Zorg voor contact, Bewust zoeken van aansluiting

Transcriptie

1 Omgaan met lastige patiënten en naasten; Relatiemanagement? I November 2008 Gabriel Roodbol MScN Verpleegkundig specialist psychiatrie Onderwerpen: Inadequaat gedrag De opdracht van de verpleegkundige Methodisch handelen Problemen in de hulpverleningsrelatie Relatiemanagement g.roodbol@planet.nl Inadequaat gedrag Schaadt eigen belang van de lijdende Schaadt hulpverlenersrelatie Wordt veroorzaakt door biologische, psychologische, sociale en omgevingsfactoren Vraagt om een comorbide behandelingsstrategie Opdracht van de verpleegkundige Ondersteunen van de draagkracht van de patiënt door deze te versterken en de draaglast te verminderen (Leih et al. 1999, beroepsprofiel van de verpleegkundige) Dit in de omstandigheid dat de patiënt naast de lichamelijke klacht tevens de hulpverlener(srelatie) beïnvloedt, en omgekeerd Dat doet de verpleegkundige methodisch Probleemgestuurd Doelgericht Bewust Stapsgewijs: Diagnosticeren Doelen stellen Interveniëren Evalueren Het Bio-Psycho-Sociale-contextuele model als etiologie voor gedragsproblemen Biologisch: alle organische factoren Psychologisch: alle cognitieve processen die zich intrapersoonlijk afspelen Sociaal: alle tussenmenselijke processen en rollen & relaties Context: is de persoonlijke situatie waarin de patiënt zit. NB: Deze factoren beïnvloeden elkaar ook onderling Op welke factor ligt het zwaartepunt? /

2 Biologische factoren Psychologische factoren Ziekteprocessen en directe stoornissen in functioneren Cognitief functioneren Hormonale stoornissen Energieniveau Bijwerking van medicatie Middelen ge- en misbruik Willson & Branch, 2005 Sociale factoren Communicatie en relatie/ sociale vaardigheden en (tegen)overdracht Sociale steun en de effectiviteit ervan Referentiegroep: leeftijd/ geslacht/ sociale status Sociale normen en waarden /groepsdruk Cultuur Context Fysiek Werkgerelateerd Mobiliteit Verpleegsituatie Afhankelijkheid en hospitaliserende attitude van de hulpverleners Maar de werkelijkheid (relatie) is weerbarstig.!!! We kunnen een hekel krijgen aan de patiënt/ partner We kunnen radeloos worden We willen zelf ook nog wat! Het andere werk lijdt eronder De patiënt/ partner/ familie lijdt eronder Een casus Dhr de kwaadsteniet heeft een tumor in het bekken en deze is in korte tijd uitgezaaid naar de longen en het wervelkolom. Hij kan dit maar heel moeilijk accepteren en is heel ambivalent in wat er kan gebeuren; misschien toch genezen of zijn dit mijn laatste maanden? Hij is het gewend om alle controle in eigen handen te houden en regelt van alles; extra medicijnen, de zorg moet alles op zijn manier doen, hij is heel duidelijk wie er hoe betrokken moet worden bij de zorg en zijn overlijden, etc De mensen in zijn omgeving voelen zich heel sterk onder druk gezet door zijn wensen /

3 Vervolg (kliniek) Het is avonddienst, je zit nét voor de overdracht en hij roept je via het oproepsysteem op naar zijn kamer. Hij belt voor iets onbelangrijks maar wil eigenlijk met je praten want er zijn nog zoveel dingen die er geregeld moeten worden. Jij weet dat hij die dag al heel veel ondersteuning heeft gehad van de dagdienst en je voelt dat je hier niet snel weg zult komen als je blijft praten Vijf eerste primaire, emotionele reactiemogelijkheden 1. Ach, hij gaat nu echt rouwen en heeft die aandacht nodig, ik blijf nog wel even. 2. Je verwijst hem naar de volgende dag want jouw dienst is om en het is niet goed voor hem om voor de nacht zware gesprekken te voeren. 3. Je merkt dat je het gesprek al bent begonnen voor dat je het weet en een stemmetje zegt dat je hier nog heel lang gaat blijven 4. Je geeft hem heel snel advies en kijkt regelmatig naar de klok 5. Je vraagt hem wat er nu zo belangrijk is wat niet kan wachten? Sociale (tussenmenselijke) problemen zijn communicatieproblemen Psychologische reactie bij de patiënt op zijn situatie die zich uit in de relatie met de hulpverlener (= overdracht) Overbetrokkenheid bij de verpleegkundige die zich uit in de relatie met de hulpvrager (= tegenoverdracht) Tegenoverdracht wordt hier in brede zin opgevat Alle normale emotionele reacties van hulpverleners ten opzichte van het gedrag van de patiënt die géén functie hebben in de therapeutische relatie met de patiënt, maar de hulpverleningsrelatie negatief kunnen beïnvloeden. Waardoor ontstaat overdracht bij de patiënt? Wat zijn kenmerken van (tegen)overdracht? Positieve overdracht Negatieve overdracht Langdurig contact: persoonlijke relatie Afhankelijkheid van anderen Hiërarchische relatie met hulpverlener Emotionele kwetsbaarheid en controleverlies Onvoldoende verwerkt verleden (onduidelijke) prognose/ mortaliteit Patiënt (overdracht) Hulpverlener (tegen-overdracht) Blij dat JIJ werkt Trakteren Geheimen delen Redden van de hulpverlener Patiënt willen helpen, Extra je best doen, Toekennen privileges, Persoonlijke contacten Beslissen voor patiënt Redden van de patiënt Teveel verantwoordelijkheid op je nemen Controleren Veel bellen Vertrouwensproblemen Aanklagen en Slachtofferen Privileges zoeken Splitten/ uitspelen Irritaties Aandringen op ontslag of overplaatsing Overmatig veel afstand creëren Andere patiënt vragen (jezelf Slachtofferen) Aanklagen vd patiënt Term persoonlijkheidsstoornis introduceren /

