Museum voor Religieuze Kunst - Uden. Docentenhandleiding. Afbeeldingen van de vreemde wezens van Jeroen Bosch
|
|
- Joannes Sasbrink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Lesbrief Er was eens de vliegende vis van Jeroen Bosch Docentenhandleiding Doelgroep: Vakgebied: Deelgebied: Thema: Tijdsduur: Benodigdheden: Leerlingen uit de groepen 5-6, 8 tot 9 jaar Drama & kunstgeschiedenis Interactieve vertelvoorstelling (theater) De Vliegende Vis van Jeroen Bosch Afhankelijk van de les Afbeeldingen van de vreemde wezens van Jeroen Bosch Belangrijk vooraf: Deze lesbrief is bedoeld als ondersteunend en voorbereidend materiaal ten behoeve van de interactieve vertelvoorstelling Er was eens de vliegende vis van Jeroen Bosch. Dit betekent dat de gegeven informatie in deze lesbrief een handreiking is. Het staat de docent vrij, zelf een keuze te maken uit de stof die hij/zij wil behandelen en deze waar nodig te vertalen naar de eigen groep. Deelname aan tekenopdracht 2 is zeer wenselijk, omdat de tekeningen deel gaan uitmaken van het decor (dus ook graag meenemen naar de voorstelling) Deel I. Informatie over het project Doelstelling - kennismaken met drama / historievertelling - kennismaken met de wereld van Jeroen Bosch en de betekenis ervan voor onze cultuur - realisatie kerndoelen kunstzinnige oriëntatie (zie p.2) Introductie In 2016 is het 500 jaar geleden dat Jeroen Bosch overleed. De schilder wordt geëerd met een expositie in het Noord-Brabants Museum en tal van andere initiatieven en exposities in Brabant. Voor het MRK maken Marc Mulders, Piet Hein Eek e.a. de expositie Topografie van een natte wereld over hemelse visioenen en aardse driften ( september- november 2016). Voorafgaand hieraan organiseert het MRK het educatief project De vis van Jeroen Bosch. In de wereld van Jeroen Bosch ziet de vis er vreemd uit en vliegt net zo gemakkelijk door de lucht als dat hij zwemt in het water. Met de vis gaan wij dan ook de wereld van Jeroen Bosch binnen. Door zijn werk goed te bekijken, door ons te verkleden en te spelen laten wij ons in deze wereld opzuigen. De voorstelling De kinderen bezoeken de interactieve vertelvoorstelling Er was eens de vliegende vis van Jeroen Bosch. Ze maken kennis met de kleine Jeroen Bosch, net 14 jaar, die van een sloepje op de Binnendieze in Den Bosch zijn geheime schuilplaats heeft gemaakt. Dobberend in zijn sloepje verschijnt er een vis aan het wateroppervlak. De vis vertelt Jeroen, dat hij zo graag zou leren vliegen! Misschien kan Jeroen hem helpen? In zijn zoektocht naar het antwoord ontmoet Jeroen allerlei vreemde figuren die op en om de Binnendieze wonen, de catacomben van Den Bosch. De kinderen zullen met hun zelfgemaakte attributen en hoofddeksels deze rare wezens spelen, en zo Jeroen op het goede spoor zetten. Of juist niet?
2 Locatie Van half februari tot juni 2016 is het Museum gesloten vanwege verbouw- en herinrichtingswerkzaamheden. De voorstelling vindt daarom elders plaats: in het voormalig postkantoor, naast de bibliotheek en Stichting C, een ruimte die momenteel gebruikt wordt door STUK (Stichting Udense Kunstenaars). Een aantal leden van deze groep is bij het project betrokken, zij verzorgen mede de inrichting, het decor van de ruimte, die wordt omgetoverd tot de wereld van Jeroen Bosch.
3 Deel II. Voorbereiding in de klas Lesdoel De leerlingen maken kennis met het leven, werk en denken van de laatmiddeleeuwse schilder Jeroen Bosch. Ze leren over zijn schilderstijl en oefenen met het interpreteren van (één van) zijn schilderijen. Daarnaast laten zij zich door de wondere schepsels van Jeroen Bosch inspireren tot het maken van een eigen attribuut dat ze presenteren voor de klas en meenemen naar de vertelvoorstelling van het MRK Er was eens de vliegende vis van Jeroen Bosch. Na afloop wordt er onder leiding van de docent gereflecteerd en geëvalueerd. Lesverloop - Kijken & luisteren - Onderzoeken, analyseren, interpreteren - Produceren en presenteren - Reflecteren & evalueren Vooraf: Gebruik onderstaande informatie (of een deel daarvan) om te vertellen over het leven en werk van Jeroen Bosch. Religie speelde een grote rol in het leven en werk van de schilder, maar dat hoeft niet benadrukt te worden. Waar nodig, omschrijf religieuze termen anders, op een voor jouw groep toegankelijke manier. Zonden kunnen bijvoorbeeld slechte eigenschappen zijn. Introductie door de docent - Maak een tijdlijn en geef daarin aan wanneer Jeroen Bosch leefde ( ) - Informatie over het leven van Jeroen Bosch en zijn leefwereld: Zijn echte naam was Jheronimus van Aken, al tijdens zijn leven was hij al een beroemd schilder en bekend buiten zijn woonplaats s-hertogenbosch. Waarschijnlijk noemde hij zich daarom later Jheronimus Bosch. Hij trouwde met Aleid van de Meervenne, ze kregen geen kinderen. Hij kwam uit een schilders familie. Zijn vader, opa en broers waren ook schilder en ze hadden een familieatelier midden in Den Bosch. Hij was erg religieus, dat is zichtbaar in zijn schilderingen; veel heiligen en bijbelse voorstellingen. In die tijd konden de meeste mensen niet lezen, schilderingen waren vooral ook bedoeld om mensen te informeren en te waarschuwen; als je slechte dingen deed zou je na je dood naar de hel gaan! Als je je goed had gedragen ging je naar de hemel. Hij schilderde vaak de misstanden die hij om zich heen zag en die onfatsoenlijk waren in die tijd. Dit om de mensen te waarschuwen voor hun slechte gedrag. Daarom schilderde hij ook veel demonen en vreemde wezens. Zijn schilderingen waren heel symbolisch, alles had een diepere betekenis! - Informatie over zijn werk: JB leefde tijdens de overgang van de middeleeuwen naar de renaissance ( wedergeboorte van de klassieke kunsten uit de Griekse en Romeinse oudheid). Dat zag je terug in zijn schilderstijl. Wel veel religieuze thema s als in de middeleeuwen, maar ook meer aandacht voor natuur, landschap, kleur en dieptewerking.
