Asbestinventaris. Patetestraat 91 te Meise. Definitief. Agentschap Wegen en Verkeer Wegen en Verkeer Vlaams-Brabant Diestsepoort 6 bus Leuven

Transcriptie

1 Asbestinventaris Patetestraat 91 te Meise Definitief Agentschap Wegen en Verkeer Wegen en Verkeer Vlaams-Brabant Diestsepoort 6 bus Leuven Grontmij Belgium NV Hasselt, november 2014

2 Verantwoording Titel : Asbestinventaris Subtitel : Patetestraat 91 te Meise Projectnummer : Referentienummer : Revisie : A Datum : 3 november 2014 Auteur(s) : Marijke Wuyts adres : marijke.wuys@grontmij.be Gecontroleerd door : Daniël Balcer Paraaf gecontroleerd : Goedgekeurd door : Daniël Balcer Paraaf goedgekeurd : Contact : Grontmij Belgium NV Herkenrodesingel 8B, bus 3.01 B-3500 Hasselt T F hasselt@grontmij.be Pagina 2 van 27

3 Inhoudsopgave 1 INLEIDING INVENTARISATIE Beschrijving van de onderzochte gebouwen Visuele inspectie en monstername Overzichtslijst geïnventariseerde materialen BEHEERSPROGRAMMA Inhoud Te nemen maatregelen BESLUIT BIJLAGEN... 9 Bijlage I: Plan van de onderzoekslocatie Bijlage II: Verdachte/geïnventariseerde materialen Bijlage III: Analyseresultaten Bijlage IV: Foto s onderzoekslocatie Bijlage V: Algemene duiding asbest Bijlage VI: Algemene duiding beheersmaatregelen Pagina 3 van 27

4 1 INLEIDING Reeds verscheidene decennia zijn de gevaren van asbestvezels voor de gezondheid bekend. Vanaf de jaren 70 werden de eerste beschermingsmaatregelen getroffen. Deze maatregelen werden steeds strenger. Dit resulteerde in een vrijwel volledig verbod op het gebruik van asbest in 1998 en een totaal verbod in Momenteel bestaat de grootste kans op blootstelling aan asbestvezels vooral tijdens reinigingswerken, renovatiewerkzaamheden en bij de verwijdering van asbest of asbesthoudende materialen. Een asbestinventaris is een belangrijk instrument in het beheersen van de risico s verbonden aan de blootstelling van asbestvezels. Sinds 1995 dient elke werkgever te beschikken over een inventaris van asbesthoudende toepassingen. Deze inventaris vormt de basis van het beheersprogramma, dat tot doel heeft de blootstelling van de werknemers aan asbestvezels zo laag mogelijk te houden. De inventaris in een dynamisch gegeven: hij wordt regelmatig bijgewerkt en aangepast aan de veranderingen aan het asbesthoudend materiaal (bijvoorbeeld verwering, beschadiging, verwijdering). In opdracht van het Agentschap Wegen en Verkeer Vlaams-Brabant stelde Grontmij Belgium nv een asbestinventaris op van de woning gelegen aan de Patetestraat 91 te Meise. Dit document omvat zowel de asbestinventaris voor de woning als het beheersprogramma voor het gebouw waar asbest werd aangetroffen. Het Agentschap Wegen en Verkeer dient dit document te bewaren en te allen tijde aan de bevoegde arbeidsinspecteur te kunnen voorleggen. Wanneer werken worden uitgevoerd door externe werknemers, dienen zij steeds een afschrift van de asbestinventaris te ontvangen. Pagina 4 van 27

5 INVENTARISATIE 2 INVENTARISATIE 2.1 Beschrijving van de onderzochte gebouwen Tabel 1 geeft een overzicht van de gebouwen die in de asbestinventaris opgenomen zijn. Elk lokaal, voor zover dit toegankelijk was, werd gecontroleerd op de aanwezigheid van asbestverdachte materialen. Het controlebezoek werd uitgevoerd door Bram Geysen en Marijke Wuyts op 11 september Tabel 1: Gebouwen opgenomen in de asbestinventaris Gebouw Adres Kadastergegevens Bouwjaar Oppervlakte (m²) Woning Patetestraat 91 te Meise 2 de afd., sectie B, 107F - ca. 170 m² Dit gebouw zal in de toekomst gesloopt worden in het kader van de aanleg van een verkeerswisselaar ter hoogte van de A12. Er zijn geen plannen of andere bouwdocumenten voorhanden. De tuin was volledig afgesloten en was niet toegankelijk. Er kon bijgevolg niet onderzocht worden of er zich nog andere constructies (bijvoorbeeld een tuinhuis) rondom de woning bevinden. Algemene bevindingen Op de onderzoekslocatie staat een verlaten woning. De woning is een gemetseld gebouw bedekt met dakpannen bestaande uit 2 bouwlagen namelijk een gelijkvloerse en een zolderverdieping. Bijlage I geeft een plan van de onderzoekslocatie weer met aanduiding van de fotopunten (bijlage IV). Grontmij heeft getracht om op basis van technische en ervaringsinzichten exacte, precieze en volledige gegevens te rapporteren maar is niet verantwoordelijk voor eventuele onvolkomenheden als gevolg van verborgen asbesttoepassingen of voor wijzigingen die zich ter plaatse zouden hebben voorgedaan na de inspecties. 2.2 Visuele inspectie en monstername Tijdens het terreinbezoek werd een grondig onderzoek uitgevoerd naar de aard van de bekleding die is gebruikt voor het dak, het plafond, de muren, de vloer, de tussenschotten en branddeuren, de buizen en verschillende leidingen. Bij wijze van voorbeeld wordt in bijlage V een lijst toegevoegd met allerlei asbesthoudende producten en hun toepassingen. De verdachte materialen werden visueel gecontroleerd en indien mogelijk gedemonteerd, losgeschroefd of verplaatst (op voorwaarde dat er geen zichtbare of blijvende schade werd veroorzaakt). Indien het gebouw kortelings na de inventarisatie wordt afgebroken, werd de schade niet hersteld. Tabel 2 geeft een overzicht van de geïnventariseerde materialen. In bijlage II is per verdacht materiaal een fiche gevoegd. Vermits deze inventaris de basis vormt voor de uitwerking van het beheersprogramma worden in elke fiche ook de factoren geëvalueerd die risico s vormen voor de gezondheid, met name: Pagina 5 van 27

