PI Utrecht locatie Nieuwegein. Inspectierapport Doorlichting

Transcriptie

1 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectierapport Doorlichting

2 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectierapport Doorlichting Februari 2010 Inspectie voor de Sanctietoepassing

3 Inhoudsopgave 2 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

4 Voorwoord 6 Samenvatting 8 1 Inleiding Aanleiding en doel Reikwijdte van de doorlichting Toetsingskader Opzet Objectbeschrijving Recent onderzoek Leeswijzer 19 2 Rechtspositie rechtsgedetineerden Rechtmatige insluiting Huisregels en introductie Activiteitenprogramma Accommodatie Voeding en winkel Maatschappelijk contact Toegang tot zorg Disciplinaire straffen en maatregelen Klachtafhandeling Conclusie 33 3 Omgang met gedetineerden Screening Bejegening Rapportage en documentatie Conclusie 38 4 Interne veiligheid Preventie en beheersing van calamiteiten Agressiebeheersing Drugsontmoediging Conclusie 48 5 Maatschappijbeveiliging Beveiligingsvoorzieningen en -toezicht Toekenning verlof Voorwaardelijke invrijheidstelling Conclusie 59 Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 3

5 6 Maatschappelijke reïntegratie Voorbereiding nazorg Reïntegratietrajecten Conclusie 63 7 Organisatieaspecten Personeelsmanagement Communicatie Integriteit Conclusie 69 8 Slotbeschouwing 70 Bijlage 1. Oordeel 72 Bijlage 2. Aanbevelingen 74 Bijlage 3. Afkortingen 78 Bijlage 4. Bronnen 80 Bijlage 5. Inspectieprogramma 82 Bijlage 6. Geografische ligging locatie 86 4 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

6 Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 5

7 Voorwoord 6 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

8 De Inspectie voor de Sanctietoepassing (ISt) heeft in oktober 2009 een doorlichting uitgevoerd bij de PI Utrecht, locatie Nieuwegein. In het algemeen toont de Inspectie zich tevreden over de wijze waarop in Nieuwegein de detentieprocessen worden uitgevoerd. Zij plaatst wel kanttekeningen bij de mate waarin aan die uitvoering beleid ten grondslag ligt en zij signaleert een gebrek aan borging van de uitvoering. Evenals in andere rapporten van de ISt is de tekst opgebouwd uit telkens drie of vier onderdelen: het door de Inspectie gehanteerde criterium, de bevindingen, het oordeel, en eventueel een of meer aanbevelingen. Vanaf begin 2010 wordt bij de oordelen ook grafisch weergegeven hoe kritisch of positief het oordeel van de Inspectie over het betreffende onderwerp is. Dit is het eerste rapport over de doorlichting van een penitentiaire inrichting waarin deze grafische weergave is opgenomen. W.F.G. Meurs hoofdinspecteur Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 7

9 Samenvatting 8 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

10 De ISt heeft in oktober 2009 locatie Nieuwegein, onderdeel van PI Utrecht, doorgelicht op basis van het toetsingskader voor het gevangeniswezen van augustus Het doel van de doorlichting is vast te stellen hoe het in locatie Nieuwegein is gesteld met de rechtspositie van gedetineerden, de omgang met gedetineerden, de interne veiligheid, de maatschappijbeveiliging, de maatschappelijke reïntegratie en de daarmee samenhangende aspecten van organisatie. De ISt beschouwt daarbij de drie dimensies beleid, uitvoering en borging. Tijdens de doorlichting van locatie Nieuwegein stond de helft van de inrichting leeg vanwege een verbouwing. Toch kan de Inspectie over de uitvoering van de detentieprocessen oordelen dat zij overwegend voldoen. Over de uitvoering van twee processen oordeelt de Inspectie negatief: het drugsontmoedigingsbeleid en de interne communicatie. Over het geheel van het beleid en de borging van locatie Nieuwegein is de ISt minder positief. Bij ruim een kwart van de criteria waarop de Inspectie locatie Nieuwegein getoetst heeft, is de uitvoering met te weinig of zonder actueel beleid onderlegd en op bijna de helft van de criteria bestendigt de inrichting de effectiviteit van de uitvoering te weinig met borging. Rechtspositie gedetineerden Op het aspect rechtspositie voldoet de uitvoering in locatie Nieuwegein overwegend tot volledig. Het beleid van locatie Nieuwegein voldoet merendeels op het aspect rechtspositie. Een in het oog springende uitzondering daarop is het beleid op introductie en huisregels. Dat beleid voldoet beperkt. De inrichting moet de huisregels actueel maken en deze in andere talen beschikbaar stellen. Ook is er nader beleid nodig voor kwetsbare gedetineerden die niet op de afdeling Bijzondere Zorg verblijven. De borging op het aspect rechtspositie voldoet in Nieuwegein op drie uitzonderingen na overwegend. De borging voldoet beperkt op de criteria huisregels en introductie, activiteitenprogramma en voeding. Bij het aanbieden van activiteiten heeft de arbeid last van ziekteverzuim en voor het onderwijs zijn er wachtlijsten door een beperkte personeelsbezetting. Hoewel de kwantiteit en kwaliteit van de voeding overwegend voldoen, ontbreekt het aan bijstellingen die het geheel kunnen verbeteren. Overigens ontbreekt het op alle criteria van het aspect rechtspositie aan een stelselmatige periodieke evaluatie. Omgang met gedetineerden Op het aspect omgang met gedetineerden voldoet de uitvoering in Nieuwegein overwegend. Bij het criterium bejegening en het criterium rapportage en documentatie is deze uitvoering beperkt onderlegd met beleid. Nieuwegein heeft de wijze van bejegening niet gemeenschappelijk Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 9