4 JB schilderde voornamelijk drieluiken op hout (de buitenste luiken konden dichtgeklapt worden). Hij schilderde met olieverf. Tubes bestonden nog niet, dus de verf moest hij zelf mengen. Belangrijkste kenmerk van Jeroen Bosch: zijn originele vondsten, rare fantasievolle wezens waarmee hij de mensen van zijn tijd een spiegel voor hield, waarschuwde en voor de gek hield. Zoek op internet een afbeelding van het drieluik Het laatste oordeel (met de vliegende vis) en laat deze zien 'Het laatste oordeel, navolger Jeroen Bosch, ca. 1560, Museum voor Religieuze Kunst - Wat zien we op het schilderij? Wat zou dat kunnen betekenen? En zou een diepgelovig middeleeuwse mens daar hetzelfde of anders over denken? Samen kenmerken bespreken Zoek op internet enkele afbeeldingen van de wezens van Bosch en laat deze zien (zoek op titel) Het Heremietendrieluik, Venetië, Gallerie dell Accademia De Temptatie van Antonius, Lissabon, Museu Nacional de Arte Antiga
5 De Temptatie van Antonius, Lissabon, Museu Nacional de Arte Antiga De Temptatie van Antonius, middenpaneel, Lissabon, Museu Nacional de Arte Antiga Uitleg over de vreemde wezens en wat ze zouden kunnen betekenen: - Titels van de betreffende schilderijen (zie bijschrift) De titels zijn later bedacht! Misschien heette ze wel anders toen JB ze net geschilderd had. - Wat voor vreemde schepsels zijn dit? Wat zie je? (analyseren) Wat zou dat kunnen betekenen? (interpreteren) En zou een diepgelovig middeleeuwse mens daar hetzelfde of anders over denken? Samen bespreken Raad je plaatje! De 7 hoofdzonden, tafelblad, Madrid, Museo del Prado Vooraf: Het is een raad-je-plaatje, Jeroen Bosch heeft (voor die tijd) slechte eigenschappen afgebeeld. Welke zie je? Een speelse manier om kennis te maken met zijn werk. Dit is een tafelblad geschilderd door Jeroen Bosch of een navolger van hem. Het heet De 7 zonden. - Wat betekent zonden? Wat zijn dat?
6 Samen bespreken Onderzoek opdracht voor de klas: Hieronder zien jullie vijf van de zeven zonden (slechte eigenschappen). Kijk goed naar de afbeelding en zoek er de juiste zonde bij. Je kunt kiezen uit de volgende zonden: - Woede - Hebzucht - Vraatzucht - Luiheid - IJdelheid (hoogmoed) Samen nabespreken: - Wat zie je? (analyseren) Wat zou dat kunnen betekenen? (interpreteren) Bij welke zonde past dat?