6 INVENTARISATIE de locatie van het verdachte materiaal; een motivering waarom het betreffende bouwmateriaal al dan niet als asbestverdacht wordt beschouwd; de aard van het gebruikte asbest (indien vastgesteld); de toestand (kwaliteit) van het asbestbevattend materiaal: broosheid, beschadigingen, afbrokkeling van het product ; het volume van het materiaal (bij benadering); welke acties dienen ondernomen te worden op korte en lange termijn (bij herstelling, onderhoud, verwijdering ). Wanneer de aanwezigheid van asbest werd vermoedt, werd een staal genomen. Indien het onmogelijk was om bij het verdacht materiaal te raken, is dit materiaal als verdacht opgenomen in de inventarisatie. Indien éénzelfde materiaal op meerdere locaties in het gebouw werd vastgesteld, werd slechts op één locatie een staal genomen. De bevindingen gelden dan voor alle locaties waar deze verdachte materialen voorkomen. De analyse op eventuele aanwezigheid van asbest gebeurt door middel van een optische polarisatiemicroscoop door een erkend laboratorium op het vlak van asbestanalyse: Fibrecount nv Kontichsesteenweg Aartselaar Tel.: (03) Fax: (03) info@fibrecount.be De analyseresultaten zijn in bijlage III toegevoegd. 2.3 Overzichtslijst geïnventariseerde materialen Op basis van de vaststellingen gedaan tijdens het terreinbezoek en op basis van de analyse van de asbestverdachte materialen worden in het gebouw de volgende asbesthoudende/verdachte materialen vastgesteld: Tabel 2: Geïnventariseerde materialen Fiche Staalnr. Gebouw Locatie Materiaal Asbestsoort Volume (m³) 1 S1 - Onderdak Woning - zolder Dak Onderdak Chrysotiel 0,80 In bijlage II wordt elk materiaal uitvoering toegelicht. Pagina 6 van 27

7 BEHEERSPROGRAMMA 3 BEHEERSPROGRAMMA 3.1 Inhoud Indien asbest aanwezig is of vermoed wordt, dan dient een beheersprogramma opgesteld te worden. Dit programma heeft tot doel de blootstelling aan asbest zo laag mogelijk te houden. Het beheersprogramma bestaat uit 3 punten: 1. een regelmatige beoordeling, minstens eenmaal per jaar, door middel van visuele inspectie van de toestand van het asbest en het asbesthoudend materiaal. Deze beoordeling gebeurt ten minste eenmaal per jaar; 2. de toe te passen preventiemaatregelen (o.a. instructies voor werken); 3. de maatregelen die genomen worden met een overeenkomstige werkplanning wanneer blijkt dat het asbest en het asbesthoudend materiaal in slechte staat verkeert of zich bevindt op plaatsen waar het beroerd of beschadigd kan worden. De keuze van de meest geschikte maatregelen (inkapseling, vastzetting, verwijdering, ) hangt af van de specifieke situatie. Na advies van de preventieadviseur, deskundig op het gebied van de arbeidsveiligheid en de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer van de bevoegde dienst voor Preventie en Bescherming op het werk wordt het beheersprogramma aangepast aan de evolutie van de toestand en wordt het voor advies voorgelegd aan het comité. 3.2 Te nemen maatregelen Voorafgaand aan de verwijdering van het asbesthoudend materiaal dienen de nodige preventieve maatregelen genomen te worden, o.a. inlichten van het personeel, voorschrijven van de gepaste, persoonlijke beschermingsmiddelen, (zie bijlage VI). Pagina 7 van 27

8 BESLUIT 4 BESLUIT Tabel 3 geeft een overzicht van de asbesthoudende en verdachte materialen. Eveneens wordt per materiaal de aanbevolen beheersmaatregelen vermeldt. Tabel 3: Geïnventariseerde maatregelen met beheersprogramma Fiche Staalnr. Gebouw Locatie Materiaal Asbestsoort Aanbevolen maatregelen 1 S1 - Onderdak Woning - zolder Dak Onderdak Chrysotiel Verwijdering volgens KB 16/3/ bijlage II (eenvoudige handelingen) Alle asbesthoudende en verdachte materialen dienen voorafgaand aan de sloop van de gebouwen verwijderd te worden volgens de bepalingen van het KB Asbest van 16 maart Gelet op de aard en het voorkomen van het asbest kan de techniek van de eenvoudige handelingen hier aangewend worden (bijlage II van het KB). Verder dienen ook alle personen die betrokken zijn bij de verwijdering van de asbesttoepassingen ingelicht te worden over de aanwezigheid en de gevaren van asbest. Pagina 8 van 27

9 BIJLAGEN 5 BIJLAGEN Pagina 9 van 27

10 Bijlage I: Plan van de onderzoekslocatie Bijlage I: Plan van de onderzoekslocatie Pagina 10 van 27

11 Patatestraat D 3 A S1 6 B 107E HASSELT Herkenrodesingel 8B, bus HASSELT Tel. : 011/ Fax : 011/ Projectnaam: Projectadres: Opdrachtgever: Schaal: 1/250 Projektnr.: Plannr.: /01 ASBESTINVENTARIS Asbestinventaris Patatestraat Meise Agentschap Wegen en Verkeer-Vlaams Brabant LEGENDE Voor het ontwerpteam, Ing. Daniël Balcer Teamleider Milieu Revisie Datum Tekenaar Nagezien A 24/10/2014 SDR MAWU F bestaand gebouw perceelsgrens onderzoeklocatie 0fotonamepunt asbestverdacht/-houdend S5 staalnamepunt 121M 107G Asbestverdachte/-houdende materialen 1) onderdak Position X Position Y A B C D C \\behsltfs01\projecten\projecten\4_bodem\ awv vl-brabant\ abi-asi diverse locaties\3 grafdoc\draft\tek01a _patatestraat 91.dwg

12 Bijlage II: Verdachte/geïnventariseerde materialen Bijlage II: Verdachte/geïnventariseerde materialen Pagina 11 van 27

13 Nr. 1 Staalnr. S1 - Onderdak Gebouw Woning - zolder Locatie Dak Materiaal Onderdak Asbestverdacht Ja X Verdacht Neen Motivatie Kenmerkend verdacht asbesthoudend materiaal. Illustratie Risicobeoordeling Asbestsoort Chrysotiel Vermoedelijke hoeveelheid Kwalititeit van het materiaal Beheersmaatregel Op korte termijn Op lange termijn Lengte (m) Dikte (m) Breedte (m) Aantal Volume (m³) 16,00 0,005 5,00 2 0,80 Onbeschadigd Geen Verwijdering volgens KB 16/3/ bijlage II (eenvoudige handelingen)

