certisys edito (nieuwsbrief) bio APRIL 2012 Mensen van het vak bezoek onze site n r 12 CERTISYS

Transcriptie

1 APRIL 2012 n r 12 edito Mensen van het vak Elke marktdeelnemer in de biologische landbouw is verplicht zich te laten controleren door een onafhankelijke instantie. Certisys heeft van die controle zijn vak gemaakt, in de nobele betekenis zoals ze in woordenboeken wordt gedefinieerd: een wettelijk omschreven specifieke beroepsbezigheid waarvoor vorming vereist is, maar ook (in de zin van: hij kent zijn vak ) een knowhow, een technische vaardigheid die voortvloeit uit lange praktijkervaring. Na ons meer dan 25 jaar uitsluitend te hebben gewijd aan controle en certificatie van de biologische landbouw in België, mogen we onszelf bij Certisys dus mensen van het vak noemen. Ons bedrijf is niet alleen het oudste dat op dit vlak in België actief is, maar binnen hetzelfde grondgebied ook de nummer één qua aantal marktdeelnemers en controles. De belangrijkste troeven liggen echter op een ander vlak: Certisys is immers een KMO met 100% plaatselijk kapitaal en volkomen onafhankelijk van om het even welke financiële groep. Die onafhankelijkheid en lokale verankering zijn geen toeval maar een doelgerichte wil die, nu reeds enkele jaren geleden, heeft geleid tot onze afsplitsing van Ecocert om te vermijden dat er elders in onze plaats zou worden beslist. De band met het grondgebied is om meer dan één reden essentieel: zo schept het bedrijf momenteel meer dan dertig plaatselijke jobs en worden die toevertrouwd aan mensen die de specifieke kanten van hun regio kennen, niet alleen op het vlak van de landbouw, maar ook met betrekking tot de bioproductie en de geldende wetgeving. Certisys is lid van meerdere gewestelijke comités die ijveren voor een duurzame ontwikkeling van de biosector. CERTISYS K. Maria Hendrikaplein 5-6 B-9000 Gent TEL 32(0) Rue Joseph Bouché 57/3 - B-5310 Bolinne TEL 32(0) certi bio MAATSCHAPPELIJKE ZETEL Schermlaan 85 Av. de l Escrime - B-1150 Brussel/Bruxelles info@certisys.eu - internet certisys Het bedrijf, gegroeid uit de passie van enkele mensen voor de aarde en wat ze opbrengt, is trots op het team van ingenieurs en agronomen dat het intussen bijeen heeft gebracht en blijft ervan overtuigd dat de bodem en de exploitatie ervan bescherming verdienen. Precies doordat we onze werkkracht compleet investeren in de biosector (die meer dan 95% van de activiteiten van Certisys vertegenwoordigt) kunnen we ons onderscheiden van de andere controleorganen: we ontwikkelen werkelijk gespecialiseerde kennis inzake analyses, regelgeving, internationale samenwerking en gewestelijke specificiteit, maar ook met betrekking tot teelteigen kwesties of export. Die deskundigheid en de tijd die we eraan besteden stelden ons in staat een krachtig reactieapparaat te ontwikkelen om fraude te bestrijden. Een andere uitdaging waar Certisys dag na dag aan werkt, in nauw verband met die plaatselijke en biologische verankering, is de gerichtheid naar de immer evoluerende wereld. Onze diensten gaan verder dan regionale certificatie voor biologische landbouw: we zijn betrokken bij de lastenboeken van Biogarantie en Ecogarantie en werken mee aan de toegang tot buitenlandse markten, zoals de V.S. (NOP), Japan (JAS), Engeland (Soil Association), enz. We werken samen met andere controleorganen om onze marktdeelnemers bijkomende diensten aan te bieden op het vlak van fair trade, GlobalGap en autocontrole. Ook uitwisseling en samenwerking met West-Afrika en Latijns-Amerika liggen ons na aan het hart binnen Certibionet, het internationaal netwerk van controleorganen voor de biologische landbouw. Belgique-België P.P./p.b. B - 06 (nieuwsbrief) bezoek onze site

2 Mensen van het vak Waarborgen natrekken, Certisys maakt van bij de oprichting deel uit van dit professioneel netwerk dat een belangrijke rol speelt op het vlak van solidariteit, onderlinge bijstand, uitwisseling van gegevens en diensten, en het delen van knowhow via opleidingen. Certisys vindt zich helemaal in het ethisch handvest van Certibionet en past een biologische landbouwfilosofie toe die gebaseerd is op respect voor bodem, biodiversiteit en welzijn. Die rode draad tekent al wat wij dag in dag uit doen, in de vorm van vier principes die we onszelf opleggen: ecologische keuzes maken (verbruik van water en elektriciteit, gebruik van gerecycleerd papier, beperking van onze verplaatsingen, een beroep doen op plaatselijke controleurs en op kleine voertuigen die op gas rijden), een duurzame economie ontwikkelen (via redelijke verloning, beperkte huurkosten, aangepaste voertuigen ), geografisch verbonden blijven (dankzij onze lokale verankering) en ethisch werken (via ons sociaal beleid, onze doorzichtige tariefstructuren, de keuze van het terrein waarop we actief zijn en het delen van onze knowhow binnen een internationaal netwerk, zowel noord-zuid als zuid-noord) Om in je vak uit te blinken, moet je er enthousiast over zijn, wist Denis Diderot al in de 18de eeuw. In tijden van recessie geldt die overweging