NOVITEITEN 2005 DIESEL EOBD
|
|
- Petra Visser
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 NOVITEITEN 2005 DIESEL EOBD Redactie en Samenstelling: Koninklijke Nederlandse Toeristenbond ANWB HV/HRM/Opleidingen, januari 2005, 1 e Druk. ANWB BV, Den Haag. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enigerlei wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ANWB B.V.
2
3 Inhoudsopgave Inleiding Emissiewetgeving Schadelijk stoffen in het uitlaatgas... 9 CO Koolmonoxide... 9 HC Koolwaterstoffen... 9 SO 2 Zwaveldioxide NOx Stikstofoxiden C Roetdeeltjes Deeltjes Roetdeeltjes Maatregelen voor het verminderen roetdeeltjes Motor interne maatregelen: Motor externe maatregelen: Emissiereductie technieken Uitlaatgas nabehandeling Oxidatiekatalysator Uitlaatgasrecirculatie DeNO x katalysator of SCR Een blik in de toekomst: visie voor Roetfilter Systeem zonder additief Systeem met additief Additief Regenereren EOBD Testmethoden DIESEL EOBD 3
4 Inleiding Vanwege de steeds strenger wordende eisen die de overheden aan autofabrikanten opleggen met betrekking tot het milieu, worden er steeds meer On Board Diagnose (OBD) systemen ingevoerd. Bij OBD systemen wordt de uitstoot van schadelijke stoffen continue bewaakt. De bindende milieu eisen die aan een voertuig worden gesteld, zijn nodig om tot een betere lucht kwaliteit in onze omgeving te komen. De eisen worden door een instantie zoals de rijksdienst voor het wegverkeer (RDW) getoetst en aan de hand daarvan wordt een type goedkeuring gegeven aan het geteste voertuig. Wat er daarna met het voertuig en de daaraan gestelde eisen gebeurt, wordt vandaag de dag gecontroleerd door een monitor systeem, dat ingebouwd is in de motormanagement. Het systeem is bekend vanuit Amerika, waar vooral in de staat California de emissie eisen streng zijn en vaak vooruit lopen op de rest van de wereld. De eisen worden samengesteld door de CARB (California Air Resource Board) en hebben in 1991 het Amerikaanse OBD systeem voortgebracht. Dit is in 1997 opgevolgd door het OBD2 systeem en zonder veel wijzigingen overgenomen om in Europa hetzelfde te doen, namelijk het bewaken van milieu gerelateerde zaken in voertuigen en is Europese On Board Diagnose (EOBD) genoemd. Vanaf 1 januari 2005 moet op alle personenauto s die in nieuw Europa geleverd worden, zowel benzine als diesel, een EOBD systeem aanwezig zijn. 4 DIESEL EOBD
5 1 Emissiewetgeving De Europese emissiereglementering voor nieuwe voertuigen is vastgelegd in de richtlijn 70/220/EEC. Deze richtlijn kent verscheidene amendementen en richtlijn 98/69/EC beschrijft de Euro 3 en 4 emissienorm. Tezamen met de Euro 3 / 4 emissiestandaarden werd de standaard voor brandstofkwaliteit vastgelegd betreffende zwavelgehalte in diesel en benzine. Introductie jaar Benzine Diesel Tabel 1 Zwavelgehalte dieselolie in ppm Parts per milion = 1 cm 3 (ml) gas of damp per m 3 verontreinigde lucht. De Europese overheden hebben een testprocedure, de Neue Europäische Fahrzyklus (NEFZ), waarmee vastgesteld wordt of een voertuig binnen de gestelde emissie eisen blijft. Hierbij wordt het voertuig in een laboratorium getest door een voorgeschreven traject te rijden met het voertuig. Diverse soorten ritten worden op deze manier gesimuleerd en ondertussen, worden alle uitlaatgassen opgevangen om na de test in zijn totaliteit te kunnen worden geanalyseerd. DIESEL EOBD 5
6 Voor fabrikanten is het lastig om in deze rij cyclus een koude start te hebben. Immers, een koude motor heeft een rijker mengsel nodig en vanwege het niet op temperatuur zijn van de katalysator is deze nog niet in staat om optimaal zijn werk te doen. Tijdens de Europese test cyclus wordt sinds 2002 begonnen met de test nadat het voertuig ten minste zes uur stil gestaan heeft bij 7 o C. Afb. 1 Europese test cyclus De test rit gaat over 11,007 km, de gemiddelde snelheid bedraagt 33,6 km/h en de maximum snelheid is 120 km/h Ook wordt tijdens de test het geluidsniveau gecontroleerd die door een voertuig wordt geproduceerd. 6 DIESEL EOBD
7 EU Emissie standaarden voor personen auto's, in gram per kilometer Jaar CO HC HC + NO x NO x PM Diesel Euro 1 juli ,72 0,97 0,140 Euro 2, IDI januari ,00 0,70 0,080 Euro 2, DI a januari ,00 0,90 0,100 Euro 3 januari ,64 0,56 0,50 0,050 Euro 4 januari ,50 0,30 0,25 0,025 Benzine Euro 1 juli ,72 0,97 Euro 2 januari ,20 0,50 Euro 3 januari ,30 0,20 0,15 Euro 4 januari ,00 0,10 0,08 a - vanaf 1 september 1999 moeten DI motoren conform IDI motoren zijn Afb. 2 Tabel Emissienormen en hun data Afb. 3 Grenswaarden voor diesel motoren In de toekomst wordt de nog strengere Euro 5 norm van kracht. De normen en grenswaarden hiervoor liggen nog niet vast, maar wel is bekend dat de grenswaarde voor de uitstoot van roetdeeltjes, Particulate Matter (PM), voor dieselmotoren aanzienlijk wordt verlaagd en uitkomt op 0,005 gram/kilometer. Om de Euro V waarden in die in de toekomst gaan gelden, moet bijna iedere auto met een dieselmotor worden voorzien van een roetfilter. DIESEL EOBD 7
8 Om de invoering van roet filters nu alvast te bevorderen is in diverse Europese landen een subsidie regeling ingevoerd. Zo geldt in Nederland vanaf 1 januari 2005 een BPM korting van 600 als een personenauto met dieselmotor is voorzien van een roetfilter. 8 DIESEL EOBD
9 2 Schadelijk stoffen in het uitlaatgas Het verbrandingsproces is samen met de brandstof en de aangezogen lucht bepalend voor de schadelijke stoffen die worden geproduceerd tijdens de verbranding. De afbeelding laat zien welke stoffen de motor ingaan en welke stoffen na de verbranding de motor verlaten. Afb. 4 Overzicht van schadelijke stoffen CO Koolmonoxide Koolmonoxide (CO) ontstaat wanneer koolstofhoudende brandstoffen niet volledig verbranden door een tekort aan zuurstof. Het is een kleur-, geur- en smaakloos gas HC Koolwaterstoffen Koolwaterstoffen zijn een groot aantal verbindingen (zoals bijvoorbeeld Benzeen (C 6 H 6 ), Benzine (C 8 H 18 )) die na een onvolledige verbranding ontstaan. DIESEL EOBD 9
10 SO 2 Zwaveldioxide Zwaveloxide ontstaat door de verbranding van zwavelhoudende brandstof. Het is een kleurloos gas met een penetrante geur. Het zwavelgehalte in de brandstof wordt steeds minder. NOx Stikstofoxiden Stikstofoxiden (zoals NO, NO 2, ) ontstaan door een hoge druk, een hoge temperatuur en een overschot aan zuurstof tijdens de verbranding in de motor. C Roetdeeltjes Is er een tekort aan zuurstof, dan vindt er een onvolledige verbranding plaats en worden er roetdeeltjes gevormd. Wat betreft de schadelijkheid voor gezondheid en milieu kunnen de bestanddelen van het uitlaatgas in verschillende categorieën worden verdeeld. De bestanddelen O 2 (zuurstof), N (stikstof) en H 2 O (water) zijn al in de atmosfeer aanwezig en kunnen als onschadelijk worden bestempeld. Het CO 2 (kooldioxide) is ook als gas in de atmosfeer aanwezig maar is een twijfelgeval. Het is niet direct schadelijk voor de gezondheid maar in verhoogde concentratie draagt het bij aan het broeikaseffect. Wel schadelijk voor de gezondheid zijn CO (koolmonoxide), HC (koolwaterstoffen), SO 2 (zwaveldioxide), NO x (stikstofoxiden) en de roetdeeltjes. Deeltjes Hierbij moet een onderscheid worden gemaakt tussen deeltjes en roetdeeltjes. Met deeltjes worden alle kleine deeltjes bedoeld, vast of vloeibaar, die in het uitlaatgas zitten. Deze deeltjes ontstaan door slijtage, splitsing, erosie, condensatie en een onvolledige verbranding. Wanneer de deeltjes zo klein zijn dat ze in gassen kunnen zweven 10 DIESEL EOBD