14 Bijlage III: Analyseresultaten Bijlage III: Analyseresultaten Pagina 12 van 27

15

16 Bijlage IV: Foto s onderzoekslocatie Bijlage IV: Foto s onderzoekslocatie Pagina 13 van 27

17 Foto 1.JPG Foto 2.JPG

20 Bijlage V: Algemene duiding asbest Bijlage V: Algemene duiding asbest OMSCHRIJVING Asbest is de verzamelnaam voor een aantal magnesiumhoudende silicaten met een vezelachtige structuur, die van nature voorkomen in de aardbodem. Men onderscheidt twee groepen van asbestvezels, namelijk serpentijnen (plaatvormige silicaten) en amfibolen (kettingvormige silicaten). Figuur 1 geeft een overzicht van de soorten asbest. Figuur 1: Soorten asbest Chrysotiel (witte asbest) is omwille van zijn goede hittebestendige eigenschappen goed voor 95% van het commercieel gebruik van asbest. De belangrijkste vertegenwoordigers van de groep van de amfibolen zijn crocidoliet (blauwe asbest) en amosiet (bruine asbest). Crocidoliet wordt beschouwd als de gevaarlijkste vorm. Figuur 2: Amosietvezel (links) en chrysotielvezel De vezelstructuur van de verschillende types vertoont belangrijke verschillen. Bij de serpentines vertonen de vezels zich onder de vorm van lange, holle tubes. Deze vezels vormen dikwijls gebogen bundels met uitgesplitste uiteinden. De amfiboolmineralen missen de holle kern van de serpentines. De vezels hebben de vorm van lange rechte staafjes. Pagina 14 van 27

21 Bijlage V: Algemene duiding asbest NUT EN TOEPASSING VAN ASBEST Asbest was een veel gebruikt en moeilijk te vervangen materiaal en werd vaak beschouwd als een wonderproduct. Asbest is onbrandbaar, slijtvast, bestand tegen water en heel wat bijtende producten en heeft heel goede thermische en akoestische, isolerende eigenschappen. Door deze veelzijdigheid en het feit dat asbest gemakkelijk kon worden gewonnen, geproduceerd en bewerkt, zijn er meer dan toepassingen bekend. Het was vooral in de 19 de en 20 ste eeuw dat asbest op zeer grote schaal werd gebruikt in de industrie, de scheepvaart en de bouwsector. Asbest kende omwille van deze gunstige eigenschappen vele toepassingen. Dit zowel in losse (ongebonden) evenals in gebonden vorm. De voornaamste gebonden toepassingen van asbest zijn: Asbestcement Asbestcementproducten vormen 80% van de totale asbesttoepassingen. Asbest dient als bewapening van het product. Typisch voor asbestcementproducten is een lichte wafelstructuur. De breukvlakken zien er vezelig uit. Er bestaan twee types: - de lage densiteitproducten (<0,8 g/cm3) en als brandwerend en geluidsisolerend materiaal gebruikt werden; - de gewone asbestcementproducten (dichtheid 1,5 à 2 g/cm3). Deze producten zoals waterleidingen, dakleien, golfplaten, e.d. bevatten 10 à 25% asbest, die als wapening dienst doet en stevig in het product is ingebed. Asbesttextiel Dit zijn vooral vuurbestendige producten zoals branddekens, met een concentratie aan asbestvezels tot 100 %. Frictiemateriaal Toepassingen zijn o.a. remvoeringen en koppelingsplaten voor wagens. Vinyltegels Deze tegels worden gebruikt omwille van de vuurbestendigheid en de ondoordringbaarheid voor water. Asbestbevattende vloerbedekking heeft aan de onderkant een lichtbeige tot lichtgrijze, soms ook groene kleur en een niet glimmend oppervlak dat lijkt op grof papier of schoendooskarton. Een asbestbevattende vinyltegel kan je herkennen doordat die breekt i.p.v. buigt. De voornaamste ongebonden asbesttoepassingen zijn: Asbestkarton, -papier en -vilt Onder sommige vinylvloerbedekkingen werd vroeger (vooral in de jaren 70 en begin jaren 80) een laag asbestvilt of asbestkarton aangebracht. Enkele andere toepassingen van deze vorm van asbest zijn elektrische isolatie van kabels, isolatie van heetwaterleidingen, bekleding voor tapijten, kookpannen, tafelonderleggers, filters,.... Harde dichtingen en pakkingen Dichtingen en pakkingen met asbest werden frequent gebruikt in industriële installaties, machines en verwarmingsinstallaties. Asbestspuitlagen Tussen de jaren '70 en '80 werden asbestspuitlagen aangebracht als bescherming tegen vuur, als akoestische en thermische isolatie en als preventie tegen vochtplekken in gebouwen. Asbestspuitlagen werden voornamelijk in kantoren en openbare gebouwen Pagina 15 van 27

22 Bijlage V: Algemene duiding asbest (bv. Berlaymontgebouw, Flageygebouw,...) toegepast. In privéwoningen zijn deze spuitlagen nauwelijks terug te vinden. Dit materiaal is zeer moeilijk met het blote oog te herkennen, wanneer het geen etiket draagt. Om zeker te zijn zal vaak een laboratoriumanalyse nodig zijn. De asbestconcentratie in een spuitlaag kan tot 90 % oplopen. Deze toepassing is sinds 1 januari 1980 verboden. De asbestvezels kunnen gemakkelijk loskomen door beschadiging of kunnen door veroudering hun adhesie verliezen en aldus op een natuurlijke manier loskomen. In onderstaande tabel werden enkele voorbeelden opgenomen van materialen waarin mogelijk asbest verwerkt is. Hier wordt telkens een voorzichtige inschatting van de toepassingsperiode gemaakt. Toepassing Kenmerk Toepassingsperiode Asbest is vaak hecht gebonden in/als: golfplaten als dakbedekking asbestcement, grijsachtig geproduceerd tot 1998 asbestleien als dak- en gevelbedekking vlakke, vierhoekige platen, vaak met zwarte coating aan de buitenzijde geproduceerd tot 1998 vlakke gevelplaten als decoratie van buitengevels, balkons asbestcement, al dan niet uitwendig gekleurd geproduceerd tot 1998 asbestboard (in ketelwanden, bij timmerwerk, in elektriciteitskasten, als onderdakplaat) vlak, dun, lichtbruine tot gele plaat, voelt zacht aan, bestaat uit asbestcement met eventueel cellulosevezels, geproduceerd tot in de jaren 1990 gas-, water-, rookgas-, dakafvoer- en rioleringsleidingen asbestcement, grijze kleur, zonder coating geproduceerd tot 1998 bloembakken asbestcement geproduceerd tot in de jaren 1980 asbesthoudende vinylvloertegels (vaak gebruikt in vochtige ruimten zoals keukens en toiletten) hard, beetje glanzend, vaak met wit "gevlamde" decoratie, de tegels zijn o.m. te herkennen doordat ze gemakkelijk breken wanneer men ze wil buigen Deze tegels duiken eerder zelden op en dan vooral in vloeren uit de jaren 70. onderlaag van vloerbekleding kartonachtig laagje aan de onderkant met lichtgrijze, lichtgroene of lichtbeige matte kleur. Stug, breekt gemakkelijk Het product is weinig risicovol: ook bij breken komen er weinig vezels vrij. Het is een grensgeval tussen hechtgebonden en niet hechtgebonden asbestvezels. geproduceerd tot 1993 imitatiemarmer (vensterbanken, schoorsteenmantels en trappen) glad gepolijst oppervlak, zwart, soms met witte tekening geproduceerd tot in de jaren 1980 in bitumen, brandwerende verven, coatings, lijmen e.d. glasaltoepassingen - - gladde vezelcementplaat Geproduceerd tot 1994 Asbest in losse of niet hecht gebonden vorm komt o.m. voor als: spuitasbest (als thermische en akoestische isolatie en als brandwerend materiaal) een vlokachtig uitzicht, het asbest is zeer los gebonden Spuitasbest werd vaak toegepast voor de bekleding van stalen balken, muren en plafonds in gebruikt in gebouwen opgericht tussen einde jaren 1960 en 1978 Pagina 16 van 27

