ECN Westerduinweg 3 Postbus ZG Petten Telefoon Veiligheid, Gezondheid en Milieu

Transcriptie

1 Westerduinweg 3 Postbus ZG Petten Telefoon Fax corp@ecn.nl 27 Veiligheid, Gezondheid en Milieu

2 Veiligheid, Gezondheid en Milieu (VGM) Verslag 27 1

3 2

4 Inhoudsopgave Inleiding 4 Beleid & doelstellingen 5 Ontwikkelingen 7 Verantwoording 8 Veiligheid & Gezondheid 9 Investeren in middelen 9 Investeren in mensen 1 Certificering tegen OHSAS 181 van start 1 Persoonsdoses door het werken met radionucliden 11 (Bijna-) ongevalmeldingen 11 (Verzuim-) ongevallen 11 Ziekteverzuim 13 Resultaten inspectie opslag gevaarlijke stoffen 13 P&O projecten van start in Verkeersbeleid en -plan 14 Milieujaarverslag 15 Energie 15 Verspreiding naar de lucht 16 Verspreiding naar het oppervlaktewater 17 Verwijdering - Afvalstoffen en hergebruik 18 Verdroging 19 Bodembescherming en bodemsanering 19 Verstoring door geluid 19 Verstoring door geur 19 Externe Veiligheid: BRZO 2 Dosis (radioactieve straling) aan het hek 21 Milieurelevante, externe ontwikkelingen 21 Beheerplan NATURA 2 23 Bijlage A: Doel en taakstellingen 24 Bijlage B: Acties uit - KVM plan Bijlage C: Gedrag uit - KVM plan Bijlage D: Organisatie uit - KVM plan Bijlage E: Techniek uit - KVM plan Bijlage F: Overzicht BO-meldingen Bijlage G: Afvalwaterlozingen

5 Inleiding Energieonderzoek Centrum Nederland werkt als toonaangevend Europees energieonderzoek instituut aan de onderstaande missie: Wij ontwikkelen hoogwaardige kennis en technologie voor een duurzame energiehuishouding en brengen die naar de markt Gezien haar missie acht in haar eigen bedrijfsvoering Veiligheid, Gezondheid & Milieu (VGM) van het grootste belang. Op basis van haar VGM-beleid legt zij jaarlijks verantwoording af. Deze verslaglegging bestaat uit: Het tiende milieujaarverslag, waarin ook veiligheid & gezondheid is opgenomen, dat in een beperkte oplage wordt verspreid aan direct belanghebbenden, dat beschikbaar is voor de medewerkers middels intranet en dat voor eenieder beschikbaar is op internet; Het algemene jaarverslag, dat op grote schaal wordt verspreid en waarin een extract van dit jaarverslag is opgenomen. Daarnaast wordt ook een jaarverslag opgesteld ten behoeve van de vergunningverlener Kernenergiewet (KeW). Dit jaarverslag KeW is op verzoek verkrijgbaar bij de afdeling Kwaliteit, Veiligheid & Milieu van (zie onder verantwoording). 4

6 Beleid & doelstellingen Het VGM - beleid van luidt: spant zich wegens de aard van haar activiteiten voor opdrachtgevers, die direct voortvloeien uit s missie, voortdurend in om emissies van energieconversie te beperken en de efficiency en veiligheid van de conversie te vergroten. Hiermee levert zij een bijdrage aan een veilige en duurzame samenleving. Deze activiteiten vinden voornamelijk plaats in laboratoria en met behulp van testinstallaties waarbij de belangrijkste optredende VGWM-risico s betrekking hebben op het gebruik van chemicaliën en brandstoffen en de daarbij vrijkomende (afval)stoffen. valt door de op het bedrijfsterrein aanwezige chemische stoffen onder het Besluit Risico s Zware Ongevallen, de zogenaamde Seveso-richtlijn. Voortdurende alertheid om (zware) ongevallen te voorkomen, alsmede een goed geoefende, repressieve organisatie, zijn in dit kader van groot belang. In het Preventiebeleid Zware Ongevallen is dit uitgewerkt. s bedrijfsvoering is er op gericht alle optredende VGWM-risico s tijdig te onderkennen en te beheersen, minimaal op het niveau van de wettelijke eisen en externe en interne richtlijnen. Op een aantal gebieden streeft door middel van doel- en taakstellingen naar voortdurende verbetering en verdergaande reductie van risico s en effecten. De uitwerking hiervan wordt periodiek vastgelegd in het -KVM-Plan. stelt het Sociaal & Milieu jaarverslag met haar beleid en de resultaten ervan beschikbaar aan de eigen medewerkers, aan alle overige betrokkenen en belanghebbenden en aan het publiek. Vernieuwing VGM - beleid in 28: In het kader van de certificering tegen OHSAS 181 (zie Veiligheid & Gezondheid) is het VGM - beleid begin 28 vernieuwd waarbij onder andere de scope van het beleid is verbreed en de rol van de leidinggevenden is benadrukt. Voor alle duidelijkheid: hierboven is het oude VGM - beleid opgenomen. Naast het algemene VGM - beleid heeft ook een Preventie Beleid met betrekking tot Zware Ongevallen (het zogenoemde PBZO). Dit PBZO vloeit rechtstreeks voort uit het gegeven dat valt onder de werking van het Besluit Risico s van Zware Ongevallen (BRZO 99). Dit Besluit vormt de Nederlandse implementatie van de Europese zogenoemde Seveso richtlijn. Deze richtlijn heeft ten doel zware ongevallen te voorkomen en, zo deze onverhoopt toch optreden, de gevolgen zo veel mogelijk te beperken. Het Besluit kent twee categorieën licht en zwaar afhankelijk van de aard en hoeveelheid van de aanwezige gevaarlijke stoffen. valt in de categorie licht. Bij de beslissing tot certificering van tegen OHSAS 181 heeft het BRZO een belangrijke rol gespeeld: met de certificering onderstreept het grote belang dat zij toekent aan beheersing van de risico s van zware ongevallen. Op de volgende pagina is de eerste bladzijde van het PBZO van opgenomen. De doel- en taakstellingen met de gerealiseerde resultaten zijn opgenomen in bijlage A en worden in de tekst nader toegelicht. Vanwege de ingebruikname van een nieuw geautomatiseerd registratiesysteem zijn een aantal metingen niet beschikbaar voor het jaar 27. 5