11 worden ze als gevaarlijk voor de gezondheid beschouwd. Daarnaast zorgen deze deeltjes voor luchtverontreiniging. DIESEL EOBD 11
12 Roetdeeltjes Roetdeeltjes ontstaan tijden het verbrandingsproces in een dieselmotor. Roetdeeltjes zijn microscopisch klein (0,05 m) en bestaan naast een kern van pure koolstof ook uit koolwaterstofverbindingen, metaaloxiden en zwavel. Sommige van de koolwaterstofverbindingen zijn schadelijk voor de gezondheid. De exacte samenstelling van de roetdeeltjes hangt af van de motorconstructie, de gebruiksomstandigheden en de brandstof. Roetdeeltjes ontstaan tijdens een onvolledige verbranding in de verbrandingsruimte. Omdat een dieselmotor altijd een luchtoverschot heeft ontstaan roetdeeltjes in gedeelten van de verbrandingsruimte waar het brandstof - luchtmengsel niet optimaal is. Afb. 5 Roetdeeltje Maatregelen voor het verminderen roetdeeltjes Maatregelen voor het verminderen van de roetdeeltjes kan men verdelen in motorinterne en motorexterne maatregelen. 12 DIESEL EOBD
13 Motor interne maatregelen: Bij de constructie van een motor streeft men naar optimale constructie waardoor een optimale verbranding ontstaat. Tijdens een optimale verbranding ontstaan er namelijk geen roetdeeltjes. Omdat een continu optimale verbranding niet mogelijk is streeft men naar een zo goed mogelijke constructie. Aspecten die invloed hebben op een verbeterde ver branding zijn: Vormgeving verbrandingskamer Vormgeving in en uitlaatkanalen Hoge inspuitdruk (common rail / pompverstuivers) Hoeveelheid ingespoten brandstof Afb. 6 Motor interne maatregelen DIESEL EOBD 13
14 Motor externe maatregelen: Met motor externe maatregelen kan worden voorkomen dat de roetdeeltjes die vrijkomen bij de verbranding in het milieu terecht komen. Een aantal van deze maatregelen is: Roetfilter o Systeem met additief o Systeem zonder additief DeNO x katalysator De uitstoot van roetdeeltjes en stikstofoxiden (NO x ) is bij een dieselmotor traditioneel veel hoger dan bij een benzinemotor. Door de introductie van roetfilters en DeNO x katalysatoren zal dit verschil over enkele jaren wel danig minder worden. Naast de eerder genoemde stoffen wordt ook nog N 2 O (lachgas) en CH 4 (methaan) geproduceerd. De emissies van de broeikasgassen CO 2 (kooldioxide), N 2 O en CH 4 zijn niet gereglementeerd, maar bij dieselmotoren is de emissie van CH 4 verwaarloosbaar. De hoeveelheid N 2 O, die in de katalysator wordt geproduceerd en uitgestoten, is beduidend minder dan bij een benzineauto. De emissie van CO 2 wordt bepaald door het brandstofverbruik en de verhouding waterstof (H) en koolstof (C) in de brandstof. Omdat dieselmotoren zuinig zijn, is de CO 2 emissie van dieselmotoren lager dan die van benzine motoren. Dieselmotoren zijn traditioneel groter, zwaarder en produceren meer geluid dan benzinemotoren. Maar een dieselmotor is wel zuiniger en duurzamer dan een benzinemotor. Bij nieuwe generatie dieselmotoren wordt directe inspuiting toegepast en wordt de geluidsproductie van de motor serieus verlaagd door onder ander gelaagde inspuiting toe te passen. 14 DIESEL EOBD
15 3 Emissiereductie technieken De schadelijke uitstoot van dieselmotoren kan op verschillende manieren verlaagd worden. Een overzicht van de technieken die op dit moment gebruikt worden of die een groot potentieel bieden: Afb. 7 Van Euro III naar Euro IV In Afb. 7 afbeelding 7 is te zien welke maatregelen genomen zijn om van Euro III naar Euro IV te komen. Tevens blijkt uit de grafiek dat het komen tot minder roet uitstoot vanzelf lijdt tot een hogere productie van NOx of andersom. Om de roet uitstoot te verlagen dient de verbranding warmer te worden. Dit heeft echter weer tot gevolg dat de uitstoot van NO x toeneemt. De uitstoot van NO x kan verlaagd worden door de verbranding minder warm te laten worden door bijvoorbeeld EGR. Hierdoor neemt echter de uitstoot van roetdeeltjes weer toe. DIESEL EOBD 15
16 4 Uitlaatgas nabehandeling Uit het voorgaand blijkt dus, doordat in de motor het een wordt aangepakt, je in de uitlaat het ander aan zult moet pakken. De mogelijkheden die door de diverse fabrikanten worden gekozen, volgen hierna: Oxidatiekatalysator Een oxidatiekatalysator wordt al behoorlijk lang toegepast in de diesel voertuigen (personen auto s) en kan de emissies van koolwaterstoffen (HC) en koolmonoxide (CO) met meer dan 90% verlagen. Ook de deeltjesemissies worden ongeveer met 30 tot 40% verminderd in een oxidatiekatalysator. Uitlaatgasrecirculatie Met EGR (Exhaust Gas Recirculation) wordt een deel van het uitlaatgas weer teruggevoerd naar de verbrandingskamer waar het een deel van de verse lucht vervangt. Het verlaagt de piektemperatuur tijdens verbranding en daarmee de hoeveelheid NOx die wordt gevormd. Reducties van 20 tot 80% zijn mogelijk. Nadeel is dat de deeltjes emissie bij hogere motorbelasting toeneemt en dat er vervuiling in het inlaat traject optreed. Met het uitlaatgas wordt een hoeveelheid dood gas in de cilinder gebracht en daarmee wordt de verbrandings eindtemperatuur verlaagt. Hierdoor gaat de NO x uitstoot omlaag. Als de verbrandingstemperatuur omlaag moet, is het niet efficiënt om dat dan met warm uitlaatgas te doen. Bovendien wordt de, door de turbocompressor gecomprimeerde inlaatlucht, door een intercooler gekoeld en later wordt er dan weer warm uitlaatgas bijgemengd. Ook niet bepaald efficiënt. Om deze reden worden de teruggevoerde uitlaatgassen door het koelwater gekoeld. Als de motor nog niet op bedrijfstemperatuur is, kan het uitlaatgas helpen om het koelwater op te warmen 16 DIESEL EOBD
17 DeNO x katalysator of SCR Het overgrote deel van de Europese bedrijfswagens kiest voor de makkelijkste weg en gaat definitief over op selectieve katalytische reductie van stikstofoxiden (SCR). Twee olie maatschappijen, zes ureum producenten en vijf vrachtauto fabrikanten hebben daartoe een pact gesloten. Samen willen ze garanderen dat het (bedrijfs)wagenpark kan voldoen aan de Euro 4 en Euro 5 emissie eisen, die respectievelijk in 2006 en 2009 van kracht worden. De ureumoplossing zal geleverd worden onder de merknaam AdBlue. Bij het SCR systeem wordt ammonia in de vorm van ureum (met water vermengd) met het uitlaatgas gemengd. Vervolgens worden ammoniak en stikstofoxiden in de katalysator omgezet in stikstof (N) en water (H 2 O). Een elektronische besturing past de geïnjecteerde hoeveelheid voortdurend aan het NOx gehalte van de uitlaatgassen. Een nadeel is dat de auto moet worden voorzien van een ureum tankje dat regelmatig moet worden bijgevuld. Ook aan de opslag van AdBlue moet aandacht worden geschonken omdat AdBlue bevriest bij 11 o C en hydrolyseert (uiteenvalt) boven 50 o C. De vloeistof gaat pakweg 60 eurocent per liter kosten en het verbruik zal rond de 1 liter op 160 km worden, maar hangt van de bedrijfs omstandigheden af. Als er geen AdBlue wordt getankt, terwijl dit wel nodig is, zal er nog geen represaille aan hangen omdat AdBlue pas echt nodig is voor Euro V. Omdat Ureum in water wordt opgelost, zou ook water getankt kunnen worden (kosten reductie), echter zowel met lege AdBlue tank, als gevuld met water zal de DeNO x katalysator snel defect raken en het uitlaat systeem verstoppen omdat het NO x en de deeltjes als vaste massa in de DeNO x katalysator achter blijven. Toch geldt SCR als het beste alternatief om aan de Europese emissie eisen te voldoen, in elk geval voorlopig. Voor Euro V kan vaak al worden DIESEL EOBD 17
