Agri, Food & Life Sciences, van school naar kennispartner. Sustainable by nature

Transcriptie

1 Agri, Food & Life Sciences, van school naar kennispartner Sustainable by nature

2

3 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 5 Agri, Food & Life Sciences: van school naar kennispartner Hoofdstuk 2 14 De kenniswerkplaats werkt! Hoofdstuk 3 25 De groene sector en ons onderwijs Hoofdstuk 4 44 Visie op het leerproces Hoofdstuk 5 61 Ons aanbod en onze experts Hoofdstuk 6 64 Samenwerkingspartners 3

4 4

5 Agri, Food & Life Sciences: van school naar kennispartner 1 Het domein Agri, Food & Life Sciences beslaat het brede scala van het gebruik van grondstoffen en de productie, kwaliteit en beschikbaarheid van ons voedsel tot onze gezondheid en de kwaliteit van onze leefomgeving. Studenten, docenten, lectoren en ondersteunend medewerkers van deze opleidingen dragen allemaal een steentje bij aan het oplossen van de cruciale vraagstukken van onze wereld. Gezamenlijk werken we aan de grondslag van onze samenleving, samengevat in de internationale thema s van Leefbaarheid & welbevinden, Voeding en Gezondheid. Een klein beetje voor jezelf, maar vooral voor onze kinderen en kleinkinderen. Sustainable by nature is de rode draad, of liever gezegd de groene draad, die ons verbindt. Met groene kennis heeft Agri, Food & Life Sciences de ambitie een bijdrage te leveren aan een groenere wereld. Van onderwijsinstelling worden we een netwerkgeoriënteerde kennispartner, met een continue relatie met het werkveld. Als kennispartner willen we, gezamenlijk met andere partijen, toepasbare kennis realiseren. Om dat te bereiken werken we in kenniswerkplaatsen, netwerken van ondernemers, overheden, non-profit organisaties, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en bewoners. Binnen een kenniswerkplaats zoeken studenten, in samenwerking met het werkveld en begeleid door docenten, naar creatieve oplossingen voor actuele vraagstukken, veelal in de Randstad. Door de opzet van flexibele curricula in onze opleidingen bieden we ruimte voor het intensiveren van de verbinding met de beroepspraktijk. Met de kenniswerkplaatsmethodiek zijn we in staat om structurele verbindingen met de beroepspraktijk te realiseren en die te benutten in onze leeromgeving. Niet alleen een leeromgeving waarin onze studenten leren, maar ook onze docenten, onze organisatie als geheel en de bedrijven en hun medewerkers waarmee we de verbindingen zijn aangegaan. 5

6 Het werkveld vraagt om beroepsuitoefening op hoog niveau. Daar is een grote diversiteit aan kennis voor nodig en een hoge mate van didactische en pedago gische bekwaamheid in de begeleiding van studenten. Als kennispartner zijn we in staat om jonge mensen af te leveren die de komende dertig jaar nadenken over en helpen bij de systeembreuken die eraan komen. We willen ze daartoe als game changers volledig uitrusten met relevante kennis en vaardigheden, een brede, onderzoekende blik en het talent om integraal te denken. Gaat het om de techniek? Kiezen we voor andere teeltvormen? Andere productiemethoden? Andere analyse van inhoudsstoffen? Moeten we anders naar dieren kijken? Onze afgestudeerden beheersen geen kunstje, maar zijn heel goed in staat handelingsalternatieven te bedenken, een setting te schetsen, daar gesprekken over te voeren en er relevante informatie bij te zoeken. Ze weten dat de wereld breder is dan alleen dit ene probleem binnen dit ene vakgebied. Op basis van kennis, kunde, vaardigheden, houding en reflectie zijn ze in staat om een probleem professioneel bij de kop te pakken. Het is onze ambitie dat Agri, Food & Life Sciences zijn rol als natuurlijke kennis partner in de regio versterkt en bestendigt en dat het de vanzelfsprekende kennispartner is voor het bedrijfsleven. Via de kenniswerkplaatsen leveren docenten en studenten hun bijdragen aan de regionale strategische agenda s en open source innovatie door het uitvoeren van (onderzoeks)opdrachten in het werkveld. Daarnaast is het onze ambitie om de worteling in de kennisketen te bestendigen door het intensiveren van de verbindingen tussen voortgezet onderwijs, mbo, hbo en wo. Het gegeven dat het groene onderwijs onderdeel is van Inholland, een hogeschool met een breed portfolio aan niet-groene opleidingen en lectoraten, biedt unieke kansen voor dwarsverbanden. Maar ook tussen de verschillende disciplines binnen het domein Agri, Food & Life Sciences zijn volop verbindingen. De uitdaging van de huidige tijd vormt het op een geïntegreerde wijze benaderen van de vraagstukken die bepalend zijn voor mens, milieu en samenleving. Een geïntegreerde aanpak leidt tot inhoudelijke samenhang van de aanwezige expertisegebieden binnen het domein en draagt bij aan innovatieve oplossingen voor vraagstukken op regionaal, landelijk én mondiaal niveau. 6

7 Met de implementatie van de kenniswerkplaatsmethodiek en de herinrichting van onze opleidingen zijn we al een flink eind op weg om de transitie naar kennispartner te maken. Dat kan de school niet alleen, wij ontlenen ons bestaansrecht in de Randstad aan de steun van en samenwerking met het werkveld. Het is een uitdaging eraan bij te dragen dat, mét het werkveld waarin we actief zijn, al onze medewerkers en studenten in dit proces hun verantwoordelijkheid nemen. Peter Scheerder, directeur kennispartner Agri, Food & Life Sciences 7

8 Ik hoop en verwa we toegaan naar samenwerking m bedrijfsleven Lector Olaf van Kooten Naast zijn hoogleraarschap in Wageningen is Olaf van Kooten werkzaam als lector Duurzame Verbindingen bij Inholland kennispartner Agri, Food & Life Sciences. Met studenten in het beroepsonderwijs bezig zijn vindt hij het allerleukste. In het hbo doen we toegepast onderzoek dat direct inzetbaar is om de sector te innoveren. Onderzoek waar de agro-sector om zit te springen. Daarbij trekken we samen op met het bedrijfsleven. Intensieve samenwerking met kennispartner Agri, Food & Life Sciences levert bedrijven jonge, innovatieve professionals op, die out-of-the-box denken en in staat zijn heel praktische oplossingen te bedenken voor complexe problemen, aldus de lector. Langdurige samenwerking Van Kooten is ervan overtuigd dat de methodiek van de kenniswerkplaatsen ervoor zorgt dat hogeschool en bedrijfsleven duurzaam verbonden zijn. Het gebeurt nu nog te vaak dat een bedrijf met een vraag komt, waar een of meer studenten mee aan de slag gaan en na afronding stopt vervolgens de relatie. Ik hoop en verwacht dat we toegaan naar lang durige samenwerking, dus op lange termijn afspraken maken met bedrijven. Als studenten een onderzoek hebben afgerond, gaan direct of na verloop van tijd nieuwe studenten verder met vervolgonderzoek. Zo kun je iets opbouwen. Voordelen zijn dat studenten kunnen leren van hun voorgangers. De begeleidende docenten bouwen een zekere expertise op rond gelijksoortige vraagstukken. Bovendien heeft een goede communicatie tot gevolg dat docenten en studenten op de hoogte zijn van alle ontwikkelingen met betrekking tot dat bedrijf. 8