23 Bijlage V: Algemene duiding asbest openbare gebouwen zoals schouwburgen, auditoria, zwembaden, eetzalen e.d. asbestkoord rond leidingen en in kachels wit tot licht grijs, vezelachtig, valt zeer gemakkelijk uiteen geproduceerd tot in de jaren 1980 geperste isolatieplaten of vloerplaten rond of onder verwarmingsketels en procesinstallaties, in schoorstenen, ventilatiekanalen, in liftkokers, in elektriciteitskasten, in vuilstortkokers, in of op deuren asbestcement of uit gipsgebonden asbest, grijsachtig of witachtig, tot 90 % asbest, zeer los materiaal geproduceerd tot 1982 asbesthoudend isolatiegips rond warmte- en stoomleidingen komt meestal voor in kelders van oudere huizen, vaak met doek omwikkeld vezelachtig gips met zeer losse structuur en met asbestgehalte tot 50% geproduceerd tot in de jaren 1980 asbesthoudend pleisterwerk duidelijke vezelstructuur, bijna altijd geverfd Geproduceerd tot in de jaren 1980 muurpluggen (de zogenaamde "Herculesplug" of "wonderplug") witgrijze pasta van pure asbestvezels gebruikt werden kort na de Tweede wereldoorlog asbestvilt of -karton - Geproduceerd tot 1993 GEZONDHEIDSRISICO Asbest kan worden opgenomen in het lichaam door inademing of inslikken. Inademing is het gevaarlijkste. Sinds 1924 weet men dat ingeademde asbestvezels nadelige effecten in het menselijk lichaam veroorzaken. Het duurde tot 1960 voordat het carcinogene effect van asbest vastgelegd werd. Asbest veroorzaakt geen onmiddellijke letsels. Daarin schuilt dus het grootste gevaar van het werken met asbest. De letsels komen pas tot uiting jaren (tot 30 jaar) na de contacten. Elk contact waarbij geen voorzorgen genomen worden, kan leiden de hieronder opgesomde medische afwijkingen. Eén enkel contact is dus reeds gevaarlijk. Het risico verhoogt evenwel bij herhaaldelijke contacten met asbest. De volgende letsels en afwijkingen worden zeker door asbest verwekt indien geen voldoende beschermende maatregelen werden getroffen: Asbestose Deze longaandoening is te vergelijken met stoflong. Het is in feite een vernietiging van normaal longweefsel. Asbestose is gekenmerkt door longfibrose, verwekt door langdurige inhalatie van asbest. Het voorkomen van asbestose is dosisgebonden, dus afhankelijk van de intensiteit en de duur van de blootstelling. Asbestose ontstaat meestal na 10 tot 20 jaar blootstelling en de aandoening schrijdt verder ook na het stoppen van de blootstelling. Dankzij betere preventie is het voorkomen nu sterk verminderd. De symptomen van asbestose ontstaan voor het optreden van radiologische kentekens en bestaan vooral uit progressief toenemende kortademigheid bij inspanning en prikkelhoest. Radiologische afwijkingen zijn onregelmatige schaduwen, overwegend in de onderste zones van het longweefsel, evoluerend naar matglas effect en een zogenaamd honingraatbeeld. Een CT-scan wordt nu veel gebruikt om de afwijkingen beter te beoordelen. Pagina 17 van 27

24 Bijlage V: Algemene duiding asbest De longfunctietesten zijn gestoord. De vermindering van de diffusiecapaciteit voor zuurstof is een vroegtijdig teken. In een later stadium treedt vermindering van de longvolumes op en daalt de zuurstofdruk in het arteriële bloed. Het verloop van de ziekte is sterk persoonsgebonden. Zware gevallen evolueren naar intense longfibrose en respiratoire insufficiëntie. Mesothelioom van het pleura (longvlieskanker) Dit is een kwaadaardig tumor van de pleura, gekenmerkt door een diffuse uitbreiding over dit vlies. Deze komt ook voor bij personen met geringe blootstelling maar doorgaans na een vrij lange latentieperiode van 20 tot 30 jaar. Mesothelioom kan ook voorkomen zonder enig aanwijsbaar contact met asbest (10 tot 15 % van de gevallen). Kenmerkend is de aanwezigheid van witgrijze hobbeltjes op viscerale of pariëtale pleura met geleidelijke uitbreiding tot veralgemeende éénzijdige druiventrosvorming. De symptomen beginnen vaak sluipend met vage thoraxpijn, kortademigheid, ook hoest en vermagering. De radiografie toont eenzijdige vochtuitstorting met hobbelige pleuraverdikking. De CT-scan is nuttig om dit beter te visualiseren. De diagnose steunt op het aantonen van kwaadaardige cellen bij onderzoek van het pleuravocht of van een stukje pleura (biopsie). De behandeling is moeilijk, maar er werden recent enkele vorderingen gemaakt. De meeste personen overlijden echter nog binnen de twee jaar na diagnose. Mesothelioom van het peritonium (buikvlieskanker) Dit ziektebeeld vertoont gelijkaardige kenmerken als pleura-mesothelioom. Het voorkomen is ongeveer tienmaal lager. De symptomen zijn het gevolg van vochtuitstorting in de buikholte, met buiklast en -opzwelling. De diagnose wordt gesteld door een onderzoek van het vocht of door peritoneumbiopsie. Ook hier is de behandeling weinig doeltreffend. Longkanker door asbest Asbest is een oorzaak voor het ontstaan van longkanker. Een verhoogd risico werd vooral aangetoond indien de asbestblootstelling gepaard ging met zwaar roken. Bij niet-rokers is het risico slechts licht toegenomen in vergelijking met personen zonder asbestcontact. In de Verenigde Staten wordt asbest verantwoordelijk gesteld voor 5 % van de longkankergevallen. Verder is er ook een verband tussen het optreden van tumoren en de ernst van asbestose. Asbestwratten De huidaandoening is een goedaardig gezwel rond, in de huid gepenetreerde, asbestvezels. Pagina 18 van 27

