2. BZN Metanoia binnen de beweging Bond zonder Naam.

Transcriptie

1 1 1. Inhoud. 1. Inhoud 2. BZN Metanoia binnen de beweging Bond zonder Naam 3. Omgevingsanalyse 4. Missie en doelstellingen 5. Concreet aanbod 6. Agrarisch aanbod en zorg voor de natuur 7. Bibliografie 2. BZN Metanoia binnen de beweging Bond zonder Naam. De naam. Metanoia is een naam, een droom die werkelijkheid wil worden. Metanoia betekent ommekeer, geestesverandering. Voor de Grieken betekende het een fundamentele verschuiving of verandering, of nog meer letterlijk: een beweging opzij. Want meta betekent naast, achter, voorbij de geest. Terwijl noia - komende van de stam noos - van de geest, betekent. Blijkt dat Johannes de Doper het begrip metanoia in de mond heeft genomen wanneer hij doopte in de Jordaan. In de vroegere gnostische traditie kreeg het ook de betekenis van het opwekken van een gemeenschappelijke intuïtie en het rechtstreeks kennen van het hoogste. Peter Senge schrijft in zijn boek de De Vijfde Discipline : Wie de diepere betekenis van metanoia begrijpt, begrijpt de diepere betekenis van leren, want leren houdt tenslotte ook een verschuiving of beweging van de geest in. Werkelijk leren raakt de kern van ons mens-zijn. Door te leren her-scheppen we onszelf. Door te leren zoeken worden we in staat gesteld iets te doen dat we daarvoor niet konden en krijgen we letterlijk een nieuwe kijk op de wereld en op onszelf in die wereld en breiden we ons scheppend vermogen uit. Naar dit soort leren hebben we hoe dan ook allemaal een diepe hunkering.

2 2 De metafoor van de eik(el) wil BZN Metanoia helpen situeren binnen de ruimere BZN. De eik is een traag groeiende boomsoort die sterk en oud kan worden. Met zijn wortels diep in de aarde heeft hij een stevige basis. Jaar na jaar brengt hij trouw vruchten voort. Geworteld op één plek is hij van de kleine haarwortel tot de vogel die in zijn takken nestelt, verbonden met het ecosysteem waar hij een zuiverende rol speelt. Hij gaat om met de veranderingen van seizoenen en klimaat en biedt rust voor vogels die, moe van het reizen, willen schuilen. Van eikel tot eik, van kiem tot kracht. Bond zonder Naam ontstond meer dan 50 jaar geleden als een spontane reactie op een open vraag over de radio. Net als Bond zonder Naam wil BZN Metanoia ruimte creëren voor het scheppende vermogen en verlangen van mensen om hun leven en de wereld constructief te beïnvloeden. Net als Bond zonder Naam wil BZN Metanoia een plek zijn waar de krachtbron, die in kiem aanwezig is, gevoed, versterkt en vruchtbaar worden. Bond zonder Naam & BZN Metanoia richten zich op het scheppend vermogen van mensen. BZN gelooft in de kracht die ontstaat wanneer je het beste in mensen aanspreekt en in het vermogen tot maatschappelijke verandering die vanuit organische processen ontstaat. Daarom richt BZN zich met zijn initiatieven op menselijke krachtbronnen als waarden, talenten en inspiratie om van daaruit het menselijke verlangen te vervullen een bijdrage te willen leveren. BZN heeft zich altijd gericht op het vermogen van mensen om het eigen geluk in handen te nemen en van daaruit de eigen omgeving positief te beïnvloeden. Voor BZN Metanoia is dat niet anders. Bond zonder Naam ontstond vanuit een inspiratie. Die zich weliswaar steeds vertaalt naar concrete actie, die weerom anderen inspireert. Dat is niet anders voor de individuele of groepsprocessen die BZN Metanoia wil realiseren. Inspiratie zoekt vertaling in woord en daad. Inspiratie zet mensen aan tot actie. De creatieve spanning die ontstaat tussen droom en werkelijkheid zet ook aan tot bewegen en beweging, veranderen en verandering. Waarden motiveren mensen intrinsiek tot het opnemen van hun verantwoordelijkheid. Bond zonder Naam gelooft dat een kwalitatief proces wordt gekenmerkt door het ontwikkelen van diepe wortels. BZN Metanoia kiest net zoals Bond zonder Naam voor duurzame beweging en fundamentele verandering. Bij uitstek situeert BZN Metanoia zich dan ook op het diepere en zoekt zij van daaruit verandering voor individu, groep en samenleving.

3 3 Inspiratie leidt tot actie. Dat is de beweging. Ontmoeting tussen competentie en integriteit leidt tot kwaliteit. Bond zonder Naam en BZN Metanoia geloven dan ook dat in een duurzame beweging inspiratie en actie mekaar versterken en dat kwaliteit, deskundigheid koppelt aan integriteit. Reflectie - Actie - Open ruimte.

4 4 Waar de stam de takken ontmoet, zitten werkgroepen met keyplayers, die zowel bezig zijn met reflectie (onder de grond in de wortels) als met het vertalen naar actie (boven de grond in de takken). Deze reflectie- en actiegroepen brengen de rijkdom van de verscheidenheid in verbinding met elkaar. De talenten van alle betrokkenen kunnen ingezet worden om de opdrachten binnen de diverse zoekprocessen te ondersteunen. Een aantal deskundige partners, die integriteit koppelen aan competentie, helpen het fundament van de verdieping te voeden en de inspiratie te bewaken. Wellicht zijn zij het hart van BZN Metanoia dat een open ruimte wil zijn, een ruimte voor het niet weten... voor de Geest. Deze zoekprocessen, zowel individueel als in groep, vinden een mooie vertaling in de U-theorie zoals omschreven in het boek Presence van Peter Senge & Otto Scharmer. Vier elementen uit hun werk komen binnen BZN Metanoia uitgesproken aan bod: Luisteren of het voorwaardenscheppende voor gewaarwording Stilte of waar de verbinding wordt gelegd met de diepere binnenkant via meditatie Verdieping als middel leidt tot presencing Actie waar het hernieuwde vorm krijgt in de wereld De U-beweging van Peter Senge geeft de bedding aan een creatief zoekproces. Het laat mensen toe vanuit hun spiritualiteit de krachten en de ideeën onderling te delen en te versterken. Het zoeken van de ene versterkt daarbij het zoeken van de ander. In die zin is BZN Metanoia een concrete vertaling van de U-theorie. Binnen het ruimere Bond zonder Naam gebeuren specialiseert BZN Metanoia zich als facilitator van de U-theorie. Of daar waar mensen alleen of in groep afdalen naar het punt van waaruit verbinding kan worden gelegd met de toekomst die geboren wil worden. Op die manier zoekt BZN Metanoia tegelijk mee naar het vinden van nieuwe vormen/woorden/begrippen om bestaande inhouden te verwoorden. Inhouden die vooral zijn ingegeven vanuit een eerder dominant christelijke traditie. BZN Metanoia is het nest voor de existentieel zoekende mens. Omdat het belang van een creatief zoekproces tussen mensen in een steeds veranderende wereld van fundamenteel belang is, wordt BZN Metanoia het project binnen de ruimere Bond zonder Naam dat alle andere projecten in hun zoeken, wil ondersteunen en versterken.. BZN Metanoia is een boom. Hij is niet alleen. De oude eik BZN vormt samen met andere bomen het bos. Daarom gaat Bond zonder Naam actief op zoek naar duurzame partners met wie het wil samenwerken, zowel lokaal als mondiaal. Bond zonder Naam wil BZN Metanoia van dag één ontsluiten op de omgeving en wil zo deelnemen aan de grote uitdagingen en het veel grotere transformatieproces eigen aan onze tijd. Het wil partner zijn in het zoeken naar die actoren die