9 cht dat langdurige et het Andersom heeft een bedrijf vaak veel meer profijt van langdurig onderzoek en weten de medewerkers beter wat het inhoudt om studenten vraagstukken te laten oplossen die ook onderwijskundig gezien de juiste kwaliteit hebben om studenten volledig tot hun recht te laten komen. Kortom, je kent elkaar beter en dat leidt tot meer wederzijds begrip. En als je je studenten dan ook nog eens goed kent, kun je ze precies op die plek neerzetten waar ze kunnen groeien en bloeien. Op die manier werken geeft mij de meeste inspiratie en motiveert enorm. Open geest De lector vervolgt: We leiden onze studenten op om actief te zijn in de maatschappij van de komende dertig jaar. We zien nu al dat de veranderingen in de tuinbouw ongelooflijk hard gaan. We weten niet hoe we over drie jaar telen. Daarom zullen we onze studenten vooral leren hoe ze heel snel nieuwe stof en nieuwe ideeën kunnen toepassen in de praktijk en hoe ze flexibel kunnen zijn in hun onderzoeksvaardigheden. Dat alles vergt een enorme open geest van studenten en ook van docenten. Ik merk dat deze opstelling studenten enorm motiveert. Als docent vind ik het zoveel leuker om met studenten te werken die vol enthousiasme aan de slag gaan, die zich helemaal geven en alles uit de kast trekken om vraagstukken op te lossen. Ik kan daar op en top van genieten. 9

10 Onderzoeksagenda Leefomgeving klimaatadaptatie & energieneutrale stad Hergebruik, grondstof gebruik & circulaire stad Gebieds/communityontwikkelingen & sociale innovatie Gezondheid Gezonde levensstijl Vergrijzing & gezondheidszorg Vrij van gezondheids schadelijke stoffen Voedselzekerheid Voedsel en verspilling Duurzame voedselproductie Stadslandbouw & landmarkten Sustainable Engineering and Entrepeneurship Grenzen verleggen, broedplaats voor innovatievekampioenen 10

11 Project Green Eyes prachtvoorbeeld duurzame verbinding Vaak zijn telers ervan overtuigd dat zij het maximale uit hun gewas halen. Ze hebben echter geen objectieve maat voor wat dat maximale werkelijk is. Sinds april 2012 werkt de Greenport Groep van Hogeschool Inholland Delft, onder leiding van lector Van Kooten en samen met het bedrijfsleven en andere kennisinstellingen, aan het project Green Eyes. Een prachtvoorbeeld van een duurzame verbinding, vindt de lector. Op de Demokwekerij in Honselersdijk worden in twee kassen diverse rassen tomaten op verschillende onderstammen gekweekt, zo legt Van Kooten uit. De planten worden blootgesteld aan verschillen in watergift, bladsnoei en vruchtsnoei. De onderzoekers worden niet geremd door financiële drijfveren en kunnen daarom de omstandigheden naar extreme situaties laten gaan. Er wordt van alles gemeten aan deze planten. De resultaten van die metingen worden via geavanceerde wiskunde omgezet naar een grafiek. Die grafiek geeft de ontwikkeling van het gewas zodanig weer dat de teler ermee uit de voeten kan. Het zegt niet hoe hij moet telen, maar geeft het resultaat van zijn teelthandelingen in objectieve getallen weer. Zo ontstaat een patroon hoe het met het gewas gesteld is, in de taal van de teler. Een teler kan nu objectief jaren met elkaar vergelijken. Hij kan zijn gewas een objectieve waarde geven, los van de prijs die hij ervoor krijgt. Hij is daardoor beter in staat de risico s die hij loopt in te schatten. Op basis van de objectieve metingen leren studenten gewassen te lezen, waardoor ze sneller begrijpen wat de consequenties zijn van hun teelthandelingen. Voorheen kostte het jaren om dat te leren. Van Kooten ervaart dat alle partners er beter van worden. Het bedrijfsleven fourneert de nodige faciliteiten en stelt de meest innovatieve opstellingen beschikbaar, studenten doen continu interessant onderzoek, leren ervan en testen tegelijkertijd de innovatieve opstellingen uit. Met de resultaten kunnen niet alleen de deelnemende bedrijven maar ook andere bedrijven en onderzoekers hun voordeel doen.

12 12 Ondernemer Rob Baan Ik popel om studenten bij te praten over gezond voedsel

13 We zijn niet gemaakt om poeders en pillen in ons lichaam te duwen. We hebben een mond met tanden en kiezen en een heel ingewikkeld verteringsapparaat. Qua gezondheid kan ons lichaam ons alles leveren, als je maar de goede dingen eet. Je lichaam kan meer medicijnen maken dan de hele farmaceutische industrie bij elkaar. Je moet het alleen wel activeren. Bevlogen vertelt Rob Baan, eigenaar en directeur van tuinbouwbedrijf Koppert Cress, hoe hij het Westland ziet als apotheek van Europa. Deze ondernemer met een missie en initiatiefnemer van de tv-zender 24kitchen popelt om als gastdocent studenten van Agri, Food & Life Sciences bij te praten over gezond voedsel. We zijn heel raar bezig met voeding, vindt Baan. We maken enorme kosten op het gebied van gezondheidszorg, terwijl honderden generaties oma s al wisten wat goed voor ons is. In het Westland kunnen we optimaal gezond voedsel produceren. Alleen, als producent mag ik niet zeggen dat de stoffen die in aardbeien zitten, in broccoli, uien, knoflook, tomaten en al die andere gewassen, goed zijn voor de mens. Voedingsonderzoek verloopt uitermate traag. Als ik wil aantonen dat broccoli beschermt tegen kanker, dan dien ik dat wetenschappelijk aan te tonen. Wetenschappers moeten dan eerst tien jaar lang mensen volstampen met broccoli en een controlegroep van mensen op een broccoliboycot zetten. Terwijl we intuïtief weten dat die groente goed voor je is. Overigens zitten de meeste vitamines en ook het stofje dat goed is om kanker buiten de deur te houden in het kookvocht. Beter is het dus om broccoli te wokken, te stomen of rauw te eten. Vroeger gooiden mensen het kookvocht van groenten nooit weg. Rond 1600 werd alles in een grote pan gedaan en dat at men op. Zo is er nog veel meer waar de consument niet van op de hoogte is. Neem Vitamine C. Dat bestaat uit 23 componenten. Een daarvan is ascorbinezuur. Als je dat aan voedsel toevoegt, bederft het minder snel. Daarom besprenkel je je avocado met citroensap. De voedingsmiddelenindustrie gebruikt synthetisch ascorbinezuur en zet vervolgens op de verpakking: verrijkt met Vitamine C. Tel uit je winst. Onbekend in eigen land In Nederland hebben we de unieke situatie dat we over heel goede land- en tuinbouw beschikken en voortreffelijk land- en tuinbouwonderwijs hebben, schetst Baan. Alleen, we zijn wereldberoemd in het buitenland, maar onbekend in eigen land. Als je in China zegt dat je uit Nederland komt, vragen ze of je in de tuinbouw werkt. Zeg je in Den Haag dat je in de tuinbouw werkt, dan vragen ze of je niet kon leren. Het produceren van groente en fruit kunnen we als de beste. Het verwaarden en vermarkten is een ander verhaal. Daar hebben we met z n allen heel weinig verstand van. Ik zie hier een duidelijke taak voor kennispartner Agri, Food & Life Sciences. Ik popel om daar een bijdrage aan te leveren, bijvoorbeeld in de vorm van gastcolleges. Graag ga ik met studenten en docenten in gesprek over het verwaarden en vermarkten van tuinbouwproducten. Voor mij hoort daar onlosmakelijk het delen van mijn kennis over voeding en gezondheid bij. 13

