Boekverslag Engels Christianity, A global history

Transcriptie

1 Boekverslag Engels Christianity, A global history door David Chidester Boekverslag door een scholier woorden 9 jaar geleden 6,6 27 keer beoordeeld Auteur Genre David Chidester Non-fictie Eerste uitgave 2001 Vak Engels 1: Beginnings 2: Jesus 3: Christ 4: Christians De eerste christenen werden beschreven als buitengewoon bijgelovigen die op een vast tijdstip in de week bij elkaar kwamen waarbij ze hun eigen ritueel hadden. Dit ritueel bestond uit gezamenlijk eten, een lied zingen waarin Christus centraal stond, en voordrachten van geloftes aan God. Door ondermeer de Romeinen werd dit ritueel gezien als een onschuldige bezigheid, waarbij met een grote minachting had voor de christenen. Ondanks deze verachting groeide de groep christenen gestaag. Tot de groep christenen behoorden ook intellectuelen die gedurende de tweede eeuw na Christus begonnen met het uitleggen en verklaren van hun godsdienst. De verachting hield hiermee niet op. Één van de redenen hiervoor was dat deze intellectuelen het Christendom tussen Hebreeuwse en hellenistische tradities positioneerden. Door dit te doen stoten ze vooral de Joden tegen het hoofd. De Joden waren namelijk van mening dat de christenen zomaar even hun geschiedenis stolen. Verachting lijkt gepaard te gaan met conflict en christenen worden van allerlei misdaden beschuldigd: incest, kannibalisme en atheïsme. Gelukkig voor de christenen blijft vervolging vooralsnog uit waardoor halverwege de tweede eeuw na Christus christelijke intellectuelen de kans kregen om hun eigen visie te geven over de basisbeginselen en voorwaarden in en rond de christelijke doctrine. De drie belangrijkste prominente christelijke intellectuelen die dit deden zijn: Marcion, Valentinus en Justinus Marcion Marcion is geboren in de plaats Sinope in het jaar 85 en was een rijke scheepsman / koopman. Waarschijnlijk was hij bekend met de Joodse gemeenschap die probeerde mensen ervan te overtuigen dat claims van christenen m.b.t. joodse teksten vals waren. In deze discussie raakte Marcion ook betrokken waarbij hij niet de legitimiteit van de christelijke claims probeerde te verdedigen maar in de aanval ging door middel van het verwerpen van het Hebreeuwse Testament. Zijn leer had een aantal kenmerken. Het eerste kenmerk is de twee godenleer, wat inhield dat er twee goden zijn in het universum. De eerste God heeft de aarde geschapen met al z n imperfecties en heeft de wet aan de Joden gegeven. De andere God, en dat was Pagina 1 van 65

2 Christus, bracht verlossing op deze imperfecties. Het tweede kenmerk is dat christenen de eerste God geen aanbidding verschuldigd zijn. Daar stond wel tegenover dat christenen een gedisciplineerd leven moesten leiden om de verleidingen van hun lichaam te kunnen weerstaan. De geboorte van Jezus was een onthulling van de superieure God. Het derde kenmerk is dat het geestelijke koninkrijk alleen gevonden kon worden door de geschriften van Paulus en het evangelie van Lukas. De andere geschriften zouden alleen maar van de superieure God, Jezus Christus, afleiden Een interessant detail is dat Marcion is door de christelijke gemeenschap in Rome is verworpen. Valentinus Valentinus, geboren in Egypte in het jaar 100, is bekend van de stroming die bekend werd als de christelijke gnostiek die naar alle waarschijnlijkheid z n basis had in zowel de griekse, romeinse, als joodse samenleving. Deze stroming groeide in een tijd van grote sociale veranderingen waarbij het Romeinse imperium voor godsdienstigen een bedreiging vormde op het gebied van sociale tradities. Het godsbeeld van deze stroming was anders dan het godsbeeld van Marcion. Volgens Valentinus is God geen wezen wat net als een mens denkt, voelt of doet. Nee, God is veel verhevener dan de mens, Hij staat ver en geheel boven de wereld. De gnostiek doorging 4 fases: 1. Goddelijke wezens op aarde verkregen van God wijsheid en macht doorgezonden. 2. De aarde was geschapen als gevolg van een onverwacht ongeluk. 3. Een sprankeltje licht was door één of meer goddelijke wezens in sommige mensen gestopt. 4. Om mensen die geestelijk sliepen wakker te maken werd een verlosser gestuurd om hen die hierop reageerden er aan te herinneren terug te keren naar God. Deze verlosser was volgens Valentinus Jezus Christus en had 4 aspecten; 1. De verschijning van de verlosser was fysiek. 2. Hij had een menselijke ziel, door zijn moeder Maria. 3. Hij had een spiritueel zaad van wijsheid. 4. De macht om te verlossen. Toen Valentinus in Rome kwam wonen was het niet zo dat de gnostiek nog niet bestond. Valentinus was echter wel degene die het in een systeem bracht. Naar aanleiding van de gebrekkig geschapen mens bracht Valentinus de mens onder in 3 types: 1. Spirituele mensen = hadden iets van dat verlossende licht. 