7 Produceren en presenteren Vooraf: Onderstaande opdrachten kunnen individueel of in groepjes worden uitgevoerd. De docent kan de leerlingen de opdracht geven die het beste bij hem/haar past. Zorg dat in groepsverband ieder kind een andere taak heeft. Ze kunnen dan bij de spelopdracht als team achter een marktkraam staan en één voor één ook de markt bezoeken. De opdrachten zijn niet verplicht. Het biedt de leerlingen verdieping vanuit de verbeelding. Tekenopdracht 2 is wel wenselijk. Graag de tekeningen meenemen naar de voorstelling, deze worden aan het decor toegevoegd. Tekenopdracht: Verzin een Jeroen Bosch personage dat er net zo gek uit ziet als de andere figuurtjes. Hij heeft dus iets geks, een rare snavel, een rare staart, takken als haren, rare flaporen, een gezicht met alleen een mond, zonder neus en ogen etc! Deze tekening is bedoeld als personage ontwikkeling. Deze kan in de klas opgehangen worden. 1. Maak hiervan een tekening 2. Bedenk nu of het een vriendelijk personage is, of misschien een slechterik 3. Bedenk een naam voor je personage Tekenopdracht 2: Graag deze opdracht uitvoeren en meenemen naar de voorstelling Naar het prentenboek Vrolijk van Mies van Hout. Laat het prentenboek zien. Voor alle leerlingen individueel: Teken jouw eigen Vis van Jeroen Bosch met een emotie (wasco op papier). Knip hem uit, schrijf je naam op de achterkant en neem jouw vis mee naar de voorstelling! Beeldende opdracht: 1. Kies een hoofddeksel of attribuut voor jouw personage en knutsel dat in de klas. Gebruik dit attribuut bij de volgende spelopdracht en neem het ook mee naar de voorstelling. (In groepsverband, knutsel attribuut of hoofddeksel voor alle kinderen in je groepje, ieder neemt eigen attribuut mee naar de voorstelling) Spelopdracht: 1. Bedenk nu (of in je groepje) wat voor spulletjes jouw/jullie personage zou verkopen op een middeleeuwse (magische) markt. Het mogen hele gekke of magische spullen zijn, of gekke onderdelen! 2. Voor de hele groep: spullen verzamelen of knutselen om te verkopen 3. Bouw met elkaar een kleine markt in je klaslokaal en de docent en leerlingen mogen één voor één over de markt lopen. Prijs (samen) je waren aan! Je wil graag verkopen, dus doe je best! Taalopdracht: Schrijf een verhaal over jouw/jullie personage, wat heeft hij meegemaakt en waarom is jullie figuur geworden zoals hij is? Waarom verkoopt hij/zij zulke rare spulletjes? Rekenopdracht: Spreek met de hele klas een betaalmiddel af (nepgeld of juist een ander betaalmiddel), en zorg dat iedereen geld heeft om enkele spullen op de markt te kunnen kopen. Geef je/jullie koopwaar een prijs en bereken alles wat je verkoopt.
8 Reflecteren en evalueren Na afloop van het bezoek aan de voorstelling, samen nabespreken, bijv: - Wat heb je gezien in de voorstelling? Wat gebeurde er? - Wat zou dat kunnen betekenen? - Is het echt gebeurd denk je? - Wat voor figuren heeft Jeroen ontmoet? En wat wilden ze/wat was hun doel? - Is Jeroen veranderd, heeft hij iets geleerd? Zo ja, wat? - We hebben het eerder gehad over de symbolen die Jeroen Bosch gebruikte in zijn schilderingen. Alles wat hij schilderde had een diepere betekenis. Welke symbolen herkende je in de voorstelling? - Etc. Deel III. Het Verhaal Vooraf: Onderstaande tekst kan als teaser voorgelezen worden in de klas, om de leerlingen alvast voor te bereiden op wat ze gaan zien. Jeroen heeft een geheime schuilplek. Hij heeft een sloepje op de Binnendieze waarmee hij rond vaart. Liefst elke dag trekt hij zich daar terug, als hij niet hoeft te werken in het atelier van vader. Zijn sloepje is zijn wereld. Daar kan hij dromen en daar ziet hij de meest fantastische dingen. Hij ziet wat het water voor alle anderen verbergt! In en om de Dieze ziet Jeroen de gekste dingen gebeuren. Hij ziet de Bosschenaren heimelijke dingen doen. Dingen die het daglicht niet kunnen verdragen. En daar.. onder het water. Daar in die onderwereld, daar ontdekt hij een hele nieuwe wereld. Vol met de vreemdste wezens. Waarom ziet niemand anders deze mooie schepsels? Luierend in zijn sloepje hoort hij gefluister en gezang en uitéén spattende bellen. Een vis komt aan het oppervlak en steekt van wal. Hij heeft een droom! Hij zou zo graag willen vliegen! Een vliegende vis? Misschien kan Jeroen hem helpen! Op zoek naar het antwoord vaart Jeroen rond. Hoe kan hij een vis laten vliegen? Peinzend vaart hij liggend in zijn bootje onder de gewelven door. Tot hij opschrikt van het geschreeuw van een marktkoopvrouw. Zijn ogen moeten wennen aan het duister, maar dan ziet hij het! Ze heeft enkel een hoofd en voeten en staat in een nis haar waar te verkopen. Boven op het hoofd draagt zij een uilennest. Aan de andere kant een boekenkraam. Ah! Misschien kan hij daar iets vinden over vliegende vissen. Hij peddelt dichterbij, maar plots krast een ekster. Niet dichterbij! Tussen de stapels boeken in de nis, zit een visachtig scharminkel met een cape zijn hoofd verhullend, een boek te lezen. De krassende ekster zit op zijn lange dunne neus. Deze en vele andere vreemde marktlui ontmoet Jeroen in de Bossche onderwereld. En allemaal proberen ze Jeroen op het goede spoor te zetten. Of toch niet?
Een gebouw ontwerpen en dan.
Een gebouw ontwerpen en dan. Waar maak je het van??? Lesbrief over bouwmaterialen Project Topstages www.ontdektechniek.nu Deel A: Voorbereiding Inleiding In de eerste fase van het bouwproces wordt door
Nadere informatieDe Jeroen Bosch krant
De Jeroen Bosch krant G E M A A K T V O O R E N D O O R L E E R L I N G E N 2 maart 2016 Workshop groep1/2 Circuit in groep 7 Groep 7 van de vlieger ging op 4-3-2016 een circuit houden over Jeroen Bosch.
