EUROPEES PARLEMENT. Commissie rechten van de vrouw en gelijke kansen ONTWERPVERSLAG. Commissie rechten van de vrouw en gelijke kansen

Transcriptie

1 EUROPEES PARLEMENT Commissie rechten van de vrouw en gelijke kansen 7 mei 2002 VOORLOPIGE VERSIE 2001/2265(INI) PAR2 ONTWERPVERSLAG over de tussentijdse herziening van het Daphne-programma (2001/2265(INI)) Deel 2 TOELICHTING Commissie rechten van de vrouw en gelijke kansen Rapporteur: Maria Antonia Avilés Perea PR\ doc PE /2

2 PE /8 PR\ doc

3 INHOUD TOELICHTING... 4 Blz. PR\ doc 3/8 PE

4 TOELICHTING Inleiding Fysiek, seksueel en psychologisch geweld tegen vrouwen en kinderen vormt een ernstige schending van de fundamentele rechten. In de EU is een op de vijf vrouwen het slachtoffer van geweld. Wekelijks wordt er een vrouw door haar man of partner gedood. Europol schat dat jaarlijks in de EU personen, voor het merendeel vrouwen en kinderen, het slachtoffer zijn van mensenhandel, meestal voor seksuele exploitatie. Door gebrek aan betrouwbare gegevens is het nog steeds moeilijk de omvang van dit fenomeen nauwkeurig te schatten maar dankzij programma's als Daphne is het de afgelopen jaren wel zichtbaarder geworden. Geweld is tegelijkertijd het gevolg van ongelijke verhoudingen en discriminatie van vrouwen in onze samenleving èn een obstakel voor de in het Verdrag vastgelegde doelstelling van gelijkheid van mannen en vrouwen. Om doeltreffend op te treden tegen geweld is een geïntegreerde aanpak nodig, waarin preventie, repressie en slachtofferhulp gebundeld zijn. In haar verslagen over het Daphne-programma heeft onze commissie erop aangedrongen dat geweld wordt aangemerkt als een schending van de mensenrechten, en een ernstige aantasting van de veiligheid, vrijheid en waardigheid. Deze opvatting heeft steun gevonden in het Handvest van de grondrechten van de EU (met name artikelen 3, 5, 20, 21 en 24) en wordt erkend in talloze politieke standpunten, het meest recentelijk door het Spaanse voorzitterschap van de Raad, die in zijn prioriteiten de bestrijding van het geweld, met name huiselijk geweld, seksueel geweld en geweld op het werk heeft opgenomen. 1 De laatste jaren is er een ontwikkeling op gang gekomen in de ideeën over geweld en in het Europese beleid ter bestrijding van geweld. Onze commissie volgt nauwlettend de ontwikkelingen op dit gebied, met name de twee voorstellen voor een kaderbesluit ter bestrijding van mensenhandel en ter bestrijding van seksuele uitbuiting van kinderen, alsmede het recente voorstel voor een richtlijn betreffende de verlening van een tijdelijk verblijfsvergunning voor slachtoffers van mensenhandel. Deze ontwikkeling zou ook haar beslag moeten krijgen in een specifieke rechtsgrondslag, in het nieuwe verdrag, over geweld tegen vrouwen en geweld tegen kinderen. Doelstellingen van het Daphne-programma Met de inschrijving van 3 miljoen ecu op begrotingslijn B in 1997 heeft het Parlement aan de wieg gestaan van het Daphne-initiatief - voorloper van het huidige programma - dat is uitgevoerd door de Commissie met een begroting van 3 miljoen ecu in 1997 en 1998 en van 5 miljoen in Het Daphne-programma heeft tot doel ondersteuning van het werk van NGO's en overheidsinstanties op het gebied van de bescherming van vrouwen en kinderen tegen geweld en 1 Ministerconferentie over geweld van februari 2002 in Santiago de Compostela; conclusies van de Europese Raad van Barcelona, 14 maart Besluit nr. 293/2000/EG van het EP en de Raad - PB L 34 van , blz. 1. PE /8 PR\ doc

5 preventie van dit soort geweld. Geweld wordt opgevat in de ruimste zin van het woord en in alle vormen: huiselijk geweld, seksueel geweld, geweld in instellingen, geweld tegen minderheden. Daphne geeft hun werk een toegevoegde Europese waarde, door de uitwisseling van ideeën en goede praktijken te stimuleren, door vorming van netwerken en partnerschappen en proefprojecten. Het programma steunt eveneens bewustmakingsacties, onderzoek en seminars. In vergelijking met de voorloper, het Daphne-initiatief, bevat het nieuwe programma drie nieuwe elementen. Het programma staat open voor NGO's en voor plaatselijke overheidsinstanties; het staat open voor de kandidaat-leden uit Midden- en Oost-Europa, Cyprus en Malta, Turkije en de kandidaat-leden van de EER/EVA; daarnaast kunnen nu meerjarenprogramma's worden gefinancierd. Tussentijdse evaluatie We kunnen voldaan zijn over het tussentijds evaluatieverslag dat de Commissie het Europees Parlement en de Raad heeft voorgelegd, overeenkomstig artikel 9, lid 2, van besluit ter instelling van het Daphne-programma. Het is een goed gedetailleerd verslag, dat een zeer volledig overzicht geeft van de projecten die in 2000/2001 zijn geselecteerd, met een aanvulling in de vorm van bijlagen, informatie op de website over Daphne en een gegevensbank met gegevens over de 272 projecten die sinds 1997 medegefinancierd zijn. In het verslag ligt de klemtoon op de structuur en het beheer van het programma omdat bij het samenstellen van het verslag de eerste projecten die in december 2000/januari 2001 van start zijn gegaan nog niet waren afgerond. Een hoofdstuk bespreekt echter de resultaten en effecten van de uitgevoerde projecten in het kader van het Daphne-initiatief ( ), en biedt derhalve nuttige informatie en een toegevoegde waarde van het verslag. Het programma heeft een enorme respons vanuit de vrijwilligerssector gekregen. "Daphne is het slachtoffer van zijn succes", merkte commissaris Vitorino op bij de presentatie van de tussentijdse evaluatie aan onze commissie op 18 april jl. In 2000 en 2001 werden respectievelijk 415 en 207 voorstellen ingediend met financieringsaanvragen ten bedrage van in totaal 40 en 22 miljoen EUR (op een begroting van 5 miljoen EUR). Hiervan zijn 73 projecten geselecteerd ( 47 in 2000 en 26 in 2001), hetgeen neerkomt op 13% en 11% van de voorstellen die in aanmerking kwamen voor subsidie. Deze 73 projecten komen bij de 149 projecten die zijn uitgevoerd in het kader van het Daphne-initiatief In totaal heeft Daphne 222 projecten gefinancierd (plus 9 in 2001 uit hoofde van begrotingslijn B5-804 in 2001), hetgeen overeenkomt met een bedrag van circa 20,4 miljoen EUR over de laatste 5 jaar. Het beheer van het programma zoals beschreven in het tussentijdse verslag stemt overeen met de doelstellingen die vastgelegd zijn in het besluit van het EP en de Raad. Daarbij zij met name gewezen op de volgende aspecten: a) evenwichtige verdeling (zowel in aantal als wat betreft de begroting) tussen de projecten voor kinderen/jongeren en vrouwen; PR\ doc 5/8 PE

6 b) adequate verdeling tussen projecten van één jaar (75%) en van meerdere jaren (25%); de laatste zorgen voor meer duurzame acties, maar drukken ook zwaar op de begroting, zodat hun aantal beperkt moet blijven; c) geografisch evenwicht: alle 15 lidstaten nemen deel als coördinator of als partner; organisaties uit de EVA/EER-landen en LMOE vertegenwoordigen 6% van het totale aantal deelnemers; d) verschillende vormen van geweld komen aan bod, maar seksueel en huiselijk geweld komen duidelijk op de eerste plaats: seksueel geweld 17%, commerciële seksuele uitbuiting 8%, mensenhandel 7%, seksespecifiek geweld 8%, geweld in het gezin 7% en geweld in de huiselijke sfeer 11%, internet en kinderpornografie 6%; e) alle doelstellingen van Daphne zoals beschreven in het besluit komen aan bod, met een lichte voorkeur voor studies (26%) en uitwisseling van goede praktijken (21%); f) aandacht voor de specifieke doelstellingen: de meeste projecten hebben betrekking op preventie (26%) van en bescherming (17%) tegen geweld, maar er is ook aandacht voor belangrijke doelgebieden zoals wettelijke maatregelen (8%), slachtofferhulp (12%) en behandeling van daders (5%); g) belangrijkste middelen/methoden voor de verwezenlijking van de doelstellingen: netwerkvorming (23%), verspreiding van goede praktijken (14%), productie van materiaal (12%), bewustmaking (12%) en scholing (11%); h) oproep tot het indienen van voorstellen: de inhoud van de oproep wordt jaarlijks aangepast en er worden prioriteiten vastgesteld. De verspreiding van resultaten is een van de prioriteiten van de oproepen van 2001 en De tweede prioriteit in 2001 betrof voorlichtingscampagnes en bewustmakingsacties tegen pedofilie en seksueel misbruik van kinderen (lijn B-..). In 2002 zijn daar twee prioriteiten bijgekomen: genitale verminking bij vrouwen (door het EP voorgestelde prioriteit) en gewelddadige mannen. i) bij de uitvoering van het programma wordt terecht bijzondere aandacht besteed aan de controle, de evaluatie achteraf en de verspreiding van resultaten; j) de administratieve kosten (deskundigen, BAT, vergaderingen) komen overeen met 6 à 7 % van de begroting. In haar evaluatie van de projecten van laat de Commissie zien dat de grote verscheidenheid aan activiteiten heeft geleid tot een breed scala van projectresultaten. Er zijn vernieuwende benaderingen gebruikt, zoals een workshop voor dramatische expressie ter bevordering van de assertiviteit van jonge meisjes en preventie van seksueel geweld, een voor gebruik op de werkplek bestemd opleidingspakket om meer aandacht te vestigen op geweld binnen het gezin. De steeds verder reikende effecten van nieuwe methoden, samenwerking in netwerken tussen instanties, scholingsprogramma s, audiovisueel en informatietechnologisch materiaal van een aantal projecten zijn aanzienlijk. Slechts 10% van de in PE /8 PR\ doc