5 5 samen beweging kunnen maken. Zij wil vroedvrouw zijn ten einde een samenleving te helpen geboorte te geven aan nieuwe antwoorden op oude vragen. I like to use the metaphor of the butterfly. In metamorphosis, within the body of the caterpillar little things that biologists call imaginable cells, begin to crop up in the body of the caterpillar: they aren t recognizable by the immune system, so the caterpillar s immune system wipes them out as they pop up. It isn t until they begin to link forces and join up with each other that they get stronger and are able to resist the onslaught of the immune system, until the immune system itself breaks down and the imaginable cells form the body of the butterfly. I think this is a beautiful metaphor for what is happening in our times. The old body is going into meltdown while the new one develops. It isn t that you end one thing and then start another. So everybody engaged in recycling, in communal living, in developing healthier systems for themselves and each other is engaged in building the new world while the old one collapses. Its collapse is inevitable. There is no way around that. Elisabet Sahtouris (evolution Biologist) 3. Omgevingsanalyse. Onze tijden zijn verward. Veel is gaan schuiven. We maken een cultuuromslag mee zonder voorgaande. De mens weet zich meegezogen in de wetmatigheden van systemen die hij zelf heeft gecreëerd en die hem dreigen te vernietigen. Tegelijkertijd biedt zich een wereld zonder grenzen aan en geeft de onbeperkte informatiestroom ons het euforisch gevoel dat alles wat denkbaar is ook maakbaar is. Een groeiende groep van zoekende mensen gelooft niet meer in een individualistische consumptiemaatschappij waar presteren, produceren en consumeren de afgoden zijn. Mensen haken ook af op het tempo. Onze kick-cultuur verraadt de leegte. Het creëren van steeds sterkere prikkels verraadt onze pogingen om het gevoel van gemis en verwarring te verdoven. Samen met de vervreemding is er het verlangen om geraakt te worden. Aangesproken te worden op wat in ons aan-wezig is, op wat ons beroert en bezig houdt. We willen in-wezen-gehoor-geven-aan wat in ons als honger leeft, als droom is gelegd. Maar weten we wie we zijn? Als we onvoldoende beseffen wat de wezenlijke opgave van ons leven is, zijn we vervreemd. De rijkdom van de persoonlijke zoektocht. De voorgekauwde antwoorden van de grote religieuze tradities doen het voor velen niet meer. Eén allesomvattende waarheid die het monopolie is van één religie wordt niet langer aanvaard. Was het zoeken naar antwoorden op existentiële vragen bij de generaties die ons voorafgingen zaak van een beperkte en zelfs elitaire groep, vandaag is het de verantwoordelijkheid geworden van elke mens.

6 6 Het eeuwenlange, relatieve comfort van zij die het voor ons weten, is weggevallen. Het vacuüm tussen de oude antwoorden die het niet meer doen en het persoonlijke antwoord dat groeien kan, creëert weliswaar onrust, maar houdt tegelijk de belofte in van het nieuwe, wat nog moet ontgonnen, geboren worden. Vandaag daagt een nieuwe tijdsgeest ons uit zélf op zoek te gaan. In elke mens is een levensproject, een droom gelegd. We worden uitgenodigd die op het spoor te komen, te realiseren. De fundamentele vragen van het leven openen de deur naar een eigen innerlijke wereld en dus naar een eigen weg. Maar opnieuw: weten we wie we zijn en wat we willen? Is wat we doen ook wat we willen doen? Eugen Drewermann zegt hierover: Er is een archief van bandopnamen in mij waarop mijn vader, mijn moeder, mijn broer, mijn leraar, mijn pastoor, mijn chef, spreken - die allemaal wisten wie ik ben en vooral wie ik moet zijn. Alleen ik wist het niet. En ik weet het nog steeds niet. Je praat dus niet met mij, maar met een tumult van stemmen in mij. ik besta niet. ik ben niet. Begrijp je? Hoe ga je dan open voor jezelf? Hoe word je gevoelig voor je eigen trillingen? Hoe ontdek je jouw dromen? Hoeveel visioenen had je in je leven die werden afgebroken door teleurstellingen, door verboden, kwetsuren en pijn? Mark Epstein schrijft in zijn boek De stroom van zijn : Mensen willen wel opengaan, maar weten niet hoe. Zij weten niet, dat ze om werkelijk heling te laten plaatsvinden, moeten leren zichzelf te zien zoals ze werkelijk zijn. Niet wat we zoeken maar hoe we zoeken. Een verhaal. Op een avond werd Nasrudin begroet door enkele vrienden toen hij op handen en knieën rondkroop onder een lantaarnpaal. Wat zoek je?, vroegen ze hem. Ik ben de sleutel van mijn huis kwijt, antwoordde hij. Allemaal kropen ze mee om hem te helpen zoeken, maar tevergeefs. Na enige tijd kwam iemand op het idee hem te vragen waar hij de sleutel kwijt was geraakt. In huis, antwoordde Nasruddin. Waarom kijkt u dan onder de lantaarnpaal?, was de daarop volgende vraag. Omdat daar meer licht is, gaf Nasrudin ten antwoord. Mark Epstein: Het verhaal van Nasruddin brengt ons in contact met onze vervreemding. Het is de gehechtheid aan onze vermeende zekerheden die de valkuil creëert. Niet wat Nasrudin zoekt, maar hoe hij zoekt, confronteert ons met onszelf, want zegt Bonhoeffer: Als men op de verkeerde trein is gestapt, helpt het niets - dat men in de gang van de wagon de andere richting loopt - dan de trein rijdt. Het verhaal nodigt ons uit te aanvaarden wat waar is over onszelf: hoe wij hardnekkig op dezelfde weg doorgaan ook als wij weten, dat die nergens toe leidt. Aanvaarden wat waar is over onszelf is de enige basis van waaruit wij kunnen vertrekken om het anders aan te pakken. Dat is het startpunt. Wellicht ook die van een persoonlijke spiritualiteit.