2. Ensouled humans = konden onderscheid maken tussen goed en kwaad. 3. Aardse mensen = zijn compleet geïdentificeerd met de omstandigheden op aarde. De christelijke gnostiek beïnvloedde in tenminste drie opzichten: 1. Net als Marcion werd het binnen de gnostiek van groot belang gezien om een aantal hoogstaande christelijke geschriften te produceren. 2. Christenen die zichzelf de centralen noemden gingen tegen de gnostieken in met als argument dat zij hun religieuze autoriteit niet door spiritualiteit verkregen maar door een historische verbinding met een van de discipelen van Jezus zelf. 3. De gnostieken vinden het spirituele inzicht het belangrijkst en achtten de traditionele christelijke (praktische) tradities (zoals aanbidding) van veel minder belang. Justinus Martys De derde prominente christelijke intellectueel was Justinus, geboren in het jaar 100, in Flavia Neapolis en had een Pagina 2 van 65

3 grieks-romeinse achtergrond. Justinus had een bredere kijk en was van mening dat het christendom niet één systeem van wijsheid was, maar dat diverse stromingen die daarbinnen vielen niet perse met elkaar overeenstemden in hun uitgangspunten. Hij ging tegen Marcion en Valentinus in met het argument dat de hoogste God het goddelijke wezen was die uiteindelijk verantwoordelijk was voor de schepping. De goddelijke creativiteit kan worden afgeleid door logos, het Woord van God, wat wij tegenwoordig noemen: de Bijbel. De logos was het goddelijke medium waardoor de hoogste god opereert. Volgens Justinus kwam het slechte in de wereld niet doordat de aarde slecht geschapen was, maar door een stel afvallige engelen die de menselijkheid in de chaos van het kwaad probeert te slepen. Jezus Christus was voor Justinus het vleesgeworden woord van God, niet zomaar een man, nee de zoon van God die een menselijke vorm had aangenomen. De ultieme overwinning ligt in de wederkomst van Jezus Christus. Interessante aspecten van Justinus leer zijn dat hij enerzijds filosofische concepten binnen het christendom schikt. Dit doet hij ondermeer door Plato van plagiaat te beschuldigen omdat hij zijn filosofie van Mozes zou hebben afgeleid. Anderzijds schaarde hij de grieks-romeinse goden tot de duivelen. Het christelijke geloof wat onze samenleving kent is voornamelijk de stroming van Justinus. 5: Churches De christelijke kerk ontwikkelde zich in een zeer verspreid geografisch gebied. De kerk vormde een nieuw soort sociale organisatie met georganiseerd moreel gezag en verscheidene rituelen. Het Christendom was een gemeenschappelijke manier van leven. Deze gemeenschappelijke leefwijze samengebracht in religieuse rituelen definiëerde de kerk. De kerk, of ecclesia, was tot de 3de eeuw voor christus niet een gebouw maar een samenkomen ter uitvoering van rituelen. De kerk was een dag van samenkomst ter viering van de christelijke God. Deze heilige dag, de zondag, definiëerde de kerk. De heilige dag van de joden was de Sabbath, de zaterdag. Zaterdag was de laatste dag van de week, de dag dat God rust nam. Voor christenen was de heilige dag de zondag, de dag van de zon in de Romeinse kalender en de eerste dag van de week. Dit was symbolisch voor het begin van god s creatie. Zoals Justinus zei toen God het donker en de materie transformeerde en de wereld creërde. Ook was de zondag de dag waarop Jezus opstond uit de dood. Deze dag was zo belangrijk dat hij voor sommige christenen buiten de normale loop van tijd viel. Het was de dag dat God de nieuwe wereld had geïnaugureert welke door goede christenen zou worden geërfd. Zondag representeerde zodanig het begin en het einde van de wereld en de opstanding van Jezus. Niet alleen de week maar ook het jaar werd ingedeeld naar een christelijke heilige kalender. Er waren 2 belangrijke jaarlijkse joodse vieringen die een eigen chistelijke invulling kregen. De eerste was Pesach, of Pasen, en de tweede was Pinksteren. Pesach was de joodse viering van de bevrijding van hun voorouders van de slvaernij in Egypte. De christelijke viering van Pesach was een viering ter herinnering aan het lijden, het sterven, en de wederopstand van Jezus. Pinksteren was voor de joden het Wekenfeest. Pinksteren voor christenen was een soort extensie van de heilige significantie Pasen over de daaopvolgende 50 dagen. Deze periode werd beschouwd als 50 zondagen waar de christenen de wederopstijging van Jezus en de neerdaling van de heilige geest vierden. Deze jaarlijke cyclus werd door de christenen begonnen en beïndigd met een nacht van waken. Deze nachtelijke rituelen werden door sommige gezien als de meest geschikte, en voor sommige autoriteiten zelfs als de enige gelegenheid om nieuwe leden in de gemeenschap de bekeren. Na participatie in het waken werd de bekeerde in de gemeenschap opgenomen doormiddel van een uitgebreid doop ritueel, een ritueel ter inwijding van een nieuw gemeentelid. Rituelen met water bestaan al sinds de oudheid. Het ging dan meestal om rituelen tot zuivering, innerlijke reiniging en de viering van nieuw leven. Het water ritueel van Johannes de Doper was een ritueel ter zuiveing en morele Pagina 3 van 65