7 gesubsidieerde projecten werd als slecht/onvoldoende beoordeeld, hetgeen acceptabel is voor een leerfase. Begroting en coördinatie Gezien de doelstellingen van het programma en de uitzonderlijk hoge respons is duidelijk dat het budget van het programma onvoldoende is 1. Jaarlijks wordt gemiddeld 12% van de voorgestelde projecten geaccepteerd, hetgeen zeker tot frustratie bij de betrokken organisaties moet leiden. Het krappe budget is een nog groter probleem in het perspectief van de uitbreiding en de volledige deelname van kandidaat-lidstaten, die tot dusver slechts 6% van de deelnemers uitmaakten. Maar om de beschikbare middelen optimaal te gebruiken moet er ook nagedacht worden over manieren om het effect van het programma te vergroten, vooral door de verspreiding van resultaten en uitwisseling van goede praktijken. Hoewel het Daphne-programma tegenwoordig openstaat voor plaatselijke en regionale overheidsinstellingen, vormen zij slechts circa 10% van de deelnemers. In het eindverslag moet nader op dit aspect worden ingegaan. De Commissie zou meer samenwerking en partnerschap tussen vrijwilligerssector, overheidsinstanties en andere mogelijke deelnemers zoals universiteiten en onderzoeksinstellingen kunnen stimuleren, waardoor de impact van de projecten wordt vergroot. Het eindverslag zou eveneens informatie moeten geven over de coördinatie tussen het Daphneprogramma en andere gelijksoortige acties en programma's (bijvoorbeeld STOP; de bestrijding van sekstoerisme gericht op kinderen; het actieplan voor een veiliger gebruik van Internet en de bestrijding van kinderporno; het Odysseus-programma op het vlak van asiel en immigratie), om te zorgen voor onderlinge aanvulling en afstemming van de verschillende programma's, overeenkomstig artikel 4 van het besluit tot instelling van het Daphne-programma. De toekomst van Daphne De balans van de eerste twee jaar van het programma, samen met de 3 jaar van het Daphneinitiatief is positief. Het Daphne-programma wordt gezien als een belangrijk multidisciplinair instrument in de bestrijding van geweld en is op het internationale vlak veel zichtbaarder geworden. Op het tweede wereldcongres in Yokohama tegen de commerciële seksuele uitbuiting van kinderen zijn talloze resultaten die in het kader van Daphne zijn bereikt gepresenteerd als positieve voorbeelden gepresenteerd, met name tijdens plenaire voordrachten en in workshops. Het is wenselijk dat het Daphne-programma na 2003 wordt voortgezet. De Commissie moet zich nu reeds bezinnen op de hoofdlijnen van een nieuw grootscheepser actieprogramma, waarin voortgebouwd wordt op de ervaringen van Daphne Dit programma moet een 1 Dank zij een amendement van het EP op de begroting 2001 (1 miljoen Euro, lijn B5-804) konden projecten tegen pedofilie en seksueel misbruik van kinderen worden gefinancierd. In 2002 heeft het EP de begroting van Daphne met 1 miljoen Euro verhoogd voor de bestrijding van genitale verminking van vrouwen en seksuele uitbuiting van kinderen. PR\ doc 7/8 PE

8 voldoende budget krijgen en een geschiktere rechtsgrondslag dan artikel 152 (volksgezondheid), waarin ook ruimte is voor de dimensie van de mensenrechten. Het programma moet de multidisciplinaire aanpak, gericht op meerdere sectoren behouden, en meer nadruk leggen op de actieterreinen die minder aandacht hebben gekregen, of zich op nieuwe terreinen richten. Mogelijke prioriteiten: * behandeling en reïntegratie van agressors, gedrag van gewelddadige mannen; * lesprogramma's over de onaanvaardbaarheid van geweld en de gelijkheid van mannen en vrouwen, waarin rekening wordt gehouden met de rol die de school en het gezin kunnen spelen op het gebied van preventie; * bewustmaking van journalisten en reclamemakers, die een belangrijke rol kunnen spelen in het overdragen van niet-gewelddadige boodschappen en niet-stereotiepe beelden van de vrouw; * vergelijkend onderzoek naar wetgeving, strafrechtelijke sancties; evaluaties van de economische kosten van geweld; * verzameling van gegevens over geweld op Europees niveau en definitie van indicatoren. PE /8 PR\ doc