Nadere informatie1-Kennismaking met archeologie
UITLEG VOOR DE LEERKRACHT Deze opdracht is de start van de lessenserie. Met deze opdracht introduceert u bij de leerlingen het onderwerp op een leuke manier. U kunt het onderwerp op verschillende manieren
Nadere informatieIK ZIE, IK ZIE... BENNER
IK ZIE, IK ZIE... BENNER onderwijsprogramma primair onderwijs groep 5 t/m 8 INLEIDING Gerrit Benner vond de gewone wereld lang niet altijd even leuk, dus die schilderde hij ook niet. Maar achter die gewone
Nadere informatieLesbrief Beestjes tekenen naar verhaal
Lesbrief Beestjes tekenen naar verhaal Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Lesduur: ± 45 minuten Leerstofgebied: Wereldoriëntatie, Kunstzinnige oriëntatie Werkvorm: Zelfstandig Doel van de opdracht: Het leren hoe
Nadere informatieTuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieMuseum De Buitenplaats Kijken is een kunst
Museum De Buitenplaats Kijken is een kunst Groep 5 Les 1 Ik en mijn selfie Les 1 Ik en mijn selfie Samenvatting van de les De kinderen kijken naar een selectie portretten waaronder selfies. Ze analyseren
Nadere informatieSOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN
SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna
Nadere informatieKlee. en Cobra. Opnieuw beginnen
Klee Lesmateriaal groep 5 en 6 deel 1: klassikale les op school bij de tentoonstelling Klee en Cobra Het begint als kind 28.01-22.04 2012 en Cobra Opnieuw beginnen Dit is Paul Klee En dit ook. En dit is
Nadere informatieTekenen met Licht. It s your time to shine!
Tekenen met Licht It s your time to shine! 1 Colofon Inhoud en samenstelling Patrick Couwenberg van 4XM www.workshopstartpagina.nl info@workshopstartpagina.nl 2 Tekenen met licht Inleiding Tekenen met
Nadere informatieLesbrief. beeldende opdracht. Voor groep 5/6
Lesbrief beeldende opdracht Voor groep 5/6 De leerlingen gaan een drieluik maken, geïnspireerd op De Hooiwagen van Jeroen Bosch. Hun versie van het drieluik draait om de tijd waarin we nu leven: waar maken
Nadere informatieFUNDATIEfusion Deugden en ondeugden van de gouden eeuwigheid
Lesidee FUNDATIEfusion Deugden en ondeugden van de gouden eeuwigheid Inhoud van de les In het kader van de voorstelling Else, de gouden eeuwigheid, exposeert museum De Fundatie een aantal reproducties
Nadere informatie4 manieren om Samsam te gebruiken
sam samsam Lesbrief wereldburgerschap Samsam gaat over alle thema's van wereldburgerschap. Door met de onderstaande opdrachten een les samen te stellen, sluit u altijd aan bij één van de kerndoelen van
Nadere informatiede kinderen hier om elkaar te gebruiken als de massa mensen, ze kunnen door elkaar heen lopen en elkaar begroeten etc.).
Als je boven de stad vliegt, land je midden op een plein. Het plein is vol met mensen, je steekt het plein over en loopt dwars door de mensen heen, af en toe begroet je iemand. (help de kinderen hier om
Nadere informatieVincent-stripverhaal MAKEN VOELEN SAMENWERKEN KIJKEN. Expertisecentrum Kunsttheorie Primair Onderwijs www.expertisecentrum-kunsttheorie-po.
Vincent-stripverhaal Expertisecentrum Kunsttheorie Primair Onderwijs Vincent-stripverhaal Een opdracht voor groep 5 of 6 gericht op inleven en maken. Leerlingen maken samen een stripverhaal, gebaseerd
Nadere informatieEen les cardboards maken in aansluiting op het dag project Een beestenboel op school.
TITEL: Leerjaar Groep 1 en 2. Type les Lesduur Omschrijving van de les Cardboardles - kartonbeest (lesformat) Een les cardboards maken in aansluiting op het dag project Een beestenboel op school. 90 Minuten.
Nadere informatieOPA EN OMA DE OMA VAN OMA
Hotel Hallo - Thema 4 Hallo opdrachten OPA EN OMA 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS
LESBRIEVEN LEERLINGENBESTAND LESBRIEF 2: RAVIJN OVERSTEKEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier (deel 2) Het ravijn Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Brainstorm ravijn oversteken Bruggen bouwen
Nadere informatieHet Amsterdam Museum gaat over Amsterdam. In het museum hangen schilderijen.
2 INTRODUCTIE Het programma is gemaakt door het. Het gaat over Amsterdam. In het museum hangen schilderijen. Een schilderij is gemaakt door een schilder. In het museum zijn ook voorwerpen te zien. Het
Nadere informatieMuseumles Tureluurtje. Docentenhandleiding
Museumles Tureluurtje Docentenhandleiding September 2014 Inhoud De museumles in het kort... 3 Voorbereiding in de klas... 3 In het museum... 3 Afsluiting in de klas... 3 De museumles uitgewerkt... 4 Introductieles
Nadere informatieLesbrief Beestjes tekenen naar waarneming
Lesbrief Beestjes tekenen naar waarneming Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Lesduur: ± 45 minuten Leerstofgebied: Wereldoriëntatie, Kunstzinnige oriëntatie Werkvorm: Zelfstandig Doel van de opdracht: Het kennismaken
Nadere informatieEen kunstproject voor groep 5 t/m 8 van het primair onderwijs. Als Jeroen Bosch nu zou leven, hoe zou zijn werk er dan uitzien?
Een kunstproject voor groep 5 t/m 8 van het primair onderwijs Als Jeroen Bosch nu zou leven, hoe zou zijn werk er dan uitzien? We like Bosch 2016 is hét jaar van een van de creatiefste kunstenaars ooit.
