Werken met een optimaal sprekersprofiel (I) SPRAAKHERKENNING. Door ds. G. van W ijk

Transcriptie

1 Werken met een optimaal sprekersprofiel (I) SPRAAKHERKENNING Door ds. G. van W ijk Een wereld van verschil Langzaam maar zeker wordt onder ons een andere manier van werken ontdekt. Niet de typende vingers maar de bewegende mond, zorgt dat uw gedachten op het scherm verschijnen. Het voordeel? Tijdwinst. Voor aanschaf wendt u zich tot ondergetekende, want voor Refomaillezers geldt een interessante korting van i 44,00. Prijs Preferred editie: i 155 (inclusief BTW en verzending). Een ieder die met dit stuk techniek werkzaam is - inmiddels zijn dat 30 personen binnen onze gebruikersgroep - heeft als doel te komen tot een vlekkeloze transcriptie. Breng onderstaande aanbevelingen in praktijk, en ervaar dat uw dictaat sneller en nauwkeuriger in tekst omgezet wordt dan ooit... Een goed begin is... W at zijn de factoren om Dragon NaturallySpeaking optimaal te laten presteren? Inmiddels zijn twee factoren in de voorgaande nummers van Refomail aan de orde geweest. De EERSTE FACTOR is de hardware. Voldoende paraat geheugen (1024 MB), een snelle processor (Pentium IV) en een microfoon met noise canceling zijn basisvoorwaarden. En De TWEEDE FACTOR is de wijze waarop u spreekt. U spreekt op een heldere wijze en u spreekt minimaal per zinsdeel, of nog beter: per zin. Daarnaast corrigeert u nooit afzonderlijke woorden, maar altijd zinsdelen. Eerst zult u echter het commando "schrap dat" moeten geven om de zin opnieuw uit te spreken, ditmaal nauwkeuriger. Pas als dat niets uithaalt, corrigeert u in het correctievenster met behulp van het commando "corrigeer dat". In dit artikel komt de DERDE FACTOR aan de orde. Dat betreft het sprekersprofiel. Het is van groot belang het sprekersprofiel op de juiste wijze op te bouwen. Het is immers de basis van waaruit Dragon NaturallySpeaking zijn beslissingen neemt. Als de basis niet goed is, zullen telkens opnieuw verkeerde beslissingen worden genomen, hoe duidelijk u ook spreekt, en hoe goed uw hardware misschien ook mag zijn. Daar waar u te maken hebt met foutieve interpretaties die hardnekkig zijn, moet Dragon het waarschijnlijk doen met een onevenwichtig en log sprekersprofiel. Dat kan veroorzaakt zijn door een stuk beginnersonhandigheid. Door bijvoorbeeld een verkeerde training, of zelfs te veel training, door inconsequente correcties, hebt u de spraakbestanden opgezadeld met een te lang en te ingewikkeld algoritme om van spraak tot tekst te komen. Gevolg is dat Dragon na een massa berekeningen er uiteindelijk toch nog naast zit. Is dat het geval, dan wordt het tijd om een nieuw sprekersprofiel aan te maken. Schrikt u daar niet voor terug. Onderstaande procedure vergt minder dan een uur. Het zou weleens kunnen zijn dat uw nieuwe sprekersprofiel meteen beter presteert dan uw huidige. Het doel is het algoritme zo eenvoudig mogelijk te houden. De sobere training gaan wij compenseren met behulp van het lexicon en door met behulp van onze eigen teksten de stemgewenning uit te voeren. Resultaat: het spraakbestand zal door het eenvoudig algoritme, uiterst nauwkeurig zijn en pijlsnel reageren. Sprekersprofiel...

