Goed op de hoogte zijn, om u beter te kunnen verzorgen

Transcriptie

1 Goed op de hoogte zijn, om u beter te kunnen verzorgen Wilt u zelf uw bloeddruk meten? Begrijpen wat verhoogde bloeddruk precies inhoudt? Uw zelfbloeddrukmeter oordeelkundig kunnen grebuiken? Deze brochure werd opgesteld door specialisten in verhoogde bloeddruk en wil u hierbij helpen. U krijgt duidelijke en nuttige informatie om, samen met uw arts, beter over uw gezondheid te waken. Verhoogde bloeddruk, of hypertensie in het vakjargon, komt veel voor. In België schat het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid dat ongeveer 2 miljoen mensen (20 % van de bevolking) een te hoge bloeddruk hebben( 140/90 mmhg gemeten in de dokterspraktijk). Onder wie misschien ook u. Een zelfbloeddrukmeter kan u helpen uw toestand beter te begrijpen. Door zelf uw bloeddruk te meten, weet u of die al dan niet normaal is. Indien u geneesmiddelen gebruikt, kunt u hun effect op uw bloeddruk in het oog houden. 1

2 Verhoogde bloeddruk, een risico dat u moet kennen Verhoogde bloeddruk, of hypertensie, is een abnormale stijging van de bloeddruk (spanning van het bloed in de slag - aders). Er bestaan verschillende graden van verhoogde bloeddruk naarge lang de stijging van de waarden. Lichte tot matige hypertensie komt het meest voor. Ze kan jarenlang evolueren, zonder enig teken van vermoeidheid, zichtbare stoornis of ziekte. Afhankelijk van uw bloeddrukwaarden, die verschillende keren in goede omstandigheden worden gemeten, zal uw arts u meedelen of u al dan niet een verhoogde bloeddruk hebt. Aangezien de bloeddruk met de leeftijd verhoogt, komt verhoogde bloeddruk vaker voor boven 65 jaar. Een aanhoudend en langdurig verhoogde bloeddruk werkt hart- en vaatziekten in de hand. De slagaders worden hard, het hart en de nieren worden moe, de hersenen kunnen beschadigd zijn. Verhoogde bloeddruk werkt verschillende ziekten in de hand, met name hartinfarct, beroerte (CVA of cerebrovasculair accident), hartfalen (het minder functioneren van uw hart), nierinsufficiëntie (tekortschieten van de nierfunctie). Door uw verhoogde bloeddruk te behandelen, kunt u voorkomen dat deze ziekten verschijnen. Verhoogde bloeddruk wordt opgespoord door de bloeddruk te meten. Door uw bloeddruk te controleren, weet u of de behandeling al dan niet doeltreffend is. Het waren over de bloeddruk is nog belangrijker indien daarnaast andere omstandigheden uw hart en bloedvaten kunnen aantasten: 2

3 Hersenen Risico van beroerte (CVA) Hart Risico van hartinfarct en hartfalen Nieren Risico van nier - insufficiëntie Onderste ledematen Risico van arteritis (ontsteking van slagaderwand), met name in associatie met roken suikerziekte of diabetes, nierziekte, roken, overmatig alcoholverbruik. Ook bij zwangere vrouwen moet de bloeddruk tijdens de volledige zwangerschapsduur nauwlettend gevolgd worden. Uw bloeddruk in het oog houden staat gelijk met preventie. 3

4 Wat is bloeddruk? Het bloed stroomt onder een bepaalde druk in de slagaders. De bloeddruk is de spanning die tijdens de doorstroming van het bloed op de wand van de slagaders wordt uitgeoefend. Hij wordt volgens twee waarden gemeten: systolische bloeddruk en diastolische bloeddruk. Wanneer het hart samentrekt, zich ledigt en het bloed in de slagaders perst, wordt er hoge, maximale druk op de slagaderwand uitgeoefend. Deze samentrekking van het hart heet systole. We hebben het over systolische bloeddruk (SBD). Samentrekking Ontspanning Na de samentrekking van het hart, tijdens de systole, ontspant het hart zich. Het vult zich en drijft geen bloed meer in de bloedsomloop. Tijdens deze ontspanningsfase, de diastole, is de bloeddruk minder hoog. Deze laagste druk heet diastolische bloeddruk (DBD). 4

5 Zelfbloeddrukmeters meten de systolische en de diastolische bloeddruk. Op de toestellen staat SYS en DIA vermeld. Deze letters zijn afkortingen: SYS voor systolische bloeddruk en DIA voor diastolische bloeddruk. SYS (systolische bloeddruk) DIA (diastolische bloeddruk) PULSE (polsslag) De bloeddruk wordt uitgedrukt in millimeter kwik (mmhg). In de omgangstaal gebruiken we ook een andere eenheid, centimeter kwik (cmhg). Voorbeeld: indien uw arts een bloeddruk van mmhg meet, zal hij zeggen: U hebt 14-8 (cmhg). 5