14 2 De kenniswerkplaats werkt! Kennis delen is het nieuwe vermenigvuldigen. Samenwerken het nieuwe concurreren. Kortom ALLEEN gaat niets meer! Dat is voor kennispartner Agri, Food & Life Sciences het vertrekpunt om te kiezen voor het werken in kenniswerkplaatsen. Verbinding beroepspraktijk, onderwijs en overheid Een kenniswerkplaats verbindt de driehoek beroepspraktijk, onderwijs en overheid. De partners in het netwerk werken samen aan de hand van actuele kennisvraagstukken. De basis bestaat uit een meerjarige kennis- en innovatieagenda en human resource vraagstukken uit de beroepspraktijk. Deze worden verbonden met de kennis en netwerkvragen van de betrokken opleidingen van zowel mbo, hbo als wo en waar mogelijk ook vo. De gemeenschappelijke basis vormt het toetsingskader voor de uitvoering van gezamenlijke projecten en activiteiten door leerlingen, studenten, docenten, experts, medewerkers vanuit de beroepspraktijk uit de 5 O s: Ondernemers, Overheid, Onderzoek, Onderwijs en Omgeving, waaronder maatschappelijke organisaties. De kenniswerkplaats vormt een makel- en schakelpunt tussen de beroepspraktijk en het onderwijs. Het resultaat is dat de vragende partijen antwoorden krijgen en ook in bredere zin profiteren van de kennisontwikkeling en het onderwijs zich verrijkt met kennis en inzichten vanuit de actuele beroepspraktijk. Een kenniswerkplaats kan op diverse manieren vorm krijgen. Op regioniveau, brancheniveau, specifieke groep van kennisvragers uit de 5 O s, veelomvattende thema s, specifiek, kennisgericht, innovatie gericht of bijvoorbeeld HR gericht. De kernpartijen die deelnemen brengen menskracht, kennis, geld en faciliteiten samen om de kenniswerkplaats mogelijk te maken.

15 Van en met elkaar leren Kennispartner Agri, Food & Life Sciences kiest er met de kenniswerkplaatsmethodiek voor om studenten onder begeleiding van docenten en in samenwerking met de beroepspraktijk te laten werken aan werkelijke vraagstukken. De methodiek van de kenniswerkplaats is gebaseerd op leren in, met en van de praktijk. In projecten wordt nieuwe kennis gecreëerd en doorgegeven. Het delen, ontwikkelen en toepassen van kennis staat centraal: van en met elkaar leren. Alle deelnemers brengen hun eigen wensen, kwaliteiten, kennis en creativiteit mee. Inmiddels participeert kennispartner Agri, Food & Life Sciences in een aantal kenniswerkplaatsen, zoals: Groene Hart Academie, Food Academy, Greenport Horti Campus, Groen Onderwijscentrum Greenport Aalsmeer, Bollen, Agri-techcampus, Analyse & Inhoudsstoffen. markt vraag toegepast onderzoek 15

16 Actuele thema s Elke kenniswerkplaats werkt aan verschillende actuele thema s. Voorbeelden van thema s zijn: biobased economy, duurzame energie, water, leefbaarheid, landbouw en toerisme & recreatie. Binnen deze thema s werken studenten van kennispartner Agri, Food & Life Sciences aan verschillende deelprojecten. De studenten starten met het werken aan actuele vraagstukken van het bedrijfsleven in de kenniswerkplaatsen aan het begin van hun tweede studiejaar en blijven dat doen tot ze zijn afgestudeerd. Ambassadeurschap Docenten die betrokken zijn bij de kenniswerkplaatsen zijn in staat om vraagstukken te vertalen naar alle disciplines die kennispartner Agri, Food & Life Sciences in huis heeft. Een vraagstuk kan een probleem zijn, dat om een oplossing vraagt, of bijvoorbeeld een doel dat een opdrachtgever gerealiseerd wil zien. Het onderhouden van relaties binnen de kenniswerkplaatsen vraagt een open blik naar buiten. Het gaat om relaties en verbintenissen. Dat betekent concreet dat alle docenten feeling hebben om hun netwerken te onderhouden en zich voortdurend bewust zijn van hun ambassadeurschap. Daarin kunnen we elkaar ondersteunen en van elkaar leren. Vraag scherp krijgen We leiden onze studenten op tot young professionals. Dat betekent dat ze zelfstandig verantwoordelijk zijn voor de dingen die ze doen. Het is essentieel dat een student het probleem waar een ondernemer mee zit, helder weet te maken. Als de student dat aan het begin van zijn of haar onderzoek goed weet te verwoorden en goede feedback krijgt van docent en opdrachtgever, voorkom je in een later stadium dat de ondernemer voor onaangename verrassingen komt te staan. Bovendien voelt de student zich veel zekerder als hij of zij eenmaal bezig is met het onderzoek. Kennispartner Agri, Food & Life Sciences leert studenten een onderzoekstructuur toe te passen, waarmee ze vraagstukken helder kunnen verwoorden. Daarmee krijgen de studenten scherp wat de exacte vraag, achterliggende vragen en gewenste uitkomsten zijn. Alleen zo komen we tot oplossingen waarmee we bedrijven écht helpen. 16

