susīas wwrnmrnmrnmrnwrn m Zonnepanelen systeem Gemeente Drimmelen Adviesrapport Betreft concept rapportage Sustas Management BV 25 oktober 2013

Transcriptie

1 susīas Adviesrapport Betreft concept rapportage Zonnepanelen systeem Gemeente Drimmelen wwrnmrnmrnmrnwrn m Sustas Management BV Pagina 1 van 19

2 Samenvatting De gemeente Drimmelen onderzoekt de mogelijkheden van het plaatsen van een PV systeem op het dak van het eigen gemeentehuis. Investeringen in PV systemen zijn lastig af te wegen vanwege de vele fiscale consequenties en verschillende subsidies. Om de lastige keuzes te maken heeft de gemeente de opdracht gegeven te onderzoeken welke varianten het meeste rendement opleveren. In het kader van dit onderzoek zijn om die reden ook andere varianten onderzocht. Bijvoorbeeld een PV systeem op een ander dak dan het dak van het gemeentehuis. Het is van belang slimme varianten te bekijken, waarbij het financiële rendement en Z of de lokale participatie kan worden vergroot. De fiscale mogelijkheden hebben grote invloed op het rendement van het uiteindelijke PV systeem en via welke constructie die mogelijk wordt gemaakt. De degressieve energiebelastingen veroorzaken dat de totale energieprijs voor een grote verbruiker aanzienlijk lager is, dan voor een kleine verbruiker. Een gemiddeld huishouden betaalt totaal inclusief belastingen circa C 0,22 Z kwh, de gemeente Drimmelen circa C 0,09 Z kwh. Hiermee is een investering in een PV systeem op een doorsnee particulier huis 2,5 maal zo snel terugverdiend als op het gemeentehuis. Onderstaande 4 varianten zijn onderzocht. A. Gemeente investeert zelf in een PV systeem A1: Gemeente investeert zelf, zonder SDE+ subsidie A2: Gemeente investeert zelf, met SDE+ subsidie (aanname 3 ct/kwh) A3: Vervanging leien op dakrand rond de eerste etage van het gemeentehuis B. Andere partij investeert en leaset aan gemeente B1: Andere partij investeert en leaset aan gemeente, met terugkoop na aantal jaar B2: Andere partij investeert en leaset aan gemeente, zonder terugkoop na aantal jaar C. Lokale energiecoöperatie en haar leden investeert en leaset aan gemeente, met korting energiebelasting 7,5 ct/kwh uit Energie Akkoord D. Gemeente investeert het budget in een ander project met hoger financieel rendement Voorlopige resultaten op hoofdlijnen gerekend over een levensduur van 25 jaar. Variant Investering Energieprijs TVT* (jaar) Gemiddeld Cash flow NCW** rendement cumulatief A1 gemeente zonder SDE+ C C 0, ,3700, C C A2 gemeente met SDE+ C C 0, ,9400, C C B1 lease zonder aankoop C C 0, ,4900, C C B2 lease met aankoop C C 0,082 NTB*** NTB NTB NTB C lokale coöperatie lease**** C C 0, ,2600, C C D - budget gebruiken op ander dak met kosten X = 20 ct/kwh C C 0, ,7800, C C Voorlopige conclusies - Het is zinvol om te investeren in duurzaamheid. Als gemeente zelf investeren in zonnepanelen op het dak van het gemeentehuis is de meest onrendabele investering van de onderzochte varianten. - Vanuit financieel rendement wordt geadviseerd te kiezen voor investeringen in energiebesparing. De eerste stap uit de Trias Energetica. - Mocht investering in PV systemen wenselijk worden geacht wordt geadviseerd te besluiten de varianten C en D verder uit te werken. Hiervoor is nadere en definitieve uitwerking van het Energie Akkoord noodzakelijk. Deze uitwerking wordt in november 2013 verwacht. Pagina 2 van 19