11 gemaakt aan de hand van uitvoeringsbeleid en voor de gedetineerden is geen mentoraatssysteem ingericht. De borging is in zijn geheel beperkt op het aspect omgang met gedetineerden. Zo valt onder meer het proces van mpc-plaatsing te verbeteren. Interne veiligheid Over de interne veiligheid is de Inspectie gematigd positief, als het gaat om preventie en beheersing van calamiteiten. De ISt vindt het positief dat het beleid grotendeels aanwezig is. De ISt vindt het belangrijk dat er op een aantal kwetsbare locaties camera s komen. De Inspectie vindt het ook wenselijk dat de inrichting camerabeelden kan opslaan om voorkomende geweldsdelicten te reconstrueren. Het ontbreekt aan volledige invulling van het drugsontmoedigingsbeleid om adequaat uitvoering te kunnen geven aan steekproefsgewijze urinecontroles. Maatschappijbeveiliging De uitvoering op maatschappijbeveiliging binnen de locatie Nieuwegein voldoet overwegend. Het beleid op beveiligingsvoorzieningen en toezicht verdient zeker enige aandacht. Zo zijn de dienstinstructies voor kritische processen als bezoek en luchten niet actueel. Voor wat betreft de statische beveiliging geldt dat de inrichting over het algemeen snel reageert op storingen die ze intern kan oplossen. Daar waar de inrichting afhankelijk is van externen laat een oplossing wel eens langer op zich wachten. Een voorbeeld betreft het regelmatig niet functioneren van de biometrische apparatuur bij bijvoorbeeld het bezoek. Dit probleem speelt in veel inrichtingen en vraagt van medewerkers te kunnen terugschakelen naar conventionele procedures. Voor de toepassing van het vrijhedenbeleid doet de inrichting er goed aan stelselmatig het percentage bij te houden van gedetineerden dat zich onttrekt aan algemeen verlof om zo nodig haar verlofbeleid bij te stellen. Maatschappelijke reïntegratie De locatie Nieuwegein voldoet overwegend op het aspect maatschappelijke reïntegratie aan de criteria. Toch vormt de aangetroffen stand van zaken een risico voor de voorziene uitbreiding van het gevangenisregime van 28 plaatsen naar 193 plaatsen. De uitbreiding van het gevangenisregime biedt de mogelijkheid TR meer positie te geven in het reïntegratiebeleid. Organisatieaspecten Op het gebied van organisatieaspecten voldoet de uitvoering op personeelsmanagement en integriteit overwegend. De communicatie schiet in haar effectiviteit echter tekort. In het personeelsmanagement kan krachtiger 10 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

12 ingezet worden op het verzuimbeleid. Borging zal ervoor moeten zorgen dat het integriteitsbeleid geagendeerd blijft. De recentelijk doorgevoerde visie op communicatie zal de inrichting moeten evalueren op effectiviteit. Er is nu onvoldoende garantie dat de informatie de relevante geledingen van de organisatie bereikt. Daarin speelt ook de regelmatige uitval van werkoverleggen een rol. De Inspectie trof locatie Nieuwegein aan als een organisatie waar enerzijds met elan wordt gewerkt en die anderzijds een weinig coherente indruk geeft. Locatie Nieuwegein zal een vaste en stevige koers moeten uitzetten op weg naar een solide organisatie die haar uitvoering onderlegt met actueel beleid en die de effectiviteit van haar uitvoering bestendigt met borging. Met het aanwezige elan van de medewerkers en met een meer effectieve communicatiestructuur moet de inrichting belangrijke verbeterpunten kunnen verwezenlijken. Hieronder staan de belangrijkste aanbevelingen. Zie bijlage 2 voor een overzicht van alle aanbevelingen. Aanbevelingen De ISt beveelt locatie Nieuwegein het volgende aan: a. Draag zorg voor actuele huisregels in de Nederlandse en tenminste ook in de Engelse taal. b. Voer een systematische monitoring en evaluatie in van het activiteitenprogramma en de uitval van activiteiten en neem maatregelen om uitval georganiseerd op te vangen. c. Ontwikkel nader beleid voor de omgang met kwetsbare gedetineerden die niet op een BZA zijn geplaatst. d. Evalueer de uitvoering en het lokale beleid van mpc-plaatsing. e. Expliciteer de verwachtingen over bejegening en formuleer deze gemeenschappelijk in beleid. f. Voer een mentoraatssysteem in. g. Realiseer een dekkend cameratoezicht op risicolocaties als trappenhuizen en in de gang voor het relatiebezoek. Draag er zorg voor dat camerabeelden kunnen worden opgeslagen om voorkomende geweldsincidenten te reconstrueren. h. Leg vast welk percentage gedetineerden wekelijks gemiddeld aan een steekproefsgewijze urinecontrole dient te worden onderworpen. Voer deze controles overeenkomstig uit en houd hiervan een registratie bij, zodat inzichtelijk is of dit percentage wordt gehaald en indien nodig bijgestuurd kan worden. i. Actualiseer met voorrang de dienstinstructies van de kritische processen als luchten en bezoek. Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 11

13 j. Monitor stelselmatig het percentage gedetineerden dat zich onttrekt aan algemeen verlof en stel zo nodig het vrijhedenbeleid bij. k. Ontwikkel, zeker ook met het oog op de uitbreiding van het gevangenisregime, een reïntegratiebeleid en onderwerp dat periodiek aan evaluatie en bijstelling. l. Zet in op het gedisciplineerd houden van reguliere werkoverleggen en evalueer na enige tijd de effectiviteit van de communicatiestructuur. De ISt beveelt DJI het volgende aan: m. Draag er zorg voor dat de biometrische apparatuur in de inrichtingen correct functioneert. 12 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

14 Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 13

15 1 Inleiding 14 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

16 1.1 Aanleiding en doel Aanleiding De Inspectie voor de Sanctietoepassing (ISt) houdt toezicht op de sanctietoepassing in Nederland. Zij doet dit onder meer door penitentiaire inrichtingen met een zekere regelmaat op hun functioneren te beoordelen. De PI Utrecht locatie Nieuwegein is een normaal beveiligde penitentiaire inrichting met de bestemmingen huis van bewaring en gevangenis. De ISt heeft locatie Nieuwegein niet eerder doorgelicht. Doel Het doel van de doorlichting is te bezien hoe het in locatie Nieuwegein is gesteld met de rechtspositie van en de omgang met gedetineerden, de veiligheid, de reïntegratieactiviteiten en de daarmee samenhangende aspecten van organisatie. Aan de hand van haar oordeel doet de ISt verbetervoorstellen in de vorm van aanbevelingen. 1.2 Reikwijdte van de doorlichting De doorlichting beperkt zich tot de locatie Nieuwegein. Tijdens de doorlichting vormde locatie Nieuwegein met de locaties Nieuwersluis en Wolvenplein en ZBBI Vrouwen nog het cluster PI Utrecht. Na de implementatie van een nieuwe organisatiestructuur voor het gevangeniswezen zal Nieuwegein een zelfstandige vestiging vormen. 1.3 Toetsingskader Voor de doorlichting van locatie Nieuwegein heeft de ISt het standaardtoetsingskader voor het gevangeniswezen gebruikt. Dit toetsingskader is gebaseerd op (inter) nationale wet- en regelgeving. 1 Het toetsingskader omvat de aspecten: rechtspositie gedetineerden; omgang met gedetineerden; interne veiligheid; maatschappijbeveiliging; 1 Het betreft internationale verdragen, gedragsregels, wetgeving, maatregelen, ministeriële regelingen, circulaires en aanwijzingen die van toepassing zijn op de tenuitvoerlegging van detentie. Zie voor het volledige toetsingskader de ISt website ( waar het als bijlage bij het inspectierapport is gevoegd. Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 15