4 reiniging. Voor christenen was de doop een verband tussen zuivering, berouw en spijt, en vergeving van de zonde. De dopeling werd symbolisch begraven in dood met Christus en daarna zou hij opstaan met Christus in een nieuw bekeert leven en ook straks in de eeuwigheid. De doop was niet alleen een toegang tot het christelijke geloof en de bijkomende rituelen, maar ook een ethische toewijding om een moreel en zedelijk leven te lijden verbonden aan bepaalde leefregels. De doop creërde religieuse divisies en rangschikkingen. Als eerste waren er de gedoopte, daarna de doopleerlingen, of catechumenen, en als laatste degene die nog niet klaar, of niet geschikt werden geacht om gedoopt te worden. De doop werd uitgebreid beschreven door Hippolytus (ca.170 ca.235), een chriselijke leider in Rome. De doop was een uitgebreid ritueel process gedurende een lange periode. Het process begon met een soms wel drie jaar durende opleiding, of cathechusmus. Na de opleiding werd er enkele dagen voor de doop een exorsisme uitegevoerd. Op de donderdag voor de doop werd de doopleerling gewassen, of vrijdag moest de leerling vasten en op zaterdag kreeg de leerling nogmaals een exorsisme. Na het waken van de zaterdag nacht werd bij zonsopgang het water gezegend. Hierna werden de geïnitieerde uitgekleed en gezalfd. Als laatst werden zij drie keer onderwater gedompeld met elke keer een verklaring van geloof. De eerste een verklaring van geloof in de vader, de tweede een verklaring van geloof in de zoon en als laatste een verklaring van geloof in de heilige geest. Deze drie-verklaring werd later een twistpunt want hoe kan God drie zijn en toch één? Dit werd enigzins gedempt met de verklaringen dat het drie keer onderdompelen de drie aspecten van één God belichten. Enkele aspecten van de doop zullen hier nader belicht worden. Ten eerste het belang van het (stromende) water. Het belang van stromend water in rituelen is een aspect dat gedeeld werd door joden en christenen. Het stromende water was een herinnering aan de beweging van God over het diepe in de begin der tijd. Dit refereert aan het begin van God s creatie. Echter als er geen stromend water is kon volgens Hippolytus en Tertullian (ca ca. 220) elk water dat je kunt vinden worden gebruikt. Immers al het water komt uit het originele diepe dat in het begin der tijd de geest van God heeft ontvangen. Al het water is deel geweest van God s creatie, het heeft de adem, de geest en het woord van God. Hier werd de link gelegd tussen het belang van water in de creatie en in de doop. Ten tweede het belang van de naaktheid van de geïnitiëerde bij de doop. Het uitdoen van de kleren was symbolisch voor het wegdoen van de kleren van schaamte. De geïnitiëerde deden weg met hun menselijke sterfelijkheid en ontvingen een nieuw soort onsterfelijkheid, een band met de gezalfde. Nu dat de geïnitiëerde gedoopt waren mochten zij meedoen aan de Eucharistie. De Eucharistie was een soort wekelijks dankzeggings ritueel met brood en wijn. De Eucharistie was een liturgie, een ritueel process. Het begon met het luisteren naar lezingen van heilige geschriften. Hierna werd er gebeden en vervolgens werd er brood en wijn gebracht en gezegend met gebed. Hippolytus heeft het model voor het bidden uitgebreid beschreven. Als eerste was er de dankzegging. Deze gold als een affirmatie van de christelijke overtuigingen. Het was een rituele litanie van de grootste daden van God en het opende de communicatie tussen de congregatie en God. Ten tweede concentreerd het gebed zich op de nagedachtenis aan het laatste avondmaal in samenhang met de kruisiging. Bij het laatste avondmaal zei Jezus dat het brood zijn lichaam gebroken voor jullie was en dat de wijn zijn bloed vergoten voor jullie was. Dus als zij dit ritueel zouden over doen de christenen het in nagedachtenis van Jezus zouden doen. De christenen eten het brood en hierbij aten zij het lichaam van christus, dit zou hun een soort verhevenheid boven de dood geven door de spirituele voeding. Als derde was het gebed een offer aan God. Dit offer heeft twee delen. Ten eerste zegt het gebed wij offeren aan U de christenen offeren hun maaltijd als dank aan God. Ten tweede was Jezus een offering van God aan de wereld. Jezus was geofferd voor onze zondes. Dit deel van het gebed opende de communicatie tussen de kerk en God. Als laatst was het zegenen van de kerk. Deze heilige maaltijd samen gedeelt in aanwezigheid van God is een fenomeen die al veel eerder en ook in verscheiden religies is terug te vinden. Zo was het ritueel van het delen van een heilige maatlijd in bijzijn van goden ook een Griekd-Romeinse traditie. Het zegenen van Pagina 4 van 65

