Gezant in Barbarije. Thomas Hees, commissaris van de Staten-Generaal in Algiers,

Transcriptie

1 Gezant in Barbarije Thomas Hees, commissaris van de Staten-Generaal in Algiers,

2 Gezant in Barbarije Thomas Hees, commissaris van de Staten-Generaal in Algiers Caroline Coffrie, juli 2010 Masterscriptie Gouden Eeuw Universiteit van Amsterdam Begeleider: dr. M. Van Gelder Tweede lezer: dr. F.R.E. Blom

3 Inhoud Verantwoording 2 Inleiding 3 1. Algiers en de Republiek 8 Algiers en de Barbarijse kapers 8 Contacten tussen de Republiek en Algiers voor Contacten tussen de Republiek en Algiers na Onderhandelingen voor vrede..22 Thomas Hees 22 Joodse tussenpersonen..25 Renegaten, moslims en tolken..29 Vrede.34 Na de vrede van Het leven als een gezant in Algiers...39 De contacten van Thomas Hees 39 Reizen en islamitische feestdagen.45 Conclusie...49 Literatuurlijst Lijst van archivalia

4 Verantwoording Thomas Hees noemde in zijn dagboek veel namen van personen. Hij schreef ze echter op veel verschillende manieren. Voor dit onderzoek is er voor iedere naam één vaste schrijfwijze gekozen. De schrijfwijze is gekozen op basis van hoe de namen in de literatuur voor komen. De citaten uit het dagboek van Hees kunnen daar van afwijken.

5 Inleiding Algiers behoorde gedurende de zeventiende eeuw tot het Ottomaanse Rijk. Hoewel de sultan het daadwerkelijke staatshoofd was, had hij geen invloed op besluiten die in Algiers genomen werden. Algiers voerde een eigen buitenlandse politiek en sloot zelf verdragen met buitenlandse mogendheden. 1 De stad werd een uitvalsbasis voor de Barbarijse kapers. De kapers waren niet alleen actief in de Middellandse Zee maar ook ver daarbuiten en ze namen schepen in van landen waarmee ze in oorlog waren. Zo kwam het dat ook veel Nederlandse schepen last hadden van de kapers. In 1612 werd er voor het eerst een capitulatie gesloten tussen de Republiek en het Ottomaanse Rijk. In deze capitulatie stonden de afspraken omtrent de betrekkingen tussen beide landen. De belangrijkste afspraak was dat de Ottomanen zich aan het beginsel vrij schip vrij goed zou houden, wat inhield dat een schip met de juiste papieren niet gehinderd zou mogen worden door Ottomaanse en dus ook Barbarijse schepen, en dat Nederlandse slaven zonder schadevergoeding opgegeven zouden worden door de eigenaar. 2 Deze capitulatie was gesloten met de sultan in Istanbul en al snel bleek dat de Barbarijse kapers in Algiers zich niet aan deze afspraken zouden houden. Hier blijkt al uit dat Algiers zich niets aantrok van de Ottomaanse heersers en zelf wilde onderhandelen. Daarom stuurde de Republiek in 1616 een consul naar Algiers, Wijnant de Keyser. Hij moest er op toe zien dat de capitulatie nageleefd zou worden. De Keyser had een vrij zware tijd in Algiers. Aan de ene kant kwam er veel kritiek vanuit de Republiek. Zo sloot hij in 1621 een nieuw verdrag met Algiers en kocht hij veel slaven vrij door, zonder overleg, wissels te trekken op onder andere de Staten-Generaal en steden. Deze lieten heel duidelijk aan De Keyser weten dat hij dat zij daar niet van gediend waren, het kostte immers veel geld, en ze wilden zelf de beslissing kunnen nemen. Aan de andere kant had hij bij tijd en wijle ook problemen in Algiers. Zo werd hij meerdere keren in de gevangenis gegooid door problemen tussen de regering van Algiers en de Staten-Generaal en werd ook zijn huis een keer geplunderd. Ook de aanwezigheid van De Keyser deed de kapers de capitulatie niet naleven en zelfs de komst van een ambassadeur, Cornelis Pijnacker, maakte weinig verschil. 3 1 Laura van den Broek en Maaike Jacobs, Christenslaven. De slavernij-ervaringen van Cornelis Stout in Algiers ( ) en Maria van Metelen in Marokko ( ) (Zutphen 2006) Cornelis Pijnacker, Historysch verhael van den steden Thunes, Algiers ende andere steden in Barbarien gelegen (Den Haag 1975) Pijnacker, Historysch verhael, 9-14.

6 Vanaf 1630 zagen Algiers en de Republiek weinig meer in het sluiten van het verdrag. Pas in 1674 werd er weer toenadering gezocht. De Algerijnse regering zond een brief aan de Staten-Generaal waarin men voorstelde de vriendschap te herstellen. Als antwoord zonden de Staten-Generaal in 1675 een commissaris naar Algiers. De keuze viel op Thomas Hees, een arts uit Amsterdam met weinig diplomatieke ervaring. Hij was slechts in 1664 en 1665 meegegaan op een diplomatieke reis naar het Russische hof in Moskou onder leiding van Jacob Boreel. Naast Hees stelden de Staten-Generaal nog een commissaris aan, namelijk de jood Jacob de Paz die al langer in Algiers verbleef. Hees kwam op 12 oktober 1675 aan in Algiers en zou daar uiteindelijk tot 8 mei 1680 blijven. Hij moest er voor zorgen dat er een verdrag gesloten werd waardoor Nederlandse schepen veilig over de Middellandse Zee konden varen en waarin het loskopen van slaven geregeld was. Gedurende zijn verblijf in Algiers hield Hees een dagboek bij. Het dagboek begint bij zijn vertrek uit de Republiek en eindigt slechts enkele maanden voor zijn vertrek uit Algiers. Waarschijnlijk hield hij zijn dagboek bij als geheugensteun bij het schrijven van brieven. Dit is heel duidelijk te zien aan een brief die Hees stuurde op 14 november 1675 aan de burgemeesters van Amsterdam. In deze brief beschreef hij zijn aankomst en ontvangst in Algiers. Deze brief komt bijna exact overeen met de beschrijving hierover in zijn dagboek. 4 Het dagboek van Hees zal het uitgangspunt zijn voor dit onderzoek, waarin antwoord zal worden gegeven op de volgende vragen: wat was de rol van Hees gedurende de onderhandelingen? Hoe zag het leven van Hees in Algiers er uit? Het onderzoek zal zich richten op twee thema s, de diplomatieke kant van zijn verblijf en zijn dagelijks leven. De diplomatieke kant zal interessant zijn omdat dat de reden is waarom Hees in Algiers verbleef en uiteindelijk in 1679 een vredesverdrag zou opleveren. Het laat ons zien wie er betrokken waren bij de onderhandelingen. Hees werd niet alleen bijgestaan door De Paz maar ook door anderen, waaronder joden, renegaten, tot de islam bekeerde christenen, maar ook door moslims. Dit roept verschillende vragen op zoals: wie waren er betrokken bij de onderhandelingen? Waarom waren juist joden en renegaten zo belangrijk als tussenpersonen? 4 Het dagboek is te vinden bij het Nationaal Archief Den Haag, Inventaris van de collectie aanwinsten van de voormalige Eerste Afdeling van het Algemeen Rijksarchief, 11 e eeuw-1933, 1317 Dagboek van de reis van Thomas Hees, resident en commissaris van de Staten-Generaal bij de regering van Algiers, Tunis en Tripoli, naar Algiers. Bovengenoemde datum is te vinden in deel I op pagina 30. Het eerste deel van het dagboek is in druk verschenen: H. Hardenberg, Tussen zeerovers en christenslaven. Noordafrikaanse reisjournalen (Leiden 1950). Bovengenoemde datum is terug te vinden op pagina 38. De brief van Thomas Hees aan de burgermeesters van Amsterdam is terug te vinden in het Stadsarchief Amsterdam, 5027 Archief van burgemeesters; diplomatieke missiven van ambassadeurs, gezanten en residenten in het buitenland aan burgemeesters,13 Noord-Afrika, 241 Missiven van Thomas Hees.