18 volstaan met het verhogen van de hoeveelheid in te spuiten AdBlue. De kosten nemen hierdoor ook toe. Deze systemen kunnen de NOx emissie met meer dan 80% verlagen. De eerste demonstratiesystemen van dit type worden vooral bij zware voertuigen toegepast. Voor lichte bedrijfswagens zullen eerder NOx absorbers worden toegepast. Bij een NOx absorptie katalysator wordt NOx in de katalysator opgeslagen totdat de samenstelling van het uitlaatgas tijdelijk verrijkt wordt (hetgeen op verschillende manieren kan) en NOx gereduceerd wordt tot stikstofgas. Ook aan deze techniek kleven nog nadelen omdat de belangrijkste beperking is dat het zwavelgehalte van de brandstof zeer laag moet zijn (<10ppm). Afb. 8 SCR systeem De deelnemende oliemaatschappijen zijn OMV en Total. Zij gaan een distributiesysteem voor AdBlue opzetten bij hun tankstations. De truckfabrikanten zijn DAF, Iveco, Mercedes-Benz, Renault Trucks en Volvo Trucks. Samen hebben ze tachtig procent van de Europese truckmarkt in handen. 18 DIESEL EOBD
19 Een blik in de toekomst: visie voor Dankzij de EGR- en SCR technologieën zullen de emissies het komende decennium verder afnemen. Scania doet momenteel ook onderzoek naar andere technologie om het compressie - ontstekingsprincipe nog langer te laten meegaan (zeg 10 tot 15 jaar langer). HCCI (Homogeneous Charge Compression Ignition) is bijvoorbeeld een onderzoeksgebied dat voor Scania hoge prioriteit heeft. Bij HCCI worden de lucht en de brandstof eerst gemengd voordat zij naar de verbrandingsruimte gevoerd worden. Wanneer deze techniek eenmaal goed onder de knie is, zullen de deeltjesen NO x - emissies van de HCCI motor praktisch nihil zijn. DIESEL EOBD 19
20 Roetfilter Roetdeeltjes zijn vaste deeltjes en kunnen worden opgevangen in een roetfilter. De gasvormige bestanddelen kunnen door de poreuze wand verder het uitlaatsysteem in. Omdat het roetfilter steeds roet opslaat, zal deze ook regelmatig moeten worden schoongemaakt. Het schoonmaken van het roetfilter noemt men regenereren en kan passief of actief gebeuren. Systeem zonder additief Dit systeem wordt in de toekomst toegepast bij auto s waarbij het roetfilter dicht bij de motor zit. De weg die het uitlaatgas naar het roetfilter moet afleggen is kort. Hierdoor is de temperatuur van het uitlaatgas hoog genoeg voor het verbranden van de roetdeeltjes. De verbrande roetdeeltjes worden gasvormig en zijn hierdoor minder schadelijk voor de gezondheid en het milieu. Afb. 9 Systeem zonder additief Er wordt een roetfilter gebruikt waarbij geen additief aan de brandstof wordt toegevoegd, maar in het roetfilter een coating is aangebracht van een mengsel van platina en ceroxide (cerine bekender als vuursteentjes van o.a. aanstekers). Dit wordt een Catalysed Soot Filter (CSF of katalytisch gecoat filter) genoemd. De deeltjes roet worden opgevangen in het filter en het gas kan door de poreuze structuur van siliciumcarbide door de wanden verder de uitlaat instromen. De platina coating zorgt ervoor dat roet makkelijk oxideert met zuurstof en daardoor in CO 2 omgezet wordt. Dit gebeurt tussen 350 en 500 o C en is mogelijk zonder tussen komst van het motormanagement en is dus 20 DIESEL EOBD
21 passieve reiniging, maar kost veel tijd en zal hoofdzakelijk bij langere afstanden plaatsvinden. Via de verschil druk sensor kan bepaald worden of het motormanagement systeem nog extra warmte moet genereren (passieve regeneratie) om het regenereren van het roetfilter sneller te laten verlopen. Het ceroxide bestanddeel in de katalysator coating zorgt ervoor dat het roet sneller een verbinding aangaat met zuurstof (C + O 2 vormt CO 2 ). DIESEL EOBD 21
22 Systeem met additief Dit systeem wordt toegepast bij auto s waarbij het roetfilter op enige afstand van de motor verwijderd is. De weg die het uitlaatgas van de motor naar het roetfilter moet afleggen is vrij lang. Hierdoor is de temperatuur van het uitlaatgas niet hoog genoeg om de roetdeeltjes te verbranden. Afb. 10 Systeem met additief Hieronder zijn alle componenten van het roetfilter systeem te zien. Dit is een voorbeeld zoals dat bij VW wordt toegepast op de pompverstuiver motor. Bij de PSA groep is het filter al enige tijd leverbaar onder de naam FAP en is samengebouwd met de oxidatie katalysator die in de uitlaatstroom voor het roetfilter geplaatst is.de additief tank is bij de brandstoftank geplaatst en heeft een inhoud van 5 liter en is toereikend voor tot liter. 22 DIESEL EOBD
23 1. Regelapparaat met display 2. Motor regelapparaat 3. Additief reservoir 4. Sensor van Additief reservoir 5. Pomp voor additieftoevoeging 6. Brandstoftank 7. Dieselmotor 8. Temperatuursensor vóór turbo 9. Turbo 10. Lambda sensor 11. Oxidatiekatalysator 12. Temperatuursensor vóór roetfilter 13. Roetfilter 14. Drukverschilsensor vóór roetfilter 15. Uitlaatgasdemper 16. Luchtmassameter Het roetfilter is over het algemeen na de oxidatiekatalysator gemonteerd en filtert de roetdeeltjes uit het uitlaatgas van de motor. Afb. 11 Roetfilter Het roetfilter bestaat uit een raatvormig keramisch materiaal van siliciumcarbide en is in een metalen behuizing gemonteerd. Het keramisch lichaam bestaat uit talrijke, parallel lopende, microscopisch kleine kanalen die om en om aan één zijde afgesloten zijn. DIESEL EOBD 23
24 Om de volgende redenen is siliciumcarbide zeer geschikt: Grote mechanische sterke Bestand tegen grote temperatuurswisselingen Goed geleidingsvermogen Hoge slijtvastheid Afb. 12 Filter structuur Door de constructie van het filter, wordt uit het langsstromende uitlaatgas de roetdeeltjes opgevangen. Additief Het additief is een ijzerhoudende stof op basis van cerine die in een koolwaterstofmengsel is opgelost en tijdens elke tankbeurt bij de brandstof wordt gemengd. Hiervoor is bij de tank een apart reservoir en een pompje geplaatst en het additief wordt, met een verhouding van 1 liter additief op 2800 liter brandstof, gemengd. Ook de inhoud van het additief tankje wordt bewaakt en zal na verloop van tijd gevuld moeten worden. De interval bedraagt, afhankelijk van de rijstijl, kilometer of 4 jaar en moet in een werkplaats gevuld worden. Het additief bindt zich aan de roetdeeltjes en zorgt ervoor dat de ontbrandingstemperatuur van de roetdeeltjes 100 o C lager komt te liggen en blijft samen met het roet achter in het roetfilter. Het additief zorgt ervoor dat de ontbrandingstemperatuur van het roet op ca. 500 o C ligt, terwijl dit zonder additief ca o C is. 24 DIESEL EOBD
25 Vóór en na het roetfilter komen druk sensoren die de verzadiging van het filter meten. Als het drukverschil te groot wordt, dan gaat het motormanagement over tot het actief regenereren van het roetfilter door meer warmte in het uitlaatsysteem te produceren. Regenereren Tijdens het regenereren worden de opgevangen roetdeeltjes bij een temperatuur van ca. 500 o C verbrand. Deze temperatuur komt bij een dieselmotor alleen voor bij vollast. Om onder alle omstandigheden te kunnen regenereren wordt de verbrandingstemperatuur van het roet verlaagd door toevoeging van een additief en een gerichte verhoging van de uitlaatgas temperatuur. Dit gebeurt, afhankelijk van de rijstijl, elke km en duurt ongeveer 5 10 minuten. Tijdens het regenereren wordt extra warmte opgewekt in de motor/uitlaat. Denk hierbij aan een na inspuiting op b.v. 35 o na het BDP. Deze na inspuiting komt dermate laat dat alleen verdamping van brandstof plaats vindt. Ook het via een bypass klep uitschakelen van de intercooler en/of het stoppen van EGR koeling wordt gebruikt. Hierdoor is het mogelijk om de temperatuur bij het roetfilter op te laten lopen tot 650 o C. Een temperatuur voeler voor het roetfilter bewaakt de temperatuur en bepaald de hoeveelheid brandstof van de na inspuiting. Bij een forse rijstijl zal het regenereren minder vaak nodig zijn dan bij een rustige rijstijl. Hetzelfde geldt voor het rijden in de stad of op de snelweg. Het motor management zal ervoor zorgen dat de bestuurder hier niets van merkt. Als het regenereren te vaak plaats moet vinden (drukverschil), gaat op het dashboard het roetfilter lampje branden en dient het roetfilter vervangen te worden. Afb. 13 Lampje voor roetfilter DIESEL EOBD 25