3 1. Inleiding Een zonnestroom systeem (ook wel PV systeem) produceert duurzame elektriciteit uit zonlicht. De twee hoofd redenen om te investeren in een PV systeem zijn het behalen van duurzaamheid doelen en het realiseren van een financieel voordeel. De gemeente Drimmelen onderzoekt de mogelijkheden van het plaatsen van een PV systeem op het dak van het eigen gemeentehuis. Een goede, gefundeerde afweging is belangrijk bij besteding van gemeenschapsgeld. Elke geïnvesteerde euro moet optimaal rendement opleveren, zowel financieel als op gebied van duurzaamheid. Investeringen in PV systemen zijn lastig af te wegen vanwege de vele fiscale consequenties en verschillende subsidies. Om de lastige keuzes te maken heeft de gemeente de opdracht gegeven te onderzoeken welke varianten het meeste rendement opleveren. In het kader van dit onderzoek zijn om die reden ook andere varianten onderzocht. Bijvoorbeeld een PV systeem op een ander dak dan het dak van het gemeentehuis. Het is van belang slimme varianten te bekijken, waarbij het financiële rendement en Z of de lokale participatie kan worden vergroot. De fiscale mogelijkheden hebben grote invloed op het rendement van het uiteindelijke PV systeem en via welke constructie die mogelijk wordt gemaakt. Wat betreft duurzaamheid, kan in algemene zin worden gesteld, dat een doorsnee paneel van 250 Wp in Nederlandse omstandigheden elk jaar de uitstoot van CO2 met circa 100 kg reduceert. Dit rapport geeft achtergronden, risico's en mogelijkheden bij een investering in een PV systeem en behandelt een aantal business case varianten. Sustas management uit Terheijden is medio oktober 2013 gevraagd over deze materie de gemeente te adviseren. Gezien het feit dat het onderwerp PV systeem op het gemeentehuis begin november op de agenda van de gemeenteraad staat, is verzocht gaande het onderzoek een tussen rapportage te leveren met voorlopige conclusies. 2. Achtergrond en aandachtspunten PV systeem Een PV systeem is een kapitaalintensieve investering voor de lange termijn (de technische levensduur is makkelijk jaar en na 25 jaar produceert het systeem nog minimaal 800 van de hoeveelheid elektriciteit in het eerste jaar). Een goede voorbereiding en analyse van de mogelijkheden zorgt voor het nemen van gefundeerde en rationele beslissingen en een duurzaam renderende investering. De energieproductie van het project kan worden beïnvloed door verschillende zaken, zoals: - De afstelling van het systeem. Wanneer het systeem niet goed is af- en samengesteld, is het mogelijk dat het systeem minder stroom produceert dan oorspronkelijk aangenomen. Dit leidt tot een lager rendement. - De kwaliteit van het systeem. Wanneer er gebruik is gemaakt van kwalitatief mindere systeemonderdelen of materialen kan dit leiden tot een lagere productie van elektriciteit dan aangenomen, doordat de panelen sneller degraderen (aan vermogen inleveren door de jaren heen) of tot het eerder moeten vervangen van materialen, zoals de omvormer. Dit zal leiden tot een lager rendement. - De hoeveelheid zonlicht en conversie naar stroom. Voor dit project wordt gerekend met een opbrengst van 850 kwh/kwp. Dit is een realistische aanname die in soortgelijke projecten is aangetoond. Dit betekent dat het systeem per jaar 850 kilowattuur (kwh) stroom produceert voor elke kilowattpiek (kwp) geïnstalleerd vermogen. Pagina 3 van 19

4 susīas* OMVORMER Y+M 4 ^ STROOMMETER 11 ' ď \ ELEKTRICITEITSMETER Een compleet PV systeem bestaat uit de volgende onderdelen: A. Bevestigingsmateriaal en dakbelasting - de fundering van het systeem B. PV panelen - het hart van het systeem C. Omvormer - het brein van het systeem met veel regeltechniek D. Monitoring - de ogen en oren van het systeem houden zicht op het rendement E. Meterkast + meter - verbinding met alle energieverbruikers in het gebouw en voor teruglevering aan het elektriciteitsnet In bijlage 1 zijn de onderdelen en hun belangrijke kenmerken in detail omschreven. De kenmerken bepalen de kwaliteit en total cost of ownership gedurende de gehele levensduur van het systeem. Op basis hiervan kunnen specificaties voor offertes beter worden opgesteld en ontvangen offertes beter op waarde worden geschat. Vooral de kwaliteit van de omvormer en de mate van productiedegradatie van de panelen spelen een belangrijke rol bij de total cost of ownership van het PV systeem over bijvoorbeeld een levensduur van 25 jaar. Wat betreft elektrotechniek verdient de aansluiting van het PV systeem in relatie tot de aanwezige transformator bijzondere aandacht. Naast de producten/onderdelen zelf spelen ook zaken als de mate van ontzorging door de leverancier, de service, garanties, verzekering en onderhoud een rol bij de business case. 3. Uitleg van de business case PV systeem Allereerst enige toelichting op het verdienmodel van zonnepanelen. Uiteraard is er sprake van kosten en opbrengsten binnen de business case en het verdienmodel. Opbouw elektriciteitsprijs Hoe een PV systeem opbrengsten genereert, werkt als volgt: Elke verbruiker koopt zijn elektriciteit in bij een energieleverancier. Voor elke kwh die hij verbruikt, rekent de leverancier een bepaalde prijs X. Elke kwh die een verbruiker zelf produceert, hoeft hij niet in te kopen bij een energieleverancier en is dus ook de prijs X waard. De opbrengsten zijn daarmee gelijk aan de vermeden inkoopkosten. De energieleverancier saldeert de verbruikte en geproduceerde hoeveelheid kwh met elkaar. Deze salderen is toegestaan tot maximaal het eigen jaarverbruik aan elektriciteit. Elke geproduceerde kwh is net zoveel waard als een kwh die moet worden gekocht. Dit betekent dat een hogere energieprijs ook een hogere waarde geeft aan elke geproduceerde kwh en daarmee de opbrengsten verhoogt en van doorslaggevende betekenis is op elke business case. Pagina 4 van 19