allicht meer dan ooit. Door net als zo veel marktdeelnemers in de biosector van zijn vak een roeping te maken, ziet Certisys de toekomst met vertrouwen tegemoet. Zich ervan vergewissen dat de grondstoffen die men in een biologisch landbouwbedrijf gebruikt voldoen aan de reglementaire vereisten, is niet altijd eenvoudig Een inderhaast ingekocht product, een foute levering van zaaigoed of het ontbreken van een document om de waarborgen na te trekken het zijn stuk voor stuk factoren die tot niet-conforme situaties kunnen leiden. De enkele concrete gevallen hierna illustreren hoe noodzakelijk het is dat men nauwgezet de grondstoffen controleert die op bioboerderijen worden gebruikt. Eerste geval: zaaigoed Theoretisch: in de biologische landbouw is men verplicht biologisch zaaigoed te gebruiken, maar dat is niet in overvloed beschikbaar en daarom mag een landbouwer desnoods gangbaar zaaigoed gebruiken zolang het niet behandeld is en mits hij een afwijking aanvraagt. Wat kan gebeuren: als een landbouwer biologisch zaaigoed heeft besteld en de leverancier er geen meer in voorraad heeft, dan levert hij onbehandeld gangbaar zaaigoed. Het gebeurt dat de landbouwer vervolgens nalaat een afwijking aan te vragen om dat zaad te gebruiken. Gebruikt hij het zonder dat die afwijking is toegestaan, dan is zijn productie niet conform. Levert de leverancier per vergissing behandeld zaaigoed af en wordt dat ook gezaaid, dan is dat een nog ernstiger niet-conforme situatie. De juiste reflex om dat te vermijden: de afwijking moet worden aangevraagd voor men het onbehandeld gangbaar zaaigoed gebruikt. Het is onontbeerlijk dat men nagaat welk soort zaad men ontvangt en zaait: of het om biologisch, onbehandeld gangbaar of gangbaar zonder meer gaat, staat vaak vermeld op de afleveringsbon of op de factuur. Dat document dient men zorgvuldig te bewaren met het oog op controle achteraf. Wanneer de leveringsbon noch de factuur die vermelding draagt, kan men ze terugvinden op de zak van het zaaigoed; ook die moet men bijhouden. Goed om te weten: op het oog kan men biologisch zaad niet onderscheiden van onbehandeld gangbaar zaad. Rond behandeld gangbaar zaad daarentegen zit een laagje kleurstof, zodat men het in een oogopslag kan herkennen. Dergelijk zaaigoed kan men dus onmogelijk per vergissing zaaien: zelfs bij hoogdringendheid moet in alle omstandigheden worden vermeden dat het in een biologisch bedrijf wordt gezaaid. PRIORITE A U B I O VOORRANG AAN B I O

3 een essentiële reflex! Tweede geval: dierenvoeder Theoretisch: over voeder uit de handel is de regelgeving altijd duidelijk. Elk voeder of voedingssupplement moet vergezeld gaan van een geldig certificaat op naam van de verkoper. Wat kan gebeuren: bij een tekort aan voeder haalt een bioboer een noodvoorraadje bij een naburig bedrijf waarvan hij denkt dat het eveneens biologisch is. De aankoop gebeurt in vertrouwen, met de ogen dicht, bijvoorbeeld doordat men vaststelt dat de voederleverancier al vele jaren geen kunstmest heeft gebruikt op zijn gronden. Jammer genoeg volstaat die vorm van waarborg niet. Zonder leveringsbon en factuur die wijzen op de herkomst van het voeder, mag het niet als biologisch worden beschouwd en leidt het gebruik ervan tot een niet-conforme situatie. De juiste reflex om dat te vermijden: wie ook het voeder levert, het is van belang hem een leveringsbon en/of een factuur te vragen. Dat document moet absoluut de vermelding afkomstig uit de biologische landbouw dragen, evenals de naam en/of de code van het controleorgaan waar men het biocertificaat van de verkoper voor dat voeder kan controleren, wat men best ook effectief doet. De geldigheidsduur van het certificaat mag niet verlopen zijn, het moet op naam van de verkoper staan en dient het product te vermelden dat men bij hem koopt. Goed om te weten: controle van het certificaat gaat meestal gemakkelijk via de website van het controleorgaan. Derde geval: meststoffen en producten voor de behandeling van planten Theoretisch: de regels zijn strikt. In de biologische landbouw mogen als meststof alleen die producten worden gebruikt die in bijlage I van de Europese verordening nr. 889/2008 staan en voor de behandeling van planten uitsluitend de producten die in bijlage II van dezelfde verordening staan. Wat kan gebeuren: gebruik van producten die in de biologische landbouw verboden zijn doordat men via Google informatie heeft ingewonnen over het gebruik ervan en op het verkeerde been is gezet. Een ander geval, dat vroeger meer voorkwam dan nu: gebruik van een niet-conform product op basis van beweringen in een advertentie of een andere reclameboodschap. De juiste reflex om dat te vermijden: eerst moet men zich ervan vergewissen of de verkoper wel alle grondstoffen en ingrediënten heeft vermeld die in de meststof of het fytofarmaceutisch product zijn verwerkt. Die vermelding moet op de factuur en/of de leveringsbon staan. Vervolgens is het onontbeerlijk dat men vóór het gebruik ervan nagaat of al die stoffen wel degelijk in bijlage I of II van