7 7 De moed opbrengen om los te laten. Een ander verhaal. Wanneer in India de jagers aapjes willen vangen, zetten ze een ingenieuze val in elkaar gemaakt van een uitgeholde kokosnootdop. In de dop wordt een opening gemaakt waarin zoete hapjes worden gelegd, waarna de val aan een boom of aan een staak in de grond wordt gehangen. Wanneer een nieuwsgierige aap het voedsel ruikt, steekt hij zijn hand door het gat om het te pakken. Het gat is groot genoeg voor zijn lege hand, maar te klein voor een vuist vol eten, zodat hij die niet meer terug kan trekken. Als de jagers komen, raakt de aap in paniek, maar zijn hand opendoen en het voedsel loslaten doet hij niet, ook al zou die simpele handeling zijn vrijheid betekenen. We zijn als die aapjes. We houden ons hardnekkig vast aan onze gewoonten en rationele vermogens. En dat is niet verwonderlijk als kinderen van de Verlichting, die de vaste overtuiging koestert dat bij elke vraag een antwoord hoort en voor elk probleem een oplossing bestaat. Zo zijn we ons leven lang geconditioneerd. In onze dagen zit het verstand stevig op de troon van de almacht. Dat schept vandaag ook een groeiende onrust. We ontdekken gaandeweg dat in alles waar we zo krampachtig aan vasthouden een belangrijke aanzet tot antwoord wordt gegeven. Epstein zegt: Net als deze apen cultiveren wij onze gehechtheden, in plaats van te leren hoe we ze kunnen loslaten. Maar laat nu net loslaten iets zijn wat je de moderne mens niet mag vragen. Maar Epstein ervoer: Toen ik mij kon over-geven aan de onmogelijkheid van de opdracht begonnen de dingen te veranderen. Hier raken we de essentie met toen-ik-mij-begon-over-te-geven-aan-deonmogelijkheid. Het gaat om overgave. Tegelijk breken hier taal en... verstand. Vroedvrouwkunde. Als we ervaren dat onze klassiek ingeblikte opvatting van een probleembenadering ons niet meer kan redden, als we toegeven het-niet-meer-te-weten, maken we op een of andere manier een opening. Door het aanvaarden voor onszelf het niet meer te begrijpen, scheppen we een ruimte. Een open, niet ingevulde ruimte. Als we onze krampachtige pogingen alles te willen be-grijp-en niet langer vast-grijp-en, maar leren loslaten, creëren we die ruimte die nodig is om een andere dimensie kansen te geven. We worden als het ware zwanger van een antwoord dat niet het product is van ons falende verstand of dat van buitenaf komt - maar in onszelf ligt. Het rust er in ons wezen. Wat ons ten deel valt, overstijgt elk weten, kunnen of presteren. Het laat zich ook niet be-grijp-en, omdat het van een andere orde is. We hoeven er ook niets voor te doen. De aard ervan vraagt niets te doen. Het heeft wel van doen met scherp luisteren, aandacht, bewust worden, gewaarworden, gewaarwording van wat zich aan de binnenkant van het leven laat horen. Het gaat er om, schrijft Tjeu van den Berk in zijn boek Mystagogie, een bewustwordingsproces op gang te brengen, niet door allerlei levende waarden en waarheden over te dragen, maar door een dynamiek van binnenuit op gang te brengen waardoor een mens zélf nieuw leven baart. Het heeft dus te maken met een zeker zwanger zijn van dat wezenlijk van onszelf is en tegelijk weer niet, want het gaat om, jawel nieuw leven, maar tegelijk ander leven.

8 8 Het gaat om vroedvrouwkunde. De vroedvrouw weet bij uitstek dat zij aan het nieuw leven geen verdienste heeft. Zij kan enkel wachten en respectvol getuige zijn van wat zich aanbiedt en schroomvol helpen bij wat en wie geboren wordt en leven wil. Wat in het wezen embryonaal inwezig is, is mysterie en geeft in zijn wordingsgeschiedenis geboorte op zijn tijd. Het vraagt geduld en vertrouwen. Het gaat dus om wachten, luisteren, vertrouwen en weer wachten en luisteren en leren vertrouwen. Het zelf vraagt naar de afstemming op het grotere geheel. Mannen en vrouwen - weliswaar allemaal een beetje buiten adem - en ingehaald door hun onmacht, en gedreven door die innerlijke noodzaak een authentieke manier van zijn te vinden - komen op het spoor dat de fundamentele antwoorden van het leven in het wezen gelegd zijn. Precies door te zijn wie ze mogen worden, zullen mensen het niet enkel gemakkelijker hebben om de eigen weg te vinden in het leven, ze zullen meer in eenheid, meer geïntegreerd, meer integer leven. Ze zullen ook gelukkiger zijn, want een eigen spiritualiteit genereert een missie die zich vertaalt in betrokkenheid op mens en samenleving. Het zoeken vertrekt wel bij het individu, maar zal in haar organische ontwikkeling een vertaling maken naar een bijdrage aan de samenleving. Viktor Frankl zegt in dit verband: het wezenlijke doel van het menselijke bestaan is niet te vinden in zelfverwezenlijking. Het menselijke bestaan is in wezen zelf-transcendentie en niet zelfverwezenlijking Want de mens kan zich slechts tot op dezelfde hoogte verwezenlijken als hij zich gebonden acht - de betekenis van zijn leven te verwezenlijken. Onze tijd rijp voor een ommekeer. Als wij als kinderen van de Verlichting onze rationele mogelijkheden de laatste 250 jaar uitgewrongen, verafgood en verabsoluteerd hebben met een haast grenzeloos vertrouwen in onze verstandelijke vermogens, zijn we als Nasrudin die de sleutel zoekt onder de verlichte lantaarnpaal. Wij worden uitgenodigd om de plaats waar wij denken te vinden te verlaten en elders te gaan zoeken. In de eerste plaats in ons eigen huis. Diep in onszelf kunnen we vinden en zijn we zwanger - van een niet voorgekauwde spiritualiteit. De Franse filosoof André Malraux zei laat in de jaren 80 van de vorige eeuw: De 21 ste eeuw zal spiritueel zijn of niet zijn. Onze tijd is rijp voor een metanoia waarvan C.G. Jung zei dat het niet gaat om andere dingen zien, maar om anders zien. 4. Missie en doelstellingen. In order to create the world anew we will be called to participate in changes that are both deeply personal and inherently systemic. Uit Presence van Peter Senge.

