RAADPLEGINGSDOCUMENT: MEDEDELING VAN DE EUROPESE COMMISSIE OVER DE RECHTEN VAN HET KIND

Transcriptie

1 RAADPLEGINGSDOCUMENT: MEDEDELING VAN DE EUROPESE COMMISSIE OVER DE RECHTEN VAN HET KIND ( ) 1 De rechten van het kind. Overeenkomstig artikel 3 van het Verdrag betreffende de Europese Unie dient de Unie bij te dragen tot de bescherming van de rechten van het kind. Kinderrechten maken deel uit van de grondrechten die de EU en de lidstaten moeten eerbiedigen. Artikel 24 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie bepaalt dat kinderen recht hebben op de bescherming en de zorg die nodig zijn voor hun welzijn. Zij moeten vrijelijk hun mening kunnen uiten. Aan hun mening in hen betreffende aangelegenheden moet in overeenstemming met hun leeftijd en rijpheid passend belang worden gehecht. Het belang van het kind moet voorop staan bij alle maatregelen die op kinderen betrekking hebben. De internationale bescherming van kinderrechten berust op de waarden en beginselen van het VN-Verdrag inzake de rechten van het kind (IVRK) van 1989, dat door alle EU-lidstaten is bekrachtigd. Werkzaamheden van de Europese Commissie op het gebied van de rechten van het kind. In 2006 keurde de Commissie een mededeling goed ("Naar een EU-strategie voor de rechten van het kind") om een gemeenschappelijke basis te ontwikkelen voor de doeltreffende bescherming van kinderrechten via intern en extern EU-beleid. Meer informatie over deze mededeling en de activiteiten van de Commissie op dit gebied is beschikbaar op: Doel van deze raadpleging. De Commissie wil tegen het eind van 2010 een mededeling over kinderrechten ( ) goedkeuren om de EU-strategie voor de rechten van het kind verder te bevorderen. Deze raadpleging stelt belanghebbende partijen in de gelegenheid om de Commissie duidelijk te maken welke concrete maatregelen volgens hen echte meerwaarde zouden kunnen hebben als zij op EU-niveau worden ontwikkeld. Ook biedt deze oefening de Commissie inzicht in de concrete ervaringen van groepen die beroepsmatig met kinderen te maken hebben, met name wat betreft de moeilijkheden waarop zij stuiten bij het bevorderen en beschermen van kinderrechten. Het is de Commissie met name te doen om betrouwbare gegevens, feitelijke informatie en concrete voorbeelden van de situatie in het veld, zowel wat betreft problemen als oplossingen. Onderwerpen van de vragenlijst. Het eerste deel heeft betrekking op de evaluatie van initiatieven op het gebied van de rechten van het kind die de Commissie reeds heeft ontplooid. Het tweede deel gaat in op specifieke aandachtspunten. Voor wie is de vragenlijst bestemd? De vragenlijst is zowel bedoeld voor individuen als voor organisaties, verenigingen, instellingen en andere instanties die zich bezighouden met de bescherming en bevordering van kinderrechten op lokaal, regionaal, nationaal, Europees of internationaal niveau. Het is niet nodig alle vragen te beantwoorden. Naargelang van uw ervaringen hoeft u alleen die vragen te beantwoorden die betrekking hebben op uw werkzaamheden. Belangrijkste vragen 1 Dit document is door de diensten van de Commissie louter voor raadplegingsdoeleinden opgesteld. Het is geen weergave van de standpunten van de Commissie en loopt daarop evenmin vooruit.