Verordening nr. 889/2008 staan. Goed om te weten: voor fytosanitaire producten dient men daarnaast na te gaan of de werkzame bestanddelen erkend zijn in België. Dat kan men met enkele muisklikken controleren op de officiële website In om het even welk geval is de eerste reflex die men moet aankweken: alle elementen bewaren die kunnen bewijzen dat de gebruikte producten conform zijn (facturen, leveringsbons, technische fiches, etiketten, oorspronkelijke verpakkingen ) Twijfel? Contacteer Certisys! U kunt beter even bellen naar de controlediensten dan het gevaar te lopen dat u nietconforme producten koopt of, erger nog, gebruikt. De controleurs van Certisys kunnen markdeelnemers helpen om de conformiteit na te gaan. Door dat vooraf na te gaan voorkomt men dat later niet-conforme situaties worden vastgesteld die kunnen leiden tot declassering van percelen en producties. Die zware gevolgen voor het financieel evenwicht van een bedrijf kunnen soms vermeden worden met een enkel telefoontje 32(0)

4 kort kort Dierenvoeder: wijzigingen met terugwerkende kracht op komst Nieuwe wetgeving voor wijn De nieuwe regels voor het vervaardigen van biowijn zijn begin maart gepubliceerd. De richtlijnen kunnen als volgt samengevat worden: het is verplicht om biodruiven te gebruiken. Het gebruik van additieven en technologische hulpmiddelen die niet in de gewijzigde Bijlage VIII bis van Verordening 889/2008 voorkomen zijn niet toegelaten. Het maximaal gehalte aan zwaveldioxine, bijvoorbeeld, is beperkt tot 100 mg/l voor rode wijn en tot 150 mg/l voor witte of rosé wijn. Wat betreft het wijnmaken proces en de beperkingen die opgelegd worden, wordt er verwezen naar de bestaande regelgeving 606/2009. Thermische behandelingen van meer dan 70 C worden, bijvoorbeeld, niet toegestaan. Op de etiketten mag de verwijzing wijn van biologische druiven slechts op stock gebruikt worden die vervaardigd is tot 31/7/2012 conform de Verordeningen 834/2007 en 2092/91. Voor verdere info: verordening 203/2012. Er wordt een nieuwe wetgeving uitgewerkt met betrekking tot dierenvoeder. Zodra die er is, ongetwijfeld in de loop van de lente van 2012, zal ze met terugwerkende kracht van toepassing zijn vanaf 1 januari De timing zou beter kunnen, om het zacht uit te drukken. Waarschijnlijk zal de voornaamste verandering slaan op de planning van de herkomst van ingrediënten uit de landbouw. Voor herbivoren zal het verplichte aandeel van grondstoffen die plaatselijk geproduceerd zijn, d.w.z. in dezelfde regio, hetzij door de landbouwer zelf hetzij door zijn buren, toenemen van 50 naar 60%. In Wallonië zou die verandering geen probleem mogen vormen, want daar geldt nu reeds een minimum van 50% voor voeder van plaatselijke herkomst. Vlaanderen dreigt meer problemen te krijgen, omdat de omvang en de organisatie van de landbouwbedrijven er anders zijn. Van belang is de definitie van het begrip dezelfde regio. De Europese Commissie zal die term namelijk niet definiëren, iedere bevoegde overheid met name dus het Vlaamse en het Waalse Gewest zullen zelf moeten bepalen wat het begrip precies dekt. Zo zou het kunnen dat men besluit onder deze regio de hele Benelux en het noorden van Frankrijk te laten vallen. In dat geval zou ongetwijfeld ook de vermelding van de herkomst van het product, onder het Europese logo geplaatst, gedefinieerd moeten worden. Een tweede wijziging zal slaan op het percentage niet-biologische eiwitten en producten zoals aromatische planten en melasse. In de verordening was voorzien dat de uitzonderingsfase, die telers toelaat 5% niet-biologisch voer te geven aan hun niet-herkauwers, op 31 december 2011 zou aflopen. De uitzonderingsfase zal nu echter met drie jaar worden verlengd, dus tot eind 2014; pas dan zal de voeding voor niet-herkauwers voorgoed onder het algemene stelsel vallen en dus voor 100% moeten bestaan uit biologisch voer. De 5% niet-biologische voeding die tijdens deze laatste periode wordt toegelaten, mag uitsluitend de hoeveelheid eiwit voor niet-herbivoren vergroten. Wat melasse en aromatische planten betreft: de wetgeving laat momenteel een maximum van 5% ingrediënten toe die niet uit de landbouw komen, maar dat zou in de toekomst nog slechts 1% op jaarbasis worden. Het begrip 100% ingrediënten uit de biologische landbouw komt in de huidige tekst niet voor. Als het aan de toekomstige tekst wordt toegevoegd, zal dat toelaten duidelijkheid te brengen in de interpretatieverschillen die tot nu toe bestaan tussen de bevoegde overheden. Vroeger moest 95% van de droge stof biologisch zijn, maar dat gaf aanleiding tot problemen, bijvoorbeeld met voeder voor legkippen, dat 8% mineralen moet bevatten om eieren met een stevige schaal te krijgen. Het begrip 100% ingrediënten uit de biologische landbouw zou dat probleem oplossen door toe te laten, indien nodig, de noodzakelijke mineralen toe te voegen Ten slotte komen er ongetwijfeld nog meer wijzigingen op het vlak van de additieven: twee producten zouden verdwijnen, terwijl vijf nieuwe producten toegelaten zouden worden.