26 5 EOBD Het EOBD systeem heeft tot doel de bestuurder te informeren over de toestand van de motor en dan met nadruk op emissie gerelateerde onderdelen. De Europese commissie heeft hier regels voor opgesteld en heeft daarbij goed naar het Amerikaanse OBD2 systeem gekeken. De motor wordt op een aantal zaken gemonitord en indien er afwijkingen worden geconstateerd, zal de motor elektronica ingrijpen. Afb. 14 MIL. Ten eerste wordt de bestuurder geïnformeerd middels een oranje lamp Mailfunction Indicator Light (MIL) op het dashboard. Er kan op drie manieren een signaal met de MIL gegeven worden: MIL is uit: MIL is aan: Geen storingen Storing herkent Ook wordt er een fout code opgeslagen (DTC = Diagnostic Trouble Code) die door een EOBD tester kan worden uitgelezen. 26 DIESEL EOBD
27 Voorbeeld: Code P0105 (Circuit van MAP sensor defect) Plaats tekens Betekenis P B C U (Powertrain) de aandrijflijn dus ook de motor (Body) carrosserie electronica (Chassis) Onderstel-electronica (Undefined) Toekomstige netwerksystemen 0 Storingscodes volgens SAE norm 1 Storingscodes van de fabrikant 2 Storingscodes van de fabrikant 3 Gereserveerde storingscodes 1 Brandstof- en luchtmeting 2 Brandstof- en luchtmeting 3 Ontstekingssysteem 4 Extra uitlaatgasregelingen 5 Voertuigsnelheid stationaire motorregeling 6 Computer en uitgangssignalen 7 Transmissie 4 & 5 01 tot 99 Kenmerk van de gecontroleerde onderdelen Momenteel zijn voor een E-OBD systeem alleen de P-codes (powertrain) wettelijk vastgelegd. Daarnaast wordt een freeze frame gemaakt. Dit is het best te vergelijken met een foto van een aantal waarden (data) zoals die aanwezig waren op het moment van de storing. Denk daarbij aan actuele voertuig snelheid, kilometerstand, motor toerental en koelvloeistof temperatuur. Door dit freeze frame uit te lezen is, voor een gedegen storings diagnose, te bepalen onder welke condities het probleem zich voordeed. Afhankelijk van de aard van de storing wordt bepaald of er door kan worden gereden met het voertuig. Betreft het een ernstig probleem, dan wordt het motorvermogen zodanig beperkt dat verdere schade aan motor en milieu wordt voorkomen (limp home functie of noodloop). DIESEL EOBD 27
28 Om te komen tot een gefundeerde status van de MIL, dient een aantal zaken zorgvuldig gecontroleerd en bewaakt (monitoring) te worden. Er wordt niet zomaar met de MIL gesignaleerd. Vaak moet een storing een aantal rijcycli voorkomen om te tot een brandende MIL.te leiden. Er wordt gesproken over een rij cyclus als het contact aangezet wordt, er een motor toerental gezien wordt en het contact weer wordt uitgezet. Mocht een storing na 40 rijcycli niet meer voorgekomen zijn, dan wordt de DTC en het freeze frame gewist. 28 DIESEL EOBD
29 Bij een diesel motor moeten de volgende zaken gecontroleerd worden: functionaliteit emissie beperkingsystemen (zoals EGR). functionaliteit doseerinrichtingen (opbrengst). functionaliteit inspuittijdstip verstel inrichtingen (timing). effectiviteit uitlaatgas nabehandeling systemen Roetfilter / DPF's / SCR / etc). Voor Euro 4 (huidig) is uitlaatgas nabehandeling met een roetfilter of een NOx reductie systeem vaak nog niet nodig en zul je dit nog niet veel tegenkomen. De meeste van deze testmethoden zijn al in het motor management systeem aanwezig omdat een diesel motor op voorhand zijn mengsel samenstelling regelt. Ten tijde van Euro III moest het EOBD systeem ten minste km controleren of de milieu normen binnen de gestelde waarden lag. Vanaf Euro IV is dat km. Om milieu zaken te kunnen monitoren, zal eerst bekeken moeten worden hoe bepaalde zaken werken en hoe deze dan bewaakt kunnen worden. Op de volgende bladzijde is een overzicht afgebeeld van de sensoren en actuatoren die betrekking hebben op het EOBD systeem. Het overzicht is bedoeld voor motoren met een roterende brandstofpomp en voor motoren met pompverstuiver techniek. DIESEL EOBD 29
30 30 DIESEL EOBD
31 Testmethoden Sensoren Krukas toerental / positie sensor Koelvloeistof sensor Barometer sensor Laaddruk- of MAP sensor Lucht massa meter Brandstof temperatuur sensor Temperatuur sensor Turbo compressor Lambda sensor Temperatuur sensor roetfilter Verschildruk sensor roetfilter Additief tank inhoud Eventueel een regelschuif sensor Eventueel een naaldlicht sensor Wat er vooral bewaakt wordt, is of de waarden die naar de actuatoren gaan, binnen de kenveld waarden liggen en logisch zijn. Afb. 15 Kenveld grafiek Als voorbeeld de EGR. De hoeveelheid uitlaatgas die teruggevoerd wordt naar het inlaatspruitstuk wordt berekent uit de volgende grootheden: Motortoerental Beoogde luchtmassa Inspuithoeveelheid DIESEL EOBD 31
32 De beoogde luchthoeveelheid wordt berekent uit het motortoerental en de laaddruk. De luchtmassameter (LMM) bewaakt dit en er zou tussen de beoogde luchtmassa en de gemeten luchtmassa niet te veel verschil mogen zitten. Als er verschil in de, uit het kenveld gelezen beoogde luchthoeveelheid, en de gemeten luchthoeveelheid zit, dan komt dit of van de geopende EGR klep of een lekkage in het inlaattraject. Ook is een afwijking mogelijk als de EGR leiding verstopt geraakt is. In het voorgaande verhaal speelt de LMM een belangrijke rol en die wordt op zijn beurt elektrisch gecontroleerd. De regeleenheid levert een afgeregelde spanning van 5 volt aan de LMM. Er kan dus alleen een spanning terug komen van de LMM die ligt tussen 0 en 5 volt. Door dit bereik te beperken van 0,5V tot 4,5V, kan de regeleenheid herkennen of er een draadbreuk of kortsluiting naar plus of massa is, want hierdoor behoren de waarden 0 en 5 Volt niet meer tot de mogelijkheden en zijn dus een afwijking. Doordat de beoogde luchthoeveelheid en de gemeten luchthoeveelheid zonder EGR niet te ver uit elkaar mogen liggen, kan ook geconcludeerd worden of de LMM wel een aannemelijke waarde produceert en dus gecontroleerd worden. Ook de CAN-bus valt onder het EOBD systeem, want als de EDC regeleenheid een fout heeft geconstateerd en aan het dashboard wil melden dat de MIL aanmoet, dan kan dit via de CAN-bus geschieden, maar die dient dan wel in orde te zijn. Een van de sensoren die veelal niet gemist kan worden door motor management, is de krukassensor. Deze sensor is verantwoordelijk voor ten minste twee signalen : motor toerental en krukas positie. Voor EOBD kan aan deze sensor tevens bepaald worden of er misfire heeft plaats gevonden. 32 DIESEL EOBD