5 brood en wijn werd ook bij de Joodse Sabbath gedaan. Christenen wisten dat het brood van de Eucharistie geen echte maar spirituele onsterfelijkheid bood. Hierdoor was het aan de levenden om hun relaties met de doden te onderhouden. Hierbij werd ook een rituele maaltijd gehouden maar dit keer bij het graf van de overledene. Dit heete het Refrigerium. Hierbij gooide zij wijn over het graf om zo de overledene mee te laten doen. Het delen van een maaltijd met een overledene bevestigde de relaties en vriendschappen met de gemeenschap. Tijdens het Refrigerium konden de levenden ook bidden en de overledenen om hulp vragen en met ze praten. In de 3de eeuw na christus werd de begraafplaats steeds belangrijker naar aanleiding van de zware vervolgingen van de christenen door onder andere de Romeinen. Ook de begraafplaasten van martelaars werden steeds belangrijker en hiermee steeg het belang van de begraafplaats in het christelijke geloof. 6: Martelaarschap Doorslaggevend voor de geboorte van het Christendom en het opkomen van het fenomeen martelaarschap is de historische en sociale context waarin het Christendom geboren is. Het gaat om een context van marginaliteit, waarin het nieuwe geloof langs één kant geconfronteerd werd met de Joodse religie van de synagoge en langs de andere kant de Romeinse imperiale heerschappij. In deze context karakteriseerde het Christendom zich door het samengaan van rituelen, die sacramentum wordt genoemd, zoals het doopsel en de eucharistie viering. Dit sacrament hield de Christenen een verband in, een soort mysterie met hun kerk. Het deelnemen aan de kerk en aan deze verband die door de geheel rituelen(sacramentum) was gestipuleerd, bepaalde een sterke exclusiviteit en het verbod om deel te nemen aan de erediensten van andere religies. Dit exclusieve karakter van verering die opgelegd werd aan de aanhanger van het Christelijke geloof en de marginaliteit die het had bij het ontstaan in de historische context van onderdrukking door de Romeinse keizerlijke heerschappij, veroorzaakte al vlug beschuldigingen van alle soort. Ze werden ervan beschuldigd atheïstisch te zijn omdat ze niet deelnamen aan de cultus van de heidenen. Niet alleen dat, maar ook door het feit dat deze opofferingen aan de heidense goden van de Grieks-Romeinse wereld, gedaan werden in het alledaagse sociale en burgerlijke leven, werden ze ervan beschuldigd tegen de Romeinse maatschappij te zijn en de vijanden van deze te zijn. Zo werden ze al vlug de zondebok van elke tegenslag, zoals ons de eerste massale vervolging van de Christenen door Nero in 64 aantoont, die hen de schuld gaf van de brand van Rome. Behalve de vervolging volgden er op de aantijgingen de oproep zich te presenteren voor de rechtbank. Daar werd hen gevraagd deel te nemen aan opofferingen aan de Griekse-Romeinse goden of aan de Romeinse keizer zelf. Er waren, voor de Christenen die voor de rechtbank werden gebracht, twee mogelijkheden: of moesten ze uitgaan tegen hun eigen geloof door deel te nemen aan de offers, of konden ze ook zichzelf opofferen door dat te weigeren en zo de doodstraf te krijgen, dus de dood van Christus navolgen. Zij die deze daad stelden en zich verzetten tegen een cultus die niet de hunne was, werden martelaars genoemd omdat ze getuigen werden (martelaar komt van de Griekse term martyrein wat getuige betekent) van het pure opoffer. Mettertijd ontstonden rond enkele van deze Christelijke figuren die dit martelaarschap ondergingen echte geschiedschrijvingen. Een van deze figuren is Polycarpus, een bisschop van Smyrna, die op de brandstapel stierf, na geweigerd te hebben het verzoek van een Romeinse gouverneur om zijn Christelijke geloof af te zweren ten voordele van een Romeinse geloof. Uit zijn geschiedenis, die gemengd is met legendarische verhalen over verschillende mirakels, komt het zuivere verlossende karakter van de martelaar tot uiting. Als eerste brengt de imitatie van het lijden, de folteringen en de dood van Christus, de onmiddellijke verlossing. Ten tweede, de imitatie is niet alleen de imitatie van het martelaarschap van Christus, maar de martelaars zelf geven het voorbeeld tot offer en redding voor andere martelaren in de toekomst. Kort gezegd, door Christus na te bootsen werd een fenomeen geboren dat de martelaar als belangrijkste voorbeeld stelde in het zoeken naar verlossing. Polycarpus is dus de eerste martelaar geregistreerd in de geschiedenis die zo een dergelijke invloed had. De dag van Pagina 5 van 65