17 maatschappelijke reïntegratie; organisatie. Deze aspecten geven, in samenhang, een goed beeld van de stand (en gang) van zaken in een penitentiaire inrichting. Genoemde aspecten zijn opgedeeld in criteria. De ISt komt aan de hand van die criteria tot een oordeel op de drie dimensies beleid, uitvoering en borging: Bij de dimensie beleid beziet de ISt of in de inrichting ten aanzien van een te toetsen criterium (vastgelegd) beleid beschikbaar is dat voldoet aan geldende wet- en regelgeving. Bij de dimensie uitvoering stelt de ISt vast in hoeverre de uitvoering voldoet. Bij de dimensie borging gaat de ISt na in hoeverre op handelingsniveau de toepassing van het beleid is zeker gesteld en in hoeverre de p.i. het beleid periodiek evalueert op effectiviteit en zo nodig bijstelt. De ISt geeft haar oordeel weer in de volgende vier waarderingen: Voldoet niet aan de relevante normen en verwachtingen Voldoet in beperkte mate aan de relevante normen en verwachtingen Voldoet overwegend maar niet volledig aan de relevante normen en verwachtingen Voldoet aan de relevante normen en verwachtingen In bijlage 1 staan alle oordelen op de toetsingscriteria bij elkaar. 1.4 Opzet Methode Bij een doorlichting verzamelt de ISt feitelijke gegevens door documentonderzoek, observaties in de p.i. en interviews met betrokkenen bij de inrichting. Het standaardtoetsingskader vormt het uitgangspunt van de doorlichting. Dit toetsingskader is uitgewerkt in een aantal gestructureerde vragen- en checklijsten. Op grond van vooraf door de p.i. verstrekte documentatie stelt de ISt eventueel aanvullende informatievragen op. De ISt zet alle verzamelde gegevens af tegen de criteria uit het toetsingskader en komt zo tot een oordeel over het beleid, de uitvoering en de borging (zie 1.3). 16 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

18 De doorlichting van Nieuwegein is uitgevoerd door vier inspecteurs in een periode van drie dagen. Zie bijlage 5 voor het volledige inspectieprogramma van de doorlichting. Tijdpad Op 1 september 2009 heeft de ISt de doorlichting aangekondigd. De doorlichting is op 20, 21 en 22 oktober 2009 uitgevoerd. De locatiedirecteur heeft op 16 december 2009 de conceptversie van het inspectierapport voorgelegd gekregen voor wederhoor op de feitelijke bevindingen. De ISt heeft de wederhoorreactie op 15 januari 2010 ontvangen. Op 2 februari 2010 heeft de hoofdinspecteur het inspectierapport vastgesteld en aangeboden aan de staatssecretaris van Justitie. 1.5 Objectbeschrijving Locatie Nieuwegein is sinds 1999 in gebruik. Locatie Nieuwegein bestaat uit twee kruisgebouwen verbonden met een middenbeuk. Daarnaast heeft het complex nog een bijgebouw met verblijfsafdeling K. Elk kruisgebouw omvat vier verblijfsafdelingen, unit 1 de afdelingen A tot en met D, unit 2 de afdelingen E tot en met H. In tegenstelling tot de overige kruisgebouwen uit de jaren negentig hebben de kruisgebouwen van Nieuwegein in één arm een verblijfsafdeling van drie verdiepingen in plaats van twee verdiepingen. Dat zijn de grote afdelingen D en H met een vlak en twee ringen. Zie tabel 1 voor een overzicht van de capaciteit en bestemmingen. Gedurende de doorlichting stonden unit 1 en de afdeling K leeg vanwege een verbouwing om brandveiligheidsvoorzieningen aan te brengen. Unit 2 was operationeel met een gevangenisafdeling E en drie afdelingen huis van bewaring met afdeling F als inkomstenafdeling en afdeling G als bijzondere zorgafdeling (BZA). In het Masterplan Gevangeniswezen is voorzien dat locatie Nieuwegein haar bestemming gevangenis uitbreidt tot 193 plaatsen waarvan 44 plaatsen in een meerpersoonscel (mpc). De bestemming huis van bewaring zal bestaan uit 168 plaatsen in eenpersoonscellen. Daarvan krijgen 24 plaatsen de bestemming extra zorgvoorziening (EZV). Van de huidige in totaal 418 plaatsen resteren dan 57 plaatsen. Daarvan zullen 31 plaatsen dienen als strategische reserve en 26 plaatsen blijven voorlopig onbezet door eenpersoonscelgebruik van meerpersoonscellen. Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 17

19 De gemiddelde prijs per plaats per dag voor strafrechtelijke intramurale detentie is 192,- (Rijksbegroting 2009). 2 Nieuwegein beschikt over een geldige gebruikersvergunning. In 2008 deed Nieuwegein drie piketmeldingen (contrabande, geweld tussen gedetineerden en een suïcide). In 2009, in de periode tot de doorlichting, deed Nieuwegein één piketmelding (suïcide). In 2008 ontving de commissie van toezicht 298 klachten. De commissie achtte 25 klachten (deels) gegrond. In juli 2009 lekte een van de locatiedirecteur uit naar de pers. In deze sprak hij de medewerkers aan op hun werkhouding naar aanleiding van mishandeling tussen gedetineerden en een suïcide. Tabel 1 Capaciteit en bestemmingen PI Utrecht locatie Nieuwegein Bestemming Afdeling Cellen Plaatsen Mpc-plaatsen Aantal Percentage Tijdens inspectie geen bestemming wegens verbouw A B C D K Gevangenis E Huis van bewaring F (inkomst) G (BZA) H Totaal Recent onderzoek De ISt betrok Nieuwegein in de themaonderzoeken Beheersing geweld tussen gedetineerden in huizen van bewaring (oktober 2006), Informatieoverdracht in de executieketen (juni 2008) en Werkwijze commissies van toezicht (januari 2009). De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) betrok Nieuwegein in haar inspectieronde langs p.i. s (Medische diensten in penitentiaire inrichtingen: achter tralies nu veiliger zorg, maar verbeteringen nog nodig, juni 2009). 2 Tweede Kamer, , hoofdstuk VI, nr.2 18 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