2 I. Vragen betreffende eerdere initiatieven van de Commissie 1. In de mededeling "Naar een EU-strategie voor de rechten van het kind" (2006) heeft de Commissie een algemene EU-strategie ontvouwd om de rechten van het kind te bevorderen en te waarborgen in het kader van het interne en externe beleid van de Europese Unie, en om de inspanningen van de lidstaten op dit gebied te ondersteunen. Wat vindt u over het geheel genomen van deze mededeling? Defence for Children is positief over de initiatief van de Commissie om kinderrechten een bijzondere plaats te geven in het beleid van de EU. Defence for Children pleit ervoor dat de EU-strategie voor de rechten van het kind met voorrang een vaste vorm krijgt en goed geborgd wordt in het interne en externe beleid van de EU. De EU zal maatregelen moeten treffen om een goede coördinatie tussen diverse lichamen van de EU te garanderen. Daarnaast is een regelmatige consultatie met de lidstaten over ontwikkeling en daarna de implementatie van de EU-strategie een vereiste. Het Europees Parlement en de Europese burgers dienen steeds voldoende geïnformeerd worden over de EU-strategie. Defence for Children pleit voor de volgende prioriteiten : 1. Kinderrechten krijgen een vaste plaats op de agenda van de EU; 2. Het belang van het kind wordt meegewogen bij alle beslissingen en activiteiten van de EU; 3. Jongeren krijgen stem bij het maken en de uitvoering van het Europees jeugdbeleid; 4. De EU stimuleert kinderrechteneducatie; 5. De EU bevordert het verzamelen van data rond kinderen en jongeren, in het bijzonder de gegevens die betrekking hebben op de meest kwetsbare kinderen en jongeren, zoals: - kinderen in gesloten jeugdzorg instellingen - kinderen zonder verblijfstitel; - kinderen die een straf uitzitten in een justitiële jeugdinrichting; - kinderen die slachtoffers zijn van mensenhandel of kindermishandeling - kinderen en jongeren die in armoede leven 2. De EU mag geen inbreuk maken op de kinderrechten; zij dient deze rechten, voor zover zij van toepassing zijn, bij haar eigen beleid in aanmerking te nemen (integratie). De Commissie heeft een aantal instrumenten ingevoerd, waaronder wetgevende maatregelen, zachte wetgeving, financiële ondersteuning en uitwisseling van beste praktijken, om de rechten van het kind te waarborgen en te bevorderen, overeenkomstig de Verdragen en met inachtneming van de beginselen van subsidiariteit en evenredigheid. Wat vindt u over het geheel genomen van deze stappen? 2

3 Defence for Children is van mening dat kinderrechten nog steeds te weinig zichtbaar zijn in de uitingen van de EU. Ondanks de invoering van diverse instrumenten is de EU er nog niet in geslaagd om in het EU- beleid kinderrechten duidelijk als grondrechten van de EU te positioneren. De volgende stappen zijn nodig om kinderrechten in het beleid te borgen: - afbakening van een speciale begroting; - toetreding tot de Verdragen van Raad van Europa die betrekking hebben op kinderrechten; - ontwikkeling van Actieplan(nen) met betrekking tot kinderrechten; - invoering van een monitoringsysteem voor de activiteiten van de EU die van invloed zijn op kinderrechten; - verbetering van informatiestromen naar de lid Staten. Informatie die, betrekking heeft op kinderrechten en de positie van kinderen moet ook verspreid worden onder lokale overheden, volksvertegenwoordigers en de hele samenleving. II. Vragen over de situatie in het veld Voortbouwend op de aanpak van de mededeling uit 2006 pleit de Europese Raad voor de ontwikkeling van een ambitieuze EU-strategie voor de rechten van het kind. De Commissie is verzocht om ter bescherming en bevordering van de rechten van het kind maatregelen vast te stellen waarbij de Unie voor een meerwaarde kan zorgen. Hierbij zou bijzondere aandacht moeten uitgaan naar kinderen die in extra kwetsbare omstandigheden verkeren. De vier grondbeginselen van het Verdrag inzake de Rechten van het Kind: nondiscriminatie, het belang van het kind, het recht op leven en ontwikkeling, en de mening van het kind moeten de krachtige basis zijn voor een ambitieuze EU-strategie voor de rechten van het kind. Bij alle hier onderliggende vragen ( 3 t/m 13) is het van belang dat de EU zich sterk maakt voor: - bevordering van deskundigheid van alle personen die met kinderen werken, mede door middel van invoering van standaard professionalisering opleidingmodules waarin kinderrechten een vast onderdeel zijn; - benoeming in elke Staat van Ombudsman voor kinderrechten; - implementatie van de richtlijnen over de mening van het kind en het recht om verhoord te worden, zoals door het Comité inzake de Rechten van het kind geformuleerd in General Comment 12; - bevordering van kinderrechteneducatie; - invoering van uniforme formulieren; - wederzijdse erkenning van documenten en uitspraken in civiele zaken tussen de lidstaten van de EU; 3