2 Dat laatste is niet eens ons doel, maar is wel een prettige bijkomstigheid. Tot slot zullen wij een aantal tweaks (=fijne aanpassingen) doorvoeren. Geen verloren werk U zegt: had ik dit eerder geweten, dan had ik niet zoveel moeite gedaan ten behoeve van mijn huidige sprekersprofiel. Vergis u niet: al deze inspanning is niet verloren, maar wordt meegenomen naar het nieuw te bouwen sprekersprofiel. Allereerst zorgt u ervoor dat u de beschikking krijgt over twee hulpprogramma's "getwords" en "putwords". U kunt de twee programma's aantreffen op: Zorg dat uw huidige sprekersprofiel actief is. Draai vervolgens het programmaatje "getwords". Wij gaan nu met behulp van dit programmaatje al uw toegevoegde woorden, inclusief uitspraak, exporteren naar een tekstbestand. Geef het tekstbestand een naam, en onthoud de plaats. Zorg er vooral voor dat er een vinkje staat voor de regel "include pronunciations in the word list". Vervolgens geeft u binnen uw huidige sprekersprofiel dat nog openstaat het commando "gebruiker maken". Geef uw nieuwe sprekersprofiel een naam. Selecteer de geluidsbron. Wie het kleine niet eert... Een belangrijke stap is aangebroken. Standaard stelt Dragon u voor om van het grote lexicon, te weten "BestMatch Plus", gebruik te maken. Dit lexicon bevat woorden. Wij gaan echter het kleinste lexicon selecteren met de naam "BestMatch". Dit lexicon telt woorden. Onze intuïtie zegt dat je niet straffeloos woorden kunt weglaten. Toch leert de praktijk, dat dat geen enkel bezwaar is. Wat is het geval? Hoe meer woorden in het lexicon staan, des te groter is de kans dat er onderling klankverwantschap bestaat. Daarom is het in uw voordeel dat woorden die u nooit zult gebruiken, ook niet in uw lexicon staan. Omdat Dragon minder keus Als redactie hebben we bijgaande beschrijving van het nieuwe sprekersprofiel uitgeprobeerd. Bij het instellen van het lexicon moet u op de knop geavanceerd drukken en dan onder lexicon uw keuze maken. Hebt u echter een kwaliteitsmicrofoon (USB) en veel geheugen (min. 1Gb) dan kunt u heeft, kan hij niet alleen sneller zijn beslissing nemen, maar ook met een grotere trefzekerheid. De woorden die ontbreken zijn veelal "eigennamen" en "plaatsnamen". Ook betreft het specialistische woorden waarvan de kans vrij groot is dat u ze nooit zult gebruiken. Het is beter om klein te beginnen en gaandeweg uw eigen lexicon op te bouwen.

3 Bovendien geldt: mocht u in een incidenteel geval toch willen spreken over een zekere heer Bontekoe, dan blijkt Dragon hem de eerste maal niet te herkennen, terwijl hij wel in het uitgebreide lexicon voorkomt. Pas als je de zaak gecorrigeerd hebt, wordt de heer Bontekoe in het actieve lexicon geplaatst, en daarom de volgende keer wel herkend. Maar let op: na verloop van tijd zal de heer Bontekoe vanuit het actieve lexicon weer geruisloos naar het achtergrondlexicon verdwijnen, omdat we nooit meer over hem spraken U begrijpt het al: na een aantal maanden doet zich hetzelfde probleem voor: geen onmiddellijke herkenning. Met andere woorden: het schijnbare voordeel dat u zou moeten hebben met een uitgebreid lexicon, ís geen voordeel. De extra woorden die het uitgebreide lexicon rijk is, worden meestal toch niet meteen herkend. De moraal van dit verhaal is: als u wilt gaan voor de hoogste herkenningsprecisie, moet u dus het kleinste lexicon kiezen. Druk daarom op de knop "geavanceerd". U hebt nu ook de mogelijkheid uw spraakmodel te kiezen. BestMatch III zou in theorie beter moeten zijn, in de praktijk maakt het geen enkel verschil. Het enige voordeel dat BestMatch III heeft, is dat de leercurve in het begin beter uitpakt. Het betreft hier dus een tijdelijk voordeel. Niettemin kunt u het taalmodel dat Dragon u voorstelt gewoon overnemen. Hier een keuze te maken is niet zo belangrijk. Voor het lexicon daarentegen kiest u enkel: BestMatch! Klik vervolgens op OK. Het geheim van de smid... De spraakbestanden worden aangemaakt, u selecteert het juiste geluidsapparaat, de microfoontest wordt gedaan (let op: de eerste test fluisterend, bij de tweede eerst vier seconden