20 In maart 2009 vond de externe security audit (ESA) vanuit Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) plaats. 1.7 Leeswijzer De navolgende hoofdstukken behandelen elk een aspect uit het toetsingskader. Elke paragraaf opent met de standaardomschrijving van het toegepaste criterium uit het toetsingskader. Hierop volgen de bevindingen, het oordeel en eventuele aanbevelingen. Elk hoofdstuk besluit met een conclusie. Het laatste hoofdstuk geeft een slotbeschouwing over het geheel van bevindingen. Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 19

21 2 Rechtspositie gedetineerden 20 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

22 Dit hoofdstuk gaat aan de hand van een negental criteria uit het toetsingskader in op de vraag hoe het gesteld is met de rechtspositie van de gedetineerden in locatie Nieuwegein. Elke paragraaf opent met een standaardtekst die kort de maatstaf beschrijft die de Inspectie hanteert. Daarna volgen haar bevindingen, oordeel en eventuele verbetervoorstellen in de vorm van aanbevelingen. Het hoofdstuk sluit af met een conclusie of de rechten van gedetineerden zijn gewaarborgd zoals die in (inter)nationale regelgeving zijn vastgelegd. 2.1 Rechtmatige insluiting Criterium Gedetineerden dienen op basis van een rechtmatige titel te worden ingesloten. Het is daarom zaak dat een inrichting alle documenten rondom insluiting en identiteit goed controleert en vastlegt in het gedetineerdedossier. Daartoe heeft de sectordirecteur gevangeniswezen in oktober 2006 een fiatteringsregeling bevolkingsadministratie vastgesteld die bij het insluitingsproces moet worden toegepast. Bevindingen Vanuit DJI heeft er een audit plaatsgehad op de bevolkingsadministratie (bva). DJI heeft de auditresultaten niet in een schriftelijke rapportage vastgelegd. Naar zeggen van de inrichting was het auditresultaat goed op één punt na: de aftekenlijst ontbrak die hoort bij de fiattering. Dit heeft de afdeling Bevolkingsadministratie inmiddels verholpen. De directie voert de wekelijkse 5%-controle uit. De badafdeling neemt de biometrische gegevens op van een binnenkomende gedetineerde. De biometrieapparatuur is niet storingsvrij. De inrichting is voor de werking van deze apparatuur afhankelijk van het Shared Service Center (SSC). De werkwijze met biometrie is nog geen onderwerp van evaluatie geweest. Insluiting Beleid Uitvoering Oordeel Het beleid en de uitvoering voldoen op het criterium rechtmatige insluiting. De borging voldoet overwegend, daar de toepassing van en de werkwijze met biometrie nog niet is geëvalueerd. Borging Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 21

23 2.2 Huisregels en introductie Criterium Iedere gedetineerde moet bij binnenkomst in een inrichting zoveel mogelijk in een voor hem begrijpelijke taal op de hoogte worden gesteld van zijn rechten en plichten. Daarbij moet hem expliciet duidelijk gemaakt worden hoe hij zich kan beklagen. Om die reden is de directeur van een inrichting (wettelijk) verplicht om huisregels voor de inrichting vast te stellen. De inhoud en structuur van deze huisregels moet aansluiten bij het door de minister van Justitie vastgestelde model huisregels penitentiaire inrichtingen 3. Daarnaast acht de ISt het van belang dat met iedere (op een afdeling) inkomende gedetineerde door medewerkers van de inrichting een intakegesprek wordt gehouden met onder andere uitleg over de interne gang van zaken. Bevindingen De huisregels voldoen aan het Model Huisregels penitentiaire inrichtingen. De recentste huisregels zijn van november 2007 en zijn in het Nederlands gesteld. Deze huisregels maken deel uit van de standaardcelinventaris. De huisregels in andere talen (Arabisch, Engels, Frans, Spaans en Turks) zijn uit 1998 en liggen ter inzage in de bibliotheek. De leidraad voor het introductiegesprek met de gedetineerden is het standaard- TULP-formulier. Dat gesprek vindt in de regel binnen een dag plaats. Het afdelingshoofd ziet erop toe dat de introductiegesprekken plaatsvinden. De introductie van anderstaligen ervaren de medewerkers als problematisch. Het gebruik van plaatjes uit het Handboek voor de penitentiair inrichtingswerker (piw er) bleek geen oplossing. De gedetineerden ervaren de introductie als snel en zouden het op prijs stellen, als er op een later moment nog een vervolgintroductie zou plaatsvinden. De directie erkent dat de inrichting het introductieproces zou moeten evalueren. Voor de arbeid gelden gedragsregels voor op de arbeidszaal. De gedetineerden tekenen bij de intake voor de arbeid dat zij kennis hebben genomen van deze regels. Introductie Beleid Uitvoering Oordeel De uitvoering op het criterium huisregels en introductie voldoet overwegend. Het beleid en de borging voldoen beperkt. Doorslaggevend in het oordeel over het beleid en de borging is het ontbreken van huisregels die actueel zijn en die Borging 3 De minister van Justitie heeft het Model huisregels penitentiaire inrichtingen vastgesteld bij de invoering van de Pbw in Het model vormt de standaard voor de per inrichting door de directeur vast te stellen huisregels. 22 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