6 zijn dood werd herdacht als zijn hergeboorte, en zo was dat voor alle volgende martelaren. Zo begon de cultus van de heiligen, wanneer elke dag van het jaar zijn te herdenken martelaar had. Daarenboven, verklaarden de volgelingen van Polycarpus het belang van het lichaam van hun martelaar, in zoverre dat het opgeofferde lichaam heilig werd. Vandaar het geloof dat de Christenen daaruit trokken dat de nabijheid van de begraven lichamen van martelaren heilzaam was. Dit voordeel gold zowel voor de christenen die levend als voor de dode. De personen werden in de necropolis (de graven die gebruikt werden voor de aanhangers van het christendom, overgenomen uit de Romeinse cultus) begraven in de nabijheid van één of meer martelaren, welke regeerden als superieure en onsterfelijke wezens over deze dodensteden. Daar de martelaren beschermden de begraven lichamen van de christelijke gelovigen tot de opstanding uit de dood van Jezus. Een andere belangrijke figuur in de geschiedschrijving van het martelaarshap was Vibia Pepetua, een vrouw die in 203 stierf veroordeeld omdat ze weigerde een offer te brengen aan de Romeinse heersers. Van haar werden de dagboeken gepubliceerd over de dromen en visioenen die ze had tijdens haar gevangenschap. Uit deze dromen en visioenen komt een andere karakter naar voor dat daarna geloofd werd als een eigenschap van de martelaren, namelijk de rol die ze kunne vervullen als tussenpersoon tussen God en de mensen. En tenslotte, in het verhaal van de ter dood veroordeling van Perpetua, in het bijzonder moest ze in een arena tegen wilde dieren vechten tijdens de spelen die gehouden werden ter ere van de zoon van de keizer, is het verlossende karakter gesymboliseerd. Terwijl Perpetua vecht tegen deze wilde beesten, vecht ze eigenlijk tegen de duivel, tegen het kwaad zelf, tegen de folteringen en de beproevingen. De dood betrekt geen naderlaag maar wel degelijk een overwinning, een complete en oneindige overwinning. De dood van de martelaren betekent het begin van het echte leven. Martelaarschap wordt als een soort ritueel, een bloed doopsel, een dodencultus, waarbij de martelaar herboren wordt in vrijheid en wordt ingeleid in de totale redding. Het is belangrijk het vrijwillige karakter te begrijpen van de martelaar, als een uiting van triomf over het proberen verwoesten van het Christelijk geloof door de Romeinen. Nochtans hadden niet alle Christenen een goed oog in deze cultus van de martelaren. Voor de gnostische Christenen werd het echte martyria (getuigenis) niet aangetoond met een doden offer, maar met intieme kennis (gnosis) van God. Dankzij deze kennis, konden de gnostici deelnemen aan heidense riten en ook niet deel uitmaken van de Christelijke kerk, zonder hu Christelijke geloof te verraden. Andere Christelijke gnostici vonden het martelaarschap op zich geen zinloze daad, maar wilden preciseren dat niet elke martelaarshap tot een onmiddellijke redding leidde. Bijvoorbeeld er was een Christelijke filosoof in Alexandrië, Clemens (ca. 153-ca.217), die zich akkoord verklaarde met dat idee over het martelaarshap. Hij beweerde dat alleen zij die hun geloof en Gods kennis tijdens hun leven belijd hadden, konden antwoorden aan een eventuele goddelijk roeping tot een doodsoffer. Deze die niet een goddelijke roeping gekregen hadden en zich lieten gevangen nemen zonder proberen te vluchten van de vervolgingen, waren medeplichtigen aan de misdaad van hun vervolgers. De echte getuigenis moest dus in het leven getoond worden veeleer dan in de dood. Nochtans het was juist een van de leerlingen van Clemens, Origen (ca.185-ca.254) die een andere sleutelfiguur werd in de geschiedenis van het martelaarschap. Volgens een Platonische visie onderscheidde hij de ideale wereld van de materiële wereld, en dus ook zo het lichaam van de ziel in de mens. Het lichaam was voor hem voornamelijk de gevangenis van de ziel, en de dood van het lichaam betekende eigenlijk de ultieme bevrijding van deze uit het lichaam. Er was dus geen reden om bang te zijn voor de dood en hij spoorde de Christenen dus aan om te getuigen van hun geloof door het martelaarschap wanneer deze vervolgd werden. Hij bepaalde vijf belangrijkste argumenten ter verdediging van het martelaarschap: 1) Een Christelijke dood onder vervolging in martelaarschap leidde tot onmiddellijke verlossing in het paradijs. 2) Het martelaarschap was nodig voor eenieder die het voorbeeld van Christus wou volgen. Zijn familie opofferen, Pagina 6 van 65