9 9 Op de achtergrond van de uitdagingen uitgeschreven in de omgevingsanalyse wil BZN Metanoia een kwalitatief aanbod ontwikkelen voor de existentieel zoekende mens. Daartoe zal BZN Metanoia: 1. een gepaste omgeving aanbieden 2. een huiscultuur creëren 3. een inhoudelijk aanbod ontwikkelen...dat zowel het individuele zoeken als het zoeken in groep ondersteunt. 1. BZN Metanoia biedt een gepaste omgeving aan die het zoekproces ondersteunt. De stilte. Een zeldzaam en vandaag hoog gegeerd helend goed dat voorwaarde is voor elk zoeken. BZN Metanoia zal de stilte koesteren, bewaken en bewaren, en tegelijk bewust creëren via o.a. meditatie en stiltedagen. De natuur. Zij voedt, heelt, herbergt de mens. BZN Metanoia zal in al wat zij onderneemt de natuur actief betrekken en respecteren. Agrarische aanbod. Geen menselijke activiteit die onze verbondenheid met het ecosysteem sterker voelbaar maakt dan bezig te zijn met de aarde. Haar voelen gaat de vervreemding tegen en maakt verbondenheid fysiek tastbaar. BZN Metanoia zal agrarische activiteiten als onderdeel van haar aanbod integreren. 2. BZN Metanoia wil een huiscultuur creëren die het zoekproces ondersteunt. De medewerkers. Het zullen mensen zijn die de sfeer maken. Wie binnen BZN Metanoia een taak opneemt, is op de hoogte van het doel, onderschrijft en helpt het realiseren vanuit een samen gedragen verantwoordelijkheid. Regelmaat. Vaste structuur schept rust en basisveiligheid. Het helpt mensen, binnen de chaos eigen aan elk zoekproces, zichzelf te verhouden, staande te houden en door te gaan. BZN Metanoia wil in haar vooraf opgesteld jaarprogramma op vaste tijdstippen begeleiding- en meditatiemomenten aanbieden.

10 10 Ora et labora Het gaat om de balans tussen actie en reflectie, lichaam en ziel. BZN Metanoia organiseert agrarische activiteiten, die mensen de kans geven vanuit het werken met de aarde uit de vervreemding te stappen en zo inzicht te verwerven m.b.t. het helend vermogen van de natuur. You are what you eat. Verbondenheid met de natuur, respect voor het leven en het leven van waarden resulteert onvermijdelijk in kiezen voor eerlijke voeding. Wat we eten beïnvloedt ons zijn. BZN Metanoia zal daarom dominant vegetarische maaltijden aanbieden, die het persoonlijke zoekproces ondersteunt en versterkt. Ze wil aandacht geven aan de relatie tussen voeding en levensgevoel. Waarden leven. In nauwe verbondenheid met het Waardetraject dat Bond zonder Naam in Vlaanderen uitrolt, wil BZN Metanoia de waarden die zij voorstaat zo authentiek als mogelijk leven. Zo wil zij bij de materiële uitbouw van haar aanbod kwaliteit en duurzaamheid, maar tegelijk essentie en eenvoud nastreven. 3. BZN Metanoia wil een kwalitatief inhoudelijk aanbod ontwikkelen. Geluk. BZN Metanoia zoekt het geluk van mensen. De ingrediënten daarvoor zijn vandaag vanuit menig wetenschappelijk onderzoek genoegzaam bekend. Het is alleszins fundamenteel van belang dat mensen de zin van het eigen leven op het spoor komen. Dat is de belangrijke opdracht waarvoor BZN Metanoia zich geplaatst weet wanneer zij de zoekende mens een hand reikt. De Socratische methode. BZN Metanoia wil de zoekende mens zien als zwanger van het eigen antwoord en uitnodigen de eigen roeping of bestemming op het spoor te komen. De begeleid(st)er stelt zich eerder op als vroedvrouw en helpt verlossen. Er worden vooraf geen antwoorden van buitenaf voorgesteld of gesuggereerd. BZN Metanoia vertrekt vanuit het geloof dat in elke mens een (zelf)helend vermogen aanwezig is. Dit vermogen helpen ontdekken, aanmoedigen en versterken, ziet zij als één van haar basisopdrachten. Responsabiliseren. BZN Metanoia gelooft dat de mens verantwoordelijk is voor het eigen zoekproces. In die zin wil zij een broedplaats zijn voor verinnerlijking, zelfverkenning en zelfexpressie. Zij wil mensen ondersteunen in de ervaring dat de weg van de (innerlijke) confrontatie bevrijdend is. Daarom wordt gekozen voor het aanmoedigen van de dynamische beweging van binnen naar buiten en opteert zij niet voor het louter assimileren van wat anderen aanbrengen, voorhouden of geloven. Via haar aanbod wil de mens aldus aangemoedigd worden tot zelfrealisatie, waarbij het in wezen gaat - en dat is belangrijk - om zelftranscendentie. En zelftranscendentie kan maar in diepe verbondenheid met het ware, authentiek, oorspronkelijke zelve, de ander als medemens en de Ander.