7 Aan de andere kant zal ook het dagelijks leven van Hees een mooi beeld kunnen schetsen van het leven van een gezant in de Barbarijse staten. Dit roept vragen op als: met wie ging Hees om? Waren dat alleen christenen of ook joden en moslims? Ging hij op reis of maakte hij uitstapjes? Hoe beschreef hij de islamitische wereld waarin hij verbleef? Een deel van het dagboek van Hees verscheen in 1950 in Tussen zeerovers en christenslaven. Noordafrikaanse reisjournalen. Ondanks dat is er nooit veel onderzoek naar het dagboek gedaan. Wel is geschreven over de Barbarijse staten. Een van de eerste boeken met betrekking tot Algiers was Historie van Barbarije en des zelfs zee-rovers. Behelzende een beschrijving van de koninkrijken en steden Algiers, Tunis, Salé en Tripoli van Pierre Dan uit Het boek werd voor het eerst in het Frans uitgegeven in Tegelijk met de Nederlandse uitgave van Pierre Dan werd ook het boek Handelingen en geschiedenissen voorgevallen tusschen den Staat der Vereenigde Nederlanden en dien van de zeerovers in Barbarijen van S. de Vries uitgegeven worden. Hierin worden ook de meer recentere gebeurtenissen genoemd, die bij Dan ontbreken en komt ook Hees in het boek voor. Boeken zoals The Barbary coast van John B. Wolf en Algiers in the age of the corsairs van William Spencer zijn de modernere versie van wat Dan en De Vries gedaan hebben en geven ons een goede blik van Algiers. Hoewel er over het Ottomaanse Rijk veel geschreven is door historici, is er helaas veel minder onderzoek gedaan naar Algiers in de zeventiende eeuw. De literatuur die wel over Algiers gaat, heeft meestal betrekking op dagboeken van slaven, zoals Christenslaven. Slavernij ervaringen van Cornelis Stout in Algiers ( ) en Maria ter Meetelen in Marokko ( ) van Laura van den Broek en Maaike Jacobs. Een ander belangrijk boek is Captives van Linda Colley. Het boek van Colley is ook voor dit onderzoek van belang. Hoewel het boek gaat over slaven, iets waar dit onderzoek minder aandacht aan zal besteden, laat het heel mooi de verhalen van personen zien, geplaatst in het grote geheel van het Engelse rijk. Ook zijn er veel boeken verschenen over gezanten in het Ottomaanse Rijk, zoals het hiervoor genoemde werk van Cornelis Pijnacker, maar bijvoorbeeld ook over het gezantschap van Ogier van Boesbeeck naar Istanbul. Deze boeken echter geven een kijk in het leven van een gezant door hun dagboeken uit te geven, maar laten dit niet zien in een breder verband. Zo zal dit onderzoek zich niet alleen richten op de onderhandelingen tussen Hees en de Algerijnse overheid, maar laat het ook de verbanden tussen de personen zien die zich bezig hielden met de onderhandelingen.

8 Een boek dat goed bij dit onderzoek aansluit is het boek A man of three worlds. Samuel Pallache, a Morocan Jew in Catholic and Protestant Europe van García-Arenal en Wiegers. Dit boek laat goed zien dat er het niet alleen ging om contacten of relaties tussen moslims en christenen, maar dat er ook een grote groep mensen was die zich daar tussen bewogen, in dit geval de joden. Pallache was daar het perfecte voorbeeld van. In het onderzoek naar Hees wordt ook gekeken naar de rol van hen als intermediair, maar het laat ook een andere groep zien, namelijk de renegaten. Het boek Jewish society in Fez Studies in communal and economic life laat een joodse gemeenschap in een Noord-Afrikaanse stad zien. Ook het boek A history of Jews of North Africa geeft een goed beeld van de joden in Noord-Afrika en laat ons zien hoe zij leefden in een islamitische samenleving. Over renegaten verscheen het boek van Joos Vermeulen, Sultans, slaven en renegaten, waarin hij een goed beeld geeft waarom christenen zich tot de islam bekeerden. Deze personen, joden en renegaten, vormden belangrijke tussenpersonen voor onderhandelingen tussen moslims en christenen, met name in Algiers. Beide groepen bewogen zich tussen de twee partijen in, hadden veel contacten, kenden de gewoonten en spraken verschillende talen. Deze kenmerken maakte dat beide groepen zo uitstekend geschikt waren als tussenpersonen. In het dagboek van Hees is heel goed te zien hoe hij gebruik maakte van joden en renegaten in de aanloop naar de vrede in Naast De Paz werd Hees ook bijgestaan door een andere jood, David Cohen en door verschillende tolken, waaronder de renegaat Ali de Kuijper. Over het dagelijks leven in het Ottomaanse Rijk of de Barbarijse staten is nauwelijks wat geschreven. Hiervoor zouden allereerst de dagboeken van verschillende Europese gezanten worden gebruikt zoals : Piracy and diplomacy in seventeenth century North Africa: the journal of Thomas Baker, English consul in Tripoli, over de Engelse consul in Tripoli of het Historysch verhael van den steden Thunes, Algiers ende andere steden in Barbarien gelegen van Cornelis Pijnacker die ambassadeur in Algiers was. In de hiervoor genoemde boeken wordt echter niet de nadruk gelegd op het dagelijksleven van een gezant. Dit is iets wat juist in dit onderzoek naar Hees wel gedaan zal worden. Daarnaast is een belangrijk boek over het dagelijks leven in het Ottomaanse Rijk het boek van Suraiya Faroqhi, Subjects of the sultan: culture and daily life in the Ottoman Empire. Hoewel Faroqhi duidelijk maakt dat zij zich in haar boek richt op Istanbul en Anatolië, geeft ze ook duidelijk aan dat er veel overeenkomsten zijn met gebieden en met name steden in andere delen van het Ottomaanse Rijk. Dit onderzoek zal laten zien hoe het leven van een Europese gezant was in de Barbarijse staten.