5 internationaal internationaal Certisys internationaal: eerste lijst met controleorganen voor derde landen De Europese Commissie verfijnde het stelsel van gelijkwaardigheden dat de WTO (World Trade Organization) voor de wereldhandel oplegt. De Commissie kan nu reeds voor landen als Argentinië, die zelf een bioregelgeving hebben, de gelijkwaardigheid vastleggen: vergunningsaanvragen zijn dan niet langer noodzakelijk, maar het lotcertificaat moet wel voorgelegd worden. Het nieuwe systeem vult dit systeem van de equivalente landen aan en treedt in werking op 1 juli Het zal dan geleidelijk het complexe systeem van invoervergunningen afgeleverd door lidstaten of hun regio s vervangen. Het nieuwe systeem is gebaseerd op de erkenning van controleorganen die zijn opgenomen in een lijst die voor bioproducten de mogelijkheid schept om in de Europese Unie te worden ingevoerd. Het zal tot juli 2015 duren eer het systeem met invoervergunningen volledig zal wegvallen. Vanaf 1 juli 2015 zal een product dat bijvoorbeeld uit Senegal komt, zonder invoervergunning verkocht kunnen worden indien het is gecontroleerd door een controle-organisatie die door de Europese Commissie erkend is voor controle in Senegal. In het raam van dat nieuwe systeem heeft de Europese Commissie de eerste versie van de lijst met controleorganen die zij erkent voor de certificatie in derde landen gepubliceerd. Certisys had zijn aanvraag samen met 72 andere controleorganen ingediend en heeft de erkenning verkregen voor plantaardige producten uit Senegal, Mali, Burkina Faso, Vietnam en Ghana. Het nieuwe systeem houdt zowel voor de uitvoerder als voor de invoerder voordelen in. De uitvoerder hangt niet meer af van een vergunningsaanvraag door de invoerder. import De invoerder hoeft zo n aanvraag niet meer te doen en kan zijn aandacht toespitsen op de controle van de traceerbaarheid van het product en de certificatie van alle tussenpersonen een voorzorg die onontbeerlijk blijft. Onder de 30 controleorganen die door deze eerste lijst van de Europese Commissie zijn goedgekeurd (gepubliceerd in december 2011) voor controle en certificatie in 59 landen, zijn maar 3 Europese controleorganen te vinden. De selectie is een vorm van erkenning van de professionele werking van Certisys en opent interessante perspectieven voor de verdere ontwikkeling van de reeds begonnen samenwerking met West-Afrika en met de landen van het zuiden in het algemeen. Wat er verandert voor invoerders in de Europese Unie Vanaf 1 juli 2012 vereenvoudigt het werk voor invoerders met een leverancier die wordt gecertificeerd door een controleorgaan dat, zoals CERTISYS, door Europa erkend is, aangezien alleen nog het certificaat van de leverancier en een lotcertificaat noodzakelijk is om te mogen invoeren. Tot 30 juni 2013 mogen de invoerders van bioproducten importvergunningen blijven ontvangen wanneer hun leverancier wordt gecontroleerd door een controleorgaan dat niet door Europa erkend is. Die documenten zijn twaalf maanden geldig. Bedoeling is dat vanaf 1 juli 2015 elk ingevoerd product een gelijkwaardig proces volgt, beheerd door de Europese Commissie, hetzij via de nog steeds geldende lijst van equivalente landen, hetzij via de lijst van controleorganen, die tegen dan omvangrijker zou moeten zijn.

6 USA en Canada EXPORT Er is een akkoord tussen de Europese overheid en die van de V.S. met betrekking tot gelijkwaardigheid van bioproducten. Het verhandelen van biologische producten tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten zal dankzij dat akkoord spoedig makkelijker worden. Een officiële mededeling daaromtrent werd gedaan tijdens de beurs Biofach in februari Van belang daarbij is dat men onderscheid maakt tussen invoer van bioproducten uit de V.S. en uitvoer van bioproducten naar de V.S. Voor het invoeren van biologische producten uit de V.S. zal vanaf 1 juni 2012 geen invoervergunning meer vereist zijn. Voor de export van bioproducten naar de V.S. geldt dezelfde startdatum. CERTIBIONET kort kort Wij hebben het genoegen u mee te delen dat Certibionet tijdens zijn jaarlijkse Algemene Vergadering, die op 17 februari plaatsvond tijdens de Biofach beurs in Nürnberg, een nieuw lid in zijn midden opgenomen heeft, nl. BIOCERT INDIA, een controle- en certificeringsorganisme uit India. Het nieuwe systeem voor uitvoer naar de V.S. behelst drie nieuwigheden: 1. Verbod op het gebruik van antibiotica tijdens de productie van dieren en dierlijke producten. 2. Biologische producten moeten verscheept worden onder dekking van een lotcertificaat. Weldra is op de website van Certisys een formulier te vinden om het aan dit nieuwe systeem aangepaste lotcertificaat aan te vragen. Marktdeelnemers die willen exporteren naar de V.S. zullen moeten kunnen bewijzen dat hun producten geen dierlijk product bevatten dat tot stand is gekomen met gebruikmaking van antibiotica. 