11 11 Ontmoeting. BZN Metanoia wil haar maatschappelijke verantwoordelijkheid opnemen door mee te werken aan de herwaardering van een cultuur van ontmoeten, omdat zij gelooft dat de mens pas echt onafhankelijk kan zijn in diepe verbondenheid met de ander, zijn leefomgeving en de/het Ander(e). Holistisch. Het aanbod van BZN Metanoia is gericht op het herstel van de verbondenheid met de eigen wezenskern, het eigen lichaam, de natuur, de ander, de samenleving én de spirituele dimensie. Alles in respect voor het unieke proces en het tempo waarmee de zoekende mens zijn of haar weg gaat. Het tempo. BZN Metanoia wil respect opbrengen voor het eigen zoektempo van elk van de gasten, omdat zij gelooft dat de individuele mens verantwoordelijk is voor zijn persoonlijke groei en maar gebaat is als hij of zij zelf het tempo mag bepalen waarmee het zoekproces verloopt. Niet weten. BZN Metanoia wil respectvol omgaan en ruimte geven aan wat niet beantwoord of verwoord kan worden. Ze wil de leegte in de uitbouw van haar werking bewust ruimte geven, omdat zij gelooft dat in de open ruimte van het niet weten spiritualiteit pas echt kansen krijgt. Uitdrukkingsvormen. BZN Metanoia wil die elementen die doorheen de tijden universeel als helpend en helend werden ervaren, integreren in haar aanbod. Om dit doel te bereiken, wil zij gebruik maken van de oervormen waarmee de psyche en het wezen zich uitdrukt en die doorheen alle culturen en in alle tijden hun doeltreffendheid bewezen hebben en aldus voor élke mens toegankelijk zijn: - De stilte - De natuur - Het gesprek - De ontmoeting met de ander - Het ambachtelijk en artisanaal bezig zijn - Zelfexpressie in diverse vormen - De stille meditatie of de ontmoeting met de/het Ander(e) Zijnskwaliteiten. BZN Metanoia wil de mens en zijn verhaal centraal stellen en wil eerder voorzichtig omgaan met begrippen als methodiek, therapie, therapeut en psychotherapeut(isch), omdat deze de indruk wekken dat het helend vermogen het alleenrecht is van een selecte groep van mensen (cf. de therapeut). BZN Metanoia doet geen afbreuk aan het belang van een gedegen opleiding, maar zoekt niet een bepaalde kennis centraal te stellen, dan wel de zijnskwaliteiten van de begeleider. Van de begeleider, die eerder gezien wordt als een tochtgenoot, wordt verwacht dat hij of zij diepgaand door het eigen zoekproces is gegaan.

12 12 Integratie. BZN Metanoia vindt het belangrijk de integratie te promoten tussen de cultuur van het zoeken én het dagdagelijkse leven. Zij wil te allen tijde vermijden met haar aanbod in het hier en nu en in het individueel proces te blijven steken. Zij wil daarom bewaken dat er steeds een terugkoppeling gemaakt wordt van het gebeuren binnen BZN Metanoia naar het grotere gebeuren buiten, in de wereld van de gast. Lerende organisatie. BZN Metanoia zal geen enkel model als ideaal poneren. Zij mag als lerende organisatie het zoeken naar helende krachten nooit loslaten, zoals zij evenmin het gevonden antwoord als af mag beschouwen. Zij wil steeds zoeken naar betere antwoorden. Deze grondhouding is fundamenteel de garantie voor een kwaliteitsvolle uitbouw. In de diepte eerder dan in de breedte. BZN Metanoia vindt het van belang te kiezen voor een aanbod dat zich eerder ontwikkelt in de diepte dan in de breedte, en kiest zodoende eerder voor een beperkt, maar kwalitatief aanbod. Pluralisme. BZN Metanoia wil actief pluralistisch zijn waarbij zij zich laat inspireren door het waarheidzoeken binnen andere religies en spirituele bewegingen. Zij wil de verbinding leggen tussen de rijkdom van westerse en oosterse religieuze tradities en psychologie. Verblijfsduur. BZN Metanoia wil een flexibele verblijfsduur binnen haar aanbod ontwikkelen, gaande van één ontmoeting of gesprek, tot een reeks van gesprekken, individuele of groepssessies, één-dags-verblijf, over een midweek tot een langdurig verblijf met een vooraf afgesproken maximumduur. Elk verblijf is per definitie tijdelijk. Aanbod. BZN Metanoia wil flexibel en laagdrempelig zijn, maar tegelijk een aanbod doen voor exclusief spirituele verdieping. Alvorens de gast intekent op het aanbod moet hij zelf bewust gekozen hebben voor het aanbod van stilte, alleen zijn of werken in groep en spiritualiteit. Elke gast kan intekenen op een al dan niet vooraf uitgewerkt programma. No-one claims, everyone supports. BZN Metanoia gelooft dat het slagen van haar opzet de vrucht wordt van elkeen. Geen enkele taak is belangrijker dan een andere. Het geheel is meer dan de som van de delen. BZN Metanoia laat zich daarbij inspireren door de gedachte die ook tot de huiscultuur behoort van de Bond zonder Naam: niemand claimt, iedereen draagt. In die zin is een mogelijke overlapping met bestaande initiatieven te vermijden en wordt samenwerking met relevante partners aangemoedigd.

13 13 5. Concreet aanbod Eens het volledige Masterplan gerealiseerd biedt BZN Metanoia: Verblijfsmogelijkheid voor een 32-tal gasten inclusief sanitair Studio of permanente verblijfsmogelijkheid voor 2 personen (cf. conciërge) Verblijfsmogelijkheid voor 3 wisselende begeleiders en/of eindverantwoordelijke(n) Eén verblijfsmogelijkheid voor een gehandicapte persoon (uitbreiding voorzien bij 2 de fase) Meditatieruimte voor ongeveer 30 personen Conferentie- & vergader- & werk- & spreekruimte(s) Inkom, onthaal & secretariaat Eetruimte & keuken & voorraadkamer Technische ruimtes en bergruimtes Schuur voor berging van landbouwmateriaal en werktuigen Stal voor kleine dieren Aangepast aan de mogelijkheden en de seizoenen biedt BZN Metanoia: Een landelijke buitenruimte van meer dan 20 ha met een boomgaard, een aangelegde tuin, een wandelpad en een volledige ingerichte groenomgeving, die mensen helpt om van bij de aankomst de verbondenheid met het land en de seizoenen te voelen. We willen daarnaast de binnenruimten zo aankleden dat buiten binnen word gehaald en aangepast is aan de seizoenen (cf. inrichting, decoratie). We voorzien maaltijden die nauw aansluiten bij de seizoenen. In de keuken verwerken we de vruchten en seizoensgroenten van eigen teelt. We vertalen de seizoenen mee in het aanbod zoals bijv. in het voorjaar zuiverings- en vastenkuren. Voor het opmaken van het programma hanteren we een dubbele beweging: - Enerzijds vertrekken we vanuit een jaarprogramma waarin we die aspecten onderbrengen waaraan we binnen BZN Metanoïa ruimte willen geven. Voor die aspecten gaan we op zoek naar begeleiders die het aanbod kwalitatief kunnen invullen. - Anderzijds kunnen mensen die een programma aanbieden zelf een vraag stellen, zo lang het aanbod maar aansluit bij de doelstellingen van BZN Metanoïa. Vanuit die dubbele beweging zal een periodiek seizoensgebonden programma-aanbod ontstaan dat aan de hand van een fysiek en digitaal programmaboekje zal worden verspreid via de BZN communicatiekanalen, andere netwerken en gespecialiseerde tijdschriften. BZN Metanoia wil een aanbod creëren dat aansluit op verschillende doelgroepen: Daarbij denken we zowel aan mensen die een week in stilte willen doorbrengen om het eigen zoeken ruimte te geven, als aan mensen die vanuit hun zoeken inschrijven op een geprogrammeerd aanbod.