25 Bijlage V: Algemene duiding asbest JURIDISCH KADER Europese regelgeving: - De EU Richtlijn 1999/77/EG van 26 juli 1999 inzake de beperking van het op de markt brengen en van het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten (asbest): Deze richtlijn past de vorige richtlijn 76/769/EEG aan, rekening houdend met de Richtlijnen 1999/43/EG, 83/478/EEG, 85/610/EEG en 91/659/EEG. Ze legt beperkingen op inzake het gebruik van asbest (speelgoed, verven en vernissen, katalytische verwarmingstoestellen, te verstuiven preparaten ) en legt etiketteringvoorschriften op voor producten die asbest bevatten. Men legt tevens bepalingen vast om toekomstgericht het gebruik van chrysotiel af te bouwen. - De EU Richtlijn 83/477/EEG van 19 september 1983 betreffende de bescherming van werknemers tegen risico s van blootstelling aan asbest op het werk: Deze richtlijn vormt de invulling van de kaderrichtlijn 80/1107/EEG van november De richtlijn stelt dat bedrijven waar werknemers kunnen blootgesteld worden aan asbest, het niveau van de blootstelling dienen te evalueren. Tevens wordt het gebruik van asbest in spuitlagen verboden. - De EU Richtlijn 87/217/EEG van 19 maart 1987 inzake voorkoming en vermindering van verontreiniging van het milieu door asbest: In deze richtlijn wordt bepaald dat de lidstaten maatregelen moeten nemen om de emissies van asbest zoveel mogelijk te verminderen, gebruik makend van de best beschikbare technologie. De maatregelen hebben betrekking op lucht- en wateremissies en op het storten van asbesthoudende afvalstoffen. - De EU Beschikkingen 2001/573/EG van 23 juli 2001, 2001/119/EG van 22 januari 2001 en 2001/118/EG tot wijziging van de beschikking 2000/532/EG: In 2000 en 2001 heeft de Europese Commissie een nieuwe Europese Afvalstoffenlijst (EURAL) opgesteld. Deze vervangt vanaf 1 januari 2001 de Europese Afvalstoffencatalogus (EAC) en de Lijst van Gevaarlijke Afvalstoffen. Beide lijsten zijn geïntegreerd tot één overzicht. Federale wetgeving: De federale reglementering met betrekking tot asbest is grotendeels gericht op de bescherming van de werknemers tegen blootstelling. Deze wetgeving is gebundeld in het ARAB (Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming). Volgende Koninklijke Besluiten zijn van toepassing op asbest: - KB van 15 december 1978 (BS 01 januari 1980): Dit KB legde het gebruik van crocidoliet, de gevaarlijkste asbestsoort, aan banden. Een aantal toepassingen van asbest werden verboden. Het KB liet ook niet meer toe dat vrij asbestmateriaal manueel werd behandeld. - KB van 28 augustus 1986 (BS 19 september 1986) betreffende de strijd tegen asbest: Met dit KB werden de bepalingen van de Europese Richtlijn van 19 september 1983 van kracht gemaakt. Daarin werden de grenswaarden bepaald waaraan werknemers blootgesteld mochten worden in werkplaatsen. Het KB legde ook de procedures vast Pagina 19 van 27

26 Bijlage V: Algemene duiding asbest voor de medische keuring van werknemers die met asbest in aanraking waren gekomen. - KB 20 december 1988 (BS 12 januari 1989) inzake de voorkoming en vermindering van verontreiniging van de lucht door asbest en KB 29 december 1988 (BS 12 januari 1989) tot de vaststelling van de sectorale voorwaarden voor de lozing, in de gewone oppervlaktewateren en de openbare riolen, van afvalwater afkomstig van inrichtingen in de sector van asbest: Met deze twee Koninklijke Besluiten werd de EU Richtlijn van 19 maart 1987 bekrachtigd voor wat betreft de bepalingen in verband met de lozing van asbest naar lucht en oppervlaktewater. - KB 22 juli 1991(BS 25 juli 1991) tot wijziging en aanvulling, wat de bescherming tegen asbest betreft, van het Algemeen reglement voor de Arbeidsbescherming: Door dit KB werd de wetgeving verder aangescherpt. Zo verplichtte men onder meer iedere werkgever om een asbestinventaris op te stellen. - KB 02 december 1993 (BS 29 december 1993) betreffende de bescherming tegen de risico s van blootstelling aan carcinogene agentia op het werk: Dit KB bepaalt dat voor alle werkzaamheden waarbij werknemers in contact komen met kankerverwekkende stoffen (o.a. asbest) de werkgever de aard en de blootstelling moet laten onderzoeken. In dit KB wordt tevens het medisch toezicht geregeld. - MB 22 december 1993 (BS 02 februari 1994) tot de bepaling in het raam van de strijd tegen risico s van asbest, van de inhoud van de inventaris bedoeld in artikel 148 decies van het ARAB en tot vaststelling van de termijn waarin deze inventaris moet worden opgesteld: Volgens dit besluit moest elke werkgever voor 01 januari 1995 een uitgebreide inventaris opmaken van alle asbest en asbesthoudende materialen aanwezig in de machines en andere uitrustingen die zich in de werkplaats bevinden. Daarbij moet er een duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen twee categorieën: ongebonden asbest en producten waar asbest in een bindmiddel voorkomen. Gekoppeld aan deze inventaris dient er bij aanwezigheid een beheersingsprogramma worden opgesteld. - KB 27 december 1993 (BS 02 februari 1994): Dit KB bepaalt dat er een asbestinventaris moet opgenomen worden in het sociaal jaarverslag. - KB 03 februari 1998: Tengevolge van dit KB is het volledig verboden amfiboolasbest te gebruiken. Op enkele uitzonderingen na, is het tevens verboden asbesthoudende producten op de markt te brengen. Het gebruik van chrysotiel wordt drastisch beperkt. Er gelden verbodsbepalingen voor het gebruik van asbest in diverse toepassingen (speelgoed, producten om te verstuiven, poeders, filters, verven en vernissen.). Asbesthoudende producten die alsnog op markt komen, moeten voorzien zijn van een etiket. - KB 23 oktober 2001 (BS 30 november 2001): Tengevolge van dit KB is er sinds 1998 een totaal verbod op asbestproductie in België. Er is evenwel een algemene uitzondering gemaakt voor een aantal, dat chrysolietasbest bevatten en voor producten die gebruikt worden met het oog op onderzoeks-, analyse- Pagina 20 van 27