7 De eerste pagina van het Preventie Beleid Zware Ongevallen (PBZO) van luidt: werkt als onderzoekcentrum met vele gevaarlijke (chemische) stoffen. De hoeveelheden van de stoffen zijn bij in het algemeen beperkt, de diversiteit is echter groot. Bij de totstandkoming van de huidige vergunning Wet milieubeheer is getoetst aan het Besluit Risico s van Zware Ongevallen (BRZO 99). Dit Besluit vormt de Nederlandse implementatie van de Europese zogenoemde Seveso richtlijn. Deze richtlijn heeft ten doel zware ongevallen te voorkomen en, zo deze onverhoopt toch optreden, de gevolgen zo veel mogelijk te beperken. Het Besluit kent twee categorieën licht en zwaar afhankelijk van de aard en hoeveelheid van de aanwezige gevaarlijke stoffen. De toetsing van de in gebruik zijnde stoffen bij aan genoemd Besluit heeft geresulteerd in het volgende: De totale hoeveelheid aan vaste en vloeibare stoffen bedraagt op dit moment circa 5 ton. Deze hoeveelheid is als volgt onderverdeeld: Dieselolie (bulkopslag) Kerosine (bulkopslag) Nikkel (kleine verpakkingseenheden) Zeer vergiftige stoffen (kleine verpakkingseenheden) Stoffen van de categorie giftige/oxiderend/licht ontvlambaar (kleine verpakkingseenheden Stoffen van de categorie (zeer) (licht) ontvlambaar (kleine verpakkingseenheden) Gebruikte olie (snij-olie) 1, ton,5 ton,2 ton 3,4 ton 21,5 ton 23,9 ton 2, ton De totale hoeveelheid gasvormige stoffen bedraagt circa 35 ton: Zuurstof (bulkopslag) LPG (gascilinders) Waterstof (bulkopslag) Zeer licht ontvlambare gassen (gascilinders) Zeer giftige gassen (gascilinders) Giftige/oxiderende gassen (gascilinders) 12, ton 1, ton,6 ton 9,5 ton 1,4 ton 8,1 ton Deze hoeveelheden leiden tot aanwijzing van als lichte categorie Seveso inrichting. Om veilig te werken en verantwoord met het milieu om te gaan hanteert een management systeem, dat is gecertificeerd tegen ISO 91 (kwaliteit) en ISO 141 (milieu) en dat alle aspecten van veiligheid, gezondheid en milieu omvat. Om een enkel belangrijk onderdeel te noemen: de bovengenoemde stoffen zijn per ruimte en installatie geregistreerd in een register op het interne ICT-netwerk van. Onder andere de bedrijfsbrandweer van de onderzoekslocatie heeft online toegang tot het volledige stoffen register. Voor meer informatie zie: VGM Jaarverslag. Tot slot: werkt ook met beperkte hoeveelheden radioactieve stoffen onder andere voor het uitvoeren van milieuonderzoek. Daarvoor beschikt over een vergunning op basis van de Kernenergiewet. Deze radioactieve stoffen vallen niet onder bovengenoemd Besluit. 6