9 Hoewel historici zich op allerlei manieren hebben bezig gehouden met Europese gezanten in het Ottomaanse Rijk of Barbarije, met diplomatiek of het dagelijks leven, de combinatie van beide, door de ogen van een Europese gezant, is echter nooit gemaakt. Het is dan ook op dat gebied dat dit onderzoek een bijdrage zal leveren, en we zo meer te weten komen over Europese gezanten in de Barbarijse staten, over het verloop van onderhandelingen en de bezigheden van een gezant gedurende zijn verblijf.

10 1. Algiers en de Republiek Algiers en de Barbarijse kapers Algiers was lange tijd een vrij onbelangrijke plaats aan de Middellandse Zee. Vanaf het einde van de vijftiende eeuw behoorde Algiers echter tot het Ottomaanse Rijk. Langzaam groeide de stad en kreeg meer betekenis in het Middellandse Zeegebied. Algiers diende al lang als uitvalsbasis voor de kapers, maar vanaf de vijftiende eeuw werden de kapers ook ingezet als onderdeel van de Ottomaanse marine. Zo waren ze ook aanwezig bij de slag van Lepanto in Ondanks dat het Ottomaanse Rijk de slag had verloren, kwamen de meeste kapers uit Algiers ongeschonden uit de strijd. Vanaf dat moment groeide de kapersvloot.5 Gezicht op Algiers, gravure naar een tekening van Reinier Nooms, de Zeeman. In de zeventiende eeuw was Algiers een grote stad met naar schatting een inwonersaantal rond de inwoners waarvan ongeveer slaven.6 De stad was het best te bereiken via de zee en dat was dan ook hoe de meeste Europeanen kennis maakten met Algiers. De stad had een grote haven, was omgeven door muren met op strategische punten kanonnen. De huizen waren witgekalkt.7 Vanaf het water moet de stad er mooi uitgezien hebben. Pierre Dan gaf een goede beschrijving hiervan: De huizen zijn er maar van een 5 John B. Wolf, The Barbary Coast: Algiers under the Turks, 1500 to 1830 (New York 1979) 136. Wolf, The Barbary Coast, Ibidem, 93. 6

11 verdieping, en altmaal geboud van gebakke steen en van aard, maar bestreken met kalk, zonder van buiten eenige fraaiheid noch orde van de boukonst te hebben. Niettemin zijn ze van binnen çierlijk genoeg. Men vloert ze gemeenlijk met kleine gebakkene steenen van verscheidene koleuren, op de Mosaïsche wijs. 8 Toch was de stad een stuk minder mooi dan dat het vanaf de schepen leek. De straten waren smal, stinkend en vol, zoals zoveel steden in de zestiende en zeventiende eeuw. Naast huizen waren er natuurlijk ook andere gebouwen zoals moskeeën en badhuizen, en moeten er ook mooie parken zijn geweest. 9 Algiers, Braun en Hogenberg, In Algiers leefden veel verschillende bevolkingsgroepen. Iedere bevolkingsgroep had binnen de stad een eigen wijk waar ze bij elkaar woonden. Zo woonden de kapers bijvoorbeeld in het westen van de stad. Vrije christenen, zoals consuls uit Europa, die de stad bezochten, konden zich er vrij bewegen en moesten hun slaapplaats zoeken in de joodse wijk. In de loop van de zeventiende eeuw veranderde dit enigszins. Consuls uit verschillende Europese landen gingen bij elkaar wonen. Zij bewogen zich veelal in hun eigen wijk. Een andere, zeer grote bevolkingsgroep werd gevormd door de slaven die gevangen genomen waren door de kapers. Ze woonden in een bagno, een groot gebouw dat diende als een soort gevangenis. De meeste van hen waren overdag vrij en konden dan de bagno s verlaten. 8 Pieter Dan, Historie van Barbarije en des zelfs zee-rovers. Behelzende een beschrijving van de koninkrijken en steden Algiers, Tunis, Salé en Tripoli (Amsterdam 1684) Dan, Historie van Barbarije, 98.

12 Sommigen hadden zelfs hun eigen winkeltjes, anderen werkten bijvoorbeeld op de scheepswerven. De bagno s gingen s nachts dicht. Ook waren er slaven die overdag de bagno s niet uit mochten. 10 In Algiers speelden verschillende machtsblokken een rol. Allereerst was er de pasha. Deze persoon had oorspronkelijk de leiding over Algiers. De pasha werd benoemd door de sultan, kwam altijd uit de hofkringen rond de sultan,was geen militair leider en werd benoemd voor een periode van drie jaar. Ambten zoals die van pasha verkreeg men vooral door het betalen van grote bedragen. Door dat de kosten om het ambt te krijgen erg hoog waren, wilde de pasha dit terug verdienen. Hierdoor waren de meeste pasha s corrupt en dat maakte hen niet populair. Vanaf 1659 had de pasha slechts een ceremoniële rol en diende hij in te stemmen met alle voorstellen die gedaan werden door de divan. De divan was een raad van hooggeplaatste personen die belangrijke besluiten namen. 11 Dit is ook goed te zien in het dagboek van Hees. Hij kwam regelmatig bij de pasha en vroeg hem ook om hulp bij de vredesonderhandelingen. Toch was de pasha niet de persoon waarmee Hees onderhandelde en de vrede mee sloot, hij kon slechts een goed woordje doen. De macht van de pasha werd beperkt door de groter wordende macht van de janitsaren. De janitsaren waren een keurkorps. Ze bleven tot in de negentiende eeuw erg belangrijk in Algiers en speelden een grote rol bij politieke gebeurtenissen. 12 Leden werden niet gerecruteerd uit de bevolking van Algiers maar kwamen veelal uit de Levant of waren renegaten. Doordat zij nauwelijks een band hadden met Algiers zou er geen belangenverstrengeling ontstaan. Het leger was democratisch opgebouwd en iedereen maakte promotie op basis van senioriteit. Men kwam binnen als een yoldas, de laagste rang binnen de janitsaren. Na drie jaar maakte men al promotie naar een iets hogere rang en drie jaar later kreeg men de leiding over een groep van zestien tot twintig personen. Promotie maken duurde dus steeds drie jaar. Van die drie jaar had men een jaar actieve dienst. Daarna hadden veel soldaten ook een andere baan, zo voeren ze bijvoorbeeld mee op de kapersschepen. Langzaamaan kon men zo opklimmen tot agha, generaal. De agha had zijn functie voor twee maanden waarna hij lid bleef van de divan. 13 In deze raad zaten niet alleen de pasha en de agha, maar ook personen die voorheen agha waren geweest en de hogere officieren. Gedurende de bijeenkomst mocht niemand wapens dragen en niemand mocht geweld 10 Wolf, The Barbary Coast, Voor een uitgebreide beschrijving over de Ottomaanse invloeden in de Algerijnse samenleving, zie: William Spencer, Algiers in the age of the corsairs (Norman 1976). 11 Jamil M. Abun-Nasr, A history of the Maghrib in the islamic period (Cambridge 1983) Wolf, The Barbary Coast, William Spencer, Algiers in the age of the corsairs (Norman 1976) 43.