33 Kort na elke verbranding zal de krukas een versnelling ondergaan en deze versnelling is zichtbaar aan de krukas sensor. Mocht de versnelling achterwege blijven, dan is er waarschijnlijk geen ontbranding geweest in de betreffende cilinder en gaat er dus onverbrande brandstof en zuurstof de uitlaat in. Mocht dit incidenteel voorkomen, heeft dit misschien nog weinig consequenties. Als dit vaker voorkomt, wordt het voor de katalysator en het milieu problematisch. Bij een misfire gaan onverbrande koolwaterstoffen de uitlaat in en dat komt overeen met een na inspuiting (ongewenst) en daardoor gaat de temperatuur in de uitlaat omhoog, wat nadelige consequenties voor de werking en de levensduur van de oxidatie katalysator heeft. Bij auto s met een roetfilter, moet in de motor het NO x laag gehouden worden door EGR. Door een lineaire lambda sensor toe te passen, wordt de hoeveelheid EGR geregeld en de rookemissie gecorrigeerd. Door deze Lambda meting kan de hoeveelheid teruggevoerd uitlaatgas tot aan de rookgrens worden opgevoerd en daardoor kan er meer uitlaatgas worden teruggevoerd. Tevens dient de Lambda sensor voor een aannemelijkheids controle van de luchtmassameter. Uit de gemeten lambda waarde wordt de luchtmassa berekend en vergeleken met de gemeten waarde. Zo kunnen correcties voor het hele motor management worden uitgevoerd (EGR, inspuithoeveelheid, inspuitbegin). Voor een temperatuursensor geldt dat na het starten van de motor na enkele minuten de temperatuur hoger geworden moet zijn. Blijft dit achterwege, dan wordt een DTC gezet. De laaddruk sensor wordt na het aanzetten van het contact met de buitenluchtdruk sensor vergeleken. Na het starten, blijkt uit de combinatie van toerental sensor en LMM, of de laaddruk sensor dient te veranderen ten opzichte van de buitenluchtdruk sensor. DIESEL EOBD 33
34 Als de motor is uitgerust met een verdeler pomp (b.v. Bosch VE), dan is er een inspuittijdstip versteller die gecontroleerd word door de naaldlicht sensor. Bij een pompverstuiver motor is in de verstuiver spoel een Begin of Injecton Period (BIP) te zien, die een terug koppeling is voor motor management. Het gloeisysteem draagt er door nagloeien toe bij dat de verbrandingsruimte en de katalysator sneller op temperatuur zijn en maken dus deel uit van de emissie beperking. De stroomsterkte door de gloeispiralen wordt gemeten en met elkaar vergeleken om tot een diagnose te komen. Omdat het niet compenseren van de brandstof temperatuur tot gevolg kan hebben dat de berekening voor de in te spuiten brandstof hoeveelheid afwijkt, wordt de brandstof temperatuur sensor wordt gecontroleerd. Door te kijken of na een aantal rijcycli 34 DIESEL EOBD
Auto Advies J.Speksnijder
www.apk2.nl Auto Advies J.Speksnijder www.autoadviezen.nl Altijd Praktijkgerichte Kennis 1 Uitleg EOBD en Readiness V_10 17-03-2012 2 1 Welke voertuigen kunnen via EOBD uitgelezen worden Benzine: vanaf
Nadere informatieUitlaatgassennabehandeling Industriële Verbrandingsmotoren
Emitech B.V. / Emigreen B.V. Kjelt Remmen Technisch specialist / Adviseur Wij: Ontwerpen Specificeren Leveren en Ondersteunen systemen voor de uitlaatgassen nabehandeling van industriële verbrandingsmotoren
Nadere informatieTIER 4 INTERIM / STAGE IIIB EMISSIENORMEN VOOR NON-ROAD MOBIELE MACHINES
TIER 4 INTERIM / STAGE IIIB EMISSIENORMEN VOOR NON-ROAD MOBIELE MACHINES TIER 4 INTERIM / STAGE IIIB EMISSIENORMEN VOOR NON-ROAD MOBIELE MACHINES Op 1 januari 2011 zijn de emissienormen Tier 4i / Stage
Nadere informatieYerseke Engine Services BV (YES) Yerseke Engine Services is een service provider voor Caterpillar en John Deere in Nederland.
Yerseke Engine Services BV (YES) Yerseke Engine Services is een service provider voor Caterpillar en John Deere in Nederland. Wij zijn gevestigd in Yerseke, dicht bij de havens van Rotterdam en Antwerpen
Nadere informatieNaam:.. Klas: Datum:..
Naam:.. Klas: Datum:.. Vragen over motoren: 1 Wat is een rootscompressor? Een Roots type supercharger of Rootsblower vindt zijn toepassing in auto's en vrachtwagens in alternatief van een turbolader. Een
Nadere informatieGesjoemel op de weg? Eric Feringa Igor van der Wal
Gesjoemel op de weg? Eric Feringa Igor van der Wal Wat kunt u verwachten? Hoe is úw kennis van luchtverontreiniging? Inzicht in normen en techniek Wat is de invloed van sjoemelsoftware? Casestudy A13 Overschie
Nadere informatieSCHADELIJKE EMISSIES VAN DIESELVOERTUIGEN. TNO - Willar Vonk 4 juni 2015 Louwman Museum Bron: rapportnummer TNO 2015 R10733
SCHADELIJKE EMISSIES VAN DIESELVOERTUIGEN TNO - Willar Vonk 4 juni 2015 Louwman Museum Bron: rapportnummer TNO 2015 R10733 TNO MEET SINDS 1986 EMISSIES In opdracht van het Ministerie van Infrastructuur
Nadere informatieBijlage 1 Emissiereducerende maatregelen (door Royal Haskoning)
Bijlage 1 Emissiereducerende maatregelen (door Royal Haskoning) Steunprogramma havengebonden werktuigen 81944801/R/873192/Mech Definitief Rapport 21 januari 2011 1.3 Uilaatgasnabehandelingssytemen 1.3.1
Nadere informatieInleiding Motormanagment. 7BSO Autotechnieken Module Motormanagement
Inleiding Motormanagment 7BSO Autotechnieken Module Motormanagement Het motormanagmentsysteem MOTRONIC genoemd gebaseerd op digitale electronica: 0 en 1 heden nieuwe eisen aan wagens: groot vermogen, gering
Nadere informatie1. Welke gasmotoren kent u? 2. Wat verstaat u onder een Otto gasmotor? 3. Wat verstaat u onder een diesel-gasmotor?
Opgaven Hoofdstuk 8 Gasmotoren 1. Welke gasmotoren kent u? 2. Wat verstaat u onder een Otto gasmotor? 3. Wat verstaat u onder een diesel-gasmotor? 4. Wat verstaat u onder een stoichiometrische gasmotor?
Nadere informatieDiesel. AdBlue is een gedeponeerd handelsmerk van de Vereniging van Duitse automobielfabrikanten (VDA). ONTDEK ADBLUE
Diesel AdBlue is een gedeponeerd handelsmerk van de Vereniging van Duitse automobielfabrikanten (VDA). ONTDEK ADBLUE Korte samenvatting BELANGRIJKSTE KENMERKEN Wat is AdBlue?... 3 Waar dient het voor?....
Nadere informatieMANAGEMENTSAMENVATTING
MANAGEMENTSAMENVATTING Zware dieselvoertuigen hebben relatief hoge NOx- en PM-emissies. De verstrenging van de Europese emissiereglementering moet leiden tot een vermindering van deze emissies voor nieuwe
Nadere informatieWWW.AMT.NL - Dé internetsite voor de Automotive Professional
WWW.AMT.NL - Dé internetsite voor de Automotive Professional MOTOREN Mercedes maakt dieselmotor ultraschoon Foto s/tekeningen: Mercedes-Benz Roetuitstoot én -uitworp onder controle De groene kracht van
Nadere informatie- Dé internetsite voor de Automotive Professional
WWW.AMT.NL - Dé internetsite voor de Automotive Professional MOTOREN ACERT Technologie reduceert emissies Geoptimaliseerde verbrandingstechnologie van Cater Schoon naar beh Caterpillar motoren worden gebruikt
Nadere informatiePuma CVX - Steyr CVT Tier 4 motoren
Puma CVX - Steyr CVT Tier 4 motoren De ontwikkeling van het CVX-model CVX 140 CVX 150 CVX 160 CVX 175 CVX 195 Puma CVX 165 Puma CVX 180 Puma CVX 195 Puma CVX 130 Puma CVX 210 Puma CVX 145 Puma CVX 225
Nadere informatie1.4 De tweeslag motor. Afbeelding 7. Het tweeslag proces, de uitvoering volgens Detroit Diesel.
1.4 De tweeslag motor Bij de tweeslag motor duurt het arbeidsproces tweeslagen, dus een neerwaartse en een opwaartse slag. Duidelijk zal zijn dat deze motor zelf geen lucht aan kan zuigen. Bij deze motor
Nadere informatieEcohuis Antwerpen A2 & PPO. 24 Oktober 2006 Jan Bekaert
Ecohuis Antwerpen A2 & PPO 24 Oktober 2006 Jan Bekaert Pure Planten Olie (PPO) als brandstof in dieselmotoren Dieselmotor: eigenschappen Voordelen van een dieselmotor Hoog rendement: 35% (benzine: 25%)
Nadere informatieOBD PID s MODE 1 EN 2
OBD PID s MODE 1 EN 2 In onderstaande tabel worden de belangrijkste PIDs ondersteund door mode 1 en 2 Modus 1 wordt gebruikt om de huidige waarde van de corresponderende PID kennen. Modus 2 wordt gebruikt
Nadere informatieMOTORMANAGEMENT BENZINEMOTOREN
Elektrische functie printen MOTORMANAGEMENT BENZINEMOTOREN 147 MOTORMANAGEMENT BENZINEMOTOREN - Beschrijving Een elektronisch systeem bewaakt en regelt alle parameters van de motor voor optimale prestaties
Nadere informatieUnleash the power. Hoe bereiken wij onze prestaties?