Nadere informatiehoge stroming Fase Ontdek en onderzoek
Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Leerling materiaal TECHNIEK TOERNOOI hoge stroming Fase Ontdek en onderzoek Verdeel de rollen Je werkt in een groepje van vier leerlingen. Iedereen in je groepje
Nadere informatieDe gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht
De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht Lees : Mattheüs 18:21-35 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was,heeft Hij gelijkenissen verteld
Nadere informatieDOCENT. Thema: verhalen HIER STOND EEN KASTEEL! groep 3 en 4. Stadshagen
Het thema verhalen staat voor groep 3 en 4 in het teken van de Middeleeuwen. De leerlingen ontdekken dat er vroeger een echt kasteel op de plek stond, waar nu hun woonwijk ligt. De eerste stappen tot historisch
Nadere informatieDe olifant die woord hield
De olifant die woord hield Een voorstelling van verhalenverteller Peter Faber www.peterfaber.eu Inleiding Aan het eind van haar leven las Annie MG Schmidt al haar sprookjes nog eens door. Genadeloos streepte
Nadere informatieDigitaal DJ-en. Scratch and mix the beat!
Digitaal DJ-en Scratch and mix the beat! 1 Colofon Inhoud en samenstelling Patrick Couwenberg van 4XM www.workshopstartpagina.nl info@workshopstartpagina.nl 2 Digitaal DJ-en Inleiding Mixen is een DJ techniek
Nadere informatieWild Beest. Opdrachtenboekje. Basisonderwijs groep 5 t/m 8
Wild Beest Opdrachtenboekje Basisonderwijs groep 5 t/m 8 24 februari t/m 29 mei 2015 Wild Beest In dierentuin Dierenrijk zijn door een computerstoring bij een aantal kooien de elektronische sloten open
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieEenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les
8 Inhoud 1 Eenzaam De Soms ben je alleen en vind je dat fijn. Als alleen zijn niet prettig aanvoelt, als je niet in je eentje wilt zijn, dan voel je je eenzaam. In deze leren de leerlingen het verschil
Nadere informatieTuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieDe laatste wens van Maarten Ouwehand
De laatste wens van Maarten Ouwehand Een verhalend ontwerp voor CKV waarin leerlingen op school een museum ontwerpen, inrichten en openen. Gemaakt voor en door: Andreas College Katwijk en Bureau voor Educatief
Nadere informatieWie ben jij? HANDLEIDING
HANDLEIDING Wie ben jij? Korte omschrijving lesactiviteit Iedereen legt vijf vingers op tafel. Om de beurt vertel je iets over jezelf, waarvan je denkt dat het uniek is. Als het inderdaad uniek is, dan
Nadere informatieDe Tuin. der Lusten. Het is een psychische werkelijkheid, wat je daar ziet gaat over jou
22 BOVENBOUW De Tuin der Lusten TEKST EVELIEN NIJEBOER BEELD JEROEN BOSCH Uren kan je kijken naar dit schilderij van Jeroen Bosch. Niet alleen omdat er zoveel op staat, maar ook omdat al die taferelen
Nadere informatieLeonardo Da Vinci. Doel: Na deze opdracht weet meer over het leven van Leonardo Da Vinci
Thema: de boer op Geschiedenis Tijd van Ontdekkers en Hervormers Renaissance Leonardo Da Vinci Moeilijkheid: **** Tijdsduur: **** Juf Carolien Doel: Na deze opdracht weet meer over het leven van Leonardo
Nadere informatieGrote Klus Thema : Cultuur
Grote Klus Thema : Cultuur Bij cultuur horen : muziek drama beeldend dans erfgoed foto/film - literatuur Als je 5 opdrachten maakt en laat aftekenen, mag je meedoen met onze speciale cultuur viering. Als
Nadere informatiein de klas Opzet lesbrief
in de klas lesbrief Opzet lesbrief De lesbrief Alleen op de wereld sluit aan bij de voorstelling van Maas theater en dans en nummer #92 van het BoekieBoekietijdschrift. Alle lessen zijn ook geschikt voor
Nadere informatieAuteursrecht van beeldend kunstenaars
Lesbrief 5 Auteursrecht van beeldend kunstenaars Voorbereiding Doelen - De leerlingen weten wat de regels zijn rondom het hergebruiken van afbeeldingen van beeldende kunst. - De leerlingen weten wanneer
Nadere informatieDe lamp. Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden.