3. Het akkoord slaat op producten die in Europa zijn geproduceerd en/ of verwerkt (inclusief verpakking). Die bepaling geldt in beide richtingen. Dit betekent bijvoorbeeld dat sesam uit Mali waarvan in België sesamolie is gemaakt, als biologische sesamolie aan de V.S. mag worden verkocht, net zoals in de V.S. verpakte Mexicaanse paprika s door de Europese Unie als biologisch zullen worden beschouwd. Canada behoort voortaan tot de lijst van derde landen die door de Europese Unie als gelijkwaardig worden erkend (bijlage III van 1235/2008). Canada en de Europese Unie zijn tot die overeenkomst gekomen na lange discussies waarbij de Canadese en Europese productie- en certificatiesystemen voor biologische producten grondig werden geanalyseerd. De verordening die de gelijkwaardigheid tussen de Europese Unie en Canada vastlegt, geldt sinds 20 juni Het nieuwe akkoord komt bovenop het akkoord van 2009 tussen de V.S en Canada. Het stelt Canada en de Europese Unie in staat gecertificeerde biologische producten in en uit te voeren zonder dat daartoe bijkomende certificatie nodig is: een gewoon lotcertificaat volstaat. Elk product dat in Europa als biologisch gecertificeerd is, kan voortaan ook als zodanig in Canada worden verkocht. Een bijzondere bepaling geldt evenwel voor producten gemaakt op basis van biologische ingrediënten die ingevoerd werden uit landen die niet tot de Europese Unie behoren: in dat geval is een attest nodig waarmee het controleorgaan dat buiten de Europese Unie werkt de evenwaardigheid met biologisch in Canada bevestigt. Deze nieuwigheden bieden interessante vooruitzichten voor marktdeelnemers die hun afzetgebied willen uitbreiden: Noord-Amerika blijft de grootste kleinhandelsmarkt, groter dan Europa. In 2010 tekende de biosector in de V.S. een stijging met 8% op, tegenover 1% voor de gangbare voedingsmiddelenmarkt (OTA, Organic Industry Survey 2011, USA). De omzet voor bioproducten liep daardoor op tot 28,6 miljard USD (21,6 miljard euro). INFODAG: EXPORT VAN BIO PRODUCTEN Op dinsdag 24 april 2012 zal Certisys een informatiedag in Bolinne organiseren rond het thema «Export». We zullen de wettelijke vereisten ivm bio export onder de loep nemen, met onder meer de gevolgen van het equivalentie akkoord tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie. Deze infodag is voorbehouden aan de marktdeelnemers die door Certisys gecertificeerd zijn. Voor de goede organisatie is inschrijving wel verplicht. U vindt een inschrijvingsformulier op onze website Voor meer informatie kan u terecht bij Elisabeth Claes elisabeth.claes@certisys.eu

7 Resultaten van de analyses in 2011 Op een totaal van 1219 stalen die in 2011 voor analyse werden genomen, bleek 2,4% te wijzen op een niet-conforme situatie. Dat percentage is klein maar staat in de praktijk niettemin voor 29 ernstige gevallen. Een derde van deze niet-conforme situaties leidde uiteindelijk tot een declassering van het betreffende lot: het product werd uit de winkelrekken verwijderd of de lopende productie verloor de kwalificatie biologisch en werd ondergebracht in de categorie gangbaar. De helft van de 29 gevallen had betrekking op veevoeder en niet op producten die rechtstreeks voor de consument bestemd waren. Ook kwam bij de analyses één geval van niet toegelaten GGO s aan het licht, maar na verder onderzoek bleek het in werkelijkheid te gaan om een nietbiologisch product met een GGO-vrij certificaat - geen fraude dus maar een vergissing. Buiten die 2,4% waren er nog positieve stalen, maar die betroffen grond of andere materie die men niet consumeert: het gaat dan om aanwezigheid van stoffen die zeer lang in het leefmilieu blijven of om landbouwers die stro van gangbare herkomst gebruiken voor hun stalmest. We gaan altijd op zoek naar de bron, zelfs al gaat het om een grondstaal, verklaren Nathalie Boes en Emmeline Foubert, die binnen Certisys verantwoordelijk zijn voor de dienst Kwaliteit, elk positief staal, hoe gering ook de waarde, wordt onderzocht. Na afloop van dat onderzoek blijkt dan vaak dat het om nieuwe percelen gaat. Voor dat onderzoek werkt Certisys samen met de marktdeelnemer zelf maar ook met andere Europese controleorganen. Eerst gaan we na of de niet-toegelaten stoffen bij de marktdeelnemer zelf in het product zijn terechtgekomen. Is dat niet het geval, dan elimineren we stapsgewijs alle andere mogelijke stadia waarin dat kon gebeuren. We traceren het product stroomopwaarts en stellen dan bijvoorbeeld vast dat het werd uitgevoerd door een Nederlandse marktdeelnemer en in feite afkomstig is van een marktdeelnemer in Turkije of Tunesië Voor de eigenlijke analyses blijft Certisys samenwerken met Fytolab, een laboratorium dat pesticiden opspoort. In 2011 heeft Fytolab zijn technische mogelijkheden nog uitgebreid: het kan nu meer dan 500 stoffen opsporen door alle mogelijke analyses te combineren. Meestal, zo vervolgt Nathalie Boes, werken we met GMS- en LMS-analyses, die een vrij breed spectrum hebben en respectievelijk 199 en 286 stoffen kunnen opsporen. Fytolab verlaagde intussen ook de drempel om tot communicatie over te gaan. Daardoor zijn er nu licht positieve gevallen met zeer lage waarden te vinden. Certisys heeft in de loop van 2011 dan weer zijn termijn verkort om de resultaten aan de marktdeelnemer mee te delen, met name door dat in de mate van het mogelijke via digitale weg te doen. Op het ogenblik van de staalname krijgt elke marktdeelnemer de kans een adres op te geven waarnaar het resultaat kan worden gestuurd. Anderzijds neemt Certisys in het raam van de EOCC (instantie die de organismen voor biocontrole op Europees niveau overkoepelt) deel aan een werkgroep om de interpretatie van resultaten op Europees niveau te harmoniseren. Dat project loopt nog maar nadert zijn eindfase. Balans van het jaar 2011: de grote trends In de loop van 2011 liep het totaal aantal marktdeelnemers die Certisys controleert op tot het dubbel van het aantal in De opwaartse trend van het totaal aantal marktdeelnemers die we al meerdere jaren vaststellen, zette zich door met een toename met 9% in Aanzienlijk was de toename vooral in de volgende categorieën: verdelers (+28%), verkooppunten (+27%) en marktdeelnemers die meerdere activiteiten combineren (+ 16%). Diversificatie binnen de activiteiten van producenten is een trend die eveneens tot uiting komt door de komst van twee nieuwe categorieën: producenten-verwerkersverkooppunten en producenten-distributeurs-verkooppunten. In vijf jaar tijd is de door Certisys gecontroleerde biologische oppervlakte verdubbeld. In 