Unleash the power Hoe bereiken wij onze prestaties? 2 Hoe bereiken wij onze prestaties? De werking van een verbrandingsmotor is afhankelijk van 3 factoren, namelijk: brandstof, zuurstof en ontsteking.
Nadere informatieNu goedkoper en groener rijden. Easy Green simpel en voordelig. Direct instappen met Easy Green. GO-Greener: Hoe? Zo! Effecten:
Nu goedkoper en groener rijden Uw auto direct aanzienlijk voordeliger en schoner laten rijden? Dat kan met GO-Greener. Meer kilometers voor minder geld. Met behoud van comfort en zelfs verbetering van
Nadere informatieDieselmanagement (1) E. Gernaat (ISBN 978-90-79302-03-1) 1 Verbranding en emissie 2 Verbranding
Dieselmanagement (1) E. Gernaat (ISBN 978-90-79302-03-1) 1 Verbranding en emissie 2 Verbranding Het mengsel van brandstof en lucht bij Dieselmotoren wordt inwendig gevormd 1. In vergelijking met de mengsel-
Nadere informatieX C D X C D. voertuigentechniek CSPE KB minitoets bij opdracht 1
voertuigentechniek CSPE KB 2009 minitoets bij opdracht 1 variant b Naam kandidaat Kandidaatnummer Meerkeuzevragen Omcirkel het goede antwoord (voorbeeld 1). Geef verbeteringen aan volgens voorbeeld 2 of
Nadere informatieJan Schouten. Volvo Truck Nederland
Jan Schouten Quality Safety Environmental care A company driven by strong core values CO 2 -neutrale productie Eerste 100 % CO 2 -neutrale truckfabriek in Gent Windenergie, zonne-energie, biobrandstoffen
Nadere informatieX C D X C D. voertuigentechniek CSPE KB minitoets bij opdracht 1
voertuigentechniek SPE KB 2009 minitoets bij opdracht 1 variant d Naam kandidaat Kandidaatnummer Meerkeuzevragen Omcirkel het goede antwoord (voorbeeld 1). Geef verbeteringen aan volgens voorbeeld 2 of
Nadere informatieHandleiding APK2Reader Model 2017
Handleiding APK2Reader Model 2017 Inhoudsopgave 1. INLEIDING 2 2. INFORMATIE OVER OBDII/EOBD 2 2.1 ON-BOARD DIAGNOSE (OBD) II 2 2.2 DIAGNOSTIC TROUBLE CODES (DTC S) 2/3 2.3 LOCATIE VAN DE DATA LINK CONNECTOR
Nadere informatieDeNOx-installatie. Onmisbaar voor schone lucht
DeNOx-installatie Een DeNOx-installatie is niets meer dan een uit de kluiten gewassen autokatalysator. Net als de installatie onder uw vierwieler zorgt een DeNOx-installatie ervoor dat schadelijke stoffen
Nadere informatieEen mengsel van lucht, hete verbrandingsgassen en kleine deeltjes vaste stof In rook zitten ook soms vonken
Hoofdstuk 5 In vuur en vlam 5.1 Brand! Voorwaarden voor verbranding Ontbrandingstemperatuur De temperatuur waarbij een stof gaat branden De ontbrandingstemperatuur is ook een stofeigenschap. Er zijn drie
Nadere informatie4 Verbranding. Bij gele vlammen ontstaat roet (4.1)
4 Verbranding Verbrandingsverschijnselen (4.1) Bij een verbranding treden altijd een of meer van de volgende verschijnselen op: rookontwikkeling, roetontwikkeling, warmteontwikkeling, vlammen, vonken.
Nadere informatieEmissies naar lucht door verkeer en vervoer,
Indicator 24 oktober 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Met uitzondering van kooldioxide,
Nadere informatieDE NIEUWE VOLVO FM METHAAN-DIESEL. Een doorbraak voor gasaangedreven zware voertuigen
DE NIEUWE VOLVO FM METHAAN-DIESEL Een doorbraak voor gasaangedreven zware voertuigen HOGE PRESTATIES, ZEER EFFICIËNT - ÉN EEN DUURZAME OPLOSSING De introductie van de Volvo FM Methaan-Diesel betekent
Nadere informatieEmissies naar lucht door verkeer en vervoer,
Indicator 12 april 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Met uitzondering van kooldioxide,
Nadere informatieEmissies naar lucht door verkeer en vervoer,
Indicator 5 april 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Met uitzondering van kooldioxide,
Nadere informatieLuc Serrien. Marketing Manager DAF Trucks België
Luc Serrien Marketing Manager DAF Trucks België 1996 DAF becomes a PACCAR company DAF Manufacturing Operations in detail Eindhoven Westerlo Leyland Eindhoven Engine Factory Product Development Sheet Metal
Nadere informatieMotor- en voertuigprestatie (3)
Motor- en voertuigprestatie (3) E. Gernaat, ISBN 978-90-79302-01-7 1 Brandstofverbruik 1.1 Specifiek brandstofverbruik Meestal wordt het brandstofverbruik uitgedrukt in het aantal gereden kilometers per
Nadere informatieBijlage 14 PROCEDURE VOOR DE EMISSIETESTS VAN HYBRIDE ELEKTRISCHE VOERTUIGEN (HEV)
Bijlage 14 E/ECE/324 Rev.1/Add.82/Rev.3 bladzijde 279 PROCEDURE VOOR DE EMISSIETESTS VAN HYBRIDE ELEKTRISCHE VOERTUIGEN (HEV) 1. INLEIDING 1.1. Deze bijlage bevat de specifieke bepalingen betreffende de
Nadere informatieFinnik Autorapport - Volkswagen Up!
Finnik Autorapport - Volkswagen Up! Personenauto Kentekenstatus (Geldig, gedemonteerd, geëxporteerd of ongeldig) Kleur Brandstof (bijv. benzine, diesel, electrisch) G3 (is er een gastank ingebouwd) 7-XHF-11
Nadere informatieLambdasondes. Beschrijving
Lambdasondes Beschrijving B 12 11 10 9 A = Aansluitingen verwarmingselement; B = Lambda-sigaalaansluiting 1. Aansluitlip A 2. Luchtopening 3. Behuizing 4. Contactbus 5. Huis (massa) 6. Wand van uitlaat
Nadere informatieWelke schadelijke stoffen schuilen er in de uitlaatgassen?
Press info 20 oktober 2015 DI15/01N De Europese uitstootnormen en de recente motorreeksen van de Volkswagen-groep Welke schadelijke stoffen schuilen er in de uitlaatgassen? - Koolstofdioxide (CO 2 ), dat
Nadere informatieDit handboek hebben wij samengesteld om u een zo goed mogelijk inzicht te geven over de werking van diagnoseapparatuur.
1 1. Woord vooraf Dit handboek hebben wij samengesteld om u een zo goed mogelijk inzicht te geven over de werking van diagnoseapparatuur. Veel van onze klanten kiezen er voor om met universele apparatuur
Nadere informatie***II GEMEENSCHAPPELIJK STANDPUNT
EUROPEES PARLEMENT 1999 Zittingsdocument 2004 C5-0028/1999 19/07/1999 ***II GEMEENSCHAPPELIJK STANDPUNT Betreft: GEMEENSCHAPPELIJK STANDPUNT (EG) Nr. /99 DOOR DE RAAD VASTGESTELD OP 22.04.1999 MET HET
Nadere informatieFinnik Autorapport - Mercedes-Benz E-klasse Combi
Finnik Autorapport - Mercedes-Benz E-klasse Combi Personenauto Kentekenstatus (Geldig, gedemonteerd, geëxporteerd of ongeldig) Kleur Brandstof (bijv. benzine, diesel, electrisch) G3 (is er een gastank
Nadere informatieVoortgang CO 2 reductie
Voortgang CO 2 reductie Introductie A. Hak wil in 2020 CO2 neutraal werken en heeft doorlopend aandacht voor de invloed van onze werkzaamheden op het milieu. Wij zijn gecertificeerd volgens ISO 14001 en
Nadere informatieFinnik Autorapport - Daihatsu Materia
Finnik Autorapport - Daihatsu Materia Personenauto Kentekenstatus (Geldig, gedemonteerd, geëxporteerd of ongeldig) Kleur Brandstof (bijv. benzine, diesel, electrisch) G3 (is er een gastank ingebouwd) JF-408-T
Nadere informatieFinnik Autorapport - Seat Ibiza SC
Finnik Autorapport - Seat Ibiza SC Deze Seat Ibiza SC komt uit 2011 en kostte toen 16.444. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2011 op kenteken en is voorzien van een diesel motor die 75 PK levert.