4 wachten, zodat de achtergrondruis gemeten wordt. De volgende waarschuwing dat het volume nu te hoog is negeren). Dan wordt u welkom geheten en uitgenodigd de zin voor te lezen: "welkom in de wereld van de natuurlijke spraakherkenning, de leerfase gaat nu beginnen". Vanaf dit punt zijn er twee mogelijkheden. Of u leest een van de verhaaltjes die door Dragon wordt voorgesteld, of u zorgt zelf voor een verhaaltje binnen het theologisch taalveld. Dat laatste is beter. In een artikel verderop beschrijf ik hoe dat moet. W elke van de verhaaltjes u ook gaat voorlezen, eerst doet u een tussenstap. Voordat u van start gaat met het voorlezen van een stemgewenningstekst, klikt u op de pauzeknop. Laat alle vensters actief en voeg nu al uw waardevolle woorden, inclusief uitspraak, toe aan het op te bouwen sprekersprofiel met behulp van het programmaatje "putwords". Heb even geduld, het toevoegen van de woorden kan ongeveer een minuut in beslag nemen. Als de woorden zijn toegevoegd, gaat u verder met het voorlezen van de stemgewenningstekst. U leest deze tekst, en hierna misschien nog twee of drie teksten ( het blijkt dat in totaal twee teksten voorlezen uitstekende resultaten geeft. Dus eerst met maximaal twee proberen) maar daarna mag u dit sprekersprofiel nooit meer trainen. Bij het voltooien wordt het sprekersprofiel automatisch opgeslagen. Vervolgens krijgt u de mogelijkheid om het lexicon aan te passen aan uw schrijfstijl. Dit moet u overslaan. Vink dus aan "deze stap overslaan". Vervolgens selecteert u: "begin met dicteren". Geef het commando "open DragonPad". Probeer nu een aantal korte zinnen te dicteren. Als het goed is, is de herkenningsprecisie nu al behoorlijk. In dit stadium kan Dragon zelfs al met probleemwoorden overweg. Als het goed is ervaart u bij het uitspreken van volledige zinnen een hoge mate van nauwkeurigheid. Nogmaals, denk eraan: bij een foutieve interpretatie eerst het commando "schrap dat" geven en opnieuw dicteren. Als dat niet helpt, pas daarna corrigeren in het correctievenster met opdracht "corrigeer dat" (deze procedure is uitermate belangrijk!). Geef het commando: "natspeak opties weergeven". Breng uw specifieke instellingen aan. Daarnaast kunt u met de optie "importeren" en "exporteren" uw gedefinieerde opdrachten in het nieuwe sprekersprofiel plaatsen. De gebruikers van de preferred editie zullen niet veel opdrachten hebben gedefinieerd, omdat deze functie beperkt is. De gebruikers van de professionele editie daarentegen zullen in de loop der tijd tientallen specialistische macro's hebben gedefinieerd en willen deze opdrachten natuurlijk meenemen naar het nieuwe sprekersprofiel. Prettige kennismaking Hoe nu verder? Het is namelijk verleidelijk voor de nieuwe gebruiker om op voorstel van Dragon, te komen tot een kennismaking van uw huisstijl. Het klinkt als een verstandig advies: "laat Dragon NaturallySpeaking al uw documenten en berichten screenen op nieuwe woorden en op uw dicteerstijl". Immers, ieder mens ontwikkelt zijn eigen stijl, kiest zonder het zelf te beseffen voor een bepaalde woordvolgorde.

5 Veel meer dan wij beseffen wordt ons spreken gekarakteriseerd door vaste stijlkenmerken, waar Dragon ten behoeve van zijn interpretatie handig gebruik van zou kunnen maken. Echter... er zit een adder onder het gras! Daar waar u aanvankelijk een toename constateert in herkenningsprecisie na een aanpassing aan uw schrijfstijl, wordt in een later stadium deze aanpassing een blok aan uw been. Weliswaar helpt het u in het beginstadium uw herkenningsprecisie op te krikken van 95 procent naar 98 procent, maar het gaat meer en meer roet in het eten gooien in het traject van 98 procent naar 100 procent. W at is het geval? Nadat u Dragon de gelegenheid gegeven hebt, zich aan te passen aan uw schrijfstijl, krijgt u soms te maken met vreemde fouten. Terwijl u toch zo duidelijk had uitgesproken de zin "hebt u daar al aan gedacht?", wordt pontificaal neergezet: "heb je daar al aan gedacht?" Ik geef toe dat de fout die gemaakt wordt niet spectaculair is, maar blijkbaar geeft Dragon vanaf dit moment in meerdere mate de voorkeur aan de context. Het komt tot een andere beslissing terwijl er tussen het woord "je" en "u" een meer dan voldoende klankonderscheid bestaat. Zolang u de geijkte paden bewandelt, zal het over het algemeen goed gaan, op het moment dat u uw eigen dicteerstijl verlaat, vliegt Dragon uit de bocht... Het is dus niet verstandig om Dragon voor zijn beslissingen afhankelijk te maken van uw dicteerstijl. Welke strategie? Vandaar dat mijn advies is: het is prima om Dragon met behulp van de afdeling "lexicon verbeteren" naar nieuwe woorden te laten zoeken, maar zodra u daarnaast Dragon de opdracht geeft ook uw schrijfstijl in ogenschouw te nemen, is er geen trefzekerheid meer. Met name niet op die momenten waarop u "zondigt" tegen uw eigen stijlregels. Ook aan een andere tool binnen Dragon NaturallySpeaking zitten haken en ogen. Door het uitvoeren van de akoestische optimalisatie kunnen probleemwoorden over meer stemgegevens beschikken. De schaduwzijde is dat het sprekersprofiel log wordt en daardoor weer niet altijd even trefzeker. Voor degenen die beide instrumenten hebben gebruikt in de afgelopen tijd is het goed te weten dat zij met deze twee tools twee tegenstrijdige principes op elkaar hebben losgelaten. Door de stijlanalyse zal de context de doorslag geven in de interpretatie, terwijl door de gegevens uit de akoestische optimalisatie Dragon op het woordniveau beslist. Mijn voorstel is om zowel schrijfstijlanalyse als akoestische optimalisatie niet te gebruiken. Vanuit zichzelf neemt Dragon de context al voldoende in ogenschouw. De laatste stap Maar, wij zijn er nog niet. Aan dit artikel ligt de gedachte ten grondslag dat een intensief getraind sprekersprofiel door zijn ingewikkeld algoritme log en zwaar geworden is en daardoor niet optimaal presteert. Diezelfde filosofie gaan wij toepassen op de instellingen. Binnen het venster "opties" staan ons twee schuifbalken ten dienste, waar u ongetwijfeld wel eens mee geëxperimenteerd hebt. Op het tabblad "overige" kunt u de schuifbalk plaatsen ergens tussen "snelste herkenning" en "grootste nauwkeurigheid". Dit zet ons op het verkeerde been. Het is ons juist om die grootste nauwkeurigheid begonnen, dus de schuifbalk gaat al gauw naar rechts. Standaard heeft Dragon de schuifbalk op links gezet, handhaaft u deze positie. Ook op het tabblad "opdrachten" treft u een schuifbalk aan.