24 ook in andere talen gesteld zijn. Ook ontbreekt een interne toets om na te gaan of het introductieproces aan verbetering toe is. Aanbeveling Draag zorg voor actuele huisregels in de Nederlandse en tenminste ook in de Engelse taal. 2.3 Activiteitenprogramma Criterium Gedetineerden hebben wettelijk recht op een aantal regimesactiviteiten, zoals dagelijks een uur luchten, minimaal tweemaal per week drie kwartier sport, wekelijks bibliotheekbezoek, onderwijs en recreatie (minimaal zes uur per week waarbij tenminste twee blokken van twee uur aaneengesloten). Gedetineerden in een regime van beperkte gemeenschap (o.a. regulier huis van bewaring) dienen wekelijks minimaal gedurende 43 uur activiteiten te krijgen aangeboden. Veroordeelden tot een gevangenisstraf met een regime van algehele gemeenschap hebben recht op een programma met een wekelijks verblijf van minstens 59 uur buiten de cel en met 45 uur activiteiten. Aan gedetineerden die een cel delen biedt de inrichting zo mogelijk een wisselrooster aan. Bevindingen De gedetineerden worden in staat gesteld netto een uur per dag te luchten. Gedetineerden komen toe aan tweemaal ten minste drie kwartier sporten per week. Soms ontstaan er echter wachtlijsten bij de reguliere afdelingen die uit meerdere sportmomenten kunnen kiezen. Daardoor kan niet iedere gedetineerde op zijn voorkeursmoment sporten. Verder zijn er in het weekend voor een beperkte groep gedetineerden, extra mogelijkheden om te sporten onder leiding van een gekwalificeerde sportinstructeur. Gedetineerden hebben voldoende uren voor recreatie; in het weekend zijn de gedetineerden in de gelegenheid twee maal twee uur achtereen te recreëren. De bibliotheek heeft een ruime collectie met boeken in meerdere talen beschikbaar. Er is een aanzienlijke verzameling juridische boeken zoals wetboeken en het Bajesboek. Verder beschikt de bibliotheek over een ruime collectie boeken voor anderstaligen. Gedetineerden hebben de mogelijkheid om de bibliotheek eenmaal per week te bezoeken. In de praktijk wordt niet door iedere gedetineerde van deze mogelijkheid gebruikgemaakt. De onderwijsmogelijkheden zijn beperkt: Nederlandse taal, computergebruik (European Computer Driving License (ECDL)) en Veiligheidscertificaat aannemers (VCA). Door een krappe personeelsbezetting is er momenteel Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 23

25 sprake van een wachtlijst voor onderwijs. Bij de arbeid kampt men met een redelijk hoog verzuim onder de medewerkers. Dit betekent dat er krapte ontstaat in het aanbod. Met name de gedetineerden van het HvB hebben dan te maken met uitval van arbeid en soms met zaalsluiting. De inrichting tracht zo veel mogelijk compensatie aan te bieden in het geval van zaalsluiting, bijvoorbeeld met extra luchten. De inrichting biedt compensatie niet standaard aan. Gedetineerden die een cel delen, wordt geen wisselrooster geboden. Dit blijkt in de praktijk niet of nauwelijks haalbaar. Uit de gedetineerdensurvey van 2007 blijkt dat gedetineerden in het algemeen tevreden zijn over het activiteitenprogramma. De inrichting registreert uitvallende activiteiten niet standaard. Alleen de arbeid houdt namelijk bij hoe vaak er sprake is van zaalsluitingen. In specifieke situaties kijken de afdelingshoofden hoe uitval op zinvolle wijze kan worden opgevangen, maar een structurele aanpak is er niet. Ook wordt niet gekeken of het activiteitenaanbod nog aansluit bij de behoeften van gedetineerden. Activiteiten Beleid Uitvoering Borging Oordeel Het beleid met betrekking tot het aanbieden van het activiteitenprogramma voldoet. Er zijn duidelijke uitgangspunten binnen de inrichting over het aanbieden van een programma. De uitvoering van het activiteitenprogramma voldoet overwegend. Buiten de goedlopende activiteiten zijn er namelijk ook een aantal kwetsbare activiteiten. Geplande activiteiten gaan soms niet door vanwege het feit dat er zieken zijn bij medewerkers van de arbeid en de formatie onderwijs gering is. Er is in de praktijk nauwelijks sprake van een wisselrooster bij het meerpersoonscelgebruik. Daarnaast voldoet de borging beperkt. Er wordt weliswaar zo mogelijk naar provisorische oplossingen gezocht bij uitval. Het programma wordt echter niet periodiek en systematisch geëvalueerd, en een structurele aanpak van uitval is niet aanwezig. Aanbeveling Voer een systematische monitoring en evaluatie in van het activiteitenprogramma en de uitval van activiteiten en neem maatregelen om uitval georganiseerd op te vangen. 24 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

26 2.4 Accommodatie Criterium In ministeriële regelgeving staat gedetailleerd omschreven waaraan een cel, qua uitvoering, moet voldoen. Sinds 2004 dient een inrichting, ingegeven door het toenmalige capaciteitstekort, ook de beschikking te hebben over een substantieel aantal meerpersoonscellen. 4 Meestal zijn dit éénpersoonscellen die zodanig zijn aangepast dat er twee gedetineerden permanent in kunnen verblijven. Het is van belang dat in een inrichting vooral de ruimten waar gedetineerden verblijven goed worden onderhouden en aan hen de mogelijkheid wordt geboden hun kleding schoon te houden. Beddengoed moet regelmatig worden verschoond en minimaal twee keer per week moet kunnen worden gedoucht. In het model huisregels penitentiaire inrichtingen is een aantal op hygiëne betrekking hebbende zaken dwingend voorgeschreven. Bevindingen De afdelingen en de cellen die de inspectie heeft gezien, zijn over het algemeen schoon en goed onderhouden. Enige uitzondering zijn de wanden van de doucheruimten op afdeling H. De aanslag op deze wanden is hardnekkig en niet schoon te maken. Vervanging van de betreffende tegelwanden is volgens de directie de enige effectieve oplossing. Deze ingreep is echter niet uitgevoerd. De cellen voldoen aan de wettelijke regelgeving. Cellen zijn voldoende geventileerd. De gedetineerdensurvey bevestigt het beeld van een instelling die de hygiëne op orde heeft. Gedetineerden ervaren voldoende mogelijkheden om hun kleding te wassen en worden in voldoende mate voorzien van schoon beddengoed en handdoeken. Volgens gedetineerden is er ruimschoots gelegenheid om te douchen. De medische dienst controleert standaard de afdeling Bijzondere Zorg op de staat van hygiëne van de afdeling en de cellen. Op de overige afdelingen wordt deze controle op aanvraag van de afdeling door de medische dienst gedaan. 4 Het streven was 13 procent meerpersoonscellen van de totale inrichtingscapaciteit. In geval van duo-cellen betekent dat 23 procent plaatsen in een meerpersoonscel. Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 25