8 Ontwikkelingen In 27 heeft zich een belangrijke ontwikkeling, die is gestart in 25, voortgezet: In 25 is een start gemaakt met de overdracht van het Bevoegd Gezag voor milieuvergunningen van de gemeente Zijpe naar de provincie Noord-Holland; dit is in goed overleg tussen de drie partijen afgesproken omdat de provincie beter is toegerust voor de ingewikkelde materie van een R&D instituut. In 26 is gebleken dat het opstellen van een ontvankelijke aanvraag voor een R&D-instituut dermate complex is, dat hiervoor veel meer tijd noodzakelijk was dan oorspronkelijk geraamd. De aanvraag is medio 27 ingediend, doch het opstellen van de ontwerp beschikking ( het concept van de vergunning ) door de provincie Noord-Holland heeft zodanig veel tijd gekost dat de ontwerp beschikking pas in 28 zal worden gepubliceerd en de vergunning daarna zal kunnen worden verleend. In 27 is een einde gekomen aan het radiologisch gebruik van de gebouwen 5 en 6: Eind 27 is het gebruik van alle radiologische laboratoria in de gebouwen 5 en 6, behorend tot de oudste delen van het terrein, gestopt. Het jaar 28 zal het laatste volledige gebruiksjaar van de chemische laboratoria in de gebouwen zijn: de verhuizing is gepland in het eerste kwartaal van 29. De gebouwen zullen vervolgens worden gesloopt. Op dit moment wordt hard gewerkt aan de inrichting van het oorspronkelijke laboratoriumgebouw 31 ter vervanging van de ruimte in de gebouwen 5 en 6. Eind 27 is reeds het nieuwe radiologische laboratoriumgebouw van opgeleverd. Gebouw 31 is tot op het betonkarkas gestript en het wordt naast de externe facelift inwendig volledig nieuw ingericht met chemische laboratoria. Foto oud gebouw 5 Foto vernieuwd gebouw 31 7

9 Verantwoording Het milieugedeelte van dit verslag is ingedeeld volgens de structuur van bijlage II van het Besluit Milieu verslaglegging van de Wet milieubeheer. Naast alle items genoemd in dit Besluit, is het aspect Dosis (radioactieve straling) aan het hek opgenomen. s nucleaire dochter, de Nuclear Research and consultancy Group ( 1 ) stelt haar eigen jaarverslag op. Echter op een aantal terreinen zijn en (nog) zodanig met elkaar verweven dat emissies niet te scheiden zijn (oorzaak: gemeenschappelijk gebruik van gebouwen en voorzieningen). Op de onderstaande gebieden zijn en vooralsnog niet te scheiden en wordt dus gerapporteerd over en : Klimaatverandering / CO -emissie; 2 Verspreiding naar de lucht (gedeeltelijk); Verspreiding naar het oppervlaktewater (de lozing op het riool Uitwaterende Sluizen); Verwijdering (gewone afvalstoffen); Verdroging (waterverbruik). Met betrekking tot het aspect Dosis aan het hek kan de bijdrage van de vier afzonderlijke bedrijven op het terrein in Petten niet worden gescheiden. Deze immissie ter plaatse van het hek van het bedrijfsterrein zal dus ook in de toekomst steeds worden gerapporteerd als de door de vier bedrijven gezamenlijk veroorzaakte immissie. De primaire doelgroep van dit verslag wordt gevormd door beroepsmatig in geïnteresseerden, in casu lokale en regionale politici en vertegenwoordigers van natuur - en milieuorganisaties en de functionarissen binnen de verschillende instanties die voor het VGM beleid van het Bevoegd Gezag vertegenwoordigen. De cijfers over het ziekteverzuim in Veiligheid & Gezondheid zijn aangeleverd door de afdeling P&O. In het hoofdstuk Milieu handelt over het Milieu en over externe veiligheid c.q. het BRZO. In hoofdstuk 5 zijn de cijfers met betrekking tot de nucleaire aspecten afkomstig uit het jaarverslag Complexvergunning KeW 27 van. De kwantitatieve gegevens over het energieverbruik en de CO 2 -emissie zijn geleverd door de unit Facilitaire Dienst. De cijfers over de luchtzijde emissie van biomassa zijn geleverd door de unit Biomassa, Kolen & Milieuonderzoek. Het verzamelen en verwerken van alle overige gegevens is gebeurd door de afdeling KVM. U wordt verzocht correspondentie over dit verslag te richten aan:, Afdeling KVM (Kwaliteit, Veiligheid & Milieu) ter attentie van dhr. A.J.M. Schrover, Postbus 1, 1755 ZG PETTEN. schrover@ecn.nl, tel. (224) In het najaar van 1998 zijn de nucleaire activiteiten van en die van KEMA ondergebracht in een nieuwe onderneming: de Nuclear Research and consultancy Group (). is thans een vennootschap onder fi rma van. richt zich op een veilige milieuverantwoorde toepassing van nucleaire technologie. In 21 is de bestaande inrichting gesplitst in de gewijzigde inrichting en de nieuw ontstane inrichting. 8

10 Veiligheid & Gezondheid Investeren in middelen Zoals reeds is opgemerkt is in 27 gestart met de voorbereiding van de vernieuwbouw van gebouw 31, dat gaat voorzien in de vervangende laboratorium ruimte voor de gebouwen 5 en 6. Nadat eerder de Jules Verne-hal van een offgas - leiding was voorzien, is in 27 ook het ET-gebouw (Energie Technologie) voorzien van een offgas - leiding. Een dergelijke leiding dient voor het afblazen van onder andere explosieve gassen zoals bijvoorbeeld waterstof, die weinig of niet milieubelastend zijn maar waarbij het verdunnen tot onder de onderste explosiegrens veilig dient te gebeuren. De afzuiging zelf is aangesloten op noodstroom om er zeker van te zijn dat deze altijd gewaarborgd is. De reden dat de leiding van het ET-gebouw zo hoog is, is gelegen in de grote hoogte van laboratoriumgebouw 31 dat direct naast het ET-gebouw ligt. Overigens krijgt ook het nieuw in te richten laboratoriumgebouw 31 een dergelijke offgas - leiding. Om de afhandeling van audit - rapporten, verbetervoorstellen, klachten en bijna ongeval-meldingen beter te beheersen en efficiënter te laten verlopen, zijn deze in 27 ondergebracht in een workflow in het SAP 2 -systeem. Deze overgang heeft geleid tot een overigens onvermijdelijke discontinuïteit in de registratie. Nadat de aanloopproblemen waren verholpen, levert het SAP-systeem nu het beoogde rendement op. Foto off-gas-systeem van gebouw 35 2 SAP: commercieel verkrijgbaar pakket voor onder andere fi nanciële gegevens. 9