13 gebruiken, behalve schoppen met de voeten. De orde werd bewaard door gewapende wachters. Toch moet het er chaotisch aan toe zijn gegaan en was het waarschijnlijk een hele belevenis voor Europese consuls om een dergelijke bijeenkomst mee te maken. Men sprak bij deze bijeenkomsten in het Turks, maar er waren dragomans, tolken, aanwezig voor de vertaling. Men kon het woord nemen in volgorde van senioriteit. 14 Hoewel de janitsaren als organisatie in Algiers eenzelfde opbouw hadden als in de Istanbul, zorgde de afstand ervoor dat het een op zichzelf staand leger werd, met veel aanzien onder de inwoners. Hoewel de pasha oorspronkelijk de persoon met de macht was, werd die steeds minder. In 1659 greep de agha de macht met als excuus dat de pasha s, die gezonden werden uit Istanbul, louter corrupt waren en ook niet op de hoogte waren van alle zaken die er speelden. 15 De regering in Algiers onderging een volgende verandering in 1671, het jaar waarin de macht werd overgenomen door de dey. Naast de janitsaren was er nog een andere belangrijke machtige groep in Algiers, namelijk de Barbarijse kapers. De kapers waren geen piraten die iedereen aanvielen, ze kaapten alleen schepen van landen die in oorlog waren met Algiers. 16 In 1671 lukte het de kaperskapitein Hadji Mohammed Treki de macht te grijpen en zich tot dey te benoemen. Er was veel onvrede ontstaan onder de reisi, de kaperkapiteins, over het beleid van de agha s, zeker nadat een groot deel van de kapersvloot verslagen was door een vloot onder leiding van de Engelsman Sir Edward Spragg. Na een opstand verloor de agha zijn macht en werd de dey aangesteld. In eerste instantie werd de dey gekozen uit de reisi, maar vanaf 1689 werd de dey uit de groep militairen gekozen. De macht was toen dus weer in handen van de janitsaren, maar het ambt van dey bleef het hoogste gezag in Algiers. 17 Gedurende het verblijf van Hees in Algiers was de dey de persoon die de macht bezat en werd de dey op dat moment nog uit de groep reisi gekozen. Het was dan ook met hem dat Hees de onderhandelingen moest voeren. Toch blijkt uit het dagboek van Hees dat de macht van de dey, Hadji Mohammed Treki, tegenviel. De vredesonderhandelingen konden volgens de dey niet beginnen voordat zijn schoonzoon, Baba Hassan, terug was van een veldtocht. De uiteindelijke onderhandelingen in 1679 werden ook door Baba Hassan gevoerd, zelfs zonder dat de dey daar van af wist. Zeeroverij in de Middellandse Zee vond ook al plaats voor de zestiende en zeventiende eeuw, de geografische omstandigheden in het Middellandse Zeegebied droegen zeker bij aan de toename van het aantal zeerovers gedurende deze eeuwen. De grond in 14 Wolf, The Barbary Coast, Abun-Nasr, A history of the Maghrib, Wolf, The Barbary Coast, Abun-Nasr, A history of the Maghrib, 160.

14 Noord-Afrika was niet erg geschikt voor allerlei soorten landbouw, men hield zich vooral bezig met de visserij. Hoewel het geen slecht beroep was, leverde zeeroverij natuurlijk veel meer op. Daarnaast boden de vele beschutte havens een goede bescherming voor de vloot. 18 Door de komst van de Turken groeide het kapen uit tot de belangrijkste bedrijfstak in Algiers. De kapersschepen gingen bijvoorbeeld deel uitmaken van de Ottomaanse marine en de vloot groeide gestaag. Ook waren het geen zeerovers meer, maar kapers. Het verschil tussen beide lijkt klein, maar is er wel degelijk. Kapers vielen namelijk niet ieder schip aan, alleen de schepen van landen of vorsten waarmee ze in oorlog waren. Dit in tegenstelling tot zeerovers. 19 Doordat het kapen was uitgegroeid tot de belangrijkste bedrijfstak in Algiers veranderde er veel. Het recruteren van personen, de financiering, alles werd geïnstitutionaliseerd. Dit werd georganiseerd door de taife reisi. De leden van de taife waren de reisi. De taife was te vergelijken met een gilde met als groot verschil dat ze ook politieke macht hadden en een belangrijke tegenhanger waren van de machtige janitsaren. 20 Binnen de taife heerste er een hiërarchie en kon men zich opwerken van scheepsjongen tot reis. Aan het hoofd van de taife stonden een of meer commandanten, gekozen uit de reisi, die het gezag over de vloot hadden. Er waren twee manieren om kapitein te worden van een schip. Men kon aangewezen worden door de eigenaren van een schip. Dan moest de kapitein een examen ondergaan dat werd afgenomen door de divan van de reisi, bestaande uit de commandanten van de vloot. Op deze manier kon men zelf bepalen wie wel en wie niet toegelaten werden tot de taife. Daarnaast kon een kapitein ook een eigen schip hebben. De meeste kapiteins begonnen op het schip van een ander. Doordat ze in de loop van de tijd veel geld verdienden, konden ze een eigen schip kopen. 21 De schepen waren gedurende de zeventiende eeuw voornamelijk privébezit en niet in handen van de regering. Soms waren ze in handen van een enkele reis, van een rijk persoon of van coöperaties. In het laatste geval had ieder een of meerdere aandelen en deelde aan de hand daarvan ook in de winst. Ook de dey of pasha konden eigenaren zijn van een schip. Dit deden ze uit eigen naam en niet vanuit hun ambt. Hees schreef hier ook over in zijn dagboek, bijvoorbeeld op 30 mei 1676: s morgens komt het schip van den Basscha [pasha], brengt 36 kisten zuijker, 9 pijpen olij, en eenige vate wijn, genomen uijt een Spaanse bark ( ). 22 De pasha, agha, dey of divan hadden niet veel te zeggen over de taife. Toch waren er een paar 18 Spencer, Algiers in the age, Wolf, The Barbary Coast, Spencer, Algiers in the age, Ibidem, Dagboek, deel 1, 133.