17 Ondanks de diversiteit in verschijningsvormen kennen de kenniswerkplaatsen een set van gemeenschappelijke ontwerpprincipes: 1. Verbondenheid met strategische ontwikkelingen in kennisinstellingen en regio 2. Het verbinden van contexten binnen en buiten de kennisinstelling 3. Een programmatische aanpak 4. Een vormgegeven kenniswerkplaatsmethodiek 5. Formuleren van een urgent, intrigerend en authentiek vraagstuk 6. Werken vanuit wederzijdse aantrekkelijkheid 7. Werken vanuit kracht/uitdagingen en het managen van verwachtingen Participatie van het bedrijfsleven in het onderwijsproces heeft tot doel om: de aansluiting op de beroepspraktijk te verbeteren; de leeromgeving voor studenten en docenten te verrijken en te actualiseren; de leer-/werkomgeving van medewerkers van bedrijven te verrijken; de onderwijsprogramma s flexibeler te maken en de leerprocessen te vernieuwen; studenten op te leiden die kunnen schakelen tussen specialistische kennis en een brede visie; docenten te professionaliseren, zodat ze kunnen schakelen tussen specialistische kennis en een brede visie; kennis te exporteren (internationalisering); kennis en faciliteiten van het bedrijfsleven te benutten voor leerprocessen en ontwerpprincipes; een onderzoeksagenda uit te voeren die aansluit bij bedrijfsleven én onderzoekslijnen van Inholland; projecten uit te voeren in opdracht van het bedrijfsleven, die aansluiten bij de door de opleidingen geformuleerde leerdoelen. 17

18 Karin van Beckhoven Groene Hart Aca kenniswerkplaat la lettre Op initiatief van de gemeente Nieuwkoop, Hogeschool Inholland Delft, Wellantcollege en IPC Groene Ruimte is in september 2009 gestart met de Groene Hart Academie. Door het verbinden van overheid, omgeving, ondernemers, onderwijs en onderzoek en het samen werken aan concrete vraagstukken in het Groene Hart is een kenniswerkplaats avant la lettre ontstaan. Hierin zetten studenten, docenten en deskundigen uit het werkveld gezamenlijk hun schouders onder actuele kennisvraagstukken uit de regio, gericht op gebiedsontwikkeling en een duurzame leefomgeving. Nu we met Agri, Food & Life Sciences op weg zijn om een volwaardige kennispartner te worden en we gaan werken volgens de methodiek van de kenniswerkplaats, blijkt de Groene Hart Academie een heel mooi voorbeeld van deze werkwijze. Flexibel onderwijsprogramma Inmiddels zijn er binnen de Groene Hart Academie al meer dan studenturen uitgevoerd in het werken aan tachtig kennisvraagstukken. De vraagstukken komen bijvoorbeeld van gemeenten, ondernemers, Hoogheemraadschap, Grontmij, Heineken, provincie en Dorpsraad. Studenten zijn vanaf hun tweede studiejaar voortdurend bezig met het oplossen van actuele kennisvraagstukken uit de regio. Soms werken studenten van verschillende opleidingen of niveaus samen aan hetzelfde kennisvraagstuk. Voor iedereen blijkt dat verrijkend te zijn. Zoals lector Olaf van Kooten eerder in deze publicatie al aangeeft is het mooie van een kenniswerkplaats de meerjarige verbinding met het werkveld. De kennisinstelling is een actor in de regio en de actuele kennisvraagstukken nemen een centrale plaats in het onderwijs in. 18

19 demie: s avant Al vanaf het prille begin is Karin van Beckhoven nauw betrokken bij de Groene Hart Academie. Ze vertelt: Bij de start liepen we tegen een aantal zaken aan. Een onderwijsprogramma zit doorgaans flink vastgetimmerd. Als je aanbiedt dat studenten met vragen van ondernemers aan de slag gaan, dan mag daar niet te veel tijd overheen gaan. Dat vraagt een flexibele invulling met ruimte in het onderwijsprogramma. We hebben daar de volgende oplossing voor bedacht. Vanaf jaar 2 werken studenten altijd de helft van hun studietijd aan een project van een externe opdrachtgever. Projecten duren een half jaar. Die projecten hangen we aan beroepsrollen. Studenten werken bijvoorbeeld in de rol van beheerder. Dan maakt het niet uit of het project gericht is op het beheer van een stad of het beheer van een landelijk gebied of een natuurgebied. Je toetst de student op zijn kennis en vaardigheden in de rol van beheerder. Slechten van schotten Over animo vanuit het bedrijfsleven heeft de Groene Hart Academie niet te klagen. Eén persbericht bij de start leverde in twee weken tijd meer vraagstukken op dan ze aankonden. En zo is het eigenlijk gebleven, lacht Van Beckhoven. Daarbij onderhouden we ons netwerk goed en breiden we het uit door relevante bijeenkomsten te bezoeken en in gesprek te gaan met potentiële opdrachtgevers. Inmiddels zouden we twee keer zoveel studenten aan het werk kunnen zetten dan nu het geval is. Zoveel vragen krijgen we van ondernemers. We zijn laagdrempelig. We spreken de taal van de ondernemer en we zitten in de buurt. Wanneer een vraagstuk past bij de doelen van de kenniswerkplaats en bij de Kennisagenda gaan we samen met de opdrachtgever aan de slag met de vraagarticulatie. Meestal komen we in gezamenlijkheid tot een scherpe vraagstelling. Soms betekent het dat je een vraag als een 19