11 Investeren in mensen Onderstaand een overzicht van alle VGM-instructies die in 27 door KVM zijn georganiseerd: Opleiding Alleen werken 9 Beeldschermwerk 53 Beeldschermwerk (Engels) 7 Besloten ruimten 9 CE-markering 26 Distributie gevaarlijke stoffen 7 VGWM - Basiscursus 24 Elektronische werkvergunningen 5 Gascilinders 2 Geluid en lawaai 5 Hijswerktuigen en -gereedschappen 14 Introductie gevaarlijke stoffen 45 ISO 1725 audits 24 Leidinggeven aan VGWM 48 Lucht, bodem en water (milieu) 1 NEN 314 VOP 8 Herhaling VOP (NEN 314) 17 NEN 314 VP 2 Opslag gevaarlijke stoffen 6 Persoonlijke Beschermings Middelen (PBM) 5 SHE-pilot 2 Toezichthouden 4 VCA - Basisveiligheid 13 VCA - Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden 6 Veiligheid en Milieu in de procesindustrie (SHE-pilot senior) 14 Werkbakken en hoogwerkers 2 Werken met gevaarlijke stoffen 2 Werken met kankerverwekkende stoffen 7 Werken met laser 4 Werken op hoogte 7 Workshop kritische leveranciers 4 Totaal 4 Enkele opmerkingen met betrekking tot het instructiepakket: er komt steeds meer behoefte aan Engelstalige opleidingen&instructies; in 27 is aan nagenoeg alle leidinggevenden van de instructie (1 dagdeel) Leidinggeven aan VGWM gegeven; door veertien zeer nauw bij BRZO - installaties betrokken medewerkers is de door de stichting PHOV gegeven opleiding Veiligheid en Milieu in de procesindustrie gevolgd (1 uur college per deelnemer); eind 27 is besloten het volledige programma van opleiding & instructie te herzien waarbij de te vernieuwen opzet meer gericht zal worden op het leren van direct praktisch toepasbare vaardigheden en verbetering van gedrag. Certificering tegen OHSAS 181 van start In september 27 is het project gestart met als doel in juni 28 te certificeren tegen de eisen van de norm Occupational Health & Safety Assessment Series 181. Het doel van de norm is uiteraard het verbeteren van de arbeidsomstandigheden, hetgeen de figuur met de verbeterspiraal uitbeeldt. Nagenoeg alle -ers zijn bij het project betrokken; het gaat immers om hun arbeidsomstandigheden. De Directiebeoordeling (zie de spiraal) is eind 27 voor het eerst gestart binnen de MT s van alle units; voorheen werd dit alleen op Directieniveau uitgevoerd. De review heeft een actielijst opgeleverd welke naast organisatorische verbeteringen en verbeteringen in het gedrag ook naar technische aspecten kijkt. Een voorbeeld: vallen & struikelen blijkt de belangrijkste oorzaak van lost time incidents te zijn. In 28 zal hiernaar onderzoek worden gedaan: zowel het gedrag als ook de technische kwaliteit van de vloer krijgt aandacht. 1

12 fi guur ve r be te r s pir aal Persoonsdoses door het werken met radio nucliden Dit jaar is en op de dosismeter van Arnhem overgestapt en wordt de dosismeter van Petten niet meer gebruikt. In gebouw 5 zijn enkel nog een aantal laboratoria in gebruik, waar onder de verantwoordelijkheid van de KeW vergunning van werkzaamheden met radionucliden worden uitgevoerd. zelf heeft hier geen radionucliden laboratoria meer in gebruik. De mensdosis (cumulatieve dosis van personen die een dosismeter dragen) die met behulp van de wettelijk verplichte dosismeter wordt gemeten is op een normaal niveau. In 28 gaat de mensdosis drastisch omlaag, daar dan geen medewerkers meer onder de KeW vergunning werken. (Bijna -) ongevalmeldingen Het aantal meldingen is in 27 gestegen tot ruim honderd: opnieuw een toename en de meldingen waren ook in 27 van goede kwaliteit. In bijlage F zijn alle (bijna-) ongevalmeldingen uit 27 opgenomen. Hier worden alleen de meldingen B27/47, B27/51, B27/12 en B27/121 genoemd: deze betreffen allen meldingen met betrekking tot de stroomvoorziening of ventilatie van de gebouwen 5 en 6. Deze gebouwen zijn zoals bekend in een slechte technische staat. Vanwege de genoemde meldingen is in het najaar voor alle bewoners van de gebouwen 5 en 6 de bijeenkomst herhaald, die eerder in 26 is gehouden. Tijdens de bijeenkomst is nogmaals het belang benadrukt van de dagelijkse controle van de afzuiging en het toepassen van de meldingsprocedure bij (vermoeden van) problemen met de ventilatie. Tevens is hier door de Directie openheid van zaken gegeven over de beëindiging van het gebruik van de gebouwen 5 en 6 per eind maart 29. (Verzuim -) ongevallen In 27 zijn in totaal tien ongevallen gebeurd waarvan twee met verzuim: B27/38: een medewerker van E&S heeft bij het pijpfitten het topje van zijn vinger gesneden door de scherpe rand die was ontstaan door het snijden van de pijp. Preventie van dit type ongeval is slechts mogelijk door bewust (zeer) veilig te werken en direct ontbramen van het zojuist gesneden oppervlak; B27/98: een onderzoekster van de unit HSF is bij het gehaast lopen in de gang van kantoorgebouw 35 ten val gekomen, waarbij zij een hersenschudding opliep en een snee boven haar oog, die gehecht moest worden. In 28 zal een RI&E worden uitgevoerd. De overige acht ongevallen zijn als volgt te rubriceren: getroffen door vijl bij draaiwerkzaamheden (B27/7): besproken met medewerkers om op dit gevaar (vijl is gegrepen door een spaan) te wijzen; beknellingen van vinger (B27/24 en B27/73): het ene ongeval (24) is te voorkomen door het dragen van handschoenen; de lift (73) is van een oud type met een sluiting die niet meer wordt toegepast (de lift wordt te zijner tijd vervangen); 11