Nadere informatie- Dé internetsite voor de Automotive Professional
WWW.AMT.NL - Dé internetsite voor de Automotive Professional BEDRIJFSAUTO S Scania motorontwikkeling Scania s visie op schone motoren Liever techniek dan toevoegingen Ook voor trucks gaan komend jaar nieuwe
Nadere informatieFinnik Autorapport - Nissan Note
Finnik Autorapport - Nissan Note Deze Nissan Note komt uit 2015 en kostte toen 20.330. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2015 op kenteken en is voorzien van een benzine motor die 98 PK levert.
Nadere informatieBosal Diesel-Oxikatfilter
Bosal Diesel-Oxikatfilter EEN UNIEK CONCEPT Een roetfilter op uw dieselwagen draagt bij tot een schonere lucht Zoals alle westerse, geïndustrialiseerde landen heeft ook België een dreigend luchtkwaliteitsprobleem.
Nadere informatieBijlage 9 5. TESTEN VAN HET VOERTUIG OP DE TESTBAAN, DE WEG OF DE ROLLENBANK
Bijlage 9 E/ECE/324 Rev.1/Add.82/Rev.3 bladzijde 229 Bijlage 4 Aanhangsel 1 TEST VAN TYPE V (beschrijving van de uithoudingstest ter controle van de duurzaamheid van de voorzieningen tegen verontreiniging)
Nadere informatieFinnik Autorapport - BMW 1-serie
Finnik Autorapport - BMW 1-serie Deze BMW 1-serie komt uit 2013 en kostte toen 46.262. Deze geïmporteerde auto staat sinds 2013 op Nederlands kenteken en is voorzien van een benzine motor die 218 PK levert.
Nadere informatieFinnik Autorapport - Opel Zafira
Finnik Autorapport - Opel Zafira Personenauto Kentekenstatus (Geldig, gedemonteerd, geëxporteerd of ongeldig) Kleur Brandstof (bijv. benzine, diesel, electrisch) G3 (is er een gastank ingebouwd) 34-SZ-LB
Nadere informatieFinnik Autorapport - Ford Fiesta
Finnik Autorapport - Ford Fiesta Deze Ford Fiesta komt uit 2015 en kostte toen 15.259. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2015 op kenteken en is voorzien van een benzine motor die 65 PK levert.
Nadere informatieFinnik Autorapport - Skoda Fabia Combi
Finnik Autorapport - Skoda Fabia Combi Deze Skoda Fabia Combi komt uit 2011 en kostte toen 17.389. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2011 op kenteken en is voorzien van een diesel motor die 75
Nadere informatie- Dé internetsite voor de Automotive Professional
WWW.AMT.NL - Dé internetsite voor de Automotive Professional MOTOREN Technisch hoogstandje van MAN Euro 5 zonder toevoegingen Ultraschoon met EGR Op de onlangs gehouden IAA introduceerde MAN de D08, D20
Nadere informatieXFoam-technologie. 1 x Premium 926 1 x MF973 of MF983
(1) EGR Kleppenreiniger De innovatieve XFoam technologie lost hardnekkige verontreinigingen in het inlaat- en uitlaatsysteem van de motor zeer snel op. De uitstekende schuim- en bevochtigingseigenschappen
Nadere informatieFinnik Autorapport - Opel Astra Sports Tourer
Finnik Autorapport - Opel Astra Sports Tourer Deze Opel Astra Sports Tourer komt uit 2011 en kostte toen 27.359. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2011 op kenteken en is voorzien van een diesel
Nadere informatieFinnik Autorapport - Ford USA Thunderbird
Finnik Autorapport - Ford USA Thunderbird Personenauto Kentekenstatus (Geldig, gedemonteerd, geëxporteerd of ongeldig) Kleur Brandstof (bijv. benzine, diesel, electrisch) G3 (is er een gastank ingebouwd)
Nadere informatieVR DOC.0113/2BIS
VR 2017 1702 DOC.0113/2BIS Besluit van de Vlaamse Regering houdende wijziging van artikel 2 van het besluit van de Vlaamse Regering van 26 februari 2016 betreffende lage-emissiezones DE VLAAMSE REGERING,
Nadere informatieFinnik Autorapport - Mercedes-Benz E-klasse Estate
Finnik Autorapport - Mercedes-Benz E-klasse Estate Deze Mercedes-Benz E-klasse Estate komt uit 2014 en kostte toen 67.278. Deze geïmporteerde auto staat sinds 2016 op Nederlands kenteken en is voorzien
Nadere informatieVoortgang CO2 reductie
Voortgang CO2 reductie Introductie A. Hak wil in 2030 CO2 neutraal werken en heeft doorlopend aandacht voor de invloed van onze werkzaamheden op het milieu. Wij zijn gecertificeerd volgens ISO 14001, MVO
Nadere informatieFinnik Autorapport - Mercedes-Benz CLK-klasse Cabrio
Finnik Autorapport - Mercedes-Benz CLK-klasse Cabrio Deze Mercedes-Benz CLK-klasse Cabrio komt uit 2003 en kostte toen 66.341. Deze geïmporteerde auto staat sinds 2013 op Nederlands kenteken en is voorzien
Nadere informatieFinnik Autorapport - Skoda Octavia Combi
Finnik Autorapport - Skoda Octavia Combi Deze Skoda Octavia Combi komt uit 2014 en kostte toen 31.920. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2014 op kenteken en is voorzien van een diesel motor die
Nadere informatieFinnik Autorapport - Hyundai i20
Finnik Autorapport - Hyundai i20 Deze Hyundai i20 komt uit 2015 en kostte toen 17.378. Deze geïmporteerde auto staat sinds 2016 op Nederlands kenteken en is voorzien van een benzine motor die 84 PK levert.
Nadere informatieFinnik Autorapport - Alfa Romeo Spider
Finnik Autorapport - Alfa Romeo Spider Personenauto Kentekenstatus (Geldig, gedemonteerd, geëxporteerd of ongeldig) Kleur Brandstof (bijv. benzine, diesel, electrisch) G3 (is er een gastank ingebouwd)
Nadere informatieFinnik Autorapport - Mercedes-Benz E-klasse
Finnik Autorapport - Mercedes-Benz E-klasse Deze Mercedes-Benz E-klasse komt uit 2011 en kostte toen 63.236. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2011 op kenteken en is voorzien van een cng motor
Nadere informatieFinnik Autorapport - Skoda Octavia Combi
Finnik Autorapport - Skoda Octavia Combi Deze Skoda Octavia Combi komt uit 2014 en kostte toen 28.300. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2014 op kenteken en is voorzien van een diesel motor die
Nadere informatiedoor Olaf P. van Pruissen en Jacob A. Moulijn Technische Universiteit Delft 1. Inleiding 101 3 2. Produktie en eigenschappen van dieselbrandstof
101 1 Dieselbrandstof door Olaf P. van Pruissen en Jacob A. Moulijn Technische Universiteit Delft 1. Inleiding 101 3 2. Produktie en eigenschappen van dieselbrandstof 101 3 2.1. Raffinage 101 3 2.2. Samenstelling
Nadere informatieRoad to the Future : zuinigere en schonere uitvoeringen met modulaire technologieën
Road to the Future : zuinigere en schonere uitvoeringen met modulaire technologieën Mercedes-Benz onthult tijdens de IAA 2007 in Frankfurt het resultaat van een ambitieus ontwikkelingsprogramma voor schonere
Nadere informatieFootprint Totaal scope 1 en 2. Scope 1 en 2 emissies Pilkes 2016 (totaal = 518,44 ton CO 2 )
Juli 2017 Extern Sinds november 2013 beschikt Pilkes over een CO2-bewust certificaat. In eerste instantie op niveau 3 van de ladder en vanaf januari 2015 is Pilkes gecertificeerd voor niveau 5 van de CO2-Prestatieladder.
Nadere informatieDuurzaam rijden, samen met ECOdrive
Duurzaam rijden, samen met ECOdrive Beknopte gebruiksaanwijzing Algemene versie 07-2014 Introductie Het duurzaam ondernemen wordt steeds belangrijker. Veel bedrijven zijn verplicht CO 2 -doelstellingen
Nadere informatie9 op 10 automobilisten wil dat elke nieuwe dieselwagen uitgerust is met een roetfilter
9 op 10 automobilisten wil dat elke nieuwe dieselwagen uitgerust is met een roetfilter In april startte mobiliteitsclub VAB een groot milieudebat ter gelegenheid van de Wereldgezondheidsdag. Uitgangspunt
Nadere informatieFinnik Autorapport - Dacia Duster
Finnik Autorapport - Dacia Duster Deze Dacia Duster komt uit 2015 en kostte toen 19.030. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2015 op kenteken en is voorzien van een benzine motor die 125 PK levert.