15 dingen waar de agha of later de dey zich wel mee kon bemoeien. Hij hield zich namelijk bezig met de verdeling van de buit, moest er voor zorgen dat de reisi zich hielden aan de met andere landen gesloten verdragen en kon de reisi dwingen om de sultan te hulp te schieten. Voor alle andere zaken waren de reisi zelf verantwoordelijk. 23 Naast al deze groepen met veel macht, was er ook nog een bevolkingsgroep die zich in een bijzondere positie bevond, namelijk de slaven, waarvan er in Algiers in de zeventiende eeuw ongeveer moeten zijn geweest. Deze slaven kwamen uit veel verschillende landen en lagen van de bevolking. 24 Na aankomst in Algiers gingen de slaven eerst naar het paleis van de pasha of dey, waar deze zijn aandeel in de buit uit kon kiezen. Hij had recht op tien tot twaalf procent. De rest van de slaven gingen naar een bagno en werden verkocht op de markt. Hier werden de slaven eerst nagekeken door de kopers waarna de veiling begon. 25 De taken en de zwaarte van het werk hing sterk af van waar de slaaf voor gekocht was. Al bij aankomst werden de slaven in twee groepen verdeeld: in de ene groep zaten de slaven die veel op zouden brengen aan losgeld, in de andere groep zaten de werkslaven. De eerste groep slaven werden veelal gezien als een goede investering en werden goed behandeld, want als ze gezond waren zouden ze meer opleveren. Terwijl er op losgeld gewacht werd, moesten ook deze slaven taken uitvoeren, maar vaak was het erg licht werk. De werkslaven hadden het vaak slechter. Sommige kwamen terecht in de huishouding en werden vaak heel redelijk behandeld. Opvallend is wel dat in de loop van de zeventiende eeuw ook de Europese consuls slaven in huis namen als hulpjes. Zij huurden de slaven dan van hun eigenaar. Deze slaven zullen het waarschijnlijk erg goed gehad hebben. Tegelijkertijd zorgden de Europese consuls zo voor een grotere vraag naar slaven en hielpen zij hiermee ook de slavenhandel. 26 De slaven die het echt zwaar hadden waren de galeislaven. Vaak werden hiervoor de meest sterke en gezonde slaven uitgekozen. Toch kwam het ook voor dat een reis weinig geld had en ook zwakkere slaven uitkoos. Slaven werden uitgekozen op basis van algehele gezondheid, de grote van hun vuisten en ook op basis van goede tanden. Dit laatste had te maken met het voedsel dat ze kregen, namelijk harde, droge biscuits. De slaven werden als roeiers gebruikt op de kapersschepen en zaten met drie tot vijf personen aan een roeiriem. Ze zaten met 23 Wolf, The Barbary Coast, Ibidem, Ibidem, Robert C. Davis, Christian slaves, muslim masters. White slavery in de Mediterranean, the Barbary coast, and Italy, (New York 2003)

16 dood. 27 De rijkere onder de slaven, die veel losgeld zouden opbrengen hadden veel geluk. Ze handen en voeten vastgeketend en hadden nauwelijks bewegingsruimte. Vele van hen gingen hadden een beter leven en werden vaak vrijgekocht door familie. Het vrijkopen van slaven ging vaak via tussenhandelaren, vaak waren dat Joodse kooplieden met contacten in Amsterdam, Livorno en Algiers. Ook de consuls van verschillende Europese landen maakten zich sterk voor het vrijkopen van slaven. Toch was er ook voor de minder gefortuneerde slaven een kans dat ze vrijgekocht werden. Men kon vrijkomen doordat er verdragen gesloten werden tussen de eigen vorst en Algiers. Verder waren er ook bedelorden die geld inzamelden en slaven vrijkochten of werden er onder de bevolking van een stad, bijvoorbeeld Amsterdam, inzamelingen of loterijen gehouden om stadsgenoten vrij te kunnen kopen. Daarnaast waren er ook slaven die het vooruitzicht hadden om nooit vrijgekocht te worden. Velen van hen bekeerden zich tot de Islam. Vaak kregen ze hierdoor voordelen en konden ze hogerop komen in de Algerijnse samenleving. 28 Contacten tussen de Republiek en Algiers tot 1650 Aan het eind van de zestiende eeuw kwamen Nederlandse schepen voor het eerst in de Middellandse Zee. Ze vervoerden veelal graan uit de Oostzee. Met de Nederlandse handelsschepen verschenen ook Nederlandse kapers, waarvan sommige zich later in Algiers vestigden en reis werden, en later verschenen er ook oorlogsschepen. 29 In 1607 versloeg een Nederlands eskader de Spaanse vloot in de baai van Gibraltar. De Republiek werd hiermee een grote mogendheid in de Middellandse Zee. De Staten-Generaal wilden na deze overwinning graag vriendschap sluiten met de moslimstaten in Noord-Afrika, die al lang in oorlog waren met Spanje. 30 Vanaf 1568 was De Republiek ook verwikkeld in een oorlog met Spanje, namelijk de Tachtigjarige Oorlog. Nu men ook actief was in de Middellandse Zee was het goed er bondgenoten te hebben, om zo bijvoorbeeld een uitvalsbasis in het gebied te hebben, maar ook om gezamenlijk op te kunnen treden tegen de Spanjaarden. In 1610 werd er een verdrag gesloten tussen de Staten-Generaal en Marokko. Oorlogsschepen uit de Republiek mochten in de Marokkaanse havens reparaties uitvoeren en 27 Ibidem, Wolf, The Barbary Coast, Gerard van Krieken, Kapers en kooplieden. De betrekkingen tussen Algiers en Nederland (Amsterdam 1999) Van den Broek en Jacobs, Christenslaven, 19.

17 water en voedsel inslaan. Ook was er wederzijdse handel mogelijk en konden Nederlanders die er vastgehouden werden, bijvoorbeeld doordat hun schip gekaapt was, ongehinderd naar de Republiek terugkeren. 31 Moeilijker bleek het echter om met Algiers een overeenkomst te sluiten. Het grootste probleem vormde het beginsel vrij schip - vrij goed. De Nederlanders vonden dat als men onder de Nederlandse vlag voer en de papieren in orde waren, Algerijnse kapers het schip ongehinderd door moesten laten varen. De Algerijnen echter, vonden dat zij het recht hadden om vijandelijke goederen, bijvoorbeeld goederen van Italiaanse handelaren, uit het schip te halen. Wel zouden de kapers de vrachtprijs vergoeden. Als de kapitein zich echter verzette tegen de inspectie mochten de kapers het schip innemen en beschouwen als goede prijs. Het schip met bemanning en lading werd dan naar Algiers gebracht en verkocht. Daarnaast wilde de Republiek dat Nederlanders die gevangen genomen werden kosteloos vrijgelaten zouden worden. 32 Het grootste probleem was dat de kapers zich niet aan de gemaakte afspraken hielden. Als de kapers een rijk beladen maar slecht bewapend schip tegenkwamen, beweerden ze dat er onduidelijkheden waren in de papieren en dat het schip mee moest naar Algiers. Hier werd de lading van het schip gehaald en als alles goed bleek, kreeg de schipper de lading weer terug. Vaak bleek echter dat een deel van de lading verdwenen was. Veel schippers zagen dus erg op tegen een controle van de kapers en soms probeerden ze te ontvluchten door als eerste het vuur te openen. 33 Het ontbreken van een goed verdrag met Algiers gaf de Nederlandse schippers dus aardig wat problemen. Om deze problemen op te lossen zochten de Staten-Generaal aanvankelijk geen contact met de pasha in Algiers, maar ging men naar de sultan in Istanbul. Zij stuurden Cornelis Haga om te onderhandelen. In 1612 ontving hij een capitulatie waarin de betrekkingen tussen de Republiek en het Ottomaanse Rijk geregeld werden. Een voorbeeld hiervan was dat de in- en uitvoerrechten drie procent bedroegen. Ook was er een artikel opgenomen dat impliceerde dat men zich aan het vrij schip vrij goed beginsel zou houden. Daarnaast moesten Nederlandse slaven zonder schadevergoeding opgegeven worden door de eigenaar. 34 Haga was erg tevreden over deze capitulatie. Toch hield men zich in Algiers maar slecht aan de met de sultan gemaakte afspraken. De Algerijnen bleven Nederlandse schepen controleren en ook het vrijlaten van slaven gebeurde slechts af en toe en ook zeker niet gratis. 31 Ibidem, Ibidem, Ibidem. 34 Van Krieken, Kapers en kooplieden,