13 uitslag door blootstelling aan lasrook (B27/24): de blootstelling aan lasrook dient in de toekomst te worden voorkomen door de combinatie afzuiging / PBM en (het ging om een korte klus op locatie); gesneden (B 27/74 en B27/92): er is een toolbox gehouden ter preventie van dit type ongevallen (o.a. dragen van handschoenen); splinter in hand (B27/81): dit onderwerp krijgt aandacht in de update van de RI&E welke is gepland voor 28; stukje schelp in oog (B 27/118): moeilijk te voorkomen ongeval op een kustlocatie. De over vijf jaar gemiddelde waarde van de LTIF index ligt nog ruim boven de streefwaarde van 1,2 (zie de hier onderstaande tabel). In 27 zijn twee verzuimongevallen gebeurd, waar het streven er op is gericht maximaal één verzuimongeval per jaar te hebben en zo mogelijk geen enkel verzuimongeval. Jaar FTE + stagiaires Aantal arbeidsongevallen Aantal verzuimongevallen Index LTIF* , , , 5 2 2, , , , , , , , , ,2 1 2 Gemiddeld (5 jaar - periode 23-27) 1,94 Streefwaarden - voor het gemiddeld (periode 23-27): max. 1,2 - maximaal 1 LTI per jaar Tabel 1: Verzuimongevallen van, exclusief ongevallen van aannemers *Index LTIF = het aantal verzuimongevallen 1../gewerkte uren (het aantal gewerkte uren = aantal FTE 1.6) De figuur met de LTIF-index - wereldwijd dé maat voor veiligheid - geeft aan dat zich op een plateau bevindt: een uit de wetenschappelijke literatuur bekend fenomeen. Slechts langdurig volgehouden inspanning om techniek, gedrag en organisatie te verbeteren zal op termijn kunnen leiden tot een verdere daling van het verzuimongevallencijfer. Een positieve ontwikkeling is zichtbaar in het aantal bijna ongeval-meldingen: dit aantal neemt ieder jaar gestaag toe. Om de stroom te kunnen verwerken is in 27 overgeschakeld op verwerking binnen het geautomatiseerde systeem SAP, hetgeen ook de juiste en tijdige afhandeling van acties ten goede komt. : LTIF, LTIF 5-jaar-gemiddeld LTIF LTIF LTIF 5-jaar gemiddeld Streefwaarde LTIF 5-jaar gemiddeld Grafi ek VO-index 12

14 Ziekteverzuim Het verzuim van ligt op een gelijk niveau als vergelijkbare instituten. Het valt op dat in 27 het verzuim excl. gravida is gedaald tot 3 %. 2 Ziekteverzuim Aantallen 1 3 Percentages jan feb mrt apr mei jun jul aug sept okt nov dec jan feb mrt apr mei jun jul aug sept okt nov dec jan feb mrt apr mei jun jul aug sept okt nov dec % gemiddeld excl. Gravida % voortschrijdend incl. gravida % voortschrijdend excl. gravida gem. verzuim duur Resultaten inspectie opslag gevaarlijke stoffen Begin 27 was de uitspraak in Hoger Beroep inzake de inspectie door de milieupolitie in 23: de onvoorwaardelijke straf is verminderd terwijl de periode van de voorwaardelijke straf loopt tot maart 29. In 27 heeft het zeer strenge inspectieregime voortgezet, waarbij de vele duizenden plekken met chemicaliën op 33 punten worden gecontroleerd. De grafiek geeft de resultaten van 26 en 27. Bij de inspectie wordt ernaar gestreefd onder de - norm te blijven ( - norm =,5 dat wil zeggen 1 afwijking per 2 medewerkers per inspectie). De grafiek laat zien dat gemiddeld ongeveer voldoet aan deze zeer strenge norm en dat de maximale score ligt op het niveau,1. De resultaten van de inspecties in 26 / 27 vindt u in de onderstaande grafiek.,12 Inspectie gevaarlijke stoffen 26/27 kengetal aantal afw.: fte unit,1,8,6,4,2 Inspectie 26/2 Inspectie 26/4 Inspectie 27/2 Inspectie 27/4 -Norm, HSF WIND ZON EGON EEI FD E&S BKM 13