De lamp Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden. De lamp Met lampen is het als met schoenen; ze zijn vanzelfsprekend en je ziet ze overal. Pas als de stroom een keer uitvalt, merk
Nadere informatieLesbrief. Uitgeverij Leopold, in samenwerking met het Mauritshuis. Groep 1, 2, 3 en 4
Lesbrief www.leopold.nl Uitgeverij Leopold, in samenwerking met het Mauritshuis Groep 1, 2, 3 en 4 Doelgroep: Groep 1, 2, 3 en 4 Benodigdheden: kroontjespen, inkt, vellen papier, kleurpotloden, kleine
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieLesbrief bij de voorstelling Tik Tak Slaap
Lesbrief bij de voorstelling Tik Tak Slaap Babette Groenewege Feikes Huis Introductie Binnenkort gaat u met uw klas naar de voorstelling Tik Tak Slaap: een voorstelling over Pop die niet kan slapen en
Nadere informatieMUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 5 en 6
MUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 5 en 6 Inleiding De museumles is onderdeel van een lessenreeks met receptieve, reflectieve en actieve onderdelen: - 2 voorbereidende lessen op school door eigen leerkracht
Nadere informatieDag van Respect & Twinning
Dag van Respect & Twinning In contact met een klas aan de andere kant van de wereld De Dag van Respect heeft in samenwerking met Cordaid Kinderstem, een lesprogramma ontwikkeld om vorm en inhoud te geven
Nadere informatieOntdekdoos Kleuren groep 3 en 4. handleiding
Ontdekdoos Kleuren groep 3 en 4 handleiding Uitgave: Amsterdams NME Centrum Ontdekdoos Kleuren Docentenhandleiding Het lesmateriaal mag vrij gekopieerd worden voor gebruik op school en is gratis te downloaden
Nadere informatieDocentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8
Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8 1 Inhoud Voorbereidende les Afsluitende les Aanvullend materiaal bij deze lessen staat op de website: Introductiefilmpje PowerPoint presentatie Werkbladen 2 Voorbereidende
Nadere informatieAmsterdam DNA is een project voor NT2 cursisten. Het is ontwikkeld door het Amsterdam
INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is ontwikkeld door het Amsterdam Museum. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het
Nadere informatieUitvinders Ontdekkers en hervormers Groep 8 Handleiding voor de leerkracht Informatie voor de geschiedenislessen Hoofdopdrachten
Uitvinders Ontdekkers en hervormers Groep 8 Handleiding voor de leerkracht Deze handleiding en de opdrachten zijn bedoeld als aanvulling op de geschiedenislessen over de ontdekkers en hervormers. De lesonderdelen
Nadere informatieChina. Landschapsschildering. Vakgebied: Beeldende Vorming. Lesduur: 60 minuten
China Landschapsschildering Vakgebied: Beeldende Vorming Lesduur: 60 minuten China Pagina 1 Colofon Chinese landschapsschildering Les voor groep 7/8 60 minuten Tekenen - Landschapsschildering - Leerkracht
Nadere informatieKnabbel en Babbeltijd.
Knabbel en Babbeltijd. (zorg ervoor dat je deze papieren goed leest, uitprint en meeneemt naar de VBW) Het thema van deze VBW-week is Zeesterren. Het thema is de titel van de week (dus geen kreet of korte
Nadere informatieDrukte bij de molen groep 5/6
Verhalend ontwerp over Olie- en Koren Woldzigt in Roderwolde Drukte bij de groep 5/6 Episode 1: Mensen rond 1900 De leerkracht laat een oud kistje of blikje zien. Daarin zitten allemaal kaartjes. Op die
Nadere informatieLes 1.3 Lichamelijke beperking
Les 1.3 Lichamelijke beperking Prentenboek Duur - 35 minuten Kringgesprek Coöperatieve werkvorm Lesdoelen - De leerlingen leren wat een lichamelijke beperking is. - De leerlingen werken samen aan een gemeenschappelijk
Nadere informatieWereldgodsdiensten. Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum. Naam:
Wereldgodsdiensten Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum Naam: Inhoudsopgave Inleiding Schema Beoordeling Deel 1 Test jezelf! Deel 2 Kies je onderwerp en aan de slag! Deel 3 Het ervaren
Nadere informatieMijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd
Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen
Nadere informatieOnmogelijke figuren. Geschreven door Judith Floor en Vivike Lapoutre. Herzien door Dieuwke van Wijk en Amarins van de Voorde
Onmogelijke figuren Geschreven door Judith Floor en Vivike Lapoutre Herzien door Dieuwke van Wijk en Amarins van de Voorde Vierkant voor Wiskunde Zomerkamp A 2010 Voorwoord Je hebt vast wel eens een stripboek
Nadere informatieChina Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? -
China Pagina 1 Colofon Uitnodiging voor maaltijd in Chinees Les voor groep 6-8 150-180 minuten Handvaardigheid Let op! In deze les opzet werken leerlingen in tweetallen, en maken samen 1 werkstuk, maar
Nadere informatieBodyclap. Make the Music with your body
Bodyclap Make the Music with your body 1 Colofon Inhoud en samenstelling Patrick Couwenberg van 4XM www.workshopstartpagina.nl info@workshopstartpagina.nl 2 Bodyclap Inleiding In deze leuke en stoere workshop
Nadere informatiePaulo op bezoek in de klas
Kunst voor peuters en kleuters Dit materiaal is bestemd voor leerkrachten van groep 0, 1 en 2. Met de informatie en lessuggesties kunt in de klas aan de slag met beeldende kunst. Het kijken naar en praten
Nadere informatieSCHRIJF HET VERVOLG SCHRIJF HET VERVOLG KIJKEN, VOELEN, MAKEN KIJKEN VOELEN NADENKEN MAKEN WETEN
Een opdracht voor groep 6, 7 of 8 gericht op het kijken naar kunst en creatieve ontwikkeling. De leerlingen schrijven een scène gebaseerd op een kunstwerk uit de zeventiende eeuw naar keuze. De leerlingen
Nadere informatieBijlage Powerpoint Presentatie Wonen in een schilderij voor de leerkracht
Bijlage Powerpoint Presentatie Wonen in een schilderij voor de leerkracht Jullie gaan binnenkort naar het Fries Museum voor de tentoonstelling over de kunstenaar Sir Lawrence Alma-Tadema. Ter voorbereiding
Nadere informatieWat je moet doen: Zoek een afbeelding van een landschap op de websites van musea.