27 Accommodatie Beleid Uitvoering Borging Oordeel Het beleid voldoet op het criterium accommodatie. De uitvoering en de borging voldoen overwegend. De inrichting streeft namelijk naar een schone accommodatie en weet dat ook in grote lijn te realiseren. De aanslag op de wanden van de douches is echter een aandachtspunt. De inrichting controleert periodiek de staat van hygiëne. Op de afdeling Bijzondere Voorzieningen wordt de hygiëne standaard gecontroleerd. Verder vindt controle op hygiëne op aanvraag bij de overige afdelingen plaats. Daarmee is niet volledig geborgd dat de accommodatie van de inrichting stelselmatig in zijn geheel wordt nagekeken. Aanbevelingen Vervang bij de doucheruimten de tegelwanden met aanslag. Controleer stelselmatig periodiek de hygiëne van de gehele inrichting. 2.5 Voeding en winkel Criterium In de artikelen 42 lid 2, en 44 lid 1 en 3 van de Pbw is bepaald dat bij de verstrekking van voeding aan gedetineerden rekening moet worden gehouden met (medische) diëten en met de godsdienst en/of levensovertuiging van gedetineerden. De DJI heeft daarnaast een programma van eisen (pve) opgesteld dat op landelijke schaal bepaalt aan welke eisen de voeding dient te voldoen qua variëteit en voedingswaarde. Aangezien binnen het gevangeniswezen de voeding in meerderheid door cateringbedrijven wordt geleverd dienen zij te voldoen aan dit pve 5. Op grond van art. 44 lid 5 Pbw dient de directeur van een inrichting zorg te dragen voor een winkelvoorziening. De wijze waarop dit plaatsvindt, varieert per inrichting. Bevindingen De inrichting houdt bij de verstrekking van de voeding rekening met de religieuze achtergrond van gedetineerden en eventuele diëten die moeten worden gevolgd. Gedetineerden ontvangen twee maaltijden per dag, waarbij zij de broodmaaltijd zowel voor het ontbijt als voor de lunch kunnen gebruiken. Er is voldoende variatie in de weekverstrekking en het eten is voldoende warm. Gedetineerden zijn echter niet tevreden over de variatie in het broodbeleg. Er wordt door de inrichting weinig variatie aangebracht in het halal voedsel. Ondanks deze aanmerking erkennen de gedetineerden zelf dat ze de voeding nooit als expliciet onderwerp op de 5 Een enkele inrichting van het gevangeniswezen bereidt de voeding nog vers in eigen keuken. 26 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

28 agenda van de Gedetineerdencommissie (Gedeco) hebben gezet. Gedetineerden vinden de prijzen van de winkel bovendien hoog. Volgens de inrichting wordt de winkellijst jaarlijks in lijn gebracht met de winkellijsten van andere inrichtingen. De kwaliteit van het bewaren van voedsel en het aanbod van voedsel wordt niet gecontroleerd dan wel geëvalueerd. Voeding Beleid Uitvoering Borging Oordeel Het beleid op het criterium voeding en winkel voldoet. De voeding is kwantitatief en kwalitatief in orde. Er is een winkelvoorziening. De uitvoering voldoet overwegend. De borging voldoet beperkt. Er is wel een jaarlijkse evaluatie van de winkelprijzen. Aanbeveling Voer een periodieke controle in op alle aspecten die met de kwaliteit en het bewaren van voedsel van doen hebben. 2.6 Maatschappelijk contact Criterium (Inter)nationale regelgeving bepaalt dat gedetineerden bezoek mogen ontvangen en mogen telefoneren en corresponderen met verwanten, andere personen en vertegenwoordigers van externe instanties. In de Pbw is vastgelegd dat gedetineerden ten minste 1 uur per week bezoek mogen ontvangen en, in beginsel op eigen kosten, ten minste eenmaal per week minimaal 10 minuten een telefoongesprek mogen voeren. In het Model huisregels penitentiaire inrichtingen is vastgelegd dat gedetineerden recht hebben op consulaire bijstand. Ook dienen gedetineerden door middel van tijdschriften, kranten, radio en TV op de hoogte te kunnen blijven van de actualiteit in de vrije samenleving. Op basis van art. 24 lid 4 van de European prison rules (EPR) verwacht de ISt dat de bezoektijden van een inrichting zodanig zijn dat schoolgaande kinderen van gedetineerden maandelijks op bezoek kunnen komen. Bovendien dient een p.i. tenminste vier keer per jaar, buiten het reguliere bezoek om, ouder-kinddagen te organiseren. Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 27

29 Bevindingen De gedetineerden kunnen bezoek van familie of externe instanties ontvangen en telefoneren. De inrichting organiseert voor kinderen van gedetineerden maandelijks de ouder-kinddag en twee keer per jaar de meer uitgebreide vader-kinddag. Er is geen informatiefolder die de bezoekers algemene informatie verschaft over de gang van zaken tijdens het bezoek. Van gedetineerden wordt verwacht dat zij zelf het bezoek informeren. Wel is er de DJI-informatiefolder over het drugsontmoedigingsbeleid en een lijst met toegestane spullen die bezoekers kunnen invoeren voor de gedetineerde. Sinds kort bestaat er een slangopstelling voor regulier bezoek in de bezoekzaal. Deze slangopstelling houdt de bezoekers grotendeels fysiek gescheiden van de gedetineerden. De toezichthouders bij bezoek handelen echter niet uniform in het toelaten van bijvoorbeeld het tillen van een bezoekend kind over de slangtafel. Tijdens de reguliere bezoekmomenten is er een beperkte speelgelegenheid voor de kinderen, onder meer omdat er weinig speelgoed is. Een gedetineerde kan na de eerste binnenkomst telefonisch contact hebben met relaties, tenzij hij na uur binnenkomt. Soms geeft het personeel na uur wel de gelegenheid te telefoneren, als het daarmee beheersproblemen in de nacht kan voorkomen. Gedetineerden kunnen kennis nemen van de actualiteit via televisies die ze kunnen huren. Zij kunnen kranten lezen in de bibliotheek of via een eigen abonnement. Blijkens de gedetineerdensurvey zijn gedetineerden tevreden over hun mogelijkheden tot contact met de buitenwereld. Contact Beleid Uitvoering Borging Oordeel Beleid over maatschappelijk contact voldoet overwegend. Er is ruim gelegenheid voor contact en bezoek. De inrichting beschikt echter niet over een algemene informatiefolder voor bezoekers. De uitvoering voldoet overwegend. De inrichting kan de faciliteiten voor bezoekende kinderen verbeteren en het toezicht tijdens bezoek consistenter uitvoeren. De borging voldoet overwegend. De inrichting kijkt niet systematisch terug op de gang van zaken bij bezoek en contact met de buitenwereld. Aanbeveling Voorzie de bezoekers actief van duidelijke informatie over de gang van zaken bij bezoek met een folder of een beeldscherm in de wachtruimte. 28 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