15 P&O-projecten van start in 27 In 27 zijn drie belangrijke, samenhangende P&O-projecten van start gegaan te weten: de opzet van een nieuw generiek functiegebouw; competentie management; een vernieuwde methode voor het houden van plannings-, functionerings- en beoordelingsgesprekken. Met elkaar vormen deze projecten de basis voor de verdere ontwikkeling op P&O - gebied in de komende jaren. Verkeersbeleid en -plan In 27 is gewerkt aan het draagvlak voor het verkeersbeleid: eind 27 waren twee van de drie bedrijven (Covidien en ) akkoord met het beleid. In 27 is ook de technische voorbereiding voor het verkeersbeleid uitgevoerd en is gestart met het aanleggen van de voorzieningen (voetpaden, zebra s, verkeersborden, belijning etc.). Naar verwachting zal het verkeersbeleid, gedragen door de drie duinbedrijven op het zuidelijke deel van het terrein, in 28 kunnen worden ingevoerd. Foto: vernieuwing weg over de bult met nieuw aangelegd voetpad. 14

16 Milieujaarverslag Energie De lange termijn doelstelling van en is 4% CO 2 reductie in 22 ten opzichte van In onderstaand kader wordt de opbouw van de grafiek verklaard. Het energieverbruik van en uitgedrukt in ton CO 2 per fte, in rood aangegeven is hieronder weergegeven. hanteert als doelstelling de 3e Energienota: een besparing in 22 ten opzichte van 1995 van de CO -uitworp met minimaal 33,3% (in de grafiek is dit de 2 onderste van links naar rechts schuin naar beneden lopende lijn van de groene band - de jaarlijks rode staaf dient dus in 22 onder deze onderste lijn te liggen); een aandeel duurzaam (het groene deel van de jaarlijkse staaf) in 22 van minimaal 1% van het dan resterende energieverbruik (het te bereiken minimum van 1% in 22 wordt weergegeven door de van links naar rechts schuin naar beneden lopende groene band). Om de lange termijn doelstelling te realiseren zijn ook in 27 weer diverse activiteiten ondernomen zoals bijvoorbeeld het installeren van zuinige lichtarmaturen. Zoals uit de grafiek blijkt is er tot op heden echter geen sprake van een substantiële vermindering van het energieverbruik of toename van de duurzaam opgewekte hoeveelheid energie. Diverse plannen zijn of worden ontwikkeld: het nieuw in te richten gebouw 31 krijgt de mogelijkheid van, gereduceerde, ventilatie gedurende de nacht (de gebruikers van de laboratoria beslissen per dag of dit veilig is); er zijn plannen voor verschillende windturbines, die passen binnen de voorwaarden van het bestemmingsplan en de Wm - vergunning. Om het realiseren van de lange termijn doelstelling te borgen zal er in 28 een plan worden opgesteld waarvan de voortgang zal worden gemonitord. De genoemde en andere plannen (bijvoorbeeld de sloop van de energievretende gebouwen 5 en 6) zullen in dit plan worden samengebracht opdat er overzicht is en sturen mogelijk wordt. De stijging van de CO 2 uitstoot is onder andere te wijten aan het extra energieverbruik in verband met de nieuwbouw van -gebouw 4 en de ingebruikname van dit gebouw (vanaf oktober 27) terwijl het ventilatiesysteem in de gebouwen 5 en 6 door moet draaien, ook voor de verlaten laboratoria. Daarnaast heeft extra labo ratoria in gebouw 31 in gebruik genomen. 12 CO 2 uitstoot per FTE DOELSTELLING 22: 4% vermindering CO 2 t.o.v CO 2 uitstoot [ton/fte per jaar] Vermeden CO 2 door duurzaam CO 2 uitstoot