27 Bijlage V: Algemene duiding asbest of ontwikkelingsdoeleinden. Tevens geldt er tot 2005 een uitzondering voor dichtingen en bekledingen in industriële processen en installaties voor vloeistofcirculatie. Het KB tot beperking van het op de markt brengen en van het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten (asbest), is de omzetting van de Europese Richtlijn 1999/77/EG en heft tevens het KB van 3 februari 1998 op. - KB 16 maart 2006 betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico's van blootstelling aan asbest: Dit K.B. is de omzetting in Belgisch recht van de richtlijn 83/477/EEG van de Raad van 19 september 1983 betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico s van blootstelling aan asbest op het werk (tweede bijzondere richtlijn in de zin van artikel 8 van richtlijn 80/1107/EEG). Het K.B. voegt een nieuw hoofdstuk in, in Titel V: Chemische, kankerverwekkende, mutagene en biologische agentia van de Codex over het welzijn op het werk. Het hoofdstuk Bijzondere bepalingen betreffende asbest bevat maatregelen die een werkgever moet nemen om werknemers beter te beschermen tegen de risico s van blootstelling aan asbest. Het besluit vervangt de vroegere reglementering over bescherming tegen asbest uit het A.R.A.B., en integreert de nieuwe bepalingen inzake de bescherming tegen de risico s in de Codex. Vlaams Gewest: - Het decreet betreffende de voorkoming en het beheer van afvalstoffen van 2 juli 1981, zoals gewijzigd op 20 april 1994 en op 19 april 1995 (het Afvalstoffendecreet) - Het uitvoeringsbesluit van het Afvalstoffendecreet, namelijk het Besluit van de Vlaamse Regering van 17 december 1997 houdende het Vlaams Reglement inzake afvalvoorkoming en beheer (VLAREA), dat in werking trad op 1 juni 1998: Het VLAREA beschouwd asbestafval als een bijzondere en gevaarlijke afvalstof. Asbesthoudend bouwmateriaal, daarentegen, wordt nog niet als gevaarlijk beschouwd. - VLAREM II geeft invulling aan de EU Richtlijn 87/217/EEG teneinde de nodige maatregelen te nemen om de emissies van asbest, voor zover dat met redelijke middelen kan gebeuren, aan de bron te vermijden of te verminderen. Daarnaast bepaalt VLAREM II de voorwaarden tot voor behandeling van gevaarlijk asbestafval voor afvoer naar een categorie I stortplaats. Er mogen geen vrije asbestvezels in het milieu kunnen terechtkomen. De asbesthoudende afvalstoffen moeten daartoe voldoende verpakt worden en vrije vezels dienen in cementmatrix ingekapseld te zijn. Gebonden asbestafval gescheiden dient verzameld te worden op de gemeentelijke containerparken. Containerparken zijn evenwel niet verplicht asbestafval te accepteren. Pagina 21 van 27

28 Bijlage VI: Algemene duiding beheersmaatregelen Bijlage VI: Algemene duiding beheersmaatregelen ALGEMEEN Het opstellen van de inventaris is de eerste stap in de strijd tegen de risico s te wijten aan asbestvezels. Als uit de inventaris blijkt dat er asbesthoudend materiaal aanwezig is, moet een programma ter beheersing van het asbestrisico, het beheersprogramma, worden uitgewerkt. Uit het beheersprogramma moet alleszins duidelijk blijken: wat er met het asbesthoudend materiaal gaat gebeuren (gaat men het onberoerd laten, fixeren, inkapselen of verwijderen); hoe de blootstelling van de werknemers aan asbestvezels zo laag mogelijk wordt gehouden. Dit beheersprogramma bestaat uit drie punten: 1. de regelmatige beoordeling van de toestand van het asbest (ten minste om het jaar door middel van visuele inspectie); 2. de toe te passen preventiemaatregelen; 3. de maatregelen die genomen worden met een overeenkomstige werkplanning. PREVENTIEMAATREGELEN Zolang het materiaal in goede staat is, zijn er geen maatregelen nodig. Het volstaat om de toestand minstens jaarlijks te evalueren d.m.v. een visuele inspectie. Hierna volgen de te nemen maatregelen wanneer het asbest of het asbesthoudend materiaal in slechte toestand is of gebruikt wordt op plaatsen waar het kan beschadigd worden. Verder worden de instructies opgesomd bij het uitvoeren van werkzaamheden of bij verwijdering. Pagina 22 van 27

29 Asbest in slechte toestand of beschadiging mogelijk Bij werkzaamheden Bij verwijdering Asbestcement hoge densiteit Geen maatregelen nodig, zolang het product in goede staat is. In normale omstandigheden hebben asbestcement producten van hoge densiteit een zeer lange levensduur. Blootstellingduur en -intensiteit beperken (het materiaal eerst bevochtigen, geen sneldraaiend gereedschap gebruiken). Directe betrokkenen dragen, afhankelijk van het soort werk, geschikte adembescherming. Meestal volstaat een halfgelaatsmasker met P3-filter. Gebruik maken van een stofzuiger met absoluut filter. Voor het verwijderen van oud asbestcement hoeft men geen beroep te doen op een erkende aannemer (ARAB art.148decies ). Het gaat om werken waarbij het asbesthoudend materiaal gemakkelijk kan worden weggenomen door eenvoudige handelingen zoals losschroeven of uitzagen (op een aangepaste manier) waarbij men geen overschrijding van de geldende grenswaarden voor asbest verwacht. De werkgever stelt een lijst op van de betrokken werknemers. Ze krijgen aangepaste informatie en opleiding en worden in het bezit gesteld van schriftelijke instructies met de te nemen voorzorgsmaatregelen. Aan de werknemers worden, indien de arbeidsgeneesheer deze nodig acht, adembescherming (stofmasker type P3) en andere persoonlijke beschermingsmiddelen ter beschikking gesteld. De betrokken werknemers beschikken over werkkledij die aangepast is aan de aard van de werkzaamheden (bij voorkeur wegwerp). Na het beëindigen van de werkzaamheden worden de nodige maatregelen getroffen om de lokalen, apparatuur, het gereedschap, de kledij en de verpakkingen te ontstoffen op een aangepaste manier (vochtig of met een stofzuiger met absoluutfilter). De werkgever brengt, vooraleer de werkzaamheden te starten, de arbeidsgeneesheer en de interne dienst preventie en bescherming op de hoogte. De werknemers nemen een douche wanneer de arbeidsgeneesheer dit noodzakelijk acht, De procedés voor de verwijdering van de afvalstoffen dienen vooraf door de werkgever bepaald te worden. Bij het wegnemen van oud asbestcement moet het vrijkomen van asbestvezels maximaal beperkt worden door het asbestcement vochtig te houden en geschikte werktuigen te gebruiken (uitsluitend traag draaiend). Het asbest en de asbesthoudende materialen dienen apart te worden gehouden en met de nodige zorg te worden behandeld. Pagina 23 van 27