5 Voorbeeld doorsnee huishouden Kosten stroom bij jaarlijks verbruik van kwh Jaarlijkse rekening bij 22 ct/kwh Productie stroom door aanschaf PV systeem kwh Waarde productie bij 22 ct/kwh Nieuwe energierekening na verrekening kwh = (saldering) Vervolgens is het belangrijk te begrijpen, dat de totale energieprijs X is opgebouwd uit de volgende componenten: A. de kale energieprijs - deze is nagenoeg gelijk voor iedere gebruiker B. de energiebelastingen - deze zijn degressief en worden lager als je meer verbruikt C. de btw - deze betaal je over zowel de marktprijs als over de energiebelastingen D. de transportkosten van de netbeheerder - deze zijn variabel bij grote verbruikers Vooral de degressieve energiebelastingen veroorzaken, dat de totale energieprijs X voor een grote verbruiker aanzienlijk lager is, dan voor een kleine verbruiker. Een gemiddeld huishouden betaalt totaal inclusief belastingen C 0,22 Z kwh, de gemeente Drimmelen slechts C 0,09 Z kwh. Hiermee is derhalve een investering in een PV systeem op een doorsnee particulier huis 2,5 maal zo snel terugverdiend als op het gemeentehuis. Zie bijlage 2 met daarin een tabel van energieprijs X per staffel van hoeveelheid verbruikte elektriciteit. In onderstaande figuur is ook duidelijk te zien wat de impact is van de Energie Belasting (bron: Green Spread): c o,25 r C 0.20 F c o,io C 0.05 BTW Energiebelasting Levering C 0,00 O - ÏO.OOO ÏO.OOO Jaarverbruik in kwh ÏO.OOO.OOO Het gemeentehuis is een relatief grote verbruiker met een elektriciteitsverbruik per jaar van maar liefst ruim kwh. De totale elektriciteitsprijs van de gemeente Drimmelen bedraagt circa C 0,09 Z kwh (inclusief variabele transportkosten C 0,10 Z kwh). Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de lagere energiebelasting ten opzichte van huishoudens (C 0,016ZkWh excl. BTW versus C 0,12ZkWh excl. BTW) Deze lage totale elektriciteitsprijs heeft tot gevolg, dat elke geproduceerde kwh op het dak van het gemeentehuis een relatief lage waarde heeft. Dit gegeven heeft een grote impact op het rendement van de investering. Pagina 5 van 19

6 Uitgangspunten en globale bruto investering Het gemeentehuis heeft een bruto dakoppervlak van circa m2, dat in aanmerking komt voor plaatsing zonnepanelen. Bij benadering is ongeveer 910 m2 hiervan werkelijk bruikbaar voor plaatsing van panelen. De overige oppervlakken blijken in verband met schaduw of onvoldoende zuid oriëntatie ongeschikt. Deze 910 m2 ingeschat bruikbaar dakoppervlak is als uitgangspunt gekozen voor dit rapport. Voor een plat dak constructie geldt, dat circa 500 van de werkelijk bruikbare oppervlakte bezet kan worden met zonnepanelen zonder dat ze elkaar in de schaduw zetten. Dit betekent dat als het dak maximaal gebruikt wordt, circa 455 m2 (500 van 910 m2) panelen geplaatst kunnen worden (variant MAX). Het is echter ook mogelijk om slechts 750 of 500 van het bruikbare dakoppervlak te benutten afhankelijk van het vrijgegeven investeringsbedrag. In onderstaande tabel staat een aantal kenmerken voor de varianten oppervlak dak maximaal bezet (MAX), 750 van MAX en 500 van MAX: Kenmerk MAX 75Vo MAX 50Vo MAX Oppervlak netto bruikbaar in m Aantal panelen mogelijk van 250 Wp en 1,6 m Wp totaal Productie kwh per jaar (0,85 kwh/wp) Investering benodigd, excl. BTW (6 1,3/Wp) C C Investering benodigd, incl. BTW C Op basis van de aanname van 910 m2 van het dak van het gemeentehuis maximaal wordt benut, dit een investering vergt van ruim C exclusief BTW en dat de jaarlijkse productie ruim kwh stroom is. Dit reduceert 30 ton CO2 emissie per jaar. Bij 500 van het dakoppervlak is de investering ruim C , de productie kwh en reductie CO2 15 ton. Fiscale aftrekposten Naast de fiscaal belangrijke energie belasting spelen bij de investering in een PV systeem ook meerdere fiscale aftrekposten een rol. Het betreft A. de Energie Investering Aftrek (EIA 41,50), B. de Kleinschaligheid Investering Aftrek (KIA, 280 of vast bedrag afhankelijk van grootte investering) C. de Tijdelijke Willekeurige Afschrijving (alleen nog in 2013) Deze aftrekmogelijkheden zorgen ervoor, dat de investering per saldo netto lager uitvalt, de terugverdientijd korter is en het rendement hoger. Deze fiscale aftrek is alleen beschikbaar voor bedrijven en niet voor de gemeenten. De gemeente kan niet direct zelf gebruik maken van deze fiscale mogelijkheden; echter wel indirect door een constructie waarbij een bedrijf investeert in het PV systeem en deze leaseta/erhuurt aan de gemeente in ruil voor de besparingen die de gemeente realiseert. Het netto voordeel hangt af van de rechtsvorm en belastingstarief van het bedrijf. Het totale financiële rendement op de investering neemt met dit soort constructies enorm toe. Constructies waaraan te denken valt, zijn een lease maatschappij, een ESCo (Energy Service Company) of een (lokale) energiecoöperatie. SDE+ subsidie Tenslotte kan een PV systeem op een grote aansluiting zoals die van het gemeentehuis in aanmerking komen voor SDE+ subsidie. De beschikbaarheid hiervan is beperkt en kan slechts bepaalde periodes in het jaar worden verkregen. In 2013 varieerde de subsidie per kwh van 1,5 ct tot 9,3 ct, afhankelijk van zekerheid van subsidie. Pagina 6 van 19