17 Verspreiding naar de lucht Hieronder komen de diverse aspecten van de luchtzijdige emissies aan bod. Vluchtige organische stoffen (VOS) Het gros van de organische stoffen bij valt in de klasse O2 en O3. Voor deze stoffen geldt in de NeR een grensmassastroomwaarde van,5 kg/uur. Aan totaal VOS (zoals ethanol, methanol, aceton etc.) wordt ± 15 L / jaar besteld. Dat betekent dat, op basis van deze grensmassastroomwaarde en 2 uur/jaar laboratoriumwerkzaamheden, 1 kg van de 15 kg van de bestelde VOS via de lucht geëmitteerd zouden mogen worden. Daar echter een groot deel verbruikt en een groot deel als chemisch afval wordt afgevoerd is het aannemelijk te veronderstellen dat de werkelijke VOS emissies bij een fractie van de toegestane (1 kg/jaar) VOS emissies zijn en er dus geen extra maatregelen noodzakelijk zijn. Emissies Biomassa In 27, alsook in 26, is in de Biomassa-installaties in het geheel geen, zogenoemde, gele brandstof gebruikt. Absoluut zijn ook weinig grote experimenten uitgevoerd. Dit heeft mede te maken met tijdsinspanning in verband met aanpassingen, veranderingen en afbraak van bestaande installaties De ten behoeve van nieuwe experimenten ontstane emissie kan per jaar veranderen afhankelijk van de installatie die aanwezig is en daarmee kan het totaal geïnstalleerde aantal kg brandstofinput wijzigen. De maximaal vergunde input is 1 kg. Brandstof (kg) wit Maximaal vergunde emissie op basis van 176,5 kg/uur daadwerkelijk geïnstalleerde capaciteit in kg/jaar Brandstof (kg) geel Berekende emissie (met behulp van kengetallen) in kg / jaar Componenten Emissie Wit 27 Emissie Geel 27 Emissie totaal NO x - stikstofoxiden 1,1, ,8 44,5 1,1 353 SO 2 - zwaveldioxide,3, ,9 6,2,3 353 Stof,7, ,9,9,7 88 Cd + Tl Cadmium + Telluur -,,,,,,,35 Hg - Kwik -,,,,,,,35 Som zware metalen -,,21,85,34,8, 37 HCl - zoutzuur -, ,3, 53 HF - waterstoffluoride -, 1,1, 8,8 VOS - Vluchtige Organische Stoffen -, ,9, 265 CO - koolmonoxide -, ,1, 88 De Wm - vergunning van kent geen waarde voor de som zware metalen (de afzonderlijke metalen zijn genormeerd) 16

18 Emissie Brandstofceltechnologie Deze emissies zijn evenals voorgaande jaren milieuhygiënisch niet substantieel gebleken. Emissie Zonneceltechnologie Hier vinden vooral HF emissies plaats als gevolg van zonnecellenonderzoek. Door uitbreiding van dit onderzoek en de daarmee samengaande potentiële overschrijding van de NeR is een gaswasser besteld om de emissie aan HF te beperken. Deze gaswasser zal in 28 in gebruik worden genomen. Verzuring Reductie is gepland door de naderende sloop van gebouw 5 en 6, die niet energiezuinig zijn. Daar staat tegenover dat gebouw 31 in 29 in gebruik genomen wordt en gebouw 4 al in gebruik is. Voor de herinrichting (technisch en laboratorium) van gebouw 31 zijn diverse energiereducerende maatregelen voorzien. Zie hiervoor hoofdstuk Energie. Installatie Concentratie NO x (g per GJ) Verbruik GJ Emissie ton NO x Ketels 1 1) 1 1) 1 1) 1 1) ,14 4,6 4,61 4,2 Gasmotor ) 1,41 1,41 3) ,1 2,5,5.9 Biomassa installatie,5,1,45,1 Totaal 4,29 6,57 4,66 4,21 1) O.b.v. nauwkeurige eenmalige metingen tijdens vol- en deellast aan de HR- en VR- ketel uitgevoerd in 24; 2) Voor 24 is het kengetal gekozen op basis van de indicatieve meting d.d Voor 25 is dit getal geschat op basis van de meting in december 25 waaruit bleek dat de katalysator en vermoedelijk ook de lambadasonde niet functioneerde. 3) Op basis van de laatste meting in 25. Emissies van radionucliden uit Chemie Materiaalkunde De lozing via de schoorsteen van Chemie-Materiaalkunde (gebouwen van en met merendeels laboratoria) is in 27, evenals in 26 gestabiliseerd op, Reinh (vergund is 5 Reinh). Wat ging er mis in 27? Geen problemen aangaande emissies naar de lucht, behalve een geconstateerd verlies van een koelmiddel (R47C) uit een koelmachine tijdens een inspectie. Dit is ook aan het bevoegd gezag gemeld. Verspreiding naar het oppervlaktewater Emissie riool Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier loost haar sanitair-, lab-, en bedrijfsafvalwater op het openbare riool. In bijlage G zijn voor de diverse gebouwen de diverse afvalwatercomponenten in grafiekvorm opgenomen. Lozing van naar Evenals voorgaande jaren heeft in 27 een kleine stroom potentieel licht radioactief afvalwater naar geloosd. Dit water wordt behandeld in een tweetraps waterreiniging, waarna het gereinigde water op de Noordzee wordt geloosd. Deze lozing is per 31 december 27 gestopt als gevolg van de verhuizing van de radiologische laboratoria naar een nieuw radiologisch gebouw. 17