30 2.7 Toegang tot zorg Criterium Het begrip zorg omvat binnen de context van dit criterium geestelijke zorg, medische zorg (inclusief tandheelkundige zorg) en psychosociale zorg. In de inrichting dient voldoende geestelijke zorg beschikbaar te zijn die aansluit bij de godsdienst of levensovertuiging van de gedetineerden. Art. 42 van de penitentiaire beginselenwet (Pbw) bepaalt dat de aan de inrichting verbonden arts beschikbaar is voor het regelmatig houden van spreekuur. Ook in acute situaties moet kunnen worden voorzien in noodzakelijke medische zorg. Op het terrein van de psychosociale zorg moeten er binnen de inrichting gekwalificeerde hulpverleners beschikbaar zijn die casuïstiek bespreken in het zogenaamde psychomedisch overleg (PMO). Bevindingen Alle denominaties van de verschillende geloofsovertuigingen zijn in het team Geestelijke Verzorging gerepresenteerd. Zij hebben alle de geëigende ruimtelijke faciliteiten voor samenkomst en of gespreksgroepen. Een evaluerend overleg voor de geestelijke verzorging als geheel ontbreekt echter. DJI heeft de medische dienst in 2006 beoordeeld; de dienst heeft de aanbevelingen inclusief de aanbevelingen van de IGZ overgenomen om de werkprocessen te verbeteren. De medische dienst is daarmee voldoende goed toegerust om tijdige en efficiënte zorg aan gedetineerden te kunnen bieden. Er is geen specifiek beleid vastgesteld voor de wijze van omgang met de groep kwetsbare gedetineerden. Wel is er een duidelijk omschreven vaste procedure voor een plaatsing op een BZA. Medische problemen worden redelijk op tijd opgepakt, volgens gedetineerden, zorgstaf en het executief personeel. De afhandeling loopt via een systeem van briefjes. Notoire zorgvragers verhogen mogelijk de drempel waarop medewerkers in actie komen. Het kan drie dagen duren, voordat de verpleegkundige de gedetineerde ziet. In voorkomend geval zorgt de piw er voor urgentie door contact op te nemen met de medische dienst. Gedetineerden kunnen in spoedgevallen in principe buiten kantoortijden in contact komen met een spoedarts. De gesproken gedetineerden zeggen dat dit nog niet in alle gevallen de standaardprocedure is. De medische dienst ziet binnen 24 uur een gedetineerde die in afzondering is geplaatst. Daarna houdt zij op indicatie toezicht op en contact met gedetineerden in afzondering. De medische dienst houdt dus niet dagelijks Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 29

31 zicht op gedetineerden in afzondering. De tandarts is tweemaal per week in huis. De medische dienst houdt door middel van het lezen van de dagrapportage in de gaten hoe snel een gedetineerde moet worden gezien door de tandarts. Gedetineerden klagen over wachttijden en ook het IGZ-rapport maakt hiervan melding. Behoefte aan contact met de psycholoog wordt meestal gesignaleerd door de penitentiaire inrichtingswerkers. Er is dan binnen een redelijke termijn een afspraak geregeld. Bij een acute crisis is de afdeling in staat zowel binnen als buiten kantoortijden een psychiater in te schakelen. Psychologen positioneren zich in de tweede lijn en zijn tijdens kantoortijden bij crises in te schakelen. Psychologen uit het PMO houden inrichtingsbreed de gedetineerden in de gaten op mogelijk verborgen psychiatrische problematiek. Nadrukkelijk heeft ook de medische dienst hierin een signalerende rol. Gedetineerden die vanwege hun delict als kwetsbaar worden ingeschat, verblijven langer op de inkomstenafdeling. Eenmaal per jaar wordt de gang van zaken in het psycho-medisch zorgproces samen met de directie geëvalueerd. Toegang zorg Beleid Uitvoering Borging Oordeel Beleid over toegang tot zorg voldoet overwegend. De geestelijke, medische en psychosociale zorg is in beleid vervat. Echter, een vastomlijnd beleid over de wijze van omgang met kwetsbare gedetineerden ontbreekt. De uitvoering voldoet overwegend. Toegang tot de geestelijke verzorging en (psycho)medische zorg is, op enkele kwetsbare punten na, op orde. Toch controleert de medische dienst niet dagelijks bij een afzondering van een gedetineerde. Bovendien is het buiten kantoortijden contact hebben met de spoedarts is nog niet in alle gevallen de standaard. De borging voldoet overwegend. De behoefte aan de verschillende denominaties geestelijke verzorging wordt niet periodiek onder de loep genomen. Eenmaal per jaar wordt het zorgproces met de directie op de agenda gezet en geëvalueerd. Periodieke overleggen vallen echter wel eens uit. Aanbevelingen Ontwikkel nader beleid voor de omgang met kwetsbare gedetineerden die niet op een BZA zijn geplaatst. Stel zeker dat de medische dienst een gedetineerde in afzondering dagelijks ziet. 30 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

32 2.8 Disciplinaire straffen en maatregelen Criterium (Inter)nationale regelgeving omschrijft hoe de inrichting dient om te gaan met de toepassing van disciplinaire- en dwangmiddelen om de orde in de inrichting te handhaven. Zo zijn er in de Pbw en in het model huisregels penitentiaire inrichtingen voorschriften opgenomen met betrekking tot de procedure en vormgeving van sancties, en met betrekking tot de wijze waarop afzondering ten uitvoer wordt gelegd. Bevindingen De zogenoemde piketmap van de inrichting bevat richtlijnen voor disciplinaire straffen en maatregelen. Bij sanctieoplegging hoort de directie altijd de betreffende gedetineerde. In een heel enkel geval maakt men gebruik van de tolkentelefoon. Gedetineerden in afzondering behouden hun recht op telefoneren en op bezoek. De gedetineerden krijgen dagelijks de gelegenheid één uur in de open lucht te verkeren. Het toezicht op de afgezonderde gedetineerden vindt via camerabeelden plaats vanuit de meldkamer. De meldkamer noteert elk kwartier of er bijzonderheden zijn. Het sanctiebeleid is geen onderwerp van een formele evaluatie. Wel beziet de directie maandelijks, ook wel met de commissie van toezicht, of patronen zich aftekenen in de (aanleiding tot de) opgelegde sancties. Discipline Beleid Uitvoering Oordeel Op het criterium disciplinaire straffen en maatregelen voldoen het beleid en de uitvoering. De borging voldoet overwegend. Borging 2.9 Klachtafhandeling Criterium De Pbw biedt gedetineerden de mogelijkheid om in beklag te gaan tegen beslissingen van de directeur van de penitentiaire inrichting. Dit beklag moet dan worden ingediend bij de beklagcommissie van de aan de inrichting verbonden commissie van toezicht. Behoudens uitzonderingsgevallen moet deze commissie vervolgens binnen vier weken uitspraak doen. Bevindingen De huisregels beschrijven hoe een gedetineerde in contact kan komen met Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 31