7 susīas* 4. Varianten voor investering, financiering en exploitatie voor de gemeente De algemene business case van een PV systeem is relatief simpel. Er wordt geïnvesteerd in een PV systeem en deze wordt geplaatst op een geschikt dak. De opbrengsten bestaan uit de vermeden inkoopkosten voor elektriciteit. De kosten bestaan hoofdzakelijk uit de afschrijving en financiering van het systeem; de kosten van onderhoud en andere directe exploitatiekosten zijn zeer laag. Bij onderstaande varianten voor de business case is aangenomen, dat technisch gezien de installatie van het systeem mogelijk is. Dus het dak heeft voldoende draagkracht (dit moet nog officieel worden berekend en gerapporteerd) en aansluiting op bestaande elektrische installatie - rekening houdend met aanwezige transformator - is geen probleem. Tevens is aangenomen dat de gemeente een bepaald budget beschikbaar heeft en dit duurzaamheidtechnisch en financieel zo rendabel mogelijk wil inzetten. De berekeningen gaan ervan uit van maximale benutting van de eerder genoemde 910 m2. Varianten In totaal zijn er 4 varianten onderzochte. Dit zijn: A. Gemeente investeert zelf A1: Gemeente investeert zelf, zonder SDE+ subsidie A2: Gemeente investeert zelf, met SDE+ subsidie (aanname 3 ct/kwh) A3: Vervanging leien op dakrand rond de eerste etage van het gemeentehuis B. Andere partij investeert en leaset aan gemeente B1: Andere partij investeert en leaset aan gemeente, met terugkoop na aantal jaar B2: Andere partij investeert en leaset aan gemeente, zonder terugkoop na aantal jaar C. Lokale energiecoöperatie en haar leden investeert en leaset aan gemeente, met korting energiebelasting 7,5 ct/kwh uit Energie Akkoord D. Gemeente investeert het budget in een ander project met hoger financieel rendement Toelichting variant constructies Variant A: gemeente investeert zelf Gemeente 6 investering PV Besparing Leverancier Saldering Pagina 7 van 19

8 susīas* Variant B1: gemeente leaset een PV systeem met overname na aantal jaar EIA KIA Lease BV 6 investering PV Fiscus Gemeente - Leasebedrag - Na einde lease houdt Gem. besparing o zelf Recht van opstal Besparing Leverancier L- Saldering Variant B2: Lease / huur zonder overname door gemeente na aantal jaar EIA KIA Lease BV 6 investering PV Fiscus Leasebedrag Recht van opstal Gemeente Leverancier Besparing Saldering Variant C^Lokale energiecoöperatie investeert via leden en leaset aan gemeentehuis, korting EB 7,5 ct/kwh Rente i Leden KortingĴĘņęŗgię - Belasting? Lening Fiscus EIA KIA Fiscus 1 r Coöperatie Leasebedrag 6 investering Recht van opstal Gemeente Besparing Leverancier PV Saldering Variant D: Gemeente investeert het budget in een ander project met hoger financieel rendement Als variant D is een investering in PV systeem (lening) op gebouw niet direct gelieerd aan de gemeente uitgewerkt. Voorwaarde is dat daar een hogere energieprijs geldt. Pagina 8 van 19