6 De bloeddruk varieert Normaal varieert de bloeddruk bij iedereen. Hij stijgt tijdelijk bij een inspanning of bij lichamelijke activiteit. Hij daalt wanneer u rust of slaapt. De bloeddruk kan ook stijgen als gevolg van emotie. De bloeddruk is vaak hoger in de voormiddag dan in het midden van de namiddag. Alcohol kan de bloeddruk verhogen. Een tijdelijke stijging van de bloeddruk wijst niet noodzakelijk op verhoogde bloeddruk. We spreken slechts van verhoogde bloeddruk bij een aanhoudende verhoging. Hoe weten of u al dan niet een verhoogde bloeddruk hebt? Aangezien de bloeddruk verandert, moet u rekening houden met verschillende metingen om de waarde correct te beoordelen. Om het bestaan van een verhoogde bloeddruk te beves tigen, moeten de metingen op verschillende dagen herhaald worden. De diagnose van verhoogde bloeddruk wordt gesteld door de arts die op grond van een reeks metingen (en nooit één enkele meting) oordeelt. Hiervoor bestaan drie meetmethoden: 6

7 De meting in de dokterspraktijk is het meest gebruikelijk. De ambulante meting van de bloeddruk door registratie over 12 of 24 uur (Holter-registratie). De zelfmeting van de bloeddruk thuis. In elk geval beslist de arts of u al dan niet een verhoogde bloeddruk hebt. 7

8 Wanneer hebt u een verhoogde bloeddruk? De normale bloeddruk is lager dan mmhg of 14-9 cmhg bij meting in de dokterspraktijk en lager dan mmhg bij meting thuis met een zelfmeettoestel. Boven deze waarden is er sprake van verhoogde bloeddruk of hypertensie. Beide waarden (SBD en DBD) zijn belangrijk. De verhoogde bloeddruk kan het gevolg zijn van een stijging van louter de systolische bloeddruk (systolische hypertensie), louter de diasto lische bloeddruk (diastolische hypertensie) of van beide (systolisch-diastolische hypertensie). Het risico van hart- en vaatverwikkelingen, zoals infarct of beroerte, is in de drie gevallen hetzelfde. Er bestaan drie varianten van verhoogde bloeddruk (systolische hypertensie, diastolische hypertensie, systolisch-diastolische hypertensie): het risico van verwikkeling is in de drie gevallen hetzelfde. 8

9 In de dokterspraktijk De drie graden van verhoogde bloeddruk volgens de Wereld gezondheidsorganisatie (WGO) meting in de dokterspraktijk. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft de in de dokterspraktijk gemeten bloeddrukwaarden volgens drie graden ingedeeld (*). Hoe hoger de bloeddruk, hoe groter het risico van een hart- en vaataccident. Deze waarden stemmen over - een met metingen in de dokterspraktijk. Het gaat niet om de waarden bij zelfmeting. Lichte Matige Ernstige hypertensie hypertensie hypertensie SBD SBD SBD 180 of of of DBD DBD DBD 110 Zelfmeting thuis Bij zelfmeting thuis is de bloeddruk normaal bij een systolische bloeddruk lager dan 135 en een diastolische bloeddruk lager dan 85 (**). Er is sprake van verhoogde bloeddruk bij een systolische bloeddruk hoger dan 135 en een diastolische bloeddruk hoger dan 85. In bijzondere gevallen, zoals het bestaan van diabetes of nier - insufficiëntie, moet u zich tot uw arts richten. (*) WHO, World Health Organisation International Society of Hypertension Guidelines for the management of hypertension. Journal of hypertension 1999; 17: (**) Asmar R. Zanchetti A. Guidelines for the use of self-blood pressure monitoring: a summary report of the first international consensus conference. J Hypertens 2000; 18 (5): (tekst van de internationale consensusconferentie over zelfmeting). 9

10 Zelf uw bloeddruk meten: een nuttig gebaar Zelf uw bloeddruk meten is in twee opzichten nuttig: enerzijds om de diagnose van verhoogde bloeddruk te helpen stellen en anderzijds om het effect van de behandeling precies te beoordelen. Nuttig om de diagnose van verhoogde bloeddruk te stellen 1. Aangezien de bloeddruk sterk schommelt, kunnen de bloeddrukwaarden gemeten in de dokterspraktijk verschillend zijn, niet alleen van consult tot consult, maar ook van de ene minuut tot de andere. Een groot aantal zelfmetingen van de bloeddruk maakt een betere bepaling van de gemiddelde bloeddrukwaarde mogelijk (basale bloeddruk). 2. Diagnose van wittejashypertensie of wittejaseffect Bij metingen tijdens het consult bij de arts hebben sommige mensen een hogere bloeddruk in aanwezigheid van de arts terwijl de thuis gemeten bloeddruk normaal kan zijn. We noemen dit wittejashypertensie. Dit verschijnsel is niet uitzonderlijk: het zou naar schatting bij 20 tot 30% van de mensen voorkomen. Door de zelfmeting thuis kan de arts dit wittejaseffect herkennen. Indien u zich zenuwachtig of angstig voelt, moet u dit aan uw arts vertellen. 10