33 de maandcommissaris van de commissie van toezicht (cvt) en hoe een gedetineerde in beklag kan gaan tegen een besluit van de directeur. De maandcommissaris is bekend bij de gedetineerden en de gedetineerden waarderen het, als de maandcommissaris in het weekend in de inrichting is. Minder prettig vinden de gedetineerden het, als het gesprek met de maandcommissaris tijdens de recreatiemomenten gepland is. Gemiddeld genomen is de maandcommissaris eenmaal per twee weken in de inrichting. De beklagcommissie van de cvt komt eenmaal per twee weken bijeen. Het lukt de beklagcommissie niet om in de regel een klacht in vier weken af te doen. In 2008 ontving de beklagcommissie een kleine driehonderd klachten. Daarvan deed de beklagcommissie 43 procent binnen vier weken af. De termijn die de inrichting neemt voor verweer veroorzaakt ook wel een langere de duur van afhandeling. Overleg tussen de cvt en de inrichting over de tijd die de inrichting neemt voor verweer, leidt wel tot bekorting van de verweertermijn. In de eerste tien maanden van 2009 deed de commissie 57 procent van de klachten binnen vier weken af. Gedetineerden maken gebruik van de mogelijkheid zich te laten bij staan door een raadsman. Indien nodig maakt men gebruik van de tolkentelefoon. De cvt heeft de indruk dat piw ers de gedetineerden wel eens te snel naar de klachtprocedure verwijzen in gevallen waarin het personeel de onvrede ook meteen had kunnen wegnemen. De directie overlegt maandelijks met de cvt. Onderwerp van overleg is onder meer de in de afgelopen maand opgelegde sancties en de klachten. Het Jaarverslag van de cvt blikt terug op belangrijke gebeurtenissen in de inrichting, de activiteiten van de maandcommissaris en de aantallen ingediende klachten. De cvt blikt niet met de directie terug op het aflopen jaar aan de hand van het aantal en de aard van de klachten. Beklag Beleid Uitvoering Oordeel Op het criterium klachtafhandeling voldoet het beleid. De uitvoering en borging voldoen overwegend. Borging 32 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

34 2.10 Conclusie Op het aspect rechtspositie voldoet de uitvoering in locatie Nieuwegein op twee criteria volledig en op zeven criteria overwegend. De ISt ziet voor de uitvoering ook wel verbeterpunten zoals het inhalen van het achterstallig onderhoud bij douches en voor de medische dienst een nauwgezetter zicht op gedetineerden in afzondering. Het beleid van locatie Nieuwegein voldoet merendeels op het aspect rechtspositie. Een in het oog springende uitzondering daarop is het beleid op introductie en huisregels. Dat beleid voldoet beperkt. De inrichting moet de huisregels actueel maken en deze in andere talen beschikbaar stellen. Ook is er nader beleid nodig voor kwetsbare gedetineerden die niet op de afdeling Bijzondere Zorg verblijven. De borging op het aspect rechtspositie voldoet in Nieuwegein op drie uitzonderingen na overwegend. De borging voldoet beperkt op de criteria huisregels en introductie, activiteitenprogramma en voeding. Bij het aanbieden van activiteiten heeft de arbeid last van ziekteverzuim en voor het onderwijs zijn er wachtlijsten door een beperkte personeelsbezetting. Hoewel de kwantiteit en kwaliteit van de voeding overwegend voldoen, ontbreekt het aan bijstellingen die het geheel kunnen verbeteren. Overigens ontbreekt het op alle criteria van het aspect rechtspositie aan een stelselmatige periodieke evaluatie. Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 33

35 3 Omgang met gedetineerden 34 PI Utrecht locatie Nieuwegein Inspectie voor de Sanctietoepassing

36 Dit hoofdstuk gaat aan de hand van een drietal criteria uit het toetsingskader in op de vraag hoe het gesteld is met de omgang met de gedetineerden in locatie Nieuwegein. Elke paragraaf opent met een standaardtekst die kort de maatstaf beschrijft die de Inspectie hanteert. Daarna volgen haar bevindingen, oordeel en eventuele verbetervoorstellen in de vorm van aanbevelingen. Het hoofdstuk sluit af met een conclusie over de kwaliteit van de omgang met en de bejegening van de gedetineerden. 3.1 Screening Criterium Zo snel mogelijk na binnenkomst in een inrichting dient een gedetineerde te worden gescreend op gezondheidsrisico s, het vereiste beveiligingsniveau, het risico voor medegedetineerden, zelfdestructief gedrag en de directe persoonlijke en zorgbehoeften. Er zijn, met uitzondering van screening vanwege een meerpersoonscelplaatsing, momenteel nog geen landelijk voorgeschreven procedures voor de screening van gedetineerden bij binnenkomst. De ISt verwacht ten minste dat bij insluiting relevante informatie wordt gesignaleerd en geverifieerd en dat spoedig na insluiting in een persoonlijk gesprek met de gedetineerde wordt geïnformeerd naar zijn medisch/sociale omstandigheden en zorgbehoeften. Alvorens een gedetineerde wordt geplaatst op een meerpersoonscel dient te worden nagegaan of er contra-indicaties zijn 6. Bevindingen Primair toetst de bevolkingsadministratie (bva) op de juistheid van de insluittitels (zie 2.1, rechtmatige insluiting). De bva ontvangt meestal ook voor binnenkomst van de gedetineerde belangrijke informatie over bijvoorbeeld gezondheid of beveiligingsrisico s. Het is dan aan de bva deze informatie binnen de inrichting door te geven. Het komt ook wel voor dat de rechtbank of de politie rechtstreeks informatie doorgeeft aan de betreffende discipline binnen de inrichting. De medische intake is vastgelegd in een procesbeschrijving. De medische intake vindt door de week uiterlijk de volgende werkdag plaats. De medische dienst is op vrijdag tot uur in huis. Voor binnenkomsten na uur vraagt de medische dienst tevoren informatie op en geeft hij bijzonderheden door aan de spoedarts. Mocht het beeld bij binnenkomst toch anders zijn, dan roept de 6 Dit kunnen zijn: psychische gestoordheid, verslavingsproblematiek, de gezondheidstoestand, gedragsproblematiek, delictachtergrond en/of opgelegde beperkingen. De ISt is van mening dat ook rekening dient te worden gehouden met rookgedrag. Inspectie voor de Sanctietoepassing PI Utrecht locatie Nieuwegein 35