Leergang Nederlandse Geschiedenis, deel 3 De Republiek ( )

Transcriptie

1 Leergang Nederlandse Geschiedenis, deel 3 De Republiek ( ) 1

2 NL 3 Programma 1. Inleiding: het Wilhelmus, overzicht 2. Erasmus, Luther, de wederdopers en Calvijn 3. Van Groot Privilege (1477) tot Unie van Utrecht (1579) 4. Ban (1580) tot Twaalfjarig Bestand ( ) 5. Het conflict tussen Van Oldenbarnevelt en Maurits 6. De internationale omgeving van de Republiek in de 17e eeuw 7. Expansie en economische bloei van de Republiek 8. Stedelijke cultuur in de Republiek, wetenschap, Verlichting 9. Het rampjaar 1672, de stadhouderloze tijdperken 10. Patriotten, Oranje, politieke en staatkundige denkbeelden 2

3 titeldia schilderkunst Schilderkunst 3

4 renaissance 1200: Vroege Renaissance Dante Alighieri Giotto di Bondone Petrarca Boccaccio 1500: Italiaanse Renaissance Leonardo da Vinci Machiavelli Michelangelo Rafael Domenico di Michelino, Florence 1465, detail 4

5 Rafael Atheense school Rafaël, Stanza della segnatura, de Atheense school,

6 tijdvakken schilderkunst republiek Tijdvakken schilderkunst in de Republiek Eerste periode Oorlog Tweede periode Opbouw Derde periode Eerste bloei Vierde periode Hoogtepunt Vijfde periode na 1672 Afname 6

7 schilderkunst factoren Eerste periode Oorlog Politieke verwarring en oorlogshandelingen Veel verwoeste gebouwen Weinig financiële middelen Migratie vanuit zuiden: hoge culturele en artistieke ontwikkeling (Italië) Kunst als propaganda: Prenten, gravures en pamfletten 7

8 Hogenberg Frans Hogenberg Geboren in Mechelen, voor 1572 naar Keulen Atlassen en historische prenten De belegering van Nijmegen,

9 Goltzius Hendrik Goltzius Geboren in Limburg 1577 met Coornhert naar Haarlem Tot 1600 graveur, daarna ook schilder Goltzius: Coornhert (1590) 9

10 Carel van Mander Carel van Mander Italië 1583 naar het noorden Kennis van de klassieken en Italiaanse schilderkunst Haarlem: eerste Nederlandse academie voor schilderkunst - Cornelis van Haarlem en Hendrick Goltzius Oriane in de tuin van Apolidon (1600) 10

11 schilderkunst Tweede periode Instroom uit zuiden Meer financiële middelen: elite kooplieden Grote stadsuitbreidingen, bouwhausse tot 1621 (met name Amsterdam, Haarlem en Leiden) 11

12 schilderkunst 2 steden Tweede periode Amsterdam Gillis van Coninxloo via Duitsland David Vingboons uit Mechelen Roelant Savery uit Kortrijk Haarlem Cornelis Cornelisz Frans Hals 1582 (83)-1666 rond 1586 uit Antwerpen Utrecht Abraham Bloemaert Joachim Wttewael

13 landschappen en boerentaferelen Landschappen en boerentaferelen David Vingboons Geboren in Mechelen 1591 naar Amsterdam Landschap, jaar n.b. 13

14 maniërisme Maniërisme Cornelis Cornelisz. van Haarlem Navolging Italiaanse renaissanceschilders, grote nadruk op de symboliek van de houding De zondeval (1592) 14

15 maatschappelijke thema s: zielenvisserij Maatschappelijke thema s Adriaan van de Venne Delft Den Haag 1662 De zielenvisserij (1614) 15

16 schilderkunst algemeen Derde periode Algemeen: Recessie en vertraging door hervatting van de oorlog Aanvankelijk gebrek aan materiaal (kleurstoffen) Groei en verrijking in Amsterdam, Haarlem en Leiden Nieuwbouw met veel versiering binnen en buiten: Mauritshuis (DH), Westerkerk (A dam) 20