Opdrachtenkaart 1 Een verhaal schrijven bij een schilderij Papier en schrijfgerief. Je zoekt op de website van landschappen een schilderij. Hierna schrijf je een verhaal bij je keuze. Plaats je verhaal
Nadere informatieWERKBLAD mijn landschap
WERKBLAD mijn landschap Hoe zie jij het landschap? Wat vind je mooi of belangrijk? Ga alleen of in groepjes aan de slag en maak - een presentatie op papier of digitaal - een gedicht, een verhaal of een
Nadere informatieGODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen
GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling
Nadere informatieMaak je eigen vlieger
Uitdager van de maand Maak je eigen vlieger Natuur & Techniek, Groep 7/8 Algemeen Titel Maak je eigen vlieger Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen Inzicht in hoe een vlieger vliegt
Nadere informatie4 andere dieren bestaat. foto zo precies mogelijk na en kleur in.
Teken je fantasiedier Uit de krant Teken een dier dat uit minimaal Zoek een foto uit de krant. Teken deze 4 andere dieren bestaat. foto zo precies mogelijk na en kleur in. Bedenk ook een naam voor Zet
Nadere informatieDocentenhandleiding. Museumles groep 5&6 Het grootste schilderij van Nederland! Panorama Mesdag. Detail Panorama Mesdag Dorp Scheveningen
Docentenhandleiding Museumles groep 5&6 Het grootste schilderij van Nederland! Panorama Mesdag Detail Panorama Mesdag Dorp Scheveningen Pagina 1. Inleiding 3 2. Beschrijving museumles 4 3. Aansluiting
Nadere informatieStads- en dorpsgezichten en landschappen in de gemeente Woerden
Stads- en dorpsgezichten en landschappen in de gemeente Woerden In samenwerking met de Kunstkring Woerden Van 28 maart tot 28 juni 2015 vindt in het Stadsmuseum in Woerden een expositie plaats van de Kunstkring.
Nadere informatieMUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8
MUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8 Inleiding In groep 7 of 8 komen leerlingen vaak voor de tweede keer met hun klas naar het van Abbemuseum. Bij het eerste bezoek, in groep 5 of 6, hebben ze
Nadere informatieMOERASBOS IN STADSHAGEN. Thema: natuur
DOCENT In het thema Natuur ontdekken de leerlingen van groep 7 en 8 dat er rond de jaartelling een bijzonder bos op de plek stond waar zij nu wonen. Dit moerasbos is in 2000 opgegraven door archeologen.
Nadere informatieMijn Mokum is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het Amsterdam Museum.
2 INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het museum. In dit werkboekje
Nadere informatieMeer zien. Meer zien. KIJKEN, WETEN Kerndoel 55 en 56 van kunstzinnige oriëntatie. KIJKEN WETEN SAMENWERKEN NADENKEN
Een opdracht voor groep 5 / 6 gericht op goed leren kijken/redeneren. Leerlingen luisteren naar een korte introductie over de schilder Hendrick Avercamp. Leerlingen kijken en beredeneren waar detailfragmenten
Nadere informatieMinidisco Thema: Wat is er?
Thema: Wat is er? Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding De dwergen willen mee met de tijd. Feesten rond een vuur met een gitaar is niet meer interessant. Lichtslangen,
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieTentoonstelling Beeldende Kunst Middeleeuwen
Tentoonstelling Beeldende Kunst Middeleeuwen De Middeleeuwen kennen verschillende stijlen en uitingsvormen van religieuze thema s Om de leerlingen hier een goed inzicht in te geven en zelf mee aan te slag
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Striptekenen deel 1. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Striptekenen deel 1 wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieDocentenhandleiding Educatieprogramma
Docentenhandleiding Educatieprogramma Hoe, wat & waar Primair Onderwijs groep 3 t/m 6 Inhoud Het Dordrechts Museum..p.3 Algemene doelstelling programma...p.3 Aansluiting bij kerndoelen. p.3,4 Programma:Hoe,
Nadere informatieSAMEN DELEN. een lesbrief in het kader van de schoenendoosactie
SAMEN DELEN een lesbrief in het kader van de schoenendoosactie INHOUD LESBRIEF 1. Introductie 2. De SAMEN DELEN Lesinhoud 3. De SAMEN DELEN Quizzz 4. Het SAMEN DELEN Diploma 5. De SAMEN DELEN Activiteiten
Nadere informatieDrents Museum. Wat als de stoel van meneer Rietveld kon praten? Groep 3 Thema-overzicht
Drents Museum Wat als de stoel van meneer Rietveld kon praten? Groep 3 Thema-overzicht Thema-overzicht Drents Museum Groep 3 Essentie van het thema Beeldcultuur kan omschreven worden als een maatschappelijke
Nadere informatieLesbrief HyperISH. ISH_lesplan.indd 1 18-02-13 11:23
Lesbrief HyperISH I don t even know what I was running for - I guess I just felt like it. Holden Caulfield in The Catcher in the Rye door J.D. Salinger De maatschappij zit vol verwachtingen, de eisen zijn
Nadere informatieZAAIEN EN WIEDEN SPEURTOCHT
ZAAIEN EN WIEDEN SPEURTOCHT NAAM.. LEEFTIJD.. EMAILADRES. TELEFOON.. Onder alle deelnemers aan deze speurtocht verloten wij drie exemplaren van het boek: Een hele kunst. Dit boek staat in de kinderboeken
Nadere informatieEEN PRINS WORDT EEN HERDER
Bijbel voor Kinderen presenteert EEN PRINS WORDT EEN HERDER Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Erna van Barneveld
Nadere informatieWegwijs in de wereld van de schilderkunst / Schilderijen Salon van de 21 e eeuw
Wegwijs in de wereld van de schilderkunst / Schilderijen Salon van de 21 e eeuw Lesbrief met enkele suggesties voor creatieve verwerkings- lessen n.a.v. het bezoek aan de tentoonstelling Le Peintre de
Nadere informatieLES 2 THEMA S UIT DE FILM GODS LAM EN PANTOMIME
LES 2 THEMA S UIT DE FILM GODS LAM EN PANTOMIME Algemene opzet van de les Doelen: - Kinderen kunnen gedachten, gevoelens en houdingen bij thema s uit de film Gods Lam uitdrukken in dramavorm. - Kinderen
Nadere informatieLesbrief: Zo verkoop je een boek Thema: Wat is er?