18 kwam. 39 De belangrijkste taak van De Keyser was dat hij er op toe zou zien dat de capitulatie Om te laten zien dat de Republiek serieus was stuurden ze in 1615 twee oorlogsschepen met de opdracht een Algerijns schip te kapen en de bemanning te ruilen tegen Nederlanders. Ze kregen echter geen Algerijns schip te pakken en eenmaal voor de kust van Algiers viel er dus niets te ruilen. Op aandringen van Haga besloten de Staten-Generaal in 1616 een consul naar Algiers te sturen die moest waken over de naleving van de capitulatie van In augustus 1616 werd Wijnant de Keyser de eerste Nederlandse consul in Algiers. Zijn jaarsalaris bedroeg twaalfhonderd gulden en hij beschikte daarnaast over een bedrag voor geschenken en voor het vrijkopen van slaven. 36 Over Wijnant de Keyser is vrij weinig bekend. Hij was koopman en trouwde in Zijn vrouw was al overleden toen hij in 1616 naar Algiers vertrok. In Algiers trouwde hij met een weduwe die afkomstig was van de Canarische Eilanden en met wie hij twee kinderen kreeg. Uiteindelijk bleef hij elf jaar consul in Algiers, waar hij het soms erg moeilijk moet hebben gehad. Vanuit de Republiek kreeg hij maar weinig steun en ook zijn salaris werd niet regelmatig uitbetaald. 37 Daarnaast werd hij in die elf jaar drie keer in de gevangenis gegooid, een keer in het openbaar gegeseld en werd zijn huis drie keer geplunderd. 38 Het leek geen fijn vooruitzicht voor Hees. Maar in 1675 waren de omstandigheden anders dan in de periode dat De Keyser in Algiers verbleef. De Algerijnen hadden immers zelfs het initiatief genomen om een vrede te sluiten tussen Algiers en de Republiek. Ook hadden Hees en De Keyser een andere functie. Hees was commissaris en had de bevoegdheid om vrede te sluiten, De Keyser was consul en moest er voor zorgen dat de capitulatie werd nageleefd. Hees werd zeer vriendelijk ontvangen en werd juist erg goed behandeld. Ook vanuit de Republiek waren er geen moeilijkheden. Hij schreef zelfs in zijn dagboek dat hij redelijk vrij was in de onderhandelingen voor de vrede en dat het niet erg zou zijn als hij er wat meer geld aan kwijt zou zijn dan de bedoeling was, als er maar vrede van 1612 nageleefd zou worden en dat hij Nederlandse slaven vrij zou krijgen. De Algerijnen gaven aan dat zij de capitulatie niet zagen zitten en stelden voor een nieuwe overeenkomst te sluiten. De Keyser stemde hier mee in. In september 1616 sloot hij een nieuwe, in zijn ogen realistische, overeenkomst. Dit deed hij zonder met de Staten-Generaal of Haga overlegd te hebben. De afspraken waren als volgt: Nederlanders die in het voorgaande jaar gevangen 35 Ibidem, Ibidem, Pijnacker, Historysch verhael, Van Krieken, Kapers en kooplieden, Dagboek, deel II, 129.

19 waren genomen, verkregen kosteloos hun vrijheid, personen die al daarvoor gevangen waren genomen, mochten tegen de kostprijs vrijgekocht worden. Verder werd het de kapers toegestaan vijandelijke goederen uit Nederlandse schepen lichten. De bemanning die zich tegen inspectie zou verzetten, liep het risico om op de Algerijnse slavenmarkt te belanden. Haga reageerde op de overeenkomst van De Keyser door wederom met de sultan een nieuw verdrag te sluiten. In dit verdrag werd het beginsel vrij schip vrij goed niet afgeschaft. Verder stond er in dat de Algerijnen zich aan de capitulatie van 1612 zouden moeten houden. 40 Nadat De Keyser het verdrag had gesloten, richtte hij zich vooral op het vrijkopen van Nederlandse slaven. Hij wist tot maart 1617 al 54 personen vrij te krijgen en berichtte dat zich er nog maar vijftien in gevangenschap bevonden. Om te kunnen betalen voor het vrijkopen van deze slaven had hij wissels getrokken op de Nederlandse steden waar ze vandaan kwamen of op de Staten-Generaal. De kosten voor het vrijkopen lagen hoog, op gemiddeld bijna duizend gulden per persoon. 41 Vanuit de Republiek kwam veel kritiek op hem. De slaven dienden zonder onkosten vrij te komen en men zag met schrik aan dat De Keyser wissels trok zonder overleg. Men verzocht hem geen wissels meer te trekken. Hierna ging hij zich steeds minder inzetten voor het vrijkopen van slaven. 42 Al snel was in de Republiek duidelijk geworden dat ook de aanwezigheid van Wijnant de Keyser niet betekende dat de kapers zich ook aan de verdragen zouden houden. Om te laten zien dat de Republiek het meende, werd er in 1618 een Nederlands eskader gestuurd onder leiding van admiraal Quast. Onderweg werd er een Algerijns kapersschip overmeesterd, waardoor er zeventig Algerijnse gevangenen uitgewisseld konden worden voor Nederlandse gevangenen. Meer Nederlandse slaven kreeg men niet vrij, en op de eis dat de Algerijnse kapers voortaan het beginsel vrij schip vrij goed moesten respecteren, werd niet ingegaan. Dit vormde het begin van een lange periode van oorlog tussen Algiers en de Republiek. 43 Enkele malen stuurden de Staten-Generaal strafexpedities naar Algiers. Een van deze expedities stond onder bevel van Lambrecht Hendricxsz. en vond plaats in 1618, vlak na dat Quast teruggekeerd was. De Nederlanders werkten voor deze expeditie samen met de Spanjaarden. Dit kon doordat er een wapenstilstand was tussen de Republiek en Spanje, het Twaalfjarig Bestand, dat tot 1621 duurde. Samen met de Spanjaarden wist men de strijd met een Algerijnse kapersvloot van twintig schepen te winnen. De gevangenen werden echter naar 40 Van Krieken, Kapers en kooplieden, Pijnacker, Historysch verhael, Ibidem, Van den Broek en Jacobs, Christenslaven, 21.