9 Trias Energetica De Trias Energetica behandelt de volgorde van de overgang van fossiele energie naar duurzame energie en bestaat uit drie stappen. Stap 1: besparen; Stap 2 verduurzamen energie en Stap 3 is de restant energie behoefte efficiënt opwekken. De maatregelen uit stap 1 leiden over het algemeen tot het meeste financieel rendement. Enkele voorbeelden van andere projecten met verwacht hoger rendement dan investeringen in een PV systeem op het dak van het gemeentehuis zijn. - investeren in energiebesparing in gemeentehuis - investeren in energiebesparing in ander gebouw van gemeente - investeren in PV systeem op ander gebouw van gemeente of school, mits daar een hogere energieprijs geldt - Budget inzetten als garantstelling voor PV systeem van een ander project met hogere financiële opbrengst (door hogere prijs X), waarbij gemeente dus geheel geen geld uitgeeft, maar wel bijdraagt aan de duurzaamheid. 5. Tussentijdse resultaten van de onderzochte varianten Onderstaand zijn de tussentijdse resultaten van de onderzochte varianten van de businesscase op hoofdlijnen gepresenteerd. Voor berekeningsresultaten per variant en de bijbehorende aannames wordt verwezen naar de bijlagen. Een toelichting op variant A3 "gemeente investeert in leien dakrand door bekleding met PV". Uit inventarisatie ter plaatse is gebleken dat grote delen van de betreffende dakrand gericht zijn op het noorden, westen of oosten. Slechts een heel klein deel is georiënteerd op het zuiden, de richting naar de zon. Net dat deel wordt belemmerd in de zon instraling door de prachtige hoge bomen die er voor staan. Deze bewuste rand ligt grotendeels van de dag in de schaduw. De verwachte opbrengst is daardoor marginaal en de terugverdientijd zeer slecht. Deze variant is om die reden niet verder onderzocht. Alle overige varianten zijn gebaseerd op het uitgangspunt dat het dak van het gemeentehuis voor 910 m2 wordt benut. Op basis van de huidig bekende gegevens is aangenomen dat er 280 panelen worden geplaatst met een totaal vermogen van Wp, een jaarlijkse opbrengst van kwh en een jaarlijkse CO2 reductie van bijna 30 ton. Opmerking: het werkelijk aantal te plaatsen panelen moet in een later stadium nauwkeurig worden vastgesteld en in de praktijk afwijken. De resultaten zijn nog onder voorbehoud van exacte situatie, exacte invulling BTW verplichting en verrekening bij de gemeente en fiscale mogelijkheden in detail. Tussentijdse resultaten op hoofdlijnen gerekend over een levensduur van 25 jaar. Variant Investering Energieprijs TVT* (jaar) Gemiddeld Cash flow NCW** rendement cumulatief A1 gemeente zonder SDE+ C C 0, ,370 C C A2 gemeente met SDE+ C C 0, ,940 C C B1 - lease zonder aankoop C C 0, ,490 C C B2 - lease met aankoop C C 0,082 NTB*** NTB NTB NTB C - lokale coöperatie C C 0, ,260 C C lease**** D - budget gebruiken op ander dak met kosten X = 20 ct/kwh C C 0, ,780 C C Pagina 9 van 19

10 *: TVT = Terug Verdien Tijd van de investering op basis van de cash flow **: Netto Contante Waarde van de cumulatieve cash flows (dus gecorrigeerd voor inflatie in de tijd tegen 20). ***: De variant lease met aankoop is Nader Te Bepalen op basis van juiste afspraken over wanneer aankoop, tegen welke restwaarde en hoe wordt omgegaan met afschrijving. ****: De variant lease via de coöperatie is in principe gelijk aan B1 (lease via een bedrijf), echter daarboven op krijgt elk deelnemend lid een extra rendement via een korting op de Energie Belasting van 9,1 ct per kwh (incl. btw) op de energierekening van zijn eigen woning. Deze variant is onder voorbehoud nader uitwerking ministerie van financiën. De onderzochte varianten zijn slechts een kleine selectie uit alle mogelijke varianten. Zo kan een combinatie van lease via een bedrijf of een lokale energiecoöperatie met de SDE+ subsidie tot nog betere resultaten leiden. Of binnen variant D het beschikbare budget niet zelf als gemeente investeren, maar inzetten als garantstelling aan een bedrijf of energiecoöperatie, die vervolgens met een slimme fiscale constructies investeert in daken met een relatief hoge energieprijs. 6. Elektriciteitsverbruik gemeentehuis Drimmelen in vergelijking met andere overheidskantoren Hieronder een overzicht van het gemiddelde energieverbruik van overheidskantoren, waaronder ook veel gemeentehuizen. Kengetallen overheidsbenchmark 2011 (data over 2010) ^60) Milieuaspect Kengetal Eenheid Gemiddeld Beste score Drimmelen*** Elektriciteit elektriciteit Z vloeroppervlak kwivm 2 91,6 28,2 222 elektriciteit Z medewerker kwhzfte Verwarming gas Z gebouwinhoud *) m 3 Zm 3 2,7 **) 1,70? gas Z medewerker *) m 3 Zfte 330 **) 107? Water water Z medewerker m 3 Zfte 9,69 3,28? *) = M3 gas equivalent f m 3 of m 3 gas equivalent f fte **) = overheden met WKO enfof warmtepomp zijn buiten beschouwing gelaten ***) Uitgangspunten voor gemeentehuis Drimmelen: Totaal verbruik per jaar: kwh; Aantal m2 vloer*: circa 2.700; Aantal fte: circa 115 Aangenomen is dat er circa m2 oppervlak is en dat de helft van het gebouw een dubbele laag heeft Een voorbeeld van een willekeurig gekozen gemeentehuis in het onderzoek: verbruik van 60 kwhzm2 en kwhzfte elektriciteit. De kengetallen voor het elektriciteitsverbruik voor het gemeentehuis Drimmelen wijzen uit dat deze in vergelijking met andere overheidskantoren zeer hoog zijn, respectievelijk een factor 2,43 en 1,51 hoger. Pagina 10 van 19