30 Bijlage VI: Algemene duiding beheersmaatregelen Asbest in slechte toestand of beschadiging mogelijk Bij werkzaamheden Bij verwijdering Asbestcement lage densiteit Geen maatregelen nodig, zolang het product in goede staat is. Door het materiaal af te dekken met een verflaag kan het vrijkomen van vezels nog verlaagd worden. Eventuele beschadigingen zo vlug mogelijk repareren. Blootstellingduur en -intensiteit beperken (het materiaal eerst bevochtigen, geen sneldraaiend gereedschap gebruiken). Directe betrokkenen dragen, afhankelijk van het soort werk, geschikte adembescherming. Meestal volstaat een halfgelaatsmasker met P3-filter. Gebruik maken van een stofzuiger met absoluut filter. Voor de verwijdering op grote schaal wordt best een beroep gedaan op een erkende aannemer. Kleine werken, waarbij de materialen zonder mechanische druk of wrijving op een voorzichtige manier kunnen worden weggenomen (vb. door losschroeven, zonder breekwerk), mogen uitgevoerd worden door de gebruikelijke aannemers of door eigen personeel mits het naleven van een aantal voorzorgsmaatregelen. Zie verder onder asbestcement hoge densiteit. Na de werken de ruimte goed reinigen (vochtig of met een stofzuiger met absoluut filter). Asbesthoudende dichtingen en pakkingen In principe zijn er geen maatregelen nodig. Als de Voorzichtig te werk gaan om stofverspreiding zoveel mogelijk dichtingen aan vervanging toe zijn van de gelegenheid gebruik maken om ze te vervangen door as- Iuchtafzuiging met een stofzuiger met absoluut filter zijn hier te beperken. Bevochtigen van de dichting en een directe bestvrije versies. In zeer uitzonderlijke gevallen nodig. mogen nog verder asbesthoudende dichtingen en pakkingen worden gebruikt. Bij onderhoudswerken kunnen vezels vrijkomen. Om vezelverspreiding te beperken, is het nodig het materiaal vooraf te bevochtigen en gebruik maken van directe Iuchtafzuiging met een stofzuiger met absoluut filter. Asbesthoudende remschoenen en ander frictiemateriaal In principe zijn er geen maatregelen nodig. De remschoenen en ander frictiemateriaal stelselmatig (laten) vervangen door een asbestvrij type. In zeer uitzonderlijke gevallen mogen nog verder asbesthoudende remmen worden. Voorzichtig te werk gaan om stofverspreiding zoveel mogelijk te beperken. Bevochtigen van de dichting en een directe luchtafzuiging met een stofzuiger met absoluut filter zijn hierbij nodig. Pagina 24 van 27

31 Bijlage VI: Algemene duiding beheersmaatregelen Asbesthoudende gipsisolatie Op die plaatsen, waar een beperkte schade werd vastgesteld, is het noodzakelijk op korte termijn alle beschadigingen te herstellen. Nieuwe beschadigingen dient men steeds onmiddellijk te herstellen. Het materiaal dat ernstig beschadigd is en zich bevindt zich op gemakkelijk bereikbare plaatsen, dient op korte termijn te worden verwijderd. Blootstellingduur en -intensiteit beperken (het materiaal eerst bevochtigen, geen sneldraaiend gereedschap gebruiken). Directe betrokkenen dragen, afhankelijk van het soort werk, geschikte adembescherming. Meestal volstaat een halfgelaatsmasker met P3-filter. Indien er aan de gipsisolatie beschadigingen zijn, kunnen deze worden ingekapseld. Hiervoor bestaan volgende mogelijkheden: Het aanbrengen van een elastische afdeklaag (soort verf). Ga wel telkens na of de laag bestand is tegen de oppervlaktetemperatuur van de leidingen. Een membraan aanbrengen, samengesteld uit volgende lagen: een speciale grondlaag een glasvezel mat of een open gewezen versterkt membraan een afwerklaag Zie eveneens onder Verwijdering. Voor beperkte verwijdering, onderhoud of herstel van buizen en installaties met een asbesthoudende gipsisolatie, hoeft men geen beroep te doen op een erkende aannemer. Er mag gebruik gemaakt worden van dubbel gelaagde, luchtdicht gesloten moffen van kleine afmetingen (de zgn. couveuse zakken). Hierbij dienen de volgende voorzorgsmaatregelen in acht genomen: Deze werkzaamheden dienen vooraf gemeld aan de Administratie van de Arbeidshygiëne en geneeskunde. Die zal oordelen of de werken al of niet in eigen beheer mogen uitgevoerd worden. De werkgever stelt een lijst op van de betrokken werknemers. Zij krijgen aangepaste informatie en opleiding en worden in het bezit gesteld van schriftelijke instructies met de te nemen voorzorgsmaatregelen. De werkgever brengt, vooraleer de werkzaamheden te starten, de arbeidsgeneesheer en de dienst preventie en bescherming op de hoogte. Aan de werknemers worden, indien de arbeidsgeneesheer dit nodig acht, adembescherming (PS-masker) en andere persoonlijke beschermingsmiddelen ter beschikking gesteld. De betrokken werknemers beschikken over werkkledij die aangepast is aan de aard van de werkzaamheden (bij voorkeur wegwerp). Na het beëindigen van de werkzaamheden worden de nodige maatregelen getroffen om de lokalen, apparatuur, het gereedschap, de kledij en de verpakkingen oordeelkundig te ontstoffen (vochtig of met een stofzuiger met absoluut filter). De werknemers nemen een douche wanneer de arbeidsgeneesheer dit nodig acht. De procedés voor de verwijdering van de afvalstoffen dienen vooraf door de werkgever bepaald te worden. Het asbest en de asbesthoudende materialen dienen te worden apart gehouden en met de nodige zorg te worden behandeld. De volledige verwijdering of vervanging zal moeten gebeuren door een erkende aannemer, na voorafgaande melding aan de Medische Inspectie. Pagina 25 van 27