Lesbrief: Zo verkoop je een boek Thema: Wat is er? Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding Wanneer jij iets wilt verkopen, moet je altijd rekening houden met je
Nadere informatieEducatief materiaal bij de voorstelling Buurman en Buurvrouw, groep 3 en 4
bas Educatief materiaal bij de voorstelling Buurman en Buurvrouw, groep 3 en 4 In deze lesbrief staan een aantal ideeën die u na de voorstelling met de kinderen kunt doen. U krijgt deze lesbrief voorafgaand
Nadere informatieKleding met een boodschap
Kleding met een boodschap Kleding met een boodschap Een opdracht voor groep 8 gericht op kritisch denken Door kritisch naar een show van Louis Vuitton te kijken en hardop te denken ontdekken de leerlingen
Nadere informatieLesmateriaal bovenbouw
Lesmateriaal bovenbouw Workshopdag Satellieten 8 oktober 2008 Space Expo, Noordwijk Bouw je eigen telescoop Benieuwd naar het oppervlak van de maan? Of de ringen van Saturnus? Deze dingen staan te ver
Nadere informatieWijchense Molen. Lesbrief
Wijchense Molen Lesbrief Lesbrief de Wijchense Molen Inleiding In het kader van het bezoek aan Wijchense Molen is deze lessenserie ontwikkeld. Tijdens het project maken de leerlingen kennis met de molen
Nadere informatieLes 1 Kikker en de Vreemdeling
Les 1 Kikker en de Vreemdeling Benodigdheden: - Kikker en de Vreemdeling voorleesboek - Kaartje met groene en rode stip - Rode en groene kaartjes Algemene beschrijving: Deze les is een inleiding op de
Nadere informatieLesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection
Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection 1 Beste docent, Binnenkort gaat u samen met uw klas naar de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection. Deze lesbrief
Nadere informatielesprogramma PO activerende lessen over respect voor het primair onderwijs
lesprogramma PO activerende lessen over respect voor het primair onderwijs Wordle van respect Duur Materialen een computer met internetverbinding Introductie Op 8 november is het de Dag van Respect. Deze
Nadere informatieKijkroute Kunstenaarsdorp
Kijkroute Kunstenaarsdorp Alvast ter informatie een indruk van de kijkroute voor de leerlingen PO groep 7/8 Alle leerlingen ontvangen in het museum de kijkroute om in de museumzaal zelfstandig, maar wel
Nadere informatieOnweerstaanbare wijsneus Kik en Joep Lesbrief
Onweerstaanbare wijsneus Kik en Joep Lesbrief April 2015 Lesbrief Kik en Joep / Bibliotheek Hengelo / lesbrief 1 Kik en Joep Kik en Joep zijn al bekend uit de kindertijdschriften Maan Roos Vis en Roetsj!
Nadere informatieDe Stilte danst Alice
Lesbrief Alice Als in het boek begint de voorstelling met het boottochtje op de Theems van Lewis Carroll met de drie zusjes Liddell. Wat er daarna gebeurt? De schrijver verandert in een konijn en de achtervolging
Nadere informatieZET JEZELF OP DE FOTO
ZET JEZELF OP DE FOTO Een fotografieproject Digitale media onderbouw primair onderwijs Colofon Deze lesbrief hoort bij de leskist Zet jezelf op de foto. Ontwikkeling en tekst: Vormgeving en Lay-out: i.o.v.
Nadere informatieWerkstuk. En natuurlijk ook spreekbeurt. Gemaakt door: Anmami Verhulvelrij Groep 7abcd
Werkstuk En natuurlijk ook spreekbeurt Gemaakt door: Anmami Verhulvelrij Groep 7abcd (Op het voorblad komt de titel van je werkstuk, een foto of een plaatje van je onderwerp, je naam en je klas.) Inhoudsopgave
Nadere informatieLesbrief. Voetstappen Kader Abdolah
Lesbrief Voetstappen Kader Abdolah Doe meer met Leeslicht! Bij een aantal boeken in de serie Leeslicht kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze lesbrief staan vragen,
Nadere informatieWORKSHOP LEERLIJNEN. Dag van de Cultuureducatie: workshop leerlijnen
WORKSHOP LEERLIJNEN Welkom en inleiding Wat is een leerlijn? Voorbeelden en achtergronden van leerlijnen cultuuronderwijs Leerlijnen in Flevoland: KIDD en De Culturele Haven Hoe bouw je een leerlijn? WORKSHOP
Nadere informatie