14 14 Geen enkele doelgroep wordt uitgesloten, op voorwaarde dat de vraag aansluit op de doelstellingen van BZN Metanoia. De volgende zoekers zijn welkom: - die de stilte, de reflectie zoeken of een sabbatperiode willen - die groei- en leerkansen willen ontwikkelen - die het helende van de natuur zoeken - die op zoek zijn naar een plek om op adem te komen - die voor een belangrijke keuze of koerswijziging staan - die de zin van hun leven verloren zijn of door een moeilijke periode gaan - die omwille van jarenlange stress overbelast zijn en uit de vervreemding willen stappen - die als kind of volwassene met kwetsuren pogen te (over)leven - die als hulpverlener, zakenman, pastor, enz. vermoeid, burned out of levensmoe zijn - die de Andere, het Andere, God(delijke) zoeken Een aanbod dat kort of langer kan zijn. - Een dag, een midweek, een weekend, een week of een langer verblijf mits goede afspraken - Een lunch-to-lunch meeting - Een stiltedag of -week, met of zonder aanbod - Een BZN Metanoia programma waarop kan worden ingetekend - Een thema m.b.t. spiritualiteit door derden opgezet Voorbeelden van het permanent en vast aanbod. - Mogelijkheid tot een gesprek - Ochtend- en avondmeditatie op vaste tijdstippen - Stille bibliotheektijden - Informatie omtrent naam van de slaapkamers * - Aanbod m.b.t. de werkzaamheden in de keuken, op het land en in de tuin - Aanbod van (stille en/of begeleide) wandelingen - Aanbod van fietsroutes met een daaraan verbonden fietsenverhuur - Info- en leefafspraken voor elke gast, wandelaar of fietser - Salonavonden met vertelmomenten, e.d. - Aanbod jaarlijkse klusjesweek - Enz. * Een slaapkamer heeft geen nummer, maar draagt de naam v/e al of niet historisch inspirerende figuur. Voorbeelden van het variabel aanbod. - Meditatie (leren) in combinatie met een stilteweek - Meditatie (leren) in verschillende levensbeschouwingen - Meditatie & voeding - Meditatief schilderen, tekenen, dansen - Stiltedagen, (-week) - Themadagen & -weken

15 15 - Lezingenreeksen - Enz. Wie werkt binnen BZN Metanoia? De vraag welke eisen stellen we aan een begeleider die binnen BZN Metanoia tewerkgesteld wordt? krijgt veel aandacht. We benoemen een aantal expliciete criteria. Begeleiders, die: - zich in het gedachtegoed van het initiatief herkennen en het genegen zijn - het eigen zoekproces fundamenteel doorlopen hebben - met een eigen inspiratie en in staat zijn deze niet op te dringen binnen het aanbod - die het zoekproces van de individuele mens uitdrukkelijk aanmoedigen - die bewaken dat de verantwoordelijkheid i/h zoekproces o/d juiste plaats blijft - die de socratische grondhouding voorstaan, uitoefenen en respecteren - met een sterk en oordeelsvrij inlevingsvermogen - die kwalitatief en professioneel luisteren en begeleiden centraal stellen - die bereid zijn zichzelf te (laten) evalueren, bevragen en willen blijven groeien - die een gevalideerde en/of erkende opleiding of vorming hebben doorlopen Gasten wordt gevraagd BZN Metanoia op de hoogte te brengen van gebruikte medicatie, medische risico s en vertrouwenspersonen die gecontacteerd moeten worden bij onverwachte gebeurtenissen. Er is in dit verband behoefte aan een arts-psychiater die in noodgevallen kan tussenkomen. De gasten zal gevraagd worden een document te ondertekenen waarbij zij BZN Metanoia vrijstellen van bepaalde verantwoordelijkheden. Daarnaast beschikt BZN Metanoia over een protocol en een inventaris van contactadressen en telefoonnummers. Er is nood aan een begeleidend team, een kleine kern van mensen met kennis, achtergrond en ervaring, die vanuit hun levenskeuze en/of beroepsactiviteiten mee kunnen denken en het proces van BZN Metanoïa inhoudelijk kunnen voeden en bewaken. Er is m.a.w. nood aan een aantal trekkers, dragers en bewakers van het ruimere proces dat BZN Metanoia loopt. 6. Agrarisch aanbod en zorg voor de natuur. Achtergrond. Omdat de vzw Bond zonder Naam vorm wilde geven aan haar overtuiging dat het welzijn van mensen positief beïnvloedt wordt door verbondenheid met het land en gezonde voeding, kocht zij in 1983 in Damme een hoeve met de intentie er een Zorghoeve uit te bouwen. De ambitie van het project was toen: een dynamisch biologisch tuin- en landbouwbedrijf opzetten waarbinnen kankerpatiënten en terminaal zieken konden worden opgevangen. Zij zouden betrokken

16 16 worden bij de land- en tuinbouwactiviteiten. Het waren in oorsprong een aantal artsen en andere geïnteresseerden die Bond zonder Naam aanspraken met dit idee dat later de vzw Oasehoeve zou worden. Uit het initiatief groeiden twee bedrijven: enerzijds een rendabel bio-tuinbouwbedrijf vzw De Vier Jaargetijden en daarnaast het kaas- en melkbedrijf van de vzw Oasehoeve. Toen deze laatste in september 2003 het bedrijf verliet, wou Bond zonder Naam de oude droom alsnog realiseren. De enige voorwaarde was, dat alles hertaald zou worden naar de inzichten en de noden van de huidige tijd. Kortom, BZN Metanoia wortelt in een oude droom. Mahatma Gandhi stelde: In the attitude of silence the soul finds the path in a clearer light. De helende kracht van stilte en meditatie op zowel fysisch als psychisch vlak zijn overvloedig aangetoond in verschillende wetenschappelijke studies. De heilzame kracht van stilte is een zeer belangrijk element in het aanbod van BZN Metanoia. De hoeve is gelegen pal in het hart van de nog weinig stille gebieden in Vlaanderen. Hippocrates zei: Laat voeding je medicijn zijn en je medicijn je voeding. De invloed van een uitgebalanceerde en gezonde voeding op de fysieke en psychische gezondheid is ondertussen uitvoerig en veelvuldig aangetoond. BZN Metanoia wil haar gasten vegetarische voeding aanbieden van eigen teelt. En wie zei ook alweer Ora et labora? Een goede balans tussen reflectie en werken, werd door de eeuwen heen geprezen als helend en heilzaam. Het hoevegebeuren wil helpen deze verbinding tot stand te brengen, zonder evenwel de druk van wat rendabiliteit hoort te zijn, bij de gasten te leggen. Het concrete aanbod. De agrarische activiteiten binnen BZN Metanoia situeren zich op 2 vlakken: Een "intensief" gedeelte: Dit bevindt zich in de onmiddellijke omgeving van de hoeve: een groentetuin, een bloementuin, een kruidentuin, een perceel klein fruit en hoogstam-boomgaard. Hier kunnen de mensen die begeleid worden, actief participeren.