4 - formulering van standaard minimum normen voor kindvriendelijke justitie, rechtstelsels, besluitvorming waarin ook basiseisen geformuleerd zijn voor de deelname van kinderen aan diverse juridische procedures; - bevordering van begeleiding, voorbereiding en behandeltrajecten voor alle kinderen die als slachtoffer, dader of belanghebbende in aanraking komen met juridische procedures en besluitvorming. De EU-strategie ontmoedigt de toepassing van volwassenenrecht bij minderjarigen, neemt een standpunt tegen opsluiting van kinderen en jongeren en bevordert toepassing van alternatieve straffen. 3. Wat zijn de belangrijkste belemmeringen en problemen voor kinderen met betrekking tot de rechtsstelsels (civiel recht, strafrecht, bestuursrecht, enz.)? Met welke opgaven en problemen krijgen kinderen met name te maken bij een rechtszaak of het nu gaat om een burgerlijke zaak, een migratie- en asielzaak, of een strafzaak (als slachtoffer of gedaagde)? 4. Welke concrete initiatieven zouden de rechtsstelsels volgens u kindvriendelijker kunnen maken? Bent u van oordeel dat de EU een bijdrage kan leveren tot deze initiatieven, en zo ja, hoe? Hoe kan de EU ertoe bijdragen dat kinderrechten en met name het beginsel dat er in het belang van het kind moet worden gehandeld daadwerkelijk worden geëerbiedigd bij de rechterlijke beslissingen die kinderen aangaan? 5. Kent u beste praktijken, initiatieven, programma's (bv. voor opleiding) of instrumenten om rechtsstelsels beter af te stemmen op de specifieke rechten, belangen en behoeften van kinderen? Kent u grensoverschrijdende initiatieven op dit gebied (zoals samenwerking of deelname aan gezamenlijke projecten met organisaties in andere lidstaten, uitwisseling van beste praktijken, enz.)? 6. Justitiële zaken kunnen kinderen als getuige of slachtoffer in een kwetsbare positie brengen. Denkt u dat er nadere stappen mogelijk zijn om de behoeften en rechten van kinderen in dergelijke omstandigheden centraal te stellen? Zijn er wettelijke en praktische regelingen om meervoudige verhoren te voorkomen en ervoor te zorgen dat gerechtelijke procedures met zo weinig mogelijk negatieve ervaringen gepaard gaan? 7. Kunnen technologische middelen (videoconferentie, video-opnames, onlineklachten, enz.) kinderen betere toegang tot de rechter of betere bescherming tijdens een rechtszaak verschaffen? Kunt u voorbeelden geven van beste praktijken? 8. Denkt u dat het justitieel personeel in de lidstaten toereikend is opgeleid om in strafzaken en bij besluitvorming goed om te gaan met de rechten en behoeften van kinderen? Zo nee, kunt u specifieke behoeften noemen? Justitieel beleid ter waarborging van kinderrechten 9. Hoe kan volgens u bij bemiddeling in familieconflicten het beste rekening worden gehouden met de belangen van het kind? Welke initiatieven dient de Unie volgens 4

5 u te nemen om bemiddeling in familieconflicten te ondersteunen in zaken waarbij meerdere lidstaten een rol spelen? 10. De Unie overweegt om iets te doen aan de problemen die EU-burgers in andere lidstaten ondervinden met documenten betreffende hun burgerlijke status (bv. geboorte, naam, verwantschap en adoptie). Wanneer burgers dergelijke akten in een andere lidstaat moeten gebruiken, krijgen zij vaak te maken met prijzige en tijdrovende vereisten. Zo wordt er bijvoorbeeld gevraagd om een vertaling over te leggen of de authenticiteit van hun document te staven. Hoe zou deze situatie volgens u kunnen worden verbeterd? 11. Op de lange termijn zou er werk kunnen worden gemaakt van de wederzijdse erkenning van akten van de burgerlijke stand. Dit zou inhouden dat als een ouderkindrelatie (door geboorte of adoptie) in één lidstaat rechtsgeldig is, deze ook in de andere lidstaten wordt erkend. Vindt u dat de Unie hiertoe maatregelen dient te treffen? 12. In het kader van de toekomstige herziening van de verordening Brussel II bis (betreffende de bevoegdheid en de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in huwelijkszaken en inzake de ouderlijke verantwoordelijkheid) onderzoekt de Commissie of er minimumnormen moeten worden vastgesteld voor beslissingen betreffende de ouderlijke verantwoordelijkheid. Als dergelijke gemeenschappelijke minimumnormen zouden worden vastgesteld, zouden de lidstaten besluiten betreffende het gezag over het kind die in andere lidstaten zijn genomen, kunnen erkennen en tenuitvoerleggen. Hierdoor geschillen zouden over het ouderlijk gezag sneller kunnen worden beslecht. Bent u op grond van uw ervaring van mening dat de Unie minimumvoorschriften zou moeten opstellen voor beslissingen betreffende de ouderlijke verantwoordelijkheid? Aan welke minimumnormen denkt u zoal? 13. Welke moeilijkheden en problemen komt u (of uw organisatie) in de praktijk tegen op het gebied van internationale adoptie (tussen EU-lidstaten en derde landen)? Welke moeilijkheden en problemen komt u (of uw organisatie) in de praktijk tegen op het gebied van beslissingen inzake adoptie tussen EU-lidstaten? Kwetsbare groepen De NGO ervaring leert dat tot de meest kwetsbare groepen behoren: - kinderen en jongeren die in armoede leven; - kinderen zonder verblijfstitel; - kinderen die een straf uitzitten in een justitiële jeugdinrichting; - kinderen die slachtoffers zijn van uitbuiting, mensenhandel, kindermishandeling; - kinderen die in gesloten jeugdzorg instellingen verblijven Om de rechten van deze groepen beter te beschermen zijn onderzoeken nodig om Europese gegevens te verzamelen over deze kinderen; het project Kinderen in Tel 5

