw nr 19/20, 2013, red.). Dat wil zeggen ongerichte agressie, die moeilijk onder controle te krijgen is en waar de De forensisch arts let op hallucinerend gedrag en brengt bloeddruk, hartritme en hartfrequentie in kaart. persoon ongevoelig voor pijn blijft doorvechten, soms zelfs tot het hart het begeeft. Dit extreme gedrag komt voor bij mensen die veel middelen gebruiken. We leren cursisten dat ze dergelijke personen niet op hun buik moeten leggen en dat ze de GGD erbij moeten halen. ADA wordt aangeboden door het Trimbos Instituut en wordt gegeven door twee trainers, een middelenexpert van Trimbos en een oud-ibt-trainer van de politie. Horecateams, evenemententeams of openbare orde-teams kunnen de training volgen, evenals IBT-trainers van de politie. Wilt u reageren op dit artikel? Mail naar fred.kruijer@politieacademie.nl Voor meer informatie: De juiste snaar, Bureau Beke, 2012 Doorvechten tot de dood, Blauw 19/20, 2013 Meer informatie over ADA: Trimbos Instituut, trainingspagina PKN > Arrestantentaken > Arrestantenzorg > Toezicht op / verzorging van arrestanten PKN > Drugs > Synthetische drugs > Aanpak GBL / GHB PKN > Drugs > Drugsgebruik > Gebruik synthetische drugs herkennen Blauw 26 juli 2014 nr. 7 11