Nadere informatieFinnik Autorapport - Volkswagen Up!
Finnik Autorapport - Volkswagen Up! Deze Volkswagen Up! komt uit 2014 en kostte toen 10.616. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2014 op kenteken en is voorzien van een benzine motor die 59 PK
Nadere informatieFinnik Autorapport - Ford Focus
Finnik Autorapport - Ford Focus Personenauto 29-GVR-7 Kentekenstatus (Geldig, gedemonteerd, geëxporteerd of ongeldig) Geëxporteerd Kleur Zwart Brandstof (bijv. benzine, diesel, electrisch) Diesel G3 (is
Nadere informatieMotor start niet. Startmotor defect Batterij leeg Elektrische aansluiting(en) defect. Startinrichting werkt niet
Motor start niet Startinrichting werkt niet Startmotor defect Batterij leeg Elektrische aansluiting(en) defect Motor draait te langzaam om aan te slaan Motor draait voldoende snel maar slaat niet aan Zie
Nadere informatieFinnik Autorapport - Peugeot 108
Finnik Autorapport - Peugeot 108 Deze Peugeot 108 komt uit 2016 en kostte toen 12.810. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2016 op kenteken en is voorzien van een benzine motor die 69 PK levert.
Nadere informatieOefen opgaven rekenen 4 HAVO bladzijde 1
Oefen opgaven rekenen 4 HAVO bladzijde 1 Opgave 1 uitrekenen en afronden Bij +/- rond je af op het kleinste aantal DECIMALEN, bij x/ rond je af op het kleinste aantal SIGNIFICANTE CIJFERS. Bij gecombineerde
Nadere informatieFinnik Autorapport - Chevrolet Nubira Station Wagon
Finnik Autorapport - Chevrolet Nubira Station Wagon Deze Chevrolet Nubira Station Wagon komt uit 2008 en kostte toen 20.385. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2008 op kenteken en is voorzien
Nadere informatieFinnik Autorapport - Lancia Ypsilon
Finnik Autorapport - Lancia Ypsilon Deze Lancia Ypsilon komt uit 2013 en kostte toen 16.975. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2013 op kenteken en is voorzien van een cng & benzine motor die
Nadere informatieFinnik Autorapport - Honda Stream
Finnik Autorapport - Honda Stream Personenauto Kentekenstatus (Geldig, gedemonteerd, geëxporteerd of ongeldig) Kleur Brandstof (bijv. benzine, diesel, electrisch) G3 (is er een gastank ingebouwd) 78-HV-ZL
Nadere informatieFinnik Autorapport - Mercedes-Benz CLK-klasse Cabrio
Finnik Autorapport - Mercedes-Benz CLK-klasse Cabrio Personenauto Kentekenstatus (Geldig, gedemonteerd, geëxporteerd of ongeldig) Kleur Brandstof (bijv. benzine, diesel, electrisch) G3 (is er een gastank
Nadere informatieProduct specificaties
DIESEL EGR 3-1 Eigenschappen Professioneel gamma Diesel EGR 3 Luchtaanzuiging-, Inlaatkleppen-, Luchtstroomsensor-, EGR- en Turboreiniger in aerosol Wynn s Diesel EGR 3 is een product in aerosol, dat ontwikkeld
Nadere informatieFinnik Autorapport - Nissan Pulsar
Finnik Autorapport - Nissan Pulsar Deze Nissan Pulsar komt uit 2015 en kostte toen 20.440. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2015 op kenteken en is voorzien van een benzine motor die 116 PK levert.
Nadere informatieKolenvergasser. Kolenvergasser 2009-02-01 hdefc.doc
Kolenvergasser 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 Beantwoord de vragen 1 t/m 3 aan de hand van het in bron 1 beschreven proces. Bron 1 De
Nadere informatieFinnik Autorapport - Opel Corsa
Finnik Autorapport - Opel Corsa Deze Opel Corsa komt uit 2005 en kostte toen 12.600. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2005 op kenteken en is voorzien van een benzine motor die 79 PK levert.
Nadere informatieVoortgang CO2 reductie
Voortgang CO2 reductie Introductie A. Hak wil in 2030 CO2 neutraal werken en heeft doorlopend aandacht voor de invloed van onze werkzaamheden op het milieu. Wij zijn gecertificeerd en door het hebben en
Nadere informatieFinnik Autorapport - Audi A3 Sportback
Finnik Autorapport - Audi A3 Sportback Deze Audi A3 Sportback komt uit 2012 en kostte toen 35.679. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2012 op kenteken en is voorzien van een benzine motor die
Nadere informatieFinnik Autorapport - Volkswagen Polo
Finnik Autorapport - Volkswagen Polo Deze Volkswagen Polo komt uit 2015 en kostte toen 22.008. Deze geïmporteerde auto staat sinds 2016 op Nederlands kenteken en is voorzien van een diesel motor die 75
Nadere informatieFinnik Autorapport - Toyota Yaris
Finnik Autorapport - Toyota Yaris Deze Toyota Yaris komt uit 2013 en kostte toen 17.160. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2013 op kenteken en is voorzien van een benzine motor die 98 PK levert.
Nadere informatieBIJLAGE V. Technische bepalingen inzake stookinstallaties. Deel 1. Emissiegrenswaarden voor de in artikel 32, lid 2, bedoelde stookinstallaties
BIJLAGE V Technische bepalingen inzake stookinstallaties Deel 1 Emissiegrenswaarden voor de in artikel 32, lid 2, bedoelde stookinstallaties 1. Alle emissiegrenswaarden worden berekend bij een temperatuur
Nadere informatieSamenvatting Chemie Overal 3 havo
Samenvatting Chemie Overal 3 havo Hoofdstuk 3: Reacties 3.1 Energie Energievoorziening Fossiele brandstoffen zijn nog steeds belangrijk voor onze energievoorziening. We zijn druk op zoek naar duurzame
Nadere informatiekrijgen van het lucht/brandstof mengsel. Om een betere vulling tijdens deze inlaatslag te krijgen kunnen we een turbo toepassen.
Diesel in de winter Onder normale omstandigheden zult u geen enkel probleem hebben met uw dieselmotor. In de winterperiode kunnen er wel problemen ontstaan. Indien u geruime tijd niet getankt heeft en
Nadere informatieFinnik Autorapport - Mitsubishi Lancer Evolution
Finnik Autorapport - Mitsubishi Lancer Evolution Personenauto Kentekenstatus (Geldig, gedemonteerd, geëxporteerd of ongeldig) Kleur Brandstof (bijv. benzine, diesel, electrisch) G3 (is er een gastank ingebouwd)
Nadere informatieFinnik Autorapport - Ford USA Mustang
Finnik Autorapport - Ford USA Mustang Personenauto Kentekenstatus (Geldig, gedemonteerd, geëxporteerd of ongeldig) Kleur Brandstof (bijv. benzine, diesel, electrisch) G3 (is er een gastank ingebouwd) 32-GG-BB
Nadere informatieFinnik Autorapport - Kia Picanto
Finnik Autorapport - Kia Picanto Deze Kia Picanto komt uit 2013 en kostte toen 13.090. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2013 op kenteken en is voorzien van een benzine motor die 84 PK levert.
Nadere informatieFinnik Autorapport - smart roadster
Finnik Autorapport - smart roadster Personenauto Kentekenstatus (Geldig, gedemonteerd, geëxporteerd of ongeldig) Kleur Brandstof (bijv. benzine, diesel, electrisch) G3 (is er een gastank ingebouwd) 19-NP-RK
Nadere informatieDe maatregelen bestaan in hoofdlijnen uit: Betrekken medewerkers bij reduceren energieverbruik en reduceren CO2-uitstoot
Beleidsverklaring Co2 Deze beleidsverklaring met betrekking tot de CO2 uitstoot is onderdeel van het door M, van der Spek Hoveniersbedrijf B.V. gevoerde milieubeleid. M. van der Spek Hoveniersbedrijf B.V.
Nadere informatie- Dé internetsite voor de Automotive Professional
WWW.AMT.NL - Dé internetsite voor de Automotive Professional BEDRIJFSAUTO S Personenauto-dieseltechniek in Scania Euro 5-krachtbron Complexe nabehandeling overbodig Schoon bij de bron Er zijn twee wegen
Nadere informatie