20 ui uitpelt, soms maak je de vraag groter. De samenwerking verlangt verder een grote betrokkenheid tijdens het project van de opdrachtgever, van de studenten maar ook van de docent. Studenten worden als het ware eigenaar van de vraag. Procesmatig en inhoudelijk krijgen ze uiteraard begeleiding van hun docent, maar voor actuele inhoudelijke informatie en inzicht in het netwerk zijn ze afhankelijk van de opdrachtgever. Sommige partijen kloppen bij ons aan, omdat ze meer bij het onderwijs, de toeleveranciers, betrokken willen zijn. Anderen willen het out-of-the-box-denken van studenten benutten. Bovendien zijn wij een neutrale actor in de regio. Het gaat iedereen vooral om het slechten van de schotten tussen onderwijs en werkveld, waarbij het belang van de lerende voorop staat. Slow advice Al aan het begin van de samenwerking moet helder zijn wat alle participanten van elkaar verwachten, is de ervaring van Van Beckhoven. Duidelijke afspraken helpen daarbij. Ook is het verstandig als je als kennispartner communiceert dat samenwerken met het onderwijs slow advice betreft. De vraagsteller heeft immers te maken met studenten die aan het leren zijn. Maar eigenlijk leert iedereen van deze wijze van samenwerken. Voor de juiste matching moet je goed weten of het een vraag voor het mbo is, dan wel voor het hbo of wo, of een combinatie daarvan. Ook worden bepaalde vraagstukken multidisciplinair opgepakt. Halverwege het project laten we studenten altijd een expertmeeting organiseren. Daar zitten alle O s samen met de opdrachtgever en studenten aan tafel om met elkaar in discussie te gaan over ofwel de kern van de vraag, ofwel de richting die de studenten op denken te gaan met het project, ofwel andere nijpende vragen waar de studenten mee zitten. Deze bijeenkomsten zijn niet alleen waardevol voor studenten maar ook voor de betrokken actoren en de docent. De studenten benutten deze input voor het schrijven van het eindrapport. Benoemen leerwinst Het allerbelangrijkste bij het werken binnen een kenniswerkplaats vindt Van Beckhoven het benoemen van de leerwinst. Dat gaat veel verder dan enkel studiepunten. Onze studenten en docenten dragen bij aan de transitie en kennisontwikkeling in de regio. Benoem die leerwinst! Alleen zo laat je het belang zien van deze samenwerking. Dat raakt aan het eigenaarschap. Benoem niet alleen de leerwinst van studenten, maar ook de leerwinst van docenten, van de opleiding als geheel én van alle andere participanten. Het gaat immers over actuele kennisvraagstukken uit de regio. De meerwaarde voor de opdrachtgever is bovendien vaak breder dan de beantwoording van het specifieke vraagstuk en leidt, als het goed is, tot meerjarige samenwerking met het onderwijs. 20

21 Trudy Veninga, wethouder Ruimtelijke Ontwikkeling, Economie en Werk van de gemeente Nieuwkoop Nieuwkoop is een Groene Hart-gemeente met alle vraagstukken die daarbij horen. Vraagstukken op het gebied van landbouw, natuur, waterkwaliteit en economische vraagstukken op het gebied van de tuinbouwsector. De Groene Hart Academie zorgt ervoor dat onze vraagstukken bij studenten van de Hogeschool Inholland terechtkomen, maar bijvoorbeeld ook bij studenten van het mbo of van het wetenschappelijk onderwijs. Op die manier kunnen we onze hele range aan vraagstukken kwijt op alle niveaus van het onderwijs. Daarmee denk ik dat we een bijdrage kunnen leveren aan de internationale concurrentiepositie van de tuinbouw. Zo ver gaat het belang van de Groene Hart Academie voor de gemeente Nieuwkoop. 21

22 22 Tomatenkweker Ted Duijvestijn Studenten zorgen voor innovatieborging en een frisse blik

23 Al een decennium lang kent Duijvestijn Tomaten een intensieve samenwerking met Agri, Food & Life Sciences. Altijd loopt er een student rond bij de innovatieve producent van duurzame tomatenproducten. Ted Duijvestijn, één van de gebroeders en verantwoordelijk voor personeel en organisatie, vertelt: De opdrachten die de studenten voor ons doen zijn erg divers en interdisciplinair. We houden de studenten niet zomaar bezig. Dat werkt niet. We zorgen er altijd voor dat de opdrachten er toe doen. De studenten helpen ons bedrijf vooruit en met werkelijke opdrachten krijgen ze binnen ons bedrijf ook alle medewerking. Windmolens, chutney en een innovatief kasconcept Studenten Agri, Food & Life Sciences voerden vanwege de duurzame energieambities van Duijvestijn een onderzoek uit naar de haalbaarheid van wind- en zonne-energie. De studenten legden zo n professionele aanpak aan de dag dat hun rapport de basis vormde voor een aanvraag, samen met een aantal collega-ondernemers, voor een klein windmolenpark. Een andere groep studenten, bestaande uit studenten van Tuinbouw & Agribusiness en Food, Commerce & Technology, bekeek voor het bedrijf de afvalstroom van onrijpe tomaten. Jaarlijks gaan tonnen tomaten die te groen geoogst zijn of van de plant zijn gevallen zo de container in, legt Duijvestijn uit. Daar wilden we vanaf. Food-studenten onderzochten de haalbaarheid van een veilig voedselproduct van groene tomaten. Het werd chutney. Ze brachten de economische haalbaarheid, de productiewijze en de potentiële markt in kaart. Inmiddels is het nieuwe product aan de eerste winkels geleverd. Een ander mooi voorbeeld is het energiebesparende en productieverhogende ID Kas-concept. Hiermee won Duijvestijn onlangs de prestigieuze GreenTech Innovation Award De basis van dit nieuwe kasconcept werd gelegd door een student. Energie en inspiratie Studenten zorgen voor een deel van de innovatieborging binnen zijn bedrijf, stelt Duijvestijn. Ze brengen een frisse blik mee. Het is de uitdaging om vraagstukken waar studenten mee aan de slag gaan scherp te omschrijven. Het stimuleert de medewerkers in ons bedrijf om innovatief te denken. Het begeleiden van studenten geeft mij persoonlijk ook veel energie en inspiratie. Bovendien leren bedrijf en student elkaar goed kennen. Dat legt een basis die nogal eens uitmondt in het aanbod voor de student om bij ons te komen werken. Maar ook als ze ergens anders gaan werken, kun je profijt van ze hebben. Je vergroot je netwerk, dat is altijd handig. 23

24 Als de bij uitsterft volgt de mensheid Zonder bijen geen bestuiving. En we weten allemaal wat dat betekent. Al een tijdje doen de bijen het ook in ons land niet zo goed. Heeft dat te maken met bestrijdingsmiddelen? Of worden bijenpopulaties zwak, doordat ze besmet raken met virussen? Een van de docenten van Life Sciences & Chemistry is gepromoveerd viroloog én imker. Hij en zijn collega s zijn een onderzoek gestart om bij Nederlandse imkers te kijken naar de verspreiding van virale besmettingen over bijen populaties in ons land. Het gaat dan vooral om het Deformed Wing Virus. Als bijen zijn geïnfecteerd met dit virus, dan ontwikkelen de vleugels zich niet goed en heeft zo n populatie veel problemen. Oorzaak is waarschijnlijk de varroamijt, die wondjes maakt. Door de ontstane wondjes kunnen ziektekiemen binnendringen in de pop. Die hebben misvormingen tot gevolg, zoals een verkort achterlijf, vleugelstompjes of afwijkingen aan de poten. Door de kortere levensduur en het geringe aantal levensvatbare jonge bijen, raakt het bijenvolk sterk verzwakt. Zo sterk dat het - doorgaans al binnen drie jaar - volledig ten gronde gaat. Van alle bijenvolken bij Nederlandse imkers analyseren studenten het dna. Vervolgens kijken ze hoe virussen verspreid zijn over de bijenpopulaties in ons land. Zo krijg je een kaart, waarop je precies kunt zien welk virus waar hoogtij viert. De hogeschool werkt in dit onderzoek nauw samen met diverse andere kenniscentra. Ook is er contact met de seedvalley, omdat de resultaten natuurlijk ook van groot belang voor de telers zijn. Het bijenonderzoek is een mooi voorbeeld hoe je op een heel kleinschalige manier en met de inzet van studenten als kennispartner in staat bent om een stukje kennis te achterhalen en toe te passen. Elk groepje studenten doet een deel van het onderzoek. Zet al die onderzoeken achter elkaar en je hebt een kennislijn. 24