11 Nuttig om de doeltreffendheid van de behandeling te beoordelen Elke patiënt met een verhoogde bloeddruk is enig en de arts schrijft aan ieder de voor zijn geval meest geschikte behandeling voor. Het doel van deze persoonlijke, individuele behandeling bestaat erin een doeltreffende behandeling te vinden (de bloeddruk zoveel mogelijk verlagen) met zo weinig mogelijk geneesmiddelen en zonder ongewenste bijwerkingen (met goed verdragen geneesmiddelen). Voor de keuze en de aanpassing van de behandeling is het noodzakelijk de bloeddruk over verschillende periodes van enkele dagen te meten teneinde achtereenvolgens de doeltreffendheid van één of verschillende behandelingen bij dezelfde persoon te meten. Zelf uw bloeddruk meten is een goede methode voor deze individuele behandeling. Bovendien maakt ze het mogelijk, door de bloeddrukwaarden van 's morgens en 's avonds te beschouwen, om de doeltreffendheid van de geneesmiddelen over 24 uur te meten en, zo nodig, de geneesmiddelen te spreiden. Deze aanpassingen aan de behandeling gebeuren steeds door de arts. 11

12 Aanbevelingen om uw bloeddruk goed te meten Zelf uw bloeddruk meten is eenvoudig, maar moet op de juiste manier gebeuren. Lees eerst aandachtig de gebruiksaanwijzing van uw toestel. Vraag zo nodig aan een familielid, vriend, verpleegkundige, uw arts of apotheker om u te tonen hoe het toestel werkt. Vervolgens. 1. Rust ongeveer vijf minuten. 2. Plaats het toestel op een tafel. 3. Ga gemakkelijk zitten. Ontbloot uw arm. 4. Leg uw arm op de tafel. Uw arm bevindt zich ter hoogte van het hart (meer bepaald ter hoogte van uw borst). Hij moet gebogen zijn, zoals op de afbeelding. 5. Indien u een bovenarmbloeddrukmeter hebt, brengt u de manchet rond de bovenarm aan. Plaats hem op de juiste hoogte in de aangeduide richting (zie tekening voor het aanbrengen van de manchet). Opgelet, een verkeerd aangebrachte manchet kan onjuiste waarden geven. 12

13 Indien u een polsbloeddrukmeter hebt, moet u die goed ter hoogte van het hart houden (zie tekening voor de plaats van de pols). 6. Start de meting zodra u goed geïnstalleerd bent. Tijdens het opblazen en aflaten mag u niet bewegen en moet u ontspannen blijven (geen vuist maken). Een arm- of polsbeweging tijdens de meting kan de goede werking van de bloeddrukmeter verstoren. 7. Herhaal de meting twee- tot driemaal na elkaar. Het is immers beter over een reeks opeenvolgende metingen te beschikken. Elke meting gebeurt met één minuut tussentijd. 8. Noteer zorgvuldig alle gemeten waarden om ze aan uw arts mee te delen. Om vertrouwd te geraken met uw toestel, mag u zeker niet aarzelen om verschillende tests uit te voeren zonder rekening te houden met de eerste resultaten. Als uw hart onregelmatig slaat, zijn elektronische zelfmeettoestellen niet aangepast. Ook bij een te brede of te gespierde arm moet uw arts de betrouwbaarheid van de waarden controleren. 13

14 Een bovenarmof polsbloeddrukmeter? Deskundigen raden veeleer een bloeddrukmeter voor de bovenarm aan. Polsbloeddrukmeters moeten immers precies op de juiste plaats gehouden worden. Indien de pols zich niet juist ter hoogte van het hart bevindt, zullen de waarden verkeerd zijn. 14

15 Wanneer uw bloeddruk meten? 's Morgens vóór het ontbijt (voordat u uw geneesmiddelen inneemt). 's Avonds vóór het slapengaan. Herhaal de meting 's morgens en 's avonds twee- tot driemaal met één minuut tussentijd. Het is zinloos uw bloeddruk op andere momenten van de dag te meten. Deze aanvul - lende metingen zouden de beoordeling door de arts enkel bemoeilijken. De metingen worden minstens gedurende drie achtereenvolgende dagen uitgevoerd. In sommige gevallen langer. Uw arts is de meest aangewezen persoon om de frequentie van de controles te bepalen, naargelang uw persoonlijke situatie. Wanneer uw bloeddruk en uw behandeling goed gestabiliseerd zijn, kan een controle om de drie tot zes maanden volstaan. De controleperiode moet telkens minstens drie opeenvolgende dagen duren. 15