6 waarin Defence for Children betrokken is heeft diverse gegevens verzameld over positie van kinderen en kinderrechten in Nederland. De samenleving in diverse Europese staten weet te weinig over kwetsbare kinderen. Een brede informatiecampagne vanuit de EU over diverse kwetsbare groepen is belangrijk om begrip voor deze groepen kinderen onder de EU-burgers en onder de EU-overheden te vergroten. Zulke campagne of deelcampagnes zouden toelichting moeten geven over de rechten van kinderen die tot de meest kwetsbare groepen behoren en over bijzondere bescherming die deze kinderen toekomt. Er zijn meer activiteiten vanuit de EU nodig die specifiek gericht zijn om aandacht te creëren voor de kwetsbare groepen en om een verbetering van de positie van de kinderen uit deze groepen op gang te brengen (het Jaar tegen Armoede en Uitsluiting is hier een goed voorbeeld van). De uitspraken van diverse Europese rechtsprekende organen die betrekking hebben op kinderrechten moeten breed verspreid worden onder de Europese overheden en verwerkt worden in de EU-strategie. 14. In welke situaties acht u kinderen op grond van uw ervaring het kwetsbaarst? Beschikt u over gegevens en cijfers over deze situaties? 15. Welke activiteiten van uw organisatie hebben betrekking op kwetsbare groepen kinderen? Welke moeilijkheden en problemen ondervindt u in de praktijk bij het ontwikkelen van acties ten behoeve van kwetsbare groepen kinderen? 16. Kent u beste praktijken, initiatieven of programma's die bijdragen tot een betere bescherming van de meest kwetsbare groepen kinderen? Kent u grensoverschrijdende initiatieven op dit gebied (zoals samenwerking of deelname aan gezamenlijke projecten met organisaties in andere lidstaten, uitwisseling van beste praktijken, enz.)? 17. Welke concrete initiatieven acht u nodig om de rechten van kwetsbare kinderen beter te beschermen en om te bevorderen dat hun belang voorop wordt gesteld? Bent u van oordeel dat de EU een bijdrage kan leveren tot deze initiatieven, en zo ja, hoe? Geweld tegen kinderen In de EU-strategie moet gericht zijn op preventie tegen geweld. Daarvoor zijn gegevens nodig. De EU moet dataverzameling bevorderen op het niveau van staten en Europees. Deze cijfers moeten breed bekend gemaakt worden en een basis voormen voor de toereikende aanpak van geweld tegen kinderen. In Nederland hoort de RAAK-aanpak tot een goede praktijk; een regionale samenwerking tussen professionals die tot verschillende sectoren behoren van jeugdzorg, gezondheidszorg, scholen ed. De EU zou de beste praktijken moeten verzamelen en structureel onder lidstaten verspreiden. Daarnaast zou de EU zich sterk moeten maken om aanstelling van speciale Ministerie voor Jeugd in alle lidstaten te bevorderen. 6