25 De groene sector en ons onderwijs 3 De Nederlandse overheid heeft negen topsectoren aangewezen als economisch van groot belang. Voor deze topsectoren zijn ambities geformuleerd, gericht op de (nabije) toekomst. Vier van deze topsectoren hebben een directe relatie met de aandachtsgebieden van kennispartner Agri, Food & Life Sciences, namelijk de topsectoren Agri & Food, Tuinbouw & Uitgangsmaterialen, Chemie en Life, Science & Health. In de Human Capital Agenda s (HCA s) geven de topsectoren aan hoe vraag en aanbod van goedgeschoolde arbeidskrachten zich de komende jaren ontwikkelen. In de HCA s doen de topsectoren voorstellen om onderwijs en arbeidsmarkt beter op elkaar te laten aansluiten. Zo investeren de topsectoren in samenwerkingsverbanden tussen bedrijven en onderwijsinstellingen. Ook gaan ze beurzen uitreiken aan getalenteerde studenten. Topsector Agri & Food Nederland is een wereldspeler als het gaat om Agri & Food. De afgelopen tien jaar is de focus steeds meer komen te liggen op be- en verwerking van producten, in plaats van op het verhandelen van onbewerkte bulk producten. De sector wil hiermee meer toegevoegde waarde creëren. De Nederlandse overheid heeft met topsector Agri & Food de ambitie om de leidende positie vast te houden en uit te bouwen. In potentie zijn er drie grote kansen voor groei in economische waarde en maatschappelijk belang. 1. Meer met minder. Verduurzaming en ondersteunende technologische innovatie zijn een must om toekomstige voedseltekorten en aantasting van de leefomgeving te voorkomen. In Nederlandse context vertaalt dit zich naar het realiseren van twee keer de toegevoegde waarde met de helft minder input. Een aanpak waarbij mens, dier en natuur centraal staan. 2. Hogere toegevoegde waarde. Hogere toegevoegde waarde ontstaat door de focus op gezondheid, duurzaamheid, smaak en gemak te leggen. De Agri & Food-sector zorgt voor gezond, veilig en lekker eten. Daarmee voorziet zij in de dagelijkse behoeften van ieder mens. Denk aan producten die minder zout, suiker of vet bevatten en toch smakelijk zijn. En aan voedsel en drank met extra gezonde voedingswaarden, zoals vitaminen en mineralen. Het vervullen van deze behoeften leidt tot een hogere bijdrage aan de economie en de volksgezondheid. 25

26 3. Internationaal leiderschap. De topsector wil internationaal leiderschap bereiken door export te bevorderen en import van grondstoffen binnen de topsector veilig te stellen. Daarnaast wil de sector geïntegreerde systeemoplossingen exporteren. 1 In de gecombineerde Human Capital Agenda Agri & Food en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen zijn de volgende hoofddoelstellingen geformuleerd: 1. Het verbeteren van de aansluiting - kwalitatief en kwantitatief - tussen onderwijs en bedrijfsleven. 2. Het vergroten van de aantrekkingskracht van de sector voor werknemers door het verbeteren van het imago en het beroepsperspectief. Voor de uitvoering van de HCA wordt aangesloten bij bestaande structuren en ligt de kern van de uitvoering in regionale economische clusters. Hierbij staan de behoeftes van studenten en werknemers en de behoeftes van bedrijven centraal. 2 Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen Na de Verenigde Staten is Nederland de grootste agrarische exporteur ter wereld. De (primaire) land- en tuinbouw benut nog altijd twee derde van de grond in Nederland. De Nederlandse glastuinbouw is van zeer hoge kwaliteit en uniek in de wereld. De omvang van de agrarische productie neemt toe, maar onder invloed van beleidsmaatregelen met betrekking tot het milieu en quotering groeit de productie trager dan voorheen. Het aantal bedrijven daalt vrij snel. Schaalvergroting is een belangrijke trend. Tegelijkertijd blijven er ook veel kleinere bedrijven bestaan. Daardoor is er sprake van een tweedeling, met kleinere bedrijven aan de ene kant en grote bedrijven, die het grootste deel van de productie in handen hebben, aan de andere. De topsector is verdeeld in zes Greenports (Westland-Oostland, Boskoop, Aalsmeer, Duin- en Bollenstreek, Venlo en Noord-Holland Noord). 3 1 Bron: 2 Bron: 3 Bron: 26

27 Feiten en Cijfers Topsector Agri & Food 73 miljard euro Qua productie is Agri & Food met 73 miljard euro de op twee na grootste sector van de Nederlandse economie. 7% Agri & Food is verantwoordelijk voor 7 procent van de totale innovatie-uitgaven in Nederland zelfstandigen In de topsector Agri & Food werken ruim zelfstandigen. 89,2 miljard dollar De uitvoerwaarde van Agri & Food is tussen 2004 en 2011 verdubbeld van 44,4 miljard dollar naar 89,2 miljard dollar. 6,4% Het wereldwijde marktaandeel van de topsector Agri & Food bedroeg in ,4 procent. Bronnen: CBS 2012, AgentschapNL 2013, LEI

28 Feiten en Cijfers Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen mensen In de topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen werken mensen. Dat is circa 2 procent van de totale Nederlandse beroepsbevolking bedrijven Deze mensen werken samen in ruim bedrijven. 500 miljoen euro Tuinbouw & Uitgangsmaterialen gaf in 2010 bijna 500 miljoen euro uit aan innovatie. 12,5% Tuinbouw & Uitgangsmaterialen is met ruim 23,2 miljard dollar goed voor 12,5 procent marktaandeel in de totale wereldgoederenhandel. Ruim de helft van dat marktaandeel bestaat uit sierteelt: 53,9 procent. 12 miljard kwh De glastuinbouw haalde in 2010 ruimschoots de doelen voor energie-efficiëntie CO2-emissie, maar niet voor duurzame energie. De sector produceerde ruim 12 miljard kwh, een record. 28 Bronnen: Dinalog 2013; CBS 2012 en 2013; WLPI 2012; AgentschapNL 2013; EIM 2012