16 Uw resultaten begrijpen en correct aan uw arts meedelen U meet uw bloeddruk, maar uw arts legt uw behandeling vast. Het is dus noodzakelijk om hem de resultaten van al uw metingen exact en precies mee te delen. Indien u gedurende drie dagen elke morgen en elke avond drie metingen uitvoert, beschikt u over achttien metingen. Uw arts zal al deze waarden in detail bestuderen. Opgelet, sluit bepaalde metingen niet uit onder het voorwendsel dat ze u te hoog of verkeerd lijken. Uw arts zal dit beoordelen. Bij uw arts wordt de met een klassieke bloeddrukmeter gemeten bloeddruk als normaal beschouwd wanneer het gemiddelde lager is dan mmhg. Thuis met een elektronische bloeddrukmeter is de bloeddruk iets lager: het gemiddelde van uw metingen moet lager zijn dan mmhg om als normaal beschouwd te worden. Deze normen werden door deskundigen opgesteld. Aan het eind van deze brochure vindt u hierover meer uitleg. Opgelet, indien u aan diabetes of nierinsufficiëntie lijdt, kunnen de bloeddrukstreefwaarden lager zijn. Vraag aan uw arts of dit ook voor u het geval is. 16

17 DUPOND Yves 10 janvier 1935 Om uw meetresultaten op te tekenen, kunt u speciaal hiervoor ontworpen voorgedrukte formulieren gebruiken, zoals de bloeddrukpas die u in elk model van Tensoval vindt. Toestellen met een geheugenfunctie of die het gemiddelde van de waarden kunnen berekenen zijn interessant. 17

18 Enkele gevallen waarin zelfmeting niet geschikt is Bij een gestoord hartritme (onregelmatige hartslagen als gevolg van ziekte, hartritmestoornis of aritmie) moet u uw arts vragen of u een zelfbloeddrukmeter kunt gebruiken. Bij problemen van zeer harde of rigide slagaders (bij aderverkalking of arteriosclerose) zijn polsbloeddrukmeters soms niet betrouwbaar. Bij een grote armomvang (meer dan 32 cm) moet u raad aan uw arts vragen. Voor een goede levenshygiëne Als u een verhoogde bloeddruk hebt, moet u bijzonder over uw gezondheid waken om het risico van hart- of slagaderziekte te beperken. Naast uw bloeddruk moet u letten op: 18

19 Uw gewicht Vermijd overgewicht. Zwaarlijvigheid werkt verhoogde bloeddruk in de hand. Uw voeding Gebruik niet te veel zout. Drink niet meer dan twee glazen alcohol per dag. Probeer dierlijke vetten te vermijden (boter, vleeswaren, vlees met saus, bijvoorbeeld). Uw cholesterolspiegel Te veel cholesterol "verstopt" de slagaders door aderverkalking (atherosclerose) te veroorzaken (neerslag van vet op de slagaderwand). Een dieet is dan noodzakelijk en soms zelfs geneesmiddelen. Roken U moet absoluut stoppen met roken aangezien tabak de slagaders in ernstige mate verstopt. Lichaamsbeweging Het is aanbevolen regelmatig te bewegen, te wandelen en aan sport te doen. Aan personen met een verhoogde bloeddruk wordt aanbevolen om minstens driemaal per week telkens ten minste twintig minuten een fysieke activiteit te verrichten. 19

20 Deze brochure werd opgesteld door specialisten in verhoogde bloeddruk, op grond van volgende teksten en referenties : Asmar R, Zanchetti A. Guidelines for the use of self-blood pressure monitoring: a summary report of the First International Consensus Conference. J Hypertens 2000; 18 (5): (Texte de la Conférence internationale de consensus sur l automesure. Une traduction française de ce texte est disponible sur le site Internet Bobrie G, Denolle Th, Postel-Vinay N. Automesure tensionnelle: guide pratique. Éditions Imothep/Maloine, Paris ISBN WHO, World Health Organisation International Society of Hyper tension Guidelines for the management of hypertension. J Hypertens 1999; 17: Postel-Vinay N, Bobrie G. Surveiller et soigner l hypertension. Éditions Odile Jacob médecine, Paris ISBN Haute autorité de santé (HAS). Prise en charge des patients adultes atteints d hypertension artérielle essentielle; texte court. HTA-INFO 2005; 18 : European Society of Hypertension European Society of Cardiology guidelines for the management of arterial hypertension. J Hypertens 2003; 21: