Vaccinatie: noodzaak of luxe?

Transcriptie

1 Vaccinatie: noodzaak of luxe? Science Café Leiden Ben van der Zeijst,

2 Opzet Overzicht ontstaan van infectieziekten en rol vaccinatie. Drie invalshoeken: Maatschappelijk Wetenschappelijk Beleidsmatig Science Café Leiden 2

3 Drie invalshoeken Maatschappelijk Wetenschappelijk Beleidsmatig Science Café Leiden 3

4 Shanghai 2012; 23 miljoen inwoners. Massale urbanisatie; infecties gaan in principe ongehinderd rond. Science Café Leiden 4

5 Tussen megacity s en het aards paradijs liggen maar enkele duizenden jaren Science Café Leiden 5

6 Aards paradijs staat model voor Homo erectus en zijn nazaten, de moderne mens, jaar terug Toen alleen zoönosen, zoals: Rabies Tetanus Anthrax Borreliose Science Café Leiden 6

7 Het ontstaan van infectieziekten specifiek voor de mens begon jaar geleden jaar geleden: H. erectus. Jager/ verzamelaars jaar geleden: 1e nederzettingen ontstonden en daarmee sterke toename bevolking. Infectieziekten specifiek voor de mens ontstonden, zoals mazelen, pokken, kinkhoest, rubella etc. Science Café Leiden 7

8 Meer welvaart, maar ook meer infectieziekten. Pokken en polio kwamen al voor in het oude Egypte. Ramses V, 1157 v Chr. Science Café Leiden 8

9 De geschiedenis van Europa wordt gekenmerkt door veel ziekte en doden door infectieziekten Pokken Pest Bacteriële ziekte. Oorsprong in West-Azië. Trok tussen 1347 en 1351 door Europa en doodde 30-50% van de bevolking (75 miljoen) Cholera In 1831 introductie in Engeland. Snelle verstedelijking, zonder riolering. Trof/treft vooral armen. Nu in Haiti Runderpest Science Café Leiden 9

10 Pest-siekte onder het rundvee, 1745 Science Café Leiden 10

11 Rinderpest 1890 Science Café Leiden 11

12 Leven voor vaccinatie: effect van grote plagen uit het verleden Pokken Ro: 5-7 CFR 30% Pest Ro: n.v.t. CFR 30-60% Cholera Ro: n.v.t. CFR 2,4-10% (Amsterdam ) Runderpest Ro: 4,4 CFR 30-90% Science Café Leiden 12

13 Het leven voor vaccinatie: hoge kindersterfte Gouden Eeuw: 40 to 50% van alle kinderen stierf voor het 18 e levensjaar, voornamelijk als gevolg van een infectieziekte Hoge sterfte door infectieziekten hoorde bij het leven Science Café Leiden 13

14 Den Haag, 1614 Science Café Leiden 14

15 Urbanisatie en mobiliteit maken ons welvarender, maar ook meer kwetsbaar. Vaccinatie nodig voor duurzame samenleving. Urbanisatie: 50% van wereldbevolking leeft in steden 1800: 3% 1900: 13% 2007: 50% 2030: 60% Mobiliteit: 2 miljard vliegtuigpassagiers per jaar Intensieve veehouderij Verstoring leefgebied wild Klimaatverandering, speciaal bij overdracht door insecten Globale economie Infecties niet meer te beheersen door maatregelen als quarantaine Science Café Leiden 15

16 Drie invalshoeken Maatschappelijk Wetenschappelijk Beleidsmatig Science Café Leiden 16

17 Waarnemingen en acties in het verleden Infectieus karakter ziekten herkend Immuniteit na één keer ziekte herkend Quarantaine Variolatie ter bescherming tegen pokken. Uit India/China naar Engeland. Ca 2% overleed. Aanzienlijk gunstiger risico dan ziekte zelf. Gebruikt in hogere klassen in Europa. Ontwikkeling koepokkenvirus als vaccin tegen pokken door Jenner in Brede verspreiding in alle klassen van de samenleving (1799 in Nederland). Pokken uitgeroeid in Science Café Leiden 17

18 Na Jenner 100 jaar geen nieuwe vaccins tot het begin van de microbiologie rond 1880, Pasteur, Koch, Von Behring. Pasteur, Louis -- Britannica Online Encyclopedia 8/18/10 1:52 PM Louis Pasteur, coloured lithograph from Vanity Fair (1887). National Library of Medicine, Bethesda, Maryland Science Café Leiden Page 1 of 1 18

19 Na Jenner 100 jaar geen nieuwe vaccins tot het begin van de microbiologie rond 1880, Pasteur, Koch, Von Behring. Serumtherapie (Nobelprijs 1901 Von Behring voor behandeling difterie). Science Café Leiden 19