6 Afhankelijk van uw discipline in het dicteren, kunt u deze schuifbalk iets naar links verplaatsen, bijvoorbeeld tussen streep 1 en streep 2. Hiermee wordt de reactiesnelheid iets vergroot. Mijn advies is echter: blijf van de schuifbalken af. Mocht u toch willen experimenteren en worden in het begin de commando's daardoor slecht herkend, denk er dan aan dat u de commando's moet uitspreken met een stembuiging naar beneden. Daarnaast moet u niet klakkeloos na elke dicteersessie uw gebruikersbestanden opslaan. Beter is het onderstaande procedure te volgen. 1 Sla standaard de gebruikersbestanden NIET op. U zegt: dan leert Dragon niet van zijn fouten. Dat klopt, maardragon kan dan ook geen verkeerde dingen leren. Dat laatste komt veel voor en maakt dat het sprekersprofiel in de loop der tijd in kwaliteit afneemt. Om Dragon toch te laten leren - maar ditmaal op een wat gecontroleerde manier - gebruiken we de volgende methode. 2 Noteer in een apart tekstbestand de zinsuitingen die Dragon niet goed interpreteerde of woorden die hij niet herkende. Na het afsluiten van Dragon waarbij u de spraakbestanden NIET hebt opgeslagen, start u het spraakherkenningsprogramma opnieuw op. Werk nu de lijst af van foutieve woorden en zinsdelen door deze opnieuw in een tekstdocument uit te spreken. De fouten worden nu natuurlijk opnieuw gemaakt en deze worden door u in het correctievenster gecorrigeerd. Nadat u deze lijst hebt afgewerkt sluit u Dragon af. 3 Ditmaal slaat u de spraakbestanden WEL op. Op deze manier kunt u de spraakbestanden op een gecontroleerde wijze beheren en voorkomt u achteruitgang. Mocht in de loop der tijd het sprekersprofiel toch niet meer messcherp zijn, maak dan eenvoudigweg een nieuw sprekersprofiel aan. Denk eraan dat uw inspanningen in dat geval niet tevergeefs zijn geweest, uw woordenlijst is immers in de loop der tijd weer iets uitgebreid. Met het hulpprogramma getwords kunt u deze veiligstellen en zoals boven beschreven in het nieuw op te bouwen sprekersprofiel importeren. Mocht u beslissen om de stemgewenning uit te voeren met behulp van de standaardteksten, dan kunt u binnen een uur over een nieuw optimaal sprekersprofiel beschikken. Er is echter nog een stap mogelijk. Train Dragon niet met het flauwe sprookje of een verhaal over computers, maar met uw eigen tekst. Dus toch nog vakjargon en eigen huisstijl? Ja, maar dan helemaal aan de basis. Het laat zich raden wat dat voor het sprekersprofiel betekent Daarover meer in ons volgend artikel.