20 Spanje gezonden en toen Hendricxsz. voor de kust van Algiers kwam, kon hij zeer weinig uithalen. Het werd ondanks de grote overwinning geen succesvolle expeditie en dat gold ook voor alle andere strafexpedities. 44 Na een aantal jaren van oorlog stuurden de Staten-Generaal in 1621 Jan Manrique naar Algiers om daar de mogelijkheden voor een aanvaardbare overeenkomst te onderzoeken. Er werd succes geboekt. In oktober stuurden de pasha en de divan een brief aan de Staten- Generaal waarin zij schreven vrede met de Republiek te willen sluiten en waarin zij beloofden Nederlandse slaven vrij te laten en handelaren niet meer lastig te vallen. Ook stelden ze voor om gezamenlijk de Spanjaarden te bestrijden. Hun enige voorwaarde was dat er een ambassadeur naar Algiers zou komen om het verdrag officieel te sluiten. Mogelijk kwam deze toenadering van de Algerijnen door het verschijnen van Engelse oorlogsschepen in de Middellandse Zee in Waarschijnlijk zagen de Algerijnen het niet zitten om met de Republiek en Engeland tegelijk in oorlog te zijn, en wilde ze daarom een verdrag sluiten. 45 In de Republiek ondervond het voorstel nergens tegenstand en in juli 1622 vertrok Cornelis Pijnacker als ambassadeur naar Algiers. Gedurende zijn verblijf logeerde Pijnacker bij de Keyser. Als vrij snel na zijn aankomst begonnen de onderhandelingen. Voordat de regering van Algiers echter vrede wilde sluiten, eiste zij dat twaalf op Malta gevangen gehouden Algerijnen moesten worden vrijgelaten. Deze Algerijnen waren door een Nederlander gevangen genomen en op Malta gevangen gezet. Zodat ze tegen Nederlandse slaven geruild konden worden. Pijnacker zette de wensen van de Staten-Generaal uiteen in de divan, maar had het met geen woord over de gevangenen in Malta. De onderhandelingen werden stilgelegd totdat de gevangenen in Algiers zouden zijn. Uiteindelijk kreeg Pijnacker de Algerijnen zo ver om verder te onderhandelen nadat hij plechtig had beloofd de gevangenen vrij te krijgen. 46 Na deze belofte en het schenken van cadeaus werd er eindelijk op 15 oktober een verdrag gesloten. Het verdrag onderschreef de capitulatie van 1612 en het met Haga gesloten verdrag van Daarnaast zouden alle onbesneden Nederlandse slaven vrijgelaten worden nadat de Algerijnse gevangenen uit Malta terug waren gekeerd. De Nederlandse schippers zouden voortaan geen last meer hebben van de kapers. Het leek een goed verdrag. Toch werd 44 Van Krieken, Kapers en kooplieden, Pijnacker, Historysch verhael, Ibidem,

21 er nergens in het verdrag gesproken over de visitatie van kapers op Nederlandse schepen of over het betalen van losgeld voor de bevrijding van slaven. 47 Voor een periode van ongeveer twee jaar waren de contacten tussen Algiers en de Republiek redelijk goed. Dit veranderde echter doordat er problemen ontstonden rond de Algerijnse kapersschepen die Nederlandse havens aandeden voor reparaties of het aanvullen van voorraden. De Republiek verklaarde dat men Nederlandse renegaten of slaven die aan boord van een dergelijk schip waren en vluchtten, niet terug werden gegeven aan de kapitein van het schip. Renegaten of slaven met een andere nationaliteit die het schip zouden verlaten werden gevangen genomen. Dit zette kwaad bloed bij de Algerijnen. Hierop werd in december 1625 Cornelis Pijnacker voor een tweede keer naar Algiers gezonden. Dit maal moest hij duidelijk maken dat Algerijnse schepen alleen in Nederlandse havens welkom waren als ze geen slaven of renegaten aan boord hadden. Waren zij wel aan boord, dan zouden de slaven onder de Nederlandse wet vrij zijn en de renegaten de doodstraf krijgen. Aangezien alle kapersschepen slaven en renegaten aan boord hadden, gaf dit een duidelijke boodschap af. 48 Het belangrijkste deel van de missie van Pijnacker was echter de Algerijnen te laten weten dat de Republiek geen verdrag met Algiers kon hebben zonder dat daar het beginsel vrij schip vrij goed in opgenomen was. Pijnacker kwam in december 1625 aan in Algiers en vertrok in maart 1626 met een nieuw verdrag. Mogelijk was dit een indirect resultaat van de Engels-Nederlandse aanval op Cadiz in De samenwerking tussen Engeland en de Republiek moet de Algerijnen hebben doen schrikken. Het verdrag was in ieder geval niet te danken aan de samenwerking tussen Pijnacker en De Keyser. De ambassadeur wilde niet weer logeren bij De Keyser, wilde niet met hem dineren en hield hem buiten alle onderhandelingen. Daarnaast had Pijnacker ook een nieuwe consul meegenomen die De Keyser zou vervangen, namelijk Pieter Coy die in Algiers bleef tot zijn overlijden in Langzaamaan werd duidelijk dat Algiers en de Republiek steeds minder zagen in een verdrag. De Algerijnen wilden geen vrede omdat het hen te weinig voordelen bood. De Republiek wilde geen verdrag dat de kapers een mogelijkheid bood om schepen in te nemen en de opvarenden tot slaaf te maken. De kapers maakten in de jaren na 1630 veel Nederlandse gevangenen, maar de Republiek besloot geen eskaders meer te zenden zolang de oorlog met 47 Ibidem, Van Krieken, Kapers en kooplieden, Ibidem,