2011 nam de oppervlakte die Certisys controleert toe met 10%. De uitbreiding was in het bijzonder voelbaar bij graangewassen (+12%) en weiland (+9,5%). De groenteteelt kent eveneens een uitgesproken groei (+39%), maar de fruitteelt neemt af. Het aantal door Certisys gecontroleerde dieren is eveneens gestegen tegenover 2010, en dit voor alle categorieën behalve de geiten, die lichtjes afnemen: +10% voor schapen, +4% voor varkens en gevogelte, en +6% voor runderen. In 2011 verrichte Certisys 15% meer analyses en 8% meer controles dan in 2010, met een gemiddelde van 2,3 controles en 0,80 analyses per marktdeelnemer. Bijkomende controles en analyses gebeuren op basis van risicoanalyse, die uitmaakt welke situaties de grootste aandacht vragen. Er waren eveneens meer sancties, zowel voor producenten als voor de andere categorieën. De stijging is het meest uitgesproken bij de vragen om verbetering. Ter herinnering: de sancties worden opgelegd op grond van het sanctiebarema dat officieel is opgesteld in overleg met de sector van de biologische landbouw. De toename van het aantal sancties is een logisch gevolg van de risicoanalyse die Certisys hanteert en waardoor de probleemsituaties almaar duidelijker in beeld komen. Eveneens in 2011 hebben een aantal kritieke punten van de controle meer aandacht gekregen, wat heeft geleid tot meer vragen om verbetering. Meer hierover is te vinden in het volledige jaarverslag in bijlage en in het artikel over de analyseresultaten.

8 Getuigenis Evolutie van de biocontrole door de ogen van Philippe Vergalle Philippe Vergalle werkte binnen Certisys vanaf 1993 als auditor/ controleur van verwerkingsbedrijven. Hij is dus goed geplaatst om ons te vertellen hoe de biocontrole in de voedingsmiddelenin- marktdeelnemer die zijn product met de vermelding bio in de handel Het doel van de controle is natuurlijk ongewijzigd gebleven: een dustrie is geëvolueerd sinds de wil brengen, moet de integriteit van de bioketen in elk stadium Europese bioverordening in het garanderen. Daartoe moet hij in de eerste plaats zijn product maken begin van de jaren 90 in voege met behulp van de technieken en ingrediënten die in het biocircuit toegelaten zijn. In tweede instantie moet hij erop toezien dat trad. nergens in de bioketen producten binnendringen die in het biocircuit niet zijn toegelaten. Daar zorgt de marktdeelnemer voor door zijn biologische verrichtingen te scheiden van de niet-biologische. Die scheiding kan in de tijd plaatsvinden (bijvoorbeeld een biologische dag in een verwerkingsatelier nadat de installaties eerst volledig zijn gereinigd) of in de ruimte (een deel van de werkplaatsen voorbehouden voor biologische verwerking). Hij etiketteert alle biologische loten zodat ze als zodanig herkenbaar zijn. Zijn personeel stelt hij de nodige documentatie ter beschikking (recepten, schoonmaakvoorschriften ). Tegenover het certificatieorgaan moet hij beschikken over een boekhoudkundig systeem dat het mogelijk maakt de verkochte afgewerkte producten te toetsen aan de ingekochte grondstoffen. Dat zijn elementen waarop ik mijn aandacht al toespitste toen ik twintig jaar geleden controles verrichtte, en ze zijn tegenwoordig nog altijd het doel van de controle. Naast die onveranderlijke basis heb ik in de afgelopen twintig jaar vier belangrijke evoluties vastgesteld: het invoeren van kwaliteitsgarantiesystemen, informatisering, het digitale controleplan en de uitbreiding van de biocontrole naar de stadia nà de verwerking. Alle marktdeelnemers in de voedingssector hebben zich onderworpen aan een documentair systeem voor kwaliteitsgarantie. Dat wordt opgelegd door de supermarktketens of door de overheid om de voedselveiligheid te waarborgen. We hebben het dan bijvoorbeeld over het BRC (British Retail Consortium), de IFS (International Food Standard) of autocontrole (FAVV, het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen in België). Het gaat daarbij om een analyse van de fysische, chemische en microbiologische risico s aan de hand van de HACCP-methode (procedures om die risico s en gevaren op te sporen en onder controle te krijgen), de bekendmaking van niet-conforme loten, een correcte afhandeling van klachten, controle na klachten, traceerbaarheid, interne audits Tegenwoordig hebben nagenoeg alle voedingsbedrijven, ook KMO s, een kwaliteitsverantwoordelijke aangeworven die belast is met het ontwikkelen en uitvoeren van dat systeem. De biocontrole maakt op die evolutie geen uitzondering: marktdeelnemers stellen een bio-beheersplan op dat deel uitmaakt van hun procedurehandboek en het certificatieorgaan gaat na of dat plan conform is en controleert met gerichte inspecties of het ook wordt toegepast. Twintig jaar geleden verliep de werking van een bedrijf een heel stuk minder geformaliseerd en werd het bioplan beschreven in het jaarlijks controlerapport dat Certisys opstelde op grond van verklaringen van de marktdeelnemer. De biocontrolerapporten zijn geëvolueerd van een beschrijvend verslag naar een rapport dat vaststelt in welke mate de gevolgde procedures conform zijn met een reeks normen. Als dat niet zo is, wordt zo n geval tot in de details beschreven. Ook de informatisering is sterk geëvolueerd: systemen voor voorraadbeheer (ERP) zijn gemeengoed geworden, waardoor men in real time weet hoeveel van welke producten in stock is, waar ze zich binnen het bedrijf bevinden, of er geblokkeerde loten zijn Traceerbaarheidssoftware is bijzonder performant geworden: van elk lot van een afgewerkt product is geweten welke grondstofloten erin verwerkt zijn. Voordien was dergelijke informatie onbestaande of alleen op papier geregistreerd zodat het opzoekingswerk tijdrovend was. De eigen systemen van