20 New vaccines were developed after 1900, but the only after WW II they were used massively. New developments. More life attenuated vaccines (MMR, OPV). Inactivated toxins (diphtheria, tetanus). Inactivated viruses (IPV). Inactivated bacteria (pertussis). Subunit vaccines (pertussis). Subunits produced by recombinant-dna technology: HepB, HPV. Conjugate vaccines: HiB, pneumococci, MenC. DNA vaccines (work in mice). Trial and error vs rational design. First vaccines against cancer. Science Café Leiden 20

21 New aspects of vaccine development. More understanding of mode of action of adjuvants. More efforts to develop and improve vaccines for elderly. Improvement of suboptimal vaccines (e.g. pertussis and mumps). Combination vaccines. More insight in cell mediated immunity. Establishment of correlates of protection. Development of neutralizing monoclonal antibodies. Science Café Leiden 21

22 Challenges in vaccine development. Vaccines against infectious agents that are able to establish a persistant infection or change rapidly are difficult to develop: Cytomegalovirus Tuberculosis Malaria Infections by worms Long duration of vaccine development (>10 years) Science Café Leiden 22

23 Drie invalshoeken Maatschappelijk Wetenschappelijk Beleidsmatig Science Café Leiden 23

24 Beleid: successen Rijksvaccinatieprogramma is in afgelopen jaren sterk uitgebreid en zal verder uitgebreid worden Planmatige aanpak voor uitbreiding gebaseerd op voorkomen van ernstige ziekte. Criteria opgesteld Ook andere doelgroepen dan kinderen voorzien (Rapport GezondheidsRaad 2007) Aan draagvlak wordt gewerkt via voorlichting Onafhankelijk system voor registratie van bijwerkingen Science Café Leiden 24

25 De zeven criteria van de Gezondheidsraad Ernst en omvang van de ziektelast 1. De infektieziekte is ernstig voor individuen EN treft (potentieel) een omvangrijke groep Effectiviteit van de vaccinatie 2. Vaccinatie is effectief in het voorkomen van ziekte of het reduceren van symptomen 3. Eventuele bijwerkingen doen geen belangrijke afbreuk aan de gezondheidswinst in de bevolking Science Café Leiden 25

26 De zeven criteria van de Gezondheidsraad Aanvaardbaarheid 4. De last die een individu ondervindt door de afzonderlijk vaccinatie staat in een redelijke verhouding tot de gezondheidswinst 5. De last die een individu ondervindt door het totale vaccinatie-programma staat in een redelijke verhouding tot de gezondheidswinst Doelmatigheid 6. De verhouding tussen kosten en gezonheidswinst is gunstig in vergelijking met andere preventie-mogelijkheden Urgentie 7. Vaccinatie dient een (potentieel) urgent volksgezondheidsbelang Science Café Leiden 26

27 Voorlichting een succes? Acceptatie vaccinatie bleek in 2000 niet meer vanzelfsprekend. Uitvoerders vaccinatieprogramma niet goed ingelicht door VWS. Oprichting Vaste Prik, tijdschrift voor deze doelgroep in Beter voorlichtingsmateriaal voor ouders sinds Ouders verschillen in mondigheid. Internet bron van informatie en misinformatie. Overheid hamert erg op evidence based medicine aambeeld en kan zich minder goed inleven in onlustgevoelens. Antivaccinatielobby speelt daar op in. Science Café Leiden 27

28 Voorlichting en de antivaccinatielobby Antivaccinatielobby is divers. Valt niet te negeren Mislukking invoering vaccin tegen baarmoederhalskanker. Is in andere landen wel goed gegaan. Rapport van de Nationale ombudsman n.a.v. overlijden 8- jarige Freek H. enkele dagen na vaccinatie: te veel rollen van RIVM wekt schijn van partijdigheid. Website Voorlichting moet opnieuw op de schop. Meer tegenspel maakt dialoog nodig. Vaccinatie Masterclass januari 2012

29 Beleid: uitdagingen Toenemende resistentie tegen antibiotica; overdracht van dieren. Zoönosen vanuit de intensieve veehouderij (Qkoorts). Vaccinatie van ouderen. Wat wel en wat niet? Vaccins tegen niet overdraagbare ziektes (kanker, roken, de ziekte van Alzheimer). Science Café Leiden 29

30 Veroudering in Nederland Bron: HED & CBS (Bevolkingsstatistiek & Bevolkingsprognose 2010) Science Café Leiden 30

31 Afwezig op de beleidskaart Voorbereiding op nieuwe virusziekten zoals SARS. WHO voorspelt dat er meer uitbraken komen door nieuwe virussen. Surveillance op orde. Interventie niet. Zie voor gevolgen scenario virus MEV-1 uit de film Contagion Science Café Leiden 31

32 MEV-1 uit de film Contagion Virus uit vleermuizen (flying foxes) dat via varkens de mens infecteert Virus lijkt op bestaand virus dat 40-70% geïnfecteerden doodt Geen vaccin of medicijnen In film case fatality rate 25%, Ro=2 Wetenschappelijk goed onderbouwd Aan het einde van de film 27 miljoen doden in VS Science Café Leiden 32