17 schilderkunst handel Derde periode Amsterdam centrum Europese kunsthandel Ca. 1650: 2,5 miljoen schilderijen in omloop (veel kopieën) Grote export naar Duitsland Gespecialiseerde verzamelaars 21

18 Vlaanderen Constkamer Vlaanderen Constcamer "De kunstkamer van Cornelis van der Geest met het bezoek van Alexander 22 de Grote aan het atelier van Apelles", Willem van Haecht, 1628

19 schilderkunst karakteristieken Derde periode Schilderkunst: Invloed calvinisme na 1618: minder buitenpartijen en vrolijke taferelen Meer veldslagen en soldatenleven Door de oorlog met Spanje worden kleurstoffen schaars (onder andere indigo, cochenille, campêche en braziel, de heldere roden, blauwen en gelen) 23

20 schilderkunst namen Derde periode Monochrome landschappen: Jan van Goyen Salomon van Ruysdael ca Zeegezichten Cornelis Claesz Van Wieringen Fijnschilders Gerrit Dou Portretten, schutterstukken Frans Hals

21 Jan van Goyen Jan van Goyen Landschappen en riviergezichten Gezicht op de Merwede bij Dordrecht,

22 Jan van Goyen Dordrecht Jan van Goyen, Gezicht op de Merwede bij Dordrecht,

23 Salomon van Ruysdael Salomon van Ruysdael ( ) Het Gooi, Haarlem (bij Esaias van de Velde) Riviergezicht 27

24 Van Wieringen Cornelis Claesz Van Wieringen De slag bij Damiate (1630, thema: Vijfde Kruistocht, 1219) 28

25 Gerrit Dou Gerrit Dou Eerste leerling Rembrandt 1632 Vestiging Leiden Portret van een lezende oude vrouw. Ca

26 Frans hals Frans Hals ca Verhuizing van Antwerpen naar Haarlem 1616 Studie Rubens en Antoon van Dijck in Antwerpen Twaalf jaar lid schutterij Lachend kind, 1620 (1625) 30

27 schilderkunst Vierde periode Economische recessie voorbij Hoogtepunt van Hollandse schilderkunst Samenval met nieuwe architectuur (Saenredam) 31

28 Rembrandt steniging Stefanus Rembrandt van Rijn Zelfstandig schilder in Leiden Oudst bekende schilderij: De steniging van Stefanus (1625) Musée des Beaux-Arts, Lyon 32

29 Rembrandt Titus Rembrandt van Rijn Titus aan de lezenaar (1655) 33

30 Rembrandt Titus detail Rembrandt van Rijn Titus aan de lezenaar (1655) 34

31 Rembrandt Moren Rembrandt van Rijn Twee moren, ca

32 Vermeer data Johannes Vermeer Overgang naar RK-kerk Gezicht op Delft Het meisje met de parel De liefdesbrief korenbloemblauw loodtingeel Vrouw met weegschaal

33 Vermeer Gezicht op Delft Gezicht op Delft 37

34 Saenredam Pieter Jansz. Saenredam Calvinisme in de schilderkunst - vooruitstekend orgel - lege ruimte - mathematische ordening - kleinheid van de mens Interieur Sint Bavokerk Haarlem (1648) 38

35 schilderkunst Vijfde periode: vanaf1672 Instorting van de kunstmarkt Eigentijdse kunstenaars in Amsterdamse inventarislijsten Ca Jaren 70 Jaren 80 bijna geheel 40 % 14 % 39

36 titeldia architectuur Architectuur 41

37 Lieven de Key Architekten Lieven de Key (Gent Haarlem 1627) Renaissancebouw Vlaming, ca naar noorden Vooral werkzaam in Haarlem en Leiden 42

38 Hendrik de Keyser werken 1 Architekten Hendrik de Keyser (d.o.) (Utrecht Amsterdam 1621) Munttoren, Amsterdam 1622 Erasmus-standbeeld, Rotterdam Noorderkerk, Amsterdam Praalgraf Willem van Oranje, Delft Westerkerk, Amsterdam 43

39 Hendrik de Keyser werken 2 Architekten Hendrik de Keyser (d.o.) Stadsarchitect Amsterdam 1606 Oost-Indisch Huis, Amsterdam 1606 Montelbaanstoren, Amsterdam 1611 Beurs, Amsterdam Zuiderkerk, Amsterdam 1618 Haarlemmerpoort, Amsterdam 44

40 Jacob van Campen Architekten Jacob van Campen Mauritshuis Paleis Noordeinde 1655 Stadhuis op de Dam Na crisis van jaren 1620 overgang naar streng classisisme. Minder ornamentiek Het Paleis op de Dam omstreeks 1670 door Gerrit Adriaenszoon Berckheyde. 45

41 titeldia letterkunde Letterkunde 47

42 P C Hooft tot 1606 Pieter Corneliszoon Hooft Reis Frankrijk, Italië 1606 Rechtenstudie Leiden Bestand De wijse Vaders door lange' oeffeningh ervaren, Die geenen kommer, moeyt, noch sware kosten sparen, Maer waken, dagh en nacht, met hart, sin en verstandt, Sorghvuldelijck beducht voor 't liefste Vaderlandt, Waer van sy het bestier met rijpe reden mennen. 48

43 P C Hooft - 2 Pieter Corneliszoon Hooft Reis Frankrijk, Italië 1606 Rechtenstudie Leiden 1613 Geeraerdt van Velsen 1617 Baeto (stamvader der Bataven) 1619 Baljuw van Gooiland Drost van Muiden Neederlandse Histoorien 49

44 Muiderslot bezoekers Bezoekers van het Muiderslot Roemer Visscher Anna Roemersdochter Visscher Jan Pieterszoon Sweelinck Maria Tesselschade Visscher Gerardus Vossius Casparus Barlaeus Albert Burgh Laurens Reael Jan Vos Joost van den Vondel Werkkamer van P.C.Hooft, Muiderslot 50

45 Vondel jaartallen Joost van den Vondel Ouders van Antwerpen naar Keulen 1597 Amsterdam 1625 Palamedes oft vermoorde onnooselheit Gedwongen vlucht uit Amsterdam, rechtszaak, boete (1663 eerste opvoering in Rotterdam) 1641 Overgang van remonstrantisme naar rooms-katholicisme Portret, Ph. Koninck,

46 Spinoza traktaat Baruch Spinoza ): Theologisch-politiek traktaat (Tractatus Theologico-Politicus, Hamburg 1670) [20:4] (64) De stad Amsterdam oogst de vruchten van deze vrijheid (van meningsuiting) door haar grote voorspoed en de bewondering van alle andere mensen. Want in deze meest bloeiende staat en prachtige stad leven mensen van alle naties en religies samen in de grootste harmonie (...). 66) Zijn religie en confessie worden niet van belang gevonden (...). 55

47 Anna Maria van Schurman 1636 Colleges aan Universiteit Utrecht Correspondentie met o.a. Jacob Cats Constantijn Huygens René Descartes Christina van Zweden Verhandeling over het vermogen van vrouwen om te studeren en de hogere wetenschappen te bedrijven (Latijn) Aansluiting bij de Labadisten Anna Maria van Schurman

48 Huygens Constantijn Huygens Constantijn Huygens jr Christiaan Huygens Dichter, componist Secretaris stadhouder Diplomaat Secretaris Willem III Wetenschapper (telescopen) Wis- en natuurkundige (licht als golven) Sterrenkundige Uitvinder Schrijver Constantijn Huygensprijs 57