de marktdeelnemer zelf stellen een biocontroleur in staat ruimer te controleren en zijn gerichte controles te variëren. Aan de kant van Certisys is grote vooruitgang geboekt met het coderen en verwerken van gegevens: aanvankelijk gebeurde alles op papier, intussen staan we zover dat een controleur zijn vaststellingen meteen ter plaatse, in het gecontroleerde bedrijf zelf, invoert in de databank van Certisys; de overdracht gebeurt via het internet, waardoor de certificatiedienst ze snel, doeltreffend en objectief kan verwerken. Het controleplan van Certisys vloeit voort uit de normen die de overheid vier jaar geleden oplegde: elk certificatieorgaan moest een controlesysteem uitwerken op basis van risicoanalyse. Certisys heeft bijgevolg een computerprogramma ontwikkeld dat bepaalt hoeveel en welk soort controles per jaar en per marktdeelnemer moeten gebeuren, rekening houdend met factoren als de omvang van het bedrijf, het aantal producten, de vraag of het al dan niet om een gemengd bedrijf gaat (bio en niet-bio), de niet-conforme situaties en sancties in de voorgaande jaren Zo kan een verwerker met een aanzienlijke bio-activiteit een tiental willekeurige controles per jaar krijgen.

9 PRIORITE A U B I O Voor dit digitale systeem er was, stond het elke controleur vrij op eigen initiatief te bepalen waar en wanneer hij ging controleren. Het geïnformatiseerde systeem laat ook toe na te gaan of de controles binnen de voorziene termijn gebeuren: elke controleur krijgt één keer per week automatisch zijn persoonlijke stand van zaken. Een laatste gebied waarop ik veranderingen heb zien optreden is de uitbreiding van de controle naar het gedeelte van de voedselketen na de verwerkingsfase: men controleert nu ook de distributie en de kleinhandel (de trading ) voor voorverpakte producten. Die controle is zes jaar geleden opgelegd door een wijziging in de verordening van de Europese Commissie, die het noodzakelijk vond dat het controlesysteem krachtiger werd. Op die manier wordt sindsdien een hele reeks marktdeelnemers binnen de sectoren stockage en logistiek eveneens onderworpen aan biocontrole en -certificatie. AAN B I O VOORRANG Het organigram van Certisys evolueert reportage Als gevolg van de vergroting van het bedrijf heeft het management van Certisys de jongste jaren bijzondere aandacht gekregen. Sinds 2005 wordt nagedacht over het structureren van de onderneming. Het organigram van het bedrijf werd herdacht om het duidelijker en doeltreffender te maken. Het omvat momenteel vier hoofddiensten: controle, certificatie, kwaliteitssysteem en administratie. De directie omvat de vennoten binnen een directiecomité en een directieteam dat samengesteld is uit de verantwoordelijken van de verschillende diensten en dat wekelijks of om de veertien dagen bijeenkomt. Aan het hoofd van iedere specifieke pool werd dus een verantwoordelijke aangesteld: Nathalie Boes voor de Dienst Kwaliteit, Tom Nizet voor de Dienst Certificatie, Blaise Hommelen voor de Administratieve Dienst en Philippe Ghesquière voor de Dienst Controle. Na het grondig denkwerk over de ideale samenstelling van een directieteam werd twee jaar geleden besloten een nieuwe kracht aan te werven als verantwoordelijke voor de Dienst Controle. Eind november 2011 werd voor die functie Nathalie Borgers geselecteerd. Intussen is zij in opleiding. Zij werkt op drie niveaus: controle, coördinatie van het team van controleurs en deelname aan het directieteam. Binnen de Dienst Controle wordt de nieuwe verantwoordelijke omkaderd door een technisch assistent, Pierre Hennebert, en een administratieve assistente, Elisabeth Claes. Nathalie Borgers Ik ben momenteel nog in opleiding. Mijn functie vraagt dat ik de Europese verordening en de gewestbesluiten ken, maar ook de verschillende nationale en particuliere lastenboeken (bijvoorbeeld Biogarantie, AB, Naturland, Bioland voor voeding, Ecogarantie voor cosmetica, reinigingsproducten en zout, en Max Havelaar voor fair trade). Zo kan ik optreden voor alle soorten controle die Certisys realiseert. Mijn opleidingsprogramma duurt nog tot eind april. Daarna zal ik, zoals alle controleurs bij Certisys, voorlopig aangesteld worden. De volledige opleiding zal pas na één à twee jaar achter de rug zijn. Naarmate die opleiding verder evolueert, zal ik bijkomende taken opnemen. Met betrekking tot de coördinatie van het team zal ik voor het opvolgen van de opdrachten van de controleurs moeten zorgen, in samenspraak met de Dienst Certificatie. Mijn taak zal er eveneens in bestaan van zeer nabij de normatieve aspecten en de technische kant van de regelgeving te volgen om het team daarvan op de hoogte te kunnen houden. Ook zorg ik voor de koppeling tussen het directieteam en het controleursteam. Na mijn opleiding tot landbouwingenieur met specialisatie milieubeheer heb ik eerst in België gewerkt aan een project om de nitraatrichtlijn om te zetten voor het Waalse Gewest. Daarna werkte ik in Madagascar en vervolgens in Frans-Guyana. Daar kon ik met eigen ogen vaststellen welke weerslag de gangbare maïs- en sojateelt op het milieu heeft en besloot ik niet langer mee te werken aan dat soort systemen. Bij mijn terugkeer in België stond dan ook vast dat ik in de biosector aan de slag zou gaan. Als consumente koos ik al jaren bewust voor bio en het leek me dan ook niet meer dan normaal dat ik een sterkere betrokkenheid aan de dag zou leggen om op een directere manier mee te werken aan het verstevigen en verder ontwikkelen van de branche waar ik achter sta. Ik ben met andere woorden bijzonder blij dat ik mij ten dienste van de biobranche kan stellen door te werken voor een bedrijf als Certisys, dat zijn sporen op dat gebied niet meer hoeft te verdienen.

10 Het organigram van Certisys evolueert reportage Pierre Hennebert Al tijdens mijn prilste jeugd was het al bio wat de klok sloeg: mijn moeder maakte mij bewust van het belang van gezond leven, respect voor het milieu, de natuur en de medemens. Reeds in het middelbaar onderwijs kon ik mijn studies in de richting van landbouw sturen en daar ben ik in het hoger onderwijs mee doorgegaan. Als adolescent bracht ik mijn vakanties door op een hoeve in de buurt, waar ik hielp met de oogst, koeien molk en allerlei ander boerderijwerk deed. Mijn eerste ernstige beroepservaring was milieuonderzoek: de studie van diertjes op het Haspengouws plateau. Mijn loopbaan in de biosector is in juni 2003 begonnen dat was toen nog bij Ecocert als controleur van hoofdzakelijk landbouwbedrijven. Dat doe ik nu al bijna negen jaar. Daarnaast heb ik een functie binnen de dienst certificatie. Ik behandel eveneens de afwijkingen die worden aangevraagd door landbouwers: het vastmaken van dieren, ingrepen, aankoop van gangbare dieren en zaden Mijn nieuwe opdracht als technisch assistent binnen de dienst controle zal hoofdzakelijk bestaan in het optimaliseren van de dienst door de andere controleurs technische steun te bieden: rechtstreeks aan wie vragen heeft, door in te gaan op de verwachtingen inzake permanente maandelijkse vorming of door instrumenten uit te werken die op het terrein bruikbaar zijn. Een van mijn doelstellingen is het analyse-instrument optimaliseren op een heel concrete, heel visuele manier in de ogen van de marktdeelnemers en vooral van de consumenten. Een andere functie betreft de hulp aan controleurs die tegen moeilijke controles aankijken, wat ook zal betekenen dat ik rechtstreeks deelneem wanneer zich crisissituaties voordoen. Tenslotte hou ik mij bezig met de omkadering van nieuwe controleurs: ik zorg voor technische opleiding, plan de controles die ze samen met andere controleurs verrichten en neem deel aan hun evaluatie... Elisabeth Claes Tot voor twee jaar werkte ik op de receptie. Toen trad ik toe tot het controleteam, waar ik mij hoofdzakelijk bezighoud met het ontvangen en verifiëren van de kennisgevingen en de contracten; Ik voer ze in de databank van Certisys in en open het dossier van de betreffende marktdeelnemer door te vragen dat er een controleur wordt aangesteld. Ik zorg ervoor dat de databank up to date blijft telkens wanneer er gegevens veranderen. Sinds vorig jaar hou ik mij ook bezig met het invoeren van de percelen van de nieuwe marktdeelnemers. Mijn rol bestaat erin dat ik de controleurs op administratief vlak maximale hulp biedt. Daartoe neem ik ook de verslaggeving van de maandelijkse teamvergaderingen voor mijn rekening. Ik verstrek inlichtingen aan marktdeelnemers die zich willen informeren over biocertificatie of over certificatie met autocontrole en ik zorg voor de administratieve follow-up van autocontrole-audits. Samen met Corinne Campagna en Véronique Devos controleer ik de verhandelingsbonnen en ik voer ze in de databank in. Eventuele niet-conforme situaties worden aan de certificatie gesignaleerd. Ik ben licentiate vertaler en maak dus ook vertalingen (Nederlands, Frans, Engels en soms Spaans) en zorg voor het contact per brief, mail of telefoon met marktdeelnemers en andere Nederlandstalige personen en instanties. Twee andere taken vragen eveneens een aanzienlijke investering van tijd: het organiseren van de jaarlijkse mailing en het organiseren van de deelname aan Biofach en de follow-up van de opbouw van onze stand daar. Ik voel me heel gelukkig voor de biosector te kunnen werken. Ik heb vier kinderen en hecht veel belang aan gezonde en degelijke voeding. Ook de ethiek binnen de biosector (billijke vergoeding voor producenten, dierenwelzijn, duurzaamheid) ligt me werkelijk nauw aan het hart. bezoek onze site certi bio Verantwoordelijke uitgever: Blaise Hommelen Redactie: Isabelle Masson-Loodts Vormgeving: Marina Colleoni - Coördinatie: Corinne Campagna en Brigitte Albert gedrukt op gerecycleerd papier