11 7. Conclusies De belangrijkste conclusies uit dit onderzoek zijn: 1. Binnen de onderzochte varianten is variant A1 "gemeente investeert zelf in PV systeem op gemeentehuis zonder subsidie" veruit het minst aantrekkelijk. 2. De onderzochte varianten zijn slechts een selectie uit alle mogelijke varianten. Binnen de onderzochte varianten is variant D "gemeente investeert het beschikbare budget in PV systeem op een ander dak van een gebouw met een hogere energieprijs" veruit het meest aantrekkelijk. De terugverdientijd is 8 jaar en na 25 jaar is er totaal een positieve cumulatieve cash flow van C met een Netto Contante Waarde van C Het combineren van varianten maakt een business case nog aantrekkelijker. Vooral de variant waarbij de gemeente zelfs geheel geen geld uitgeeft, maar alleen garant staat voor een bedrijf of energiecoöperatie, die fiscaal handig investeert in PV systeem op daken van gebouwen met een hoge energieprijs X lijkt aantrekkelijk. Bijkomend voordeel is dat deze variant direct rendement aan de bewoners van de gemeente levert en op die manier ook sociaal rendeert. 4. De variant waarbij gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheden van het nieuwe Energie Akkoord lijkt interessant. De leden van de energiecoöperatie krijgen dan op hun eigen energierekening een korting op de Energie Belasting als ze investeren op PV systeem op een ander dak binnen de postcoderoos. Deze variant is onder voorbehoud van de exacte uitwerking regels van het ministerie van financiën. Deze uitwerking wordt in november 2013 verwacht. 5. Fiscale slimme constructies zijn van doorslaggevend belang. Daarbij is van enige vorm van ontduiking zeker geen sprake, maar wel van slim structureren van de opzet en inrichting van het project en de investering. 6. Het gemeentehuis van de gemeente Drimmelen verbruikt relatief veel elektriciteit in vergelijking met andere overheidsgebouwen. Conform de Trias Energetica heeft energiebesparing de hoogste prioriteit en leidt meestal tot het hoogste financiële en duurzame rendement. 8. Aanbevelingen 1. Vanuit financieel rendement wordt geadviseerd te kiezen voor investeringen in energiebesparing. De eerste stap uit de Trias Energetica. 2. Mocht andere overwegingen leiden tot gewenste investering in PV systemen wordt geadviseerd te besluiten de varianten C en D verder uit te werken. Hiervoor is definitieve uitwerking van het Energie Akkoord noodzakelijk door de Rijksoverheid. Deze uitwerking wordt in november 2013 verwacht. 3. Onderzoek wat de oorzaak is van het relatief hoge elektriciteitsverbruik van het gemeentehuis en tref passende maatregelen. Pagina 11 van 19