4 Ik toestanden Uitgangspunt in de TA: Er zijn altijd twee partijen Ieder is dus verantwoordelijk voor 50% van de communicatie (transacties). Wat je voelt Wat je denkt Wat je doet + Wat je communiceert Ik-toestand Vijf ik- toestanden TA: Ik-toestanden Aanmoedigen, zorgen, verantwoordelijkheid nemen, maar ook betuttelen Voedende of zorgende ouder (ZO/ ) Kritische ouder () e (V) Aangepast kind () Vrije kind () Waarden, normen, oordelen geven, uitvoeren, maar ook complimenteren Informeren, kennis, ervaringen geven en vragen; Als.dan. Methodisch oplossen van problemen; toekomstgericht Iedere ik-toestand (waar je in zit ) kan zich zowel positief als negatief manifesteren. Aanpassen op de verwachting van wat de ander zal doen, zeggen, denken, bedoelen, maar ook recalcitrant gedrag G. Roodbol Spontane emoties zonder rekening te houden met anderen, zowel positief als negatief TA: Ik-toestanden in de casus Ach, hij gaat rouwen en je blijft Drie soorten communicatie Verwijzen naar de volgende dag Wat is er aan de hand dat je nu hierover wilt praten? Parallelle (complementaire) transacties Kruistransacties Transacties met een dubbele bodem Het gesprek overvalt je Je geeft advies en kijkt op de klok /

5 TA: Complementaire transacties TA: Kruistransacties Niet de bedoeling om nu zo laat nog te praten Maar ik heb het zo moeilijk. Regel 1: Complementaire transacties kunnen eindeloos doorgaan Regel 2: Kruistransactie hebben een verrassend effect en de communicatie stopt óf iktoestand wijzigt Let op: een kruistransactie is nodig in een therapeutische relatie! Niet de bedoeling om nu zo laat nog te praten Hoepel jij dan ook maar op! TA: Dubbele bodem transactie Houd je mond!! Waarom nu? Opmerkelijke regel (3) bij transacties met een dubbele boodschap: Het resultaat van een transactie met een dubbele boodschap wordt bepaald door het psychologische en niet door het sociale niveau. Er is een verschil tussen wat er wordt gezegd en wat ermee wordt bedoeld (en is op te maken hoe het gezegd wordt) Welke transactie? Een paar opmerkingen: Hoe je iets bedoelt hoeft niet zo ontvangen te worden Alle gedrag is communicatie Alle gedrag heeft een positieve intentie Communicatie is nooit fout maar krijgt feedback over hoe het is overgekomen Conflicten komen voort uit dubbele bodemtransacties Je kunt een analyse maken van één zin tot één relatie Er zijn altijd twee partijen; Ieder is dus verantwoordelijk voor 50% van de transacties. /

6 De Speldriehoek Zes stappen 1. Beschrijf een casus/ een typische gebeurtenis in de relatie. 2. In welke ik-toestand ben je (of het team) uiteindelijk terechtgekomen? (met welke gevoelens en gedachten over jezelf en de ander blijf je zitten?) 3. Maak de transacties tussen jou en de patiënt of tussen het team met de patiënt, inzichtelijk met pijlen. 4. Stel een haalbaar doel gericht op het probleem en de toekomst (hoe kan ik ervoor zorgen dat ) 5. Verzin voor elk van de vijf ik-toestanden een mogelijke reactie, met het oog op het doel. 6. Kies de reactie die je het meest effectief voorkomt, pas deze toe, evalueer en verbeter deze zonodig. M. Kouwenhoven, 1983 Zes stappen in de casus (1 van 6): Stap 1: Dhr vraagt extra aandacht en houdt geen rekening met de belangen van anderen Zes stappen in de casus (2 van 6): Ik voel me geïrriteerd en reageer uit de norm dat het niet past om nu nog hele gesprekken te voeren, ik gebruik het argument dat het niet goed voor hem is. Hij reageert met de reactie dat hij dan niks aan mij heeft en dat raakt me. Ik druip moe af Zes stappen in de casus (2 van 6): Vpk?? Patiënt Zes stappen in de casus (4 van 6): Hoe kan ik ervoor zorgen dat hij zich gesteund voelt en dat ik mijn grens bewaak (en naar huis toe kan)? /

7 Zes stappen in de casus (5 van 6): 1. (ZO naar ) Ik maak mij zorgen over hoeveel je bezig bent met van alles en nog wat. Dit is een slechte manier om aan de nacht te beginnen 2. ( naar ) Je moet nu proberen te slapen en alles even van je af zetten. 3. (V naar V)... Welk probleem is nu aan de orde die nu om oplossing vraagt? Ik wil het daar dan bij laten want ik wil naar huis. 4. ( naar ZO) Ik kan nu niet met je praten, ik ben moe en wil naar huis. Kan ik iets anders voor je doen? 5. ( naar ) Voornaam, je bent verschrikkelijk, je maakt ons allemaal nog overspannen, laat me alsjeblieft gaan Afsluiting & Take away Gedragsproblemen hebben effect op de relatie Dit vraagt om specifieke aandacht tbv alle partijen Methodisch handelen mbv het bio-psychosociale model is onontbeerlijk om in de volwassen iktoestand te komen. Aansluiten doe je door in eerste instantie een complementaire transactie aan te gaan en vervolgens over te schakelen op een kruistransactie. /