17 17 Een "extensief" gedeelte: Dit situeert zich in het omringende landschap, de inrichting en het beheer ervan. Er zijn wandelpaden langs struwelen en bezinningsplekken, door weiden waar de dieren van de Zorghoeve grazen. In dit gedeelte zijn er weinig of geen georganiseerde activiteiten. Een activiteit die evenwel tot de mogelijkheden behoort, is het verzorgen en voederen van de dieren. De toegang tot de Zorghoeve zal gelegen zijn langs een bestaande ontsluitingsweg langs de westzijde van de hoeve. De parking wordt bewust zeer beperkt gehouden. Bezoekers zullen gevraagd en aangemoedigd worden om (enkel) het openbaar vervoer te gebruiken om de hoeve te bereiken. Een eigen pendeldienst en de belbus kunnen hierbij een rol spelen. De parking zal niet zichtbaar zijn vanaf de straat. Er wordt geopteerd voor een kleinschalige individuele waterzuivering door middel van een rietveld, dat een lange levensduur heeft, ecologisch verantwoord is en minimaal onderhoud vraagt. Het heeft daarnaast geen continue werkingskost zoals bij een ondergrondse waterzuivering (continue beluchting e.d.) en is bovendien zonder reuk- en lawaaihinder. Ook op esthetisch vlak kan een rietveld perfect in deze landelijke omgeving worden geïntegreerd. Concrete verbinding van het aanbod met de land- en tuinbouwactiviteiten. Het BZN Metanoia project bestaat uit onderscheiden delen die samen en elk op zich uitdrukking geven aan en draagvlak zijn voor de doelstellingen. Naast verblijf, ontmoeting en aanbod, geven aanwezige land- en tuinbouwactiviteiten, een aparte dimensie. Om zich in regel te stellen met de bestaande landbouwwetgeving en regelgeving heeft BZN Metanoia een erkenning aangevraagd en bekomen van het Ministerie van Landbouw en werden met een plaatselijke loonwerker afspraken gemaakt om de landbouwgronden tijdelijk te onderhouden. Gezien de ervaring met een vorige pachter heeft BZN evenwel beslist de landbouwgronden in eigen beheer te houden en binnen de eigen werking de nodige landbouwexpertise te verwerven. Daarom werd in de samenstelling van de Raad van Bestuur BZN Metanoia aandacht gegeven aan beheerders met de nodige kwalificaties en kennis m.b.t. de landbouw. De plannen van BZN Metanoia rond landbouw zijn gebaseerd op de volgende pijlers. Grondige opwaardering van de landbouwgronden na jarenlange verwaarlozing. Niet alleen vanuit de eigen ideologie, maar mede ondersteund door een grondanalyse, uitgevoerd door het Provinciaal Onderzoek- en Voorlichtingscentrum voor Land- en Tuinbouw, werd gekozen voor bio landbouw.

18 18 Aangezien de vzw Bond zonder Naam de landbouwgronden in eigen beheer wenst te houden werd een pachtovereenkomst opgemaakt met de vzw BZN Metanoia op basis van haar statuut als erkende landbouwentiteit. Met de Mestbank en via de verzamelaanvraag werden alle gronden in die zin aangegeven. Teneinde BZN Metanoia in regel te stellen met de controle van de autoriteiten voor de bio land- en tuinbouw werd contact genomen met de dienst Integra en werden de aansluitingspremies betaald bij hun afdeling Blik. BZN Metanoia wil een verbinding creëren tussen haar landbouwactiviteiten met waardevolle eindproducten met een authentieke waarde. In die zin werden contacten gelegd met verschillende afnemers in de handel en productie van bio voeding. Aan de hand van beheerscontracten en plannen met de Provincie werd geopteerd om een waardevolle verbinding tot stand te brengen tussen landbouw en natuurbeheer. In deze context werd contact genomen de Provinciale diensten en een plan van aanleg opgesteld. Aangezien Bond zonder Naam voor belangrijke investeringen staat in het kader van de realisatie van het BZN Metanoia project, werd voorlopig afgezien van een investering in landbouwmateriaal en bijkomende gebouwen. Daarom wordt beroep gedaan op plaatselijke en gespecialiseerde loonwerkers om alle werkzaamheden uit te voeren. Het teeltplan dat werd opgemaakt voorziet in een wissel van de jaarlijkse gewassen. Hieruit volgen jaarlijkse afspraken met afnemers die te allen tijde kunnen aangepast worden in functie van de verdere uitbouw van de landbouwactiviteiten. Het ruime betonnen landbouw-loodsgebouw op de hoevesite blijft in de eerste fase behouden en wordt ingericht in functie van de vooropgestelde eigen beheersactiviteiten. In de volgende fase wordt hiertoe een afzonderlijke infrastructuur vooropgesteld. De bedoeling op middenlange termijn blijft een volwaardige tuin- en landbouwfunctie te ontwikkelen in functie van de financiële investeringsmogelijkheden en opgebouwde expertise. De verwerving van bijkomende landbouwgronden en de uitbreiding naar een eigen veestapel is een onderdeel van dit plan. Een ander belangrijk onderdeel in de visie van het BZN Metanoia project is de verbinding te leggen tussen het menselijke traject en de landelijke omgeving waarin deze zoektocht zich situeert. Vandaar de aanwezigheid van een belangrijke tuin- en landbouwactiviteit en haar onderliggende keuzes die verband houden met respect voor natuur en land. Het is daarnaast een belangrijk uitgangspunt bezoekers & landbouw te kunnen verbinden en de mogelijkheid te voorzien tot een actieve participatie in de landbouwactiviteiten die hierna worden opgesomd. Deze doelstelling zal gemakkelijker kunnen worden gerealiseerd wanneer in een latere fase een volwaardig verblijf op de hoeve mogelijk wordt en onze landbouwactiviteiten verder worden uitgebouwd.