7 De EU-strategie zou voorbeelden van schoolprogramma s moeten introduceren die geweldloze samenleving bevorderen, risico s in kaart brengen maar waarin voldoende voorbeelden zijn opgenomen van wederzijds respect en erkenning van gelijke rechten van alle kinderen en mensen. Kinderrechteneducatie mag op geen een school ontbreken. 18. Beschikt u over gegevens en cijfers over geweld tegen kinderen? Hebt u gegevens over justitiële beslissingen inzake geweld tegen kinderen? 19. Welke activiteiten van uw organisatie hebben betrekking op het beschermen van kinderen tegen geweld? Welke problemen en moeilijkheden komt u in de praktijk tegen bij het uitvoeren van acties om geweld tegen kinderen te bestrijden? 20. Kent u beste praktijken, initiatieven of programma's die kunnen bijdragen tot een betere bescherming van kinderen tegen geweld? Kent u grensoverschrijdende initiatieven op dit gebied (zoals samenwerking of deelname aan gezamenlijke projecten met organisaties in andere lidstaten, uitwisseling van beste praktijken, uitwisselingen van kinderrechters, enz.)? 21. Welke concrete initiatieven beveelt u aan om kinderen beter tegen geweld te beschermen? Bent u van oordeel dat de EU een bijdrage kan leveren tot deze initiatieven, en zo ja, hoe? 22. Welke concrete initiatieven beveelt u aan om kinderen beter te beschermen tegen geweld door leeftijdsgenoten (zoals pesten en cyberpesten)? Bent u van oordeel dat de EU hiertoe een bijdrage kan leveren, en zo ja, hoe? 23. Vindt u dat de EU meer zou moeten doen om het alarmeringsmechanisme bij ontvoering van kinderen uit te bouwen en te zorgen voor een goede onderlinge aansluiting van de nationale mechanismen? Zo ja, hoe? 24. Hoe zou de Commissie volgens u de effectieve invoering van de hulplijn voor vermiste kinderen in de lidstaten kunnen ondersteunen? Welke bijdrage zou de EU volgens u kunnen leveren? Kinderarmoede Defence for Children brengt onder de aandacht van de centrale overheid en de lokale overheden in Nederland de tweedeling die zich voordoet in de Nederlandse samenleving. De organisatie voert een lobby bij de overheid voor gerichte maatregelen die uitsluiting van bepaalde groepen kinderen moeten tegengaan. Het is belangrijk dat de EU bij de lidstaten aandringt om maatregelen te treffen maar zelf met initiatieven komt die gericht zijn om: - voldoende professionele leerkrachten voor alle soorten scholen aan te trekken; - schooluitval te voorkomen; - toegang tot educatie voor alle kinderen te garanderen; - stagemogelijkheden te vergroten; 7

8 - aansluiting tussen opleiding en werk te bevorderen. Bij bestrijding van armoede is het van belang dat er goede informatie toegankelijk is over beschikbare voorzieningen. 25. Welke activiteiten van uw organisatie hebben betrekking op kinderarmoede? Welke problemen en moeilijkheden komt u in de praktijk tegen bij het bestrijden van kinderarmoede? 26. Kent u beste praktijken, initiatieven of programma's die kinderarmoede helpen bestrijden? Kent u grensoverschrijdende initiatieven op dit gebied (zoals samenwerking of deelname aan gezamenlijke projecten met organisaties in andere lidstaten, uitwisseling van beste praktijken, enz.)? 27. Welke concrete initiatieven zouden kinderarmoede volgens u kunnen verminderen? Bent u van oordeel dat de EU een bijdrage kan leveren tot deze initiatieven, en zo ja, hoe? III. Overige vragen Communicatie 28. Hoe kunnen kinderen en volwassen doeltreffend worden geïnformeerd over kinderrechten? Kent u beste praktijken of initiatieven om kinderen te informeren over en bewust te maken van hun rechten? Kent u grensoverschrijdende initiatieven op dit gebied (zoals samenwerking of deelname aan gezamenlijke projecten met organisaties in andere lidstaten, uitwisseling van beste praktijken, enz.)? Deelname van kinderen De EU moet zich inspannen om consultaties onder kinderen en jongeren in de lidstaten (door middel van vragenlijsten die via scholen worden verspreid). Een Europees Kinderrechtentop over de EU-strategie zou een goede toetsing zijn en een gelegenheid om kinderen en jongeren bij het EU-beleid te betrekken en om bekendheid te geven aan kinderrechten. 29. Kent u beste praktijken of initiatieven om kinderen te betrekken bij de ontwikkeling van beleid dat voor hen van belang is? 30. Hoe denkt u dat kinderen meer betrokken kunnen worden bij de EU-strategie voor de rechten van het kind? Andere kwesties In de EU strategie voor de rechten van het kind moeten alle onderwerpen behandeld worden die kinderen betreffen, zoals het in het Verdrag inzake de Rechten van het Kind geformuleerd is. In het bijzonder is het van belang dat in de EU-strategie gezondheid, jeugdzorg, onderwijs en jongerenparticipatie goed verwoord zijn. Kinderrechten hebben betrekking op alle situaties in het leven van elk kind totdat het 18 jaar wordt. Daarom kan de EU-strategie zich niet beperken alleen tot bijzondere omstandigheden en specifieke groepen kinderen. 8

9 31. Welke andere kwesties zouden in het kader van de EU-strategie voor de rechten van het kind volgens u aan de orde moeten worden gesteld, en waarom? 9