29 Voor topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen is de ambitie geformuleerd om in 2020 wereldmarktleider te zijn in duurzame oplossingen. Niet alleen voor zekerheid en veiligheid van voedsel, maar ook voor gezondheid, geluk en welbevinden. De belangrijkste maatschappelijke taak voor de komende decennia is en blijft het voorzien in de wereldwijde en toenemende vraag naar gezond, veilig en voldoende voedsel. Daarnaast spelen ontwikkelingen als de toenemende verstedelijking (leefbaarheid in steden), de klimaatverandering en het schaarser worden van natuurlijke hulpbronnen (vruchtbare bodem, water, energie en mineralen). De topsector kan een grote bijdrage leveren aan het oplossen van deze vraagstukken. Hiervoor zien de bedrijven samenwerking tussen de verschillende tuinbouwketens, dienstverlening en kennisinstellingen als onmisbaar. Deze samenwerking zorgt namelijk voor een sterke concurrentiepositie. Tegelijkertijd kan de toegevoegde waarde van de sector verdubbelen. 4 De continuïteit van de topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen hangt sterk samen met voldoende menselijk kapitaal op alle niveaus in het gehele werkveld. De sector krijgt echter steeds minder gekwalificeerde medewerkers beschikbaar. Tevens hebben ondernemers (bedrijven) moeite met het vinden van de juiste vervolgopleidingen die aansluiten bij de praktijk voor hun medewerkers. Voor de uitvoering van de gecombineerde Human Capital Agenda Agri & Food en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen wordt aangesloten bij bestaande structuren en de regionale economische clusters (Greenports en daaraan verbonden satellietgebieden). Doelstellingen daarbij zijn het verbeteren van de aansluiting tussen onderwijs en bedrijfsleven en het vergroten van de aantrekkingskracht door het verbeteren van het beroepsperspectief. Om deze doelstellingen te bereiken zet de topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen concreet in op vier speerpunten, met als rode draad leven lang leren en duurzame inzetbaarheid: 1. Werken aan verbetering van het imago van de sector. 2. Centrum voor Innovatief Vakmanschap (mbo) en Center of Expertise (hbo en wo). 3. Herdefiniëring van de bevoegdhedenregeling. 4. Werken aan internationalisering door in te zetten op kennis en opleiding als exportproduct en het werven van internationale studenten. 5 4 Bron: 5 Bron:

30 Topsector Chemie De ambitie voor topsector Chemie is dat in 2050 Nederland wereldwijd bekend staat als hét land van de groene chemie, met op biomassa gebaseerde grondstoffen en met schone en duurzame productieprocessen. Bovendien staat Nederland in de mondiale top 3 van producenten van slimme materialen met een hoge toegevoegde waarde en slimme oplossingen. Via hoogwaardig grensverleggend wetenschappelijk onderzoek in Nederland worden nieuwe gebieden van wetenschap en innovatie opengelegd. 6 Met de Human Capital Agenda Chemie willen industrie, onderwijs en overheid samen vraag en aanbod van talent met elkaar in evenwicht brengen. Daarbij is veel aandacht voor het vergroten van de aantrekkingskracht van de sector en het verbeteren van het beroepsperspectief. De Topsector Chemiebeurzen zijn een belangrijk instrument om ambitieuze en talentvolle scholieren te ondersteunen bij de keuze voor een chemiestudie. Daarnaast heeft de topsector Chemie het voortouw genomen bij het opstellen van het Masterplan Bèta en Techniek: Naar 4 op de 10. De ambitie is dat op de lange-termijn (2025) veertig procent van alle studenten afstudeert in een bètaen technologische opleiding. 7 Topsector Life Sciences & Health De topsector Life Sciences & Health wil in 2025 tot de wereldtop behoren, met een bedrijfsleven dat tot de top 3 snelste groeiers van Europa behoort en dat meer dan tien procent van zijn omzet in Research & Development investeert. De Nederlandse thuismarkt kan hierbij als toegangspoort dienen voor snelle en effectieve toepassingen van innovaties, die ook hun weg vinden naar de internationale zorgmarkt. De sector draagt bij aan hoogwaardige en betaalbare zorg en daarmee aan een hogere levenskwaliteit en aan beheersing van de zorgkosten. Bovendien draagt de sector bij aan de stijging van de arbeidsproductiviteit en het Bruto Nationaal Product. 8 6 Bron: 7 Bron: 8 Bron: 30

31 Feiten en Cijfers Topsector Chemie 8% Chemie is verantwoordelijk voor 8 procent van de totale Nederlandse productie mensen In 2010 werkten mensen in de chemie. 5+5 In de topsector Chemie zijn vijf Centra voor Innovatief Vakmanschap (mbo) en vijf Centres of Expertise (hbo) opgericht. Daarmee is de topsector Chemie op dit terrein koploper. 11,7 miljoen euro In 2013 werd in totaal 11,7 miljoen euro aan TKI-toeslag verleend. Een deel daarvan kwam ten goede aan energie. 73% Het percentage innoverende bedrijven in de top sector Chemie (73 procent) lag in 2010 ruim boven het landelijke gemiddelde (48 procent). Bronnen: CBS 2012, AgentschapNL 2013, Platform Bèta Techniek

32 Feiten en Cijfers Topsector Life Sciences & Health Aantal bedrijven in deze sector, 0,2% van alle bedrijven in Nederland. 0,6% Percentage werkzame personen van Nederland. 1,1% Percentage van de totale Nederlandse productie dat deze sector genereert. 671 miljoen euro Besteed aan private R&D-uitgaven. 24,1 miljoen euro Omvang van toegewezen kredieten. Bron: CBS 2012, AgentschapNL 2013, LEI

33 De Human Capital Agenda Life Sciences & Health heeft de ambitie om een sterke, collegiale samenwerking tussen goed geïntegreerde, moderne gezondheidszorgpraktijken, het relevante bedrijfsleven en de betrokken opleidingen (regionaal of landsdeelgewijs) te realiseren. Op alle niveaus van het onderwijs is direct contact nodig met de bedrijven voor het actualiseren van de curricula in het onderwijs voor adequate probleemoplossende strategieën. De samenwerking tussen de grote industrie en het beroepsonderwijs zou sterker ingezet moeten worden. Voor het midden en kleinbedrijf geldt dat de samenwerking tussen onderwijsinstellingen op alle niveaus versterkt moet worden. Dit vraagt om actie van de sector zelf: actieve inzet en meedenken met het onderwijs. De problematiek om oplossingen op de markt te krijgen, is hier leidend. Met het bundelen van krachten in regionale netwerken is in een aantal andere topsectoren een start gemaakt door het opzetten van Centra voor Innovatief Vakmanschap voor het mbo en Centres of Expertise voor het hbo. De sector Life Sciences & Health wil dit voorbeeld volgen, door middel van een centrum waarin zorgorganisaties, patiëntenorganisaties, kennisinstellingen, bedrijven, financiers en lokale/regionale overheden met elkaar samenwerken aan innovatieve oplossingen voor een toekomstbestendige zorg. 9 Toegevoegde waarde kennispartner Agri, Food & Life Sciences Kennispartner Agri, Food & Life Sciences bevindt zich met de locaties in Delft en Amsterdam in het hart van de Randstad. Het concept Randstad is uniek. We hebben er onze wereldhaven Rotterdam, we hebben er Schiphol en vijf van de zes Greenports bevinden zich in Noord en Zuid-Holland. Deze uitgebreide verstedelijkte delta kent een grote behoefte aan resources en middelen binnen een gegeven schaarste aan groen en ruimte. Wonen en verkeer, recreëren, produceren en ondernemen, tuinbouw en veeteelt lijken elkaar te verdringen met vaak tegenstrijdige belangen. Dit leidt tot complexe vraagstukken en de behoefte aan maatschappelijke inrichting, die antwoord geeft op specifieke en algemene vragen op het gebied van voeding, energie, water, scholing, woon- en werkgelegenheid, biodiversiteit, gezondheidszorg en inrichting van de ruimte. 9 Bron: 33