32 JURIDISCH KADER In het koninklijk besluit van 16 maart 2006 betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico s van blootstelling aan asbest (B.S. 23/3/2006) zijn de verbodsbepalingen en de te nemen maatregelen omschreven in geval er asbest wordt aangetroffen in een gebouw. De geformuleerde taken van de werkgever omvatten: Er dient een asbestinventaris en een beheersprogramma opgemaakt te worden; Er dient een risicobeoordeling, conform artikel 16 en 17 te worden opgemaakt; Afhankelijk van de resultaten van de risicobeoordeling laat de werkgever, om de naleving van de grenswaarde te waarborgen, de concentratie aan asbestvezels in de lucht op de arbeidsplaats meten. Deze metingen worden volgens plan en regelmatig uitgevoerd, na advies van het comité; Het comité wordt volledig geïnformeerd over de monsternemingen, de analyses en de resultaten. De werknemers en het comité krijgen inzage in de resultaten van de metingen van het asbestgehalte in de lucht en krijgen uitleg over de betekenis van deze resultaten; De werkgever treft eveneens passende maatregelen opdat, indien de resultaten de grenswaarde overschrijden, de betrokken werknemers en het comité onmiddellijk hiervan op de hoogte worden gesteld alsook van de oorzaak van de overschrijding en de getroffen maatregelen. De werkgever moet tevens een aantal algemene maatregelen nemen: Melding van de blootstelling aan de toezichthoudende ambtenaar en aan de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer (artikel 28-29); Het opstellen van een register van blootgestelde werknemers (artikel 30, 31 en 32); Het uitvoeren van een gezondheidstoezicht op de blootgestelde werknemers (artikel 33 tot en met 36); Het verstrekken van informatie aan de werknemers vóór de aanvang van de werkzaamheden (artikel 37); Het verschaffen van een specifieke opleiding aan de blootgestelde werknemers (artikel 38); Het nemen van algemene technische preventiemaatregelen: o.a. het vrijkomen van asbestvezels verhinderen of alleszins beperken, het aantal blootgestelde werknemers beperken, e.d. (artikel 39 en 40). De werkgever neemt specifieke technische preventiemaatregelen bij: Vóór het uitvoeren van de eigenlijke werkzaamheden en zover dit technisch mogelijk is, bij werken aan installaties, machines, ketels, enz., onderzoekt de werkgever of en in hoeverre het asbest of het asbesthoudend materiaal eerst moet worden verwijderd, hersteld of ingekapseld; Indien het asbest moet verwijderd worden, past hij de bepalingen van afdeling X Specifieke technische preventiemaatregelen bij sloop- en verwijderingswerken van asbest of asbesthoudend materiaal toe. Deze omvatten: - Organisatie van de werkzaamheden (artikel 51, 52 en 53) - Toe te passen technieken ( artikel 54 tot en met artikel 68,) - Specifieke opleiding voor werknemers belast met het slopen en verwijderen van asbest of asbesthoudende materialen (artikel 69, 70 en 71) Vóór de aanvang van de werkzaamheden stelt de werkgever een werkplan op; Dit werkplan vermeldt de maatregelen die worden genomen en de informatie die wordt verstrekt om de veiligheid en de gezondheid van de werknemers te waarborgen. De met het toezicht belaste ambtenaren ontvangen op hun verzoek en vóór aanvang van de werkzaamheden een kopie van het werkplan. Dit werkplan bevindt zich op de plaats waar de werkzaamheden worden uitgevoerd en kan door de werknemers, het comité en de met het toezicht belaste ambtenaren worden ingezien; Pagina 26 van 27

33 Bijlage VI: Algemene duiding beheersmaatregelen De werkgever neemt collectieve preventiemaatregelen zoals de isolering, ventilatie, afzuiging, bevochtiging, etc. Bij zeer beperkte blootstelling aan asbest gelden de volgende preventieve maatregelen: Artikel 41 van het KB stelt dat de bepalingen van de artikelen 24, 28 tot 36, 39 3 en de bepalingen van afdeling X Specifieke technische preventiemaatregelen bij sloop- en verwijderingswerken van asbest of asbesthoudend materiaal niet van toepassing zijn indien de blootstelling van de werknemers sporadisch is (met een geringe intensiteit en uit de resultaten van de risicobeoordeling volgens artikel 16 blijkt dat de grenswaarde niet zal worden overschreden) en wanneer het werk bestaat in: - korte niet-continue onderhoudsactiviteiten, waarbij men uitsluitend in contact komt met hechtgebonden asbest en die geen risico vormen op het vrijkomen van asbestvezels; - verwijdering van niet-beschadigde materialen, zonder deze stuk te maken, waarin de asbestvezels stevig in een matrix zijn gebonden; - inkapselen en omhullen van asbesthoudende materialen die in goede staat zijn; - bewaking en onderzoek van de lucht en het nemen van monsters om vast te stellen of een bepaald materiaal asbest bevat. De belangrijkste verbodsbepalingen zijn: Het is verboden asbestproducten te vervaardigen of te verwerken (enkele uitzonderingen, bijvoorbeeld gespecialiseerde bedrijven met betrekking tot het behandelen en storten van materialen die afkomstig zijn van sloop- en asbestverwijderingswerken). Het is verboden mechanische werktuigen met grote snelheid, hogewaterdrukreinigers, droge-straalmiddelen, luchtcompressoren, schuurschijven, en slijpmachines te gebruiken voor het bewerken, snijden of schoonmaken van objecten of ondergronden in asbesthoudend materiaal of ermee bekleed met asbesthoudend materiaal, of voor het verwijderen van asbest. In bepaalde gevallen mogen slijpmachines en schuurschijven gebruikt worden bij de verwijdering van asbesthoudende lijmsoorten onder de voorwaarden vastgesteld in afdeling X, onderafdeling V en voor zover deze machines uitgerust zijn met een individuele en rechtstreekse stofafzuiging met absoluutfilter. Pagina 27 van 27