22 Spanje voortduurde en men de handen vol had aan de Duinkerkse kapers die in dienst van de Spanjaarden voeren. 50 Contacten tussen de Republiek en Algiers na 1650 Pas na 1648, toen er een einde kwam aan de Tachtigjarige Oorlog tussen de Republiek en Spanje, kwam er in de Republiek weer aandacht voor goede betrekkingen met de Noord- Afrikaanse staten. In eerste instantie richtte men zich vooral op Salé in Marokko. Pas in 1655 werd Michiel de Ruyter met een oorlogsvloot naar Algiers gestuurd om daar vrede af te dwingen. De Ruyter had geprobeerd de stad ongezien te naderen doordat hij een Engelse vlag had gehesen. De Algerijnen hadden zijn plan doorzien en hij ging onverrichte zaken terug naar de Republiek. 51 In 1661 werd er pas weer een vloot naar Algiers gezonden. Door de problemen tussen de Algerijnen en de Engelsen, kregen de Staten-Generaal hoop dat er wellicht een verdrag gesloten kon worden. 52 De onderhandelingen werden geleid door De Ruyter vanaf zijn schip. Wederom stonden er twee punten centraal, namelijk de vraag of de Algerijnen eindelijk vrij schip vrij goed wilden erkennen en of de Nederlandse slaven onder gunstige voorwaarden naar huis terug konden keren. In deze periode waren er ongeveer 450 Nederlandse slaven en ongeveer 300 slaven die wel afkomstig waren van Nederlandse schepen maar een andere nationaliteit hadden. 53 De Algerijnen stemden in met vrij schip vrij goed op de voorwaarde dat de Nederlanders alle 750 slaven vrij zou kopen tegen inkoopsprijs binnen vijftien maanden. De Algerijnen konden zo rekenen op gulden. Een deel daarvan, namelijk gulden arriveerden al toen de Ruyter nog met zijn schip voor de kust van Algiers lag. Er werden ongeveer 130 personen losgekocht. 54 De Ruyter verscheen pas met het resterende geld in juni Hij had echter maar gulden bij zich, dat ook nog eens alleen bestemd was voor Hollandse gevangenen, dus al niet eens voor personen uit andere delen van de Republiek. De onderhandelingen verliepen erg moeilijk en de Ruyter kocht uiteindelijk slecht 55 personen vrij. Over vrij schip vrij goed werd helemaal niet meer gesproken. Wederom ging de Ruyter terug naar de Republiek 50 Ibidem, Van den Broek en Jacobs, Christenslaven, Van Krieken, Kapers en kooplieden, Van den Broek en Jacobs, Christenslaven, Ibidem.

23 zonder veel resultaat. 55 Pas tien jaar later in 1674 kwam er een toenadering tussen beide landen. Vanuit Algiers werd er een brief gezonden aan de Staten-Generaal waarin men voorstelde de vriendschap te herstellen. Als antwoord hierop zond men Thomas Hees als commissaris naar Algiers waar hij van 1675 tot 1680 verbleef Ibidem, Ibidem.

24 2. Onderhandelingen voor vrede Thomas Hees In 1674 veranderde de relatie tussen de Republiek en Algiers. De Staten-Generaal ontvingen een brief van de regering van Algiers waarin vriendschap tussen Algiers en de Republiek werd aangeboden. In april 1675 werd er besloten een gezant te sturen. Deze gezant moest vrede sluiten met Algiers en een verdrag sluiten met betrekking tot het loskopen van slaven. De keuze viel op Thomas Hees en hij werd aangesteld als commissaris van de Staten- Generaal. Hees werd in 1634 geboren te Weesp. Toen hij twintig was, in 1654, werd hij ingeschreven op de Leidse universiteit aan de filosofische faculteit. Vier jaar later schreef hij zich in aan de medische faculteit. 57 Hij promoveerde in Angers in Frankrijk, waarna hij in Amsterdam ging wonen en hij als arts ging werken. Mogelijk huurde hij toen een kamer bij Mattheus Cousart, de vader van Zacharias Cousart die tijdens zijn verblijf in Algiers zijn page was. Mattheus Cousart was courantier in Amsterdam. Hees schreef hierover in zijn dagboek: ( ) Mattheus Cousart, courantier, mijn hospes geweest over vijf jaren. 58 In 1664 ging hij met Jacob Boreel, die buitengewoon ambassadeur van de Staten-Generaal was, mee naar het Russische hof. 59 Op deze reis ging ook Nicolaes Witsen mee met wie Hees goed bevriend raakte. Witsen schreef over deze reis een dagboek later uitgegeven als Moscovische reyse Op deze reis moet Hees veel indrukken hebben opgedaan en ook veel hebben geleerd. De onderhandelingen in Moskou verliepen zeer moeilijk en duurden erg lang, iets waar Hees ook in Algiers mee te maken kreeg. 61 Helaas is er niet veel meer bekend over Thomas Hees. Mogelijk kan onderstaan schilderij van Michiel van Musscher ons iets meer vertellen over Hees en zijn verblijf in Algiers. Op het schilderij is hij afgebeeld met zijn twee oudste neven Jan en Andries Hees en zijn zwarte bediende Thomas. Het is overduidelijk een herinneringsschilderij van zijn periode in Noord-Afrika. Alles op het schilderij verwijst naar zijn verblijven in Algiers, zoals bijvoorbeeld de opengeslagen atlas waarop het Middellandse Zeegebied te zien is. Ook het schilderij aan de muur, dat een binnenplaats laat zien in de stijl van de Algerijnse huizen, verwijst naar zijn verblijf in Noord-Afrika. Hees heeft zichzelf af laten beelden in oosterse 57 Album Studiosorum Academiae Lugduno Batavae MDLXXV-MDCCCLXXV (Leiden 1875) 440, H. Hardenberg, Tussen zeerovers en christenslaven. Noordafrikaanse reisjournalen (Leiden 1950) Hardenberg, Tussen zeerovers, Nicolaes Witsen, Moscovische reyse Journaal en aentekeningen (Den Haag 1966). 61 Witsen, Moscovische reyse , XXVII-XXXI.

25 kleding met een pijp in zijn linkerhand. Hij lijkt erg op zijn gemak in deze omgeving en kleding. Wellicht laat dit schilderij daarmee wel zien hoe hij zelf dacht over zijn verblijf in Algiers, namelijk positief. Ook uit zijn dagboek komt eenzelfde positieve houding naar voren. Thomas Hees (geb. 1634/35). Resident en commissaris der Staten-Generaal bij de regeringen te Algiers Tunis en Tripoli, met zijn neven Jan en Andries Hees en een bediende, Michiel van Musscher, Het lijkt een vreemde keuze iemand met weinig ervaring naar Algiers te sturen. Des te meer omdat uit voorgaande jaren was gebleken dat het niet makkelijk was een verdrag te sluiten met Algiers, waar de kapers zich ook aan zouden houden. In Bronnen tot de geschiedenis van den Levantschen handel schreef Heeringa over Hees dat het goed mogelijk zou zijn dat hij zich al voor zijn vertrek naar Algiers bezig hield met het lossen van slaven. Dat zou ook de keuze van Hees als commissaris kunnen verklaren. 62 Toch zijn er helaas maar weinig aanwijzingen voor deze bewering. Uit het dagboek van Hees komt niet naar voren dat hij zich voor zijn verblijf in Algiers bezig hield met het lossen van slaven. Mogelijk kwam Heeringa op het idee doordat de broer van Hees, Joannes Hees zich wel bezig hield met het lossen van slaven. Geld dat opgehaald was met een collectie werd meerdere malen via Joannes naar Algiers verzonden. 63 Op 27 juli 1675 vertrok Thomas Hees vanuit Amsterdam in gezelschap van zijn oudere broer Joannes Hees, ijzerkoopman in Amsterdam, diens vrouw Elisabeth Bors van Waveren en twee van hun kinderen naar Den Helder. Op 1 augustus ging Hees aan boord van het schip dat hem naar Algiers zou brengen. Hij ging er niet alleen heen, maar had een 62 Klaas Heeringa en Jan Garbrand Nanninga, Bronnen tot de geschiedenis van den Levantschen handel II (Den Haag ) Van Krieken, Kapers en kooplieden, 52.