34 Vanuit een klein gebied waarin we ook nog leven, wonen, werken, produceren en transporteren voorzien we Europa en de wereld van groenten, fruit, bollen en tuinbouwproducten. Dit geeft de Hogeschool Inholland en het bedrijfsleven een unieke positie met heel specifieke internationale vraagstukken. Naar verwachting woont in 2050 circa zeventig procent van de wereldbevolking in grote steden. Vanuit het concept Randstad, dan wel Nederland, hebben wij de wereld wat te bieden. Sustainable Urban Relations Kennispartner Agri, Food & Life Sciences houdt zich, in de driehoek ondernemers, onderwijs, overheid voortdurend bezig met het oplossen van vraag stukken die de verstedelijkte delta kenmerken. De Randstedelijke regio wordt naast de complexe vraagstukken van een dichtbevolkt gebied in combinatie met agrarische bedrijvigheid ook gekenmerkt door de goede toegang tot internationale handelsstromen via de Greenports, Mainport en Seaport, de aanwezigheid van innovatieve clusters als SeedValley en de Food bedrijven in de regio Amsterdam, Rotterdam en Zaanstreek. We zijn verbinders van nature. Als kennispartner willen we verbindingen leggen met én tussen de topsectoren, tussen stad en land, tussen mens en dier, tussen mens en plant, tussen economie, ecologie (natuur) en sociale leefomgeving. Verbindingen in een dynamische, voortdurend in beweging zijnde omgeving, waarin gestreefd wordt naar een duurzaam leef- en ondernemersklimaat. Daarnaast zoeken we voortdurend de verbinding met de ondernemer van de toekomst: de koplopers die oog hebben voor perspectiefvolle innovaties en maatschappelijke ontwikkelingen met betrekking tot hun bedrijfsvoering. Via deze verbindingen leveren we een bijdrage aan de (inter)nationale en maatschappelijke opdrachten waar de regio voor staat. Dat maakt ons expert op het terrein van Sustainable Urban Relations. 34

35 35

36 Kees de Gooijer Vol gas naar ondernemers toe Agrifood is de grootste sector in Nederland. Daar gebeurt zó ontzettend veel. Ondernemers, onderwijsinstellingen en kenniscentra hebben elkaar nodig om alle ontwikkelingen bij te houden. Dat kun je onmogelijk in je eentje, is de stellige overtuiging van Kees de Gooijer. In deze sector is het Noordwest-Europa versus de rest van de wereld. De Gooijer is Chief Inspiration Officer van Topconsortium voor Kennis- en Innovatie Agri & Food en Topconsortium voor Kennis- en Innovatie Biobased Economy. Hij werkte jarenlang bij Wageningen Universiteit en Research Centre (WUR). Ook was hij directeur van Food & Nutrition Delta, een programma om innovatie in de food te stimuleren. De Gooijer is voorzitter van beroepsvereniging KNCV voor chemieprofessionals. Verbindingen Als bruggenbouwer pur sang zoekt De Gooijer voortdurend naar verbindingen. Voor kennispartner Agri, Food & Life Sciences ziet hij vooral meerwaarde in productvalorisatie en toegepast onderzoek, en dan met name bij de innovatie van productieprocessen. Innovatie is meer dan een nieuw product in het schap van de supermarkt. Het gaat ook over nieuwe processen om producten te maken. Dat wordt steeds belangrijker. Ondernemers en kenniscentra moeten hierin samen optrekken. Door de samenwerking met studenten en docenten halen ondernemers nieuwe inzichten hun bedrijf binnen. Bovendien krijgen ze relatief kostenefficiënte oplossingen voor de vraagstukken waar ze mee zitten. Maar bovenal krijgen ze de kans om in de keuken te kijken van een hbo-opleiding waar hun nieuwe werknemers vandaan komen. Het stelt ze in staat jonge talenten aan zich te binden. Goed team Bij Agri, Food & Life Sciences staat een hartstikke goed team klaar met betrokken en enthousiaste lectoren, docenten en studenten. Een actieve houding is echter een vereiste. De verbinding tussen kennispartner en bedrijven gaat niet vanzelf. Je moet niet afwachten maar vol gas naar ondernemers toe. Werken aan relatiemanagement, is de ervaring van De Gooijer, kost tijd en vraagt continuïteit. Ook is het belangrijk dat je weet wat je kunt en vooral ook wat je niet kunt. Bij de projecten die hbo-studenten bij bedrijven uitvoeren komen er geheid issues aan de orde die een verdiepingsslag behoeven. Daar kunnen kennispartners als WUR en TNO dan weer mee verder. Het gaat om kruisbestuiving en kennisdeling. Met elkaar kom je verder. 36

37 Analyse Het centrale thema van het vakgebied Life Sciences & Chemistry is analyse. In dat verband is onze opdracht vanuit het beroepenveld om in vier jaar tijd degelijke analisten op te leiden, die heel goed in staat zijn om toegepast onderzoek uit te voeren en door zelfsturing hun werk vorm kunnen geven. Dat laatste is vooral nodig, omdat het werkveld heel divers is, van chemiebedrijven tot ziekenhuizen. In de kern gaat het om het begrijpen hoe moleculen werken en welke functionaliteiten en applicaties we daaraan kunnen koppelen. De toepassingen zijn zowel gericht op vraagstukken uit het MKB als van multinationals. Bij de Life Sciences gaat het ook om het analyseren, maar dan in combinatie met diagnostiek. De verbinding van Life Sciences & Chemistry Amsterdam met de groene opleidingen in Delft brengt veel innovatieve mogelijkheden op het snijvlak van beide vakgebieden. De biotechno logie biedt bijvoorbeeld nieuwe mogelijkheden voor hogere opbrengsten, ziekteresistentie en minder noodzaak om gewasbeschermings middelen of antibiotica in te zetten. 37