19 19 Waar gebeurt de verbinding tussen de gasten en de landbouwactiviteit? In de visie van Bond zonder Naam & BZN Metanoia is het tot op vandaag nog steeds de bedoeling om de dubbele opdracht te realiseren: - Enerzijds een aanbod te ontwikkelen waarbij de gasten naast en tijdens het therapeutische gebeuren betrokken worden bij het tuin- en landbouwgebeuren - Anderzijds het realiseren van het Community Support Agriculture (CSA) initiatief, dat het oogstaandeelhouderschap o.l.v. een boer tuinder realiseert en waarbij de vzw voorziet in eigen behoeften aan fruit (cf. boomgaard) en groenten (cf. aanbod van vegetarische maaltijden) en waarbij tegelijk het project wordt ontsloten op de wijdere omgeving. Wat is CSA? Community Support Agriculture is een landbouwbedrijf waarbij de consument rechtstreeks komt oogsten bij de landbouwer. De cliënt betaalt een jaarlijkse bijdrage en mag in ruil daarvoor het ganse jaar de groenten zelf komen oogsten. Management en boekhouding zijn bekend en transparant voor alle betrokkenen, wat zoveel wil zeggen dat er veel communicatie is tussen boer en klant. Voordelen. Geringe ecologische voetafdruk; Directe contact tussen consument en land/aarde & boer/product; Grote betrokkenheid door één of meer meewerkdagen per maand; Groei v/e gemeenschap rond de telen; Grote educatieve waarde naar de doelgroepen (w.o. ook kinderen). Waarom bio? Op dit ogenblik exploiteert BZN Metanoia de gronden op ecologische wijze en is zodoende officieel lid van Integra, het controleorganisme voor de professionele bio producenten. Vanuit het respect voor een harmonische samenwerking met de natuur teelt BZN Metanoia bio voedergewassen waarbij rekening wordt gehouden met de grond en de grondlagen. Er wordt gewerkt met compost en mest afkomstig van een bio geitenhouderij, zodat we verantwoorde kringlopen helpen realiseren. Niets wordt geforceerd. Er worden noch herbiciden, noch pesticiden gebruikt. Flora en fauna varen er wel bij. De educatieve en sensibiliserende waarde is belangrijk en hoeft niet ten koste te gaan van het economische aspect. De teelten van het CSA project passen dan ook perfect in dit ecologisch verhaal. Het CSA-project kadert zich prominent binnen BZN Metanoia. Daar het zich inpast in de visie en de missie van het project; Er voldoende landbouwgrond is; Er genoeg geïnteresseerden/doelgroepen zijn; Het initiatief zelf behoefte heeft aan aanvoer van bio groenten voor haar werking.

20 20 Doelgroepen. Leden uit de regio die een jaarbijdrage betalen voor het komen oogsten van hun fruit en groenten. Mensen met een beperking. Er is vandaag interesse van diverse instellingen om cliënten af en toe tot regelmatig te laten participeren aan hoeveactiviteiten van BZN Metanoia en dus ook in het CSAproject. Zoals hierboven gesteld, is het project als dusdanig ook een doelgroep, omdat er fruit- en groentevolumes moeten worden geteeld voor de vegetarische maaltijden die worden aangeboden. Er zijn leveringsmogelijkheden aan Het Brugs Ommeland, een samenwerkingsverband van bio groentetelers en één bio verswinkel in Brugge. Vrijwilligers uit Moerkerke en de naburige dorpen die op deze manier het initiatief verder helpen te ontsluiten op de omgeving. In het voor- en najaar voorziet BZN Metanoia een programma-aanbod dat de helende en versterkende kracht van zuiveringskuren op basis van kiem- en tarwegras, vruchten- en groentesappen koppelt aan stilte, meditatie, ontmoeting en gesprek. De kiemen, grassen, kruiden, vruchten en groenten willen we genereren uit eigen teelt. Daarnaast wil BZN Metanoia ook een praktijkgerichte kennisoverdracht realiseren zodat de effecten van een verblijf duurzaam worden. De gasten worden op vrije basis betrokken bij de tuin- en landbouwactiviteiten als afwisseling tussen de meditatie, de gesprek- en groepsmomenten. BZN Metanoia onderzoekt de mogelijkheid om mensen met een beperking op de landerijen te laten (mee)werken onder begeleiding van een professionele hulpverlener. Een aanbod m.b.t. gezond vegetarisch koken wordt een onderdeel van het aanbod. Hierbij koppelen we een motiverende ervaring aan het cursusaanbod. Tot slot. Uiteindelijk loopt doorheen heel het BZN Metanoia project - en wel als een rode draad - het verlangen het land terug te geven aan de mens, precies omdat het hoevegebeuren vandaag veelal een bedrijfseconomisch gebeuren is geworden. Bond zonder Naam wil met BZN Metanoia haar bijdrage leveren de vervreemding op te heffen en de liefde voor het land en de landbouw te helpen opwaarderen. Het is onze overtuiging dat BZN Metanoia, met de combinatie van mogelijkheden zoals ze in deze nota omschreven werden, een heilzame en helende plek kan worden voor velen. 7. Bibliografie DREWERMANN, Eugen, Is er hoop voor het geloof? Over de betekenis van religie in onze tijd., Uitgeverij Meinema, Zoetermeer, 2000, 260 blz. DREWERMANN, Eugen, Geeft religie nog zin. Zin vinden in tijden van zucht naar macht en religie., Uitgeverij Altiora, Averbode, 2002, 186 blz.

21 21 DREWERMANN, Eugen, Leven maar hoe? Over angst, geweld, zin en liefde. In gesprek met Richard Schneider., Uitgeverij Meinema, Zoetermeer, 2003, 167 blz. EPSTEIN, Mark, De stroom van zijn. Meditatie, boeddhisme en psychotherapie: een positieve psychologie voor de westerse mens., Servire, Kosmos-Z&K Uitgevers B.V. Utrecht, 2002, 159 blz. LATHOUWERS, Ton, Meer dan een mens kan doen. Zentoespraken., Uitgeverij Asoka, Nieuwerkerk a/d IJssel, 2000, 223 blz. MENS, Remy, Toespraak Luisteren - Persconferentie Boodschap zonder Naam, Metropolis Brussel, 4 januari SENGE, Peter M., De vijfde discipline. De kunst & praktijk van de lerende organisatie., Uitgeverij Scriptum Books, Schiedam, 1992, 399 blz. VAN DEN BERK, Tjeu, Dr., Mystagogie. Inwijding in het symbolisch bewustzijn., Uitgeverij Meinema, Zoetermeer, 2003, 182 blz. Antwerpen, maart Voor BZN Metanoia Patrick Hanjoul