7 zijn eigen bezittingen ook, het kruis dragen, en uiteindelijk hun eigen leven redden door de marteldood. 3) Door het leven van Jezus te imiteren, werden de martelaren zelf een voorbeeld voor de andere Christenen. 4) Origen vond dat al die levende wezens in schuld stonden bij God, in zoverre dat ze zoveel gegeven was, dat de beste manier om die schulden terug te betalen het geven van hun eigen levens was, in martelaarschap. 5) En tenslotte, argumenteerde hij hoe het martelaarschap het Christelijke sacrament systeem vervolmaakte. Volgens hem, niettegenstaande het doopsel alle zonden wegwaste, kon dit maar één keer in het leven van een mens voorkomen. Daarom kon toch een tweede doopsel, maar dan een doopsel in bloed, de ultieme vergiffenis van de zonden veroorzaken. Met deze argumenten spoorde Origen alle Christenen aan, die in Caesarea vervolgd werden in 235, hun redding veilig te stellen door het martelaarschap. Velen volgden de uitnodiging van de voorafgegane martelaren en Origen; andere deze van Clemens om zich niet tijdens de vervolgingen te laten gevangen nemen. Anderen vonden ander uitwegen om aan de veroordeling te ontsnappen, zoals het vervalsen van documenten die bewezen dat ze deelnamen aan heidense offer rituelen. Uiteindelijk vond deze doden cultus zo niet een einde, toch een vermindering wanneer het Christendom de religie van het Romeinse Rijk werd met het edict van de Romeinse Keizer Theosodius I in : Het rijk der Christenen Tot het begin van de vierde eeuw vormden de Christenen nog een kleine minderheid van zo n 5% van de bevolking. Toch leverden zij grote problemen op, omdat, zoals eerder behandeld, de Christenen als staatsgevaarlijk werden gezien. Rond deze tijd offerden de pagans, die het platteland bevolkten en beter bekend staan als heidenen (de term heiden geldt overigens voor iedereen die niet in de bijbel gelooft of die niet monotheïstisch is), nog aan de diverse goden binnen het Romeinse Rijk. De Christenen leefden in de grotere steden, zoals Rome (Italië), Carthago (bij Tunesië in Afrika), Alexandrië (in het noorden van Egypte), Efeze (Turkije) en Antiochië (nu Antakya, inturkije). Het probleem met de Christenen was dat ze de Romeinse goden geen eer betoonden. Hierdoor zou het Romeinse Rijk allerlei rampspoed over zich krijgen. De oplossing zou zijn; dood aan de Christenen. Dit zou voor beide partijen gunstig zijn. Voor de Romeinen zou dit een manier zijn om zich te verzoenen met hun Goden. Voor de Christenen, zoals vorige week behandeld, was dit martelaarschap een vorm van boetedoening. De Christenen ageerden echter niet alleen tegen het Romeinse Rijk door te weigeren te offeren aan de Romeinse goden. De Christenen stonden op dit punt in de tijd nogal dubbel tegenover de politiek. Christus had geïmpliceerd dat er een onderscheid diende te zijn tussen de samenwerking met God en de samenwerking met Caesar, waaruit je zou kunnen deduceren dat je enerzijds God aanbidt, anderzijds de vrede, de Pax Romana in dit geval, probeert te bewaren. Zo gemakkelijk werkt dit natuurlijk niet. Natuurlijk kon je als Christen redeneren dat Paulus had gezegd dat er geen autoriteit bestaat behalve God en dat eventuele andere autoriteiten dus door Hem in het leven zijn geroepen, maar aan de andere kant kon je als Christen ook, aangemoedigd door de apocalyptische visies in het boek Openbaringen, het Romeinse Rijk als de antichrist te beschouwen, wat een samenwerking niet gewenst maakte. Nu komen we in de vierde eeuw, die een grote verschuiving laat zien in de balans tussen het heidendom en het Christendom en de politieke invloedssferen die tot dan toe heersten. De grote naam in dit geheel is Constantijn, een voormalig officier die, alhoewel door zijn leger uitgeroepen tot keizer, een functie accepteerde als leider van Brittannië, Gallië en Spanje. Deze Constantijn overwon op 28 oktober 312 zijn Romeinse rivaal Maxentius en zetelde zichzelf in Rome als keizer van het westen. Opvallend is dat Constantijn, beken als Apollo-aanbidder, na aan deze God offerde. Constantijn had namelijk een Pagina 7 van 65