19 Wat ging er mis in 27? controleert op vele lozingspunten (8 punten) haar lozingsvergunning, bijvoorbeeld op de som zware metalen, het gehalte vluchtige organische stoffen, kwik en onopgeloste bestanddelen. Een enkele keer werd een afwijking geconstateerd. Hieronder treft u de afwijkingen welke in 27 werden geconstateerd: In gebouw 35 was het gehalte aan Borium 1,7 mg/l terwijl de norm 5 mg/l is. Dit was vreemd daar de laatste 5 jaar dit element niet in dat gebouw is gebruikt. In oktober is daarom het gehele rioolsysteem in het gebouw gereinigd. Het Borium - gehalte is daardoor in het rioolwater gezakt tot de normale waarde van ±,1 mg/l. In gebouw 31 is een verhoging ( 87 mg/l tegen de norm van 5 mg/l) van het gehalte aan onopgeloste bestanddelen gevonden. Dit ondanks het feit dat er ook op de laboratoria slibafscheiders staan. Om deze reden is aan extern bedrijf gevraagd aan te geven wat er mis is met onze combinatie van marmerslagput en slibafscheider in het rioolsysteem. De resultaten hiervan worden in de loop van 28 verwacht. In gebouw 15 (hoort bij de -inrichting) zitten op een verdieping medewerkers. Er kan geen onderscheid gemaakt worden tussen de en afvalwaterstroom. Bij dit gebouw was tijdens de halfjaarlijkse meting in juni de som van 5 zware metalen 6,4 mg/l (norm = 5 mg/l) voornamelijk tengevolge van Cu (4,6 mg/l) en Zn (1,1 mg/l). Het bleek niet mogelijk een oorzaak te vinden. Het gehalte aan vetten was te hoog (54 mg/l tegen een norm van 3 mg/l). Hier ligt de oorzaak in het feit dat vergeten is om nadat de put door een extern bedrijf is geleegd deze eerst met water te vullen voordat de put weer in bedrijf wordt genomen. Dit punt slaat niet op de WvO-vergunning, maar op de Wm-vergunning. Verwijdering - Afvalstoffen en hergebruik Het afval wordt bij en gescheiden in chemisch afval, batterijen, papier, karton, ijzer, hout, computer apparatuur en overig grijs afval. Gevaarlijk (chemisch) afval In 27 is wederom een grote variëteit aan chemische afvalstoffen afgevoerd. De hoeveelheid afval is nu echter bijna de helft van die van het vorige jaar. Deze wisseling in af te voeren hoeveelheden gevaarlijk afval spiegelt ook de sterke wisseling in werkzaamheden bij. De wisseling in hoeveelheid afval heeft onder andere te maken met het feit dat er bij geen continue processen lopen. De hoeveelheid afval is sterk afhankelijk van het type onderzoek bij een unit. Zie bijvoorbeeld ook onder het kopje Emissies Biomassa, waar de jaarlijkse verschillen ook tot uiting komen. Daarnaast zijn er bij ondergrondse tanks voor opslag van beitsafvalwater en voor opslag boor- en snijolie afval. Indien deze tanks geleegd worden dan gaat het snel om 2-4 m 3 aan afvalwater. Op verzoek zijn gedetailleerde overzichten beschikbaar. Jaar Afval in tonnen chemisch afval (ton=1 kg)

20 Radioactief afval In 27 heeft vanuit radiologische laboratoria een beperkte hoeveelheid labafval overgedragen aan. Een groot deel hiervan is te wijten aan een opruimactie als gevolg van de verhuizing van deze laboratoria. Meer specifieke gegevens staan in het KeW jaarverslag welke naar de Kernfysischedienst is gestuurd. Deze stroom is eind 27 gestopt in verband met de verhuizing van radiologische labs van naar de nieuwbouw van. Na 27 zal nog afval in het kader van de sanering van de radiologische laboratoria worden afgevoerd en voor een zeer beperkt deel radioactief afval van type D radiologische laboratoria bij. Verdroging Grondwater Vanwege gebouwen en leidingen wordt, indien de grondwaterstand hiertoe aanleiding geeft, grondwater opgepompt en weer in de vijver op het terrein geloosd. Hierdoor is er geen sprake van netto onttrekking. In 27 bedroeg dit in totaal 7 m 3 tegen 685 m 3 in 26 en 13 m 3 in 25. Op basis hiervan kan geconcludeerd worden dat de grondwaterstand in combinatie met de overvloedige regenval in 27 geen grote schommelingen heeft gegeven. Leidingwater Onderstaande grafiek geeft het leidingwaterverbruik van en laboratoria, maar is exclusief het waterverbruik door de HFR. Leidingwater m m Jaar Bodembescherming en bodemsanering In 27 zijn twee eindfaseonderzoeken gerapporteerd aan de Milieudienst Kop van Noord-Holland. Het betreft een eindfaseonderzoek van de zogenaamde lysimeter-opstelling en van de linerveld-opstelling. Beide rapporten gaven volgens de Milieudienst geen aanleiding tot een aanvullend onderzoek dan wel andere maatregelen. Er is één nulonderzoek (noodstroomaggregaat gebouw 36) gerapporteerd naar aanleiding van een in 28 te verplaatsen noodaggregaat. Het eindfaseonderzoek van het noodaggregaat volgt in 28. Verstoring door geluid In 27 zijn geen klachten over geluid van buiten of van binnen het bedrijfsterrein ontvangen. Verstoring door geur In 27 zijn van binnen en van buiten het bedrijfsterrein geen klachten over geur ontvangen. Er zijn wel opmerkingen gemaakt over de sterke uitwerpselengeur veroorzaakt door de broedende meeuwen op het dak van gebouw 29. Mogelijke klachten zijn meestal afkomstig van Biomassa-onderzoek. Het type brandstof dat in 27 gebruikt is geeft hiertoe echter al geen aanleiding. 19