12 Bijlage 1 - Onderdelen en belangrijke kenmerken zonnestroom systeem Bevestigingsmateriaal en dakbelasting - het fundament Het minst bekende maar zeker toch een erg belangrijk onderdeel is het bevestigingsmateriaal. Dit is het fundament van het systeem en zorgt voor langdurige, veilige en degelijke bevestiging van de panelen aan de dakconstructie. Er wordt altijd gezocht naar de juiste verhouding tussen sterkte en zo weinig mogelijk materiaalgebruik. Voor hellende daken en platte daken worden verschillende systemen gebruikt. Voor het gemeentehuis is sprake van een plat dak opstelling. Hierbij wordt elk paneel op een metalen onderconstructie bevestigt, waardoor het paneel met een bepaalde hellingshoek (10 tot 20 graden) naar de zon wordt gericht. Ballast gewicht is nodig zodat de panelen de invloed van wind kunnen weerstaan. Er is al snel een ballastgewicht van 50 kg per paneel nodig. Het totale gewicht per paneel is als volgt opgebouwd: - Onderconstructie: 6-7 kg - Paneel: kg - Ballast: 50 kg - Totaal: circa 80 kg. Een gemiddeld paneel is 1,6 m2. Hiermee wordt de belasting per m2 dakoppervlak 80 Z 1,6 = 50 kg. Een bouwkundige moet bepalen of deze extra dakbelasting mogelijk is op het gewenste dakvlak. Om de onderconstructie extra sterk te maken en de windgevoeligheid te verminderen worden de panelen onderling aan elkaar gekoppeld. Dit kan zowel in de rij zelf als meerdere rijen aan elkaar. Hierdoor is er per saldo ook minder ballast per paneel nodig. Omdat de panelen op een plat dak onder een bepaalde helling worden gezet, moet er tussen de rijen ruimte vrij worden gelaten, omdat de panelen anders in de schaduw van de rij ervoor komen te staan. Een algemene stelregel is dat ongeveer 5000) van het plat dakoppervlak ingezet kan worden om PV systeem panelen te plaatsen. PV Panelen - het hart van het systeem - omzetting licht in stroom De term zonnepanelen wordt vaak gebruikt voor panelen, die zonenergie kunnen omzetten in stroom / elektriciteit. Deze panelen worden PV panelen (Photo Voltaic) genoemd; dit in tegenstelling tot panelen die worden gebruikt voor produceren warmte via een zonneboiler. Op basis van de productiewijze, zijn er 2 hoofdtypen PV panelen. Kristallijnen en amorfe ofwel wel dunne film panelen. Kristallijnen panelen worden gemaakt door silicium (hoofd bestanddeel van zand) te smelten en op een bepaalde wijze te laten stollen. Hierdoor ontstaat een zonnecel van circa 15 bij 15 cm. Meerdere cellen worden op een plaat gemonteerd en vormen met een beschermende glasplaat, elektrisch materiaal en een frame het zonnepaneel. De dunne film techniek is geheel anders, waardoor het eindresultaat letterlijk dun en zelfs flexibel is. Deze techniek is nog relatief duur per geproduceerde kwh per m2. Binnen de kristallijnen panelen is er sprake van type mono kristallijn en poly kristallijne panelen. Bij de mono kristallijne zijn alle kristallen gelijk gericht tijdens het stollen, bij de poly kristallijne liggen de kristallen kriskras door elkaar. De mono cellen zijn iets efficiënter - vooral in direct zonlicht - echter er passen er minder op een paneel. De poly kristallijne cellen zijn wat minder efficiënt maar functioneren vooral in diffuus licht iets beter. De mono panelen hebben een zeer diep blauwe, nagenoeg zwarte kleur en worden daarom vaak wat mooier gevonden, hetgeen vooral op een hellend dak een rol kan spelen. De poly panelen hebben een lichtere blauwe kleur en zijn daardoor iets opvallender. Pagina 12 van 19

13 * PV systeem panelen zetten het inkomend zonlicht om in elektriciteit van gelijkspanning De PV panelen worden in serie aan elkaar gekoppeld met kabels die naar een omvormer worden geleid. Hoeveel elektriciteit een paneel kan opwekken wordt uitgedrukt in vermogen met als eenheid Watt (W). Een standaard paneel is gemiddeld circa 250 Watt piek (Wp). Dit betekent dat deze in optimale - piekomstandigheden 250 W kan produceren (en dus 5 lampen van 50 W kan laten branden). Het paneel werkt echter niet continue onder deze optimale omstandigheden (nacht, schaduw, bewolking etc.). In Nederlandse omstandigheden wekt een paneel totaal per jaar hetzelfde op als 850 uur in optimale omstandigheden. Stel dat je een systeem hebt van 1 kw. Dan levert deze op jaarbasis 1 * 850 = 850 kwh op. Elk jaar gaat een paneel iets minder produceren. De gemiddelde degradatie per jaar is circa 0,70, maar speelt wel een belangrijke rol voor het rendement op de lange termijn. Nagenoeg alle merken garanderen na 10 jaar een opbrengst van 900 van dat in jaar 1 en na 20 jaar van 800. Als de opbrengst in de praktijk veel hoger is (de degradatie dus lager) is dat een grote plus voor de business case. Een standaard paneel heeft een afmeting van 99 bij 165 cm en weegt circa kg. Omvormer - het brein van het systeem met veel regeltechniek Een omvormer krijgt via kabels de opgewekte gelijkstroom (DC) aangeleverd en zet deze zo efficiënt mogelijk om in bruikbare wisselstroom (AC). Een omvormer houdt continue bij wat de omstandigheden zijn (koud, warm, licht of bewolkt, schaduw of niet) en probeert op basis hiervan zichzelf zo in te regelen, dat de efficiëntie maximaal is. De meest gebruikte type omvormers zijn string omvormer. Hierbij worden een aantal aan elkaar gekoppelde panelen samen - een string - naar de omvormer geleid. Elk paneel zijn eigen omvormer kan ook via een zogenaamde micro omvormer. Dit is een relatief dure oplossing die vooral voor panelen met een schaduwrisico, zodat ze niet de gehele string negatief beïnvloeden. Een gemiddeld omvorm rendement van 970 is realistisch; de grotere omvormers hebben vaak een wat hoger rendement. De omgevormde wisselspanning wordt vervolgens met een kabel naar de meterkast getransporteerd. De omvormer heeft een display waarom te zien is hoeveel vermogen (W) de panelen opwekken, hoeveel stroom in kwh er de betreffende dag en sinds de installatie van het systeem is geproduceerd en of er eventueel bepaalde meldingen zijn. Elke omvormer bevat slijtage gevoelige onderdelen, waardoor in algemene zin een omvormer na circa jaar vervangen moet worden. Tip: er zijn omvormers op de markt die modulair zijn opgebouwd, waardoor alleen het slijtage gevoelige onderdeel vervangen kan en hoeft te worden. Een goedkope en duurzame oplossing! Monitoring - de ogen en oren van het systeem houden zicht op het rendement Een monitoring oplossing is essentieel en biedt de gebruiker een mogelijkheid om op afstand de performance (opbrengst) en eventuele verstoringen van het systeem te volgen. State of the art oplossingen werken via internet en bieden de gebruiker de mogelijkheid om op elk moment waar ook ter wereld op de laptop, PC, tablet of smartphone het systeem te monitoren en wanneer nodig kan de juiste actie worden ondernomen. Dit kan van groot belang zijn. Een goede werking van het PV systeem is van groot belang om het financieel en duurzaam rendement zoals begroot in de business case te behalen. Bijvoorbeeld het niet of onvoldoende functioneren van één of meerdere panelen kan een flinke opbrengstverlaging betekenen. Tevens is het mogelijk om het monitoring systeem zo in te stellen, dat er automatisch een alert wordt verzonden als het systeem niet conform verwachting functioneert of is verstoord. Meterkast - verbinding met alle stroomverbruikers in het gebouw en t.b.v. teruglevering De door de panelen geproduceerde en door de omvormer in wisselspanning omgezette stroom moet altijd worden aangesloten in de meterkast op een afzonderlijke groep speciaal voor het PV systeem. De capaciteit van deze aparte groep (Amperage) moet voldoende zijn in relatie tot de maximale productie van het systeem. Hiervoor zijn aanpassingen in de meterkast noodzakelijk. Pagina 13 van 19

14 susīas* Vanuit de meterkast gaat de geproduceerde stroom naar verbruikpunten in het gebouw zelf (lampen, Pc's, machines etc.). Als het PV systeem meer produceert dan het gebouw verbruikt, wordt het surplus teruggeleverd aan het openbare netwerk (tegen vergoeding). Als het gebouw meer nodig heeft dan het PV systeem produceert, dan wordt dit zoals gebruikelijk uit het openbare netwerk geleverd door de energie leverancier. Voorbeelden: Productie: kwh, verbruik in gebouw: kwh. Vanuit het openbare net moet nog netto = kwh worden afgenomen en betaald. Productie: kwh, verbruik in gebouw: kwh. Er wordt kwh teruggeleverd aan het openbare netwerk tegen vergoeding. Bijlage 2 - energieprijs X in afhankelijkheid van de energiebelastingen In onderstaande tabel is de opbouw van de integrale stroomprijs X gepresenteerd in relatie tot het totale jaarverbruik en afhankelijk van marktprijs, Energie Belasting, Opslag Duurzame Energie en BTW. Verbruik kwh/jr markt/kwh EB + ODE per schijf Totaal belasting belasting/kwh BTW/kWh Tarief totaal Kosten levering totaal , ,1176 0,0373 0, , ,0930 0,0321 0, , ,0807 0,0295 0, , ,0733 0,0280 0, , ,0684 0,0270 0, , ,0649 0,0262 0, , ,0623 0,0257 0, , ,0586 0,0249 0, , ,0543 0,0240 0, , ,0508 0,0233 0, , ,0452 0,0221 0, , ,0410 0,0212 0, , ,0156 0,0159 0, Hieruit blijkt, dat het gemeentehuis met een verbruik van kwh, 170 maal zoveel verbruikt als een gemiddeld huishouden van kwh, maar slechts 8 keer zoveel belasting betaalt. De gemiddelde belasting per kwh is dan ook slechts 1,56 ct, terwijl deze bij een huishouden 11,76 ct is. Pagina 14 van 19