8 visioen gehad va neen kruis van licht met als ondertitel; Verover hierdoor. s Nachts droomde hij dat Christus tot hem kwam met datzelfde teken en zo nam Constantijn de Christelijke God als de zijne over. De verschuiving die vanaf dit moment in gang werd gezet gaat van het door Constantijn zelf uitgeroepen credo van Milaan in 313, dat ervoor zorgde dat het Christendom een officiële vorm van verering werd, tot het credo uit 381van keizer Theodosius, dat het Christendom tot de enige legale vorm van religiositeit uitriep. Een ander politiek en een ander religieus klimaat ontstonden, sterker nog, politiek en religie werden, alhoewel dit onder de oppervlakte altijd al gebeurde, nu openlijk gemengd. Eerst waren echter de Christenen staatsgevaarlijk, nu waren het de heidenen. Een Christelijk koninkrijk leek nu binnen handbereik. Ene Eusebius, bisschop van Caesarea, ging zelfs zover dat hij Constantijn als de de vervulling zag van een bijbelse profetie. Hij vergeleek het woord van God op vier punten met de vriend van God. 1. Ze vertoonden allebei de macht van heilig koningschap; de Christelijke keizer regeert op aarde als het woord Gods in de hemel. 2. Ze zorgden beiden voor de universele orde; de keizer op aarde maakt door zijn manier van regeren het volk klaar voor het hemelse rijk. 3. Beiden beschermden tegen het kwaad; Constantijn was door God aangesteld om vijanden van het geloof te overwinnen. 4. Beiden voorzagen de mens van kennisnodig voor redding. Net als Justinus zag Eusebius het woord van God, Christus als het zaaddragende logos, de vertaler van het woord van God. Dit betekende dat Constantijn zich ging mengen in het kerkelijk systeem. De keizer zou uniformiteit opleggen in geloof, gebruik en organisatie. Behalve het verbannen van bisschoppen bij onderlinge conflicten, ambieerde Constantijn ook eenduidigheid in geloof. Na zijn overwinning op het oosten in 324 voerde hij door dat heidense plaatsen bewaard mochten blijven en dat heidenen mochten blijven geloven, echter, zij mochten niet praktiseren. Dit onderscheid tussen geloof en praktijk onderstreepte het belang van het geloof voor de Christenen tegenover de diverse opvattingen in de heidense praktijken. Toch kwamen ook de Christenen onderling niet overeen in geloofsopvattingen. De Christenvervolging was nu wel voorbij, maar de verdeeldheid in de kerk werd er niet minder om, omdat nu de strubbelingen zich naar binnen keerden. Vandaar dat Constantijn in 325 in Nicea, vlakbij het nieuwe Rome (Constantinopel) dat Constantijn wilde bouwen, een kerkenraad bijeenbracht. Eén van de onderwerpen die de kerkenraad behandelde was de rivaliteit tussen de bisschoppen, die de elite binnen de kerk waren geworden. Deze rivaliteit uitte zich soms in geweld en in het geval van de Ariaanse controverse zette deze zelfs de zo door Constantijn begeerde eenheid van het Christelijk Rijk op het spel. Het meningsverschil hield in dat bisschop Alexander van Alexandrië, naar het evangelie van Johannes, verkondigde dat de Vader en de Zoon één zijn. Priester Arius was het hier niet mee eens, omdat; a. de voorplanting zegt dat de vader eerst komt, daarna komt de zoon; b. de opperste God is zo hoog dat mensen Hem niet kunnen bevatten, terwijl de zoon in zijn veranderende menselijke natuur als mediator optreedt, en; c. de Vader is onaantastbaar, Hij kan niet verbonden worden met lijden en dood. Vooral dat laatste was belangrijk ter verdediging van het Christelijk geloof. Wel was de zoon volledig God. Deze theorie was populair. In de kerkenraad pleitte Constantijn, ten behoeve van de Christelijke eenheid, voor een consensus waarin de term homoousios (van hetzelfde wezen/substantie) voor zou komen. Het uiteindelijke credo Pagina 8 van 65

9 kon alsnog op tweeërlei manieren worden geïnterpreteerd, maar het was duidelijk dat hij niet op de Ariaanse zienswijze doelde. Dit werd onderstreept door het feit dat Ariaanse doctrines ronduit werden verworpen. Al probeerden ze de gelijke heiligheid van Christus tot de Vader te benadrukken, toch lag dat credo tussen twee uitersten in ketterij. Enerzijds verwees de term homoousios naar de werken van Sabellius, vroeg in de derde eeuw, die sprak over de drie verschillende vormen door welke God zich toonde. Dit was ketterij omdat deze visie de onafhankelijke heiligheid van Christus ontkende. Hiertegenover, maar evenzogoed ketterij, verwees de term homoousios naar de leer van Paulus, de bisschop van Antiochië, in het midden van de derde eeuw, die meende dat de logos, de wijsheid van God, van hetzelfde wezen was als de Vader, maar anders dan de Zoon. Ook hier werd dus de onafhankelijke heiligheid van Chrhistus ontkend. Hoe het ook zei, door dit credo komt hetgeen Eusebius zei over de vriend van God als bemiddelaar en vertaler weer terug. Doordat Constantijn de functies die eerder aan Christus werden toegeschreven uitvoerde, kon de laatste gemakkelijker als transcendentaal, van dezelfde substantie als God, worden gezien; homoousios. Zoals gezegd was naast de eenheid in het geloof ook de eenheid van kerk van belang. De raad stelde regels op aangaande de organisatie van het kerkelijk systeem, van het kiezen van bisschoppen, het bijeenbrengen van de Christenen, tot het uitsluiten van boorbeeld schismatici, zij die zich afscheidden. Als je gedwaald had kon je wel weer in de kerk worden opgenomen, tenzij je bijvoorbeeld de leer van Arius of Sabellius had aangehangen. Tolerantie beperkte zich tot katholieke Christenen. Verdeeldheid bleef ook nu bestaan, van doctrine, zoals de Ariaanse controverse, tot de uitvoer van rituelen als de wijze van bidden. Uniformiteit in handelen, tijd, maar ook plaats werd nu belangrijker. Constantijn sloeg in navolging op Constantinopel, met behulp van zijn moeder Helena, die heilige plaatsen hielp kiezen, aan het bouwen. Hij bouwde niet alleen, maar eiste ook heidense heiligenplaatsen op om ze te claimen als Christelijk terrein, zoals ook heidenen de heilige plaatsen van de Christenen gebruikten, oftewel schendden. Het winnen van heilige locaties was een echte strijd, hetgeen onder andere te zien is aan de reliek van de heilige eik bij Mamre, vlakbij Hebron. Deze reliek is door de jaren heen door zowel Christenen, heidenen als Joden bezocht, hoewel Constantijn de plek puur voor Christenen probeerde op te eisen. Naast Mamre werden ook Bethlehem en de Olijfberg, de eerste en de laatste plaats waar Christus op aarde werd gezien, opgeëist voor de Christenen. En ketterse locaties werden zo ingenomen. Een bijkomstigheid van dit nieuw ervaren belang, gebaseerd op de uitvoer van Christelijke rituelen op locatie, dat vanaf dat moment is ingebed in de Christelijke religie, is de pelgrimage. Het aantal pelgrimages groeide enorm, al hoefde je er, als je in Jeruzalem woonde, niet eens voor uit te wijken naar en andere stad, daar het kerkelijk systeem rond dagen en de bijbehorende rituelen en locaties zodanig was opgezet dat je hier als het ware in processie van locatie tot locatie reisde. Het eerbiedigen van heilige locaties is vanaf dat moment ingebed in de Christelijke traditie. 8: Heiligheid Heiligheid is iets dat in de christelijke gemeenschap op verschillende manieren is terug te vinden. Ik zal hieronder het één en ander vertellen over heiligheid binnen het christendom in de eerste eeuwen na haar tot stand komen. Het lichaam als Kerk In de eerste eeuw van het christendom ontstonden er christelijke gemeenschappen, of kerken. Deze kerken werden gezien als een heilig lichaam waarbinnen alle leden als lichaamsdelen samen werkten met Jezus aan het hoofd. Als de kerk gezien kon worden als een lichaam, waarom zou men het lichaam dan niet kunnen zien als een kerk? Met dit idee van Paulus werd het lichaam een heilige plek. Het lichaam had van nature allerlei vleselijke verlangens die het lichaam ontheiligden. Om het lichaam toch een heilige plek te maken, moest men gedisciplineerd leven. Dit hield ook Pagina 9 van 65

10 in dat mensen bijvoorbeeld hun haar op een bepaalde manier moesten dragen. Voor mannen betekende dit dat zij hun haren kort moesten knippen. Zij waren naar Gods evenbeeld geschapen en moesten hun hoofd dus niet bedekken, het moest juist open zijn voor de geest van God. Vrouwen daarentegen moesten hun haar juist lang laten om hun heiligheid te bewaren. Zij werden tevens gezien als portalen waardoor het kwaad de gemeente binnen kon dringen. Zoals Eva het kwaad de wereld in had gebracht, zo konden andere vrouwen het kwaad de gemeenschap binnen brengen. Door hun hoofden met lang haar en sluiers te bedekken, werd het kwaad onder controle gehouden. Het was dus zaak om de vrouwen onder controle te houden om de gemeenschap te beschermen. Gedisciplineerd leven betekende ook dat men eigenlijk niet aan seks moest doen. Seks was toegestaan, maar alleen binnen een huwelijk, en alleen voor het verkrijgen van nageslacht. Leven zonder seks gaf zelfs een soort status. Dit zien we terug bij de latere geestelijkheid in de vorm van het celibaat. Bruiden van Christus Zowel mannen als vrouwen streefden een leven zonder seks na, dit gaf hen namelijk een soort heiligheid. Dit idee van maagdelijke heiligheid kwam van het idee dat zowel Jezus als Maria beiden maagd gebleven waren. Het was dus ook zaak dat zowel mannen als vrouwen maagdelijk leven. In het geval dat een vrouw maagd bleef, werd zij gezien als een bruid van Christus, en zou dus ook nooit gemeenschap met een andere man mogen hebben. Deze bruiden, die wij tegenwoordig nonnen zouden noemen, bezaten een hoge mate van heiligheid. Met deze vrouwelijke maagdelijkheid nam ook de Maria verering toe. Zij was het grote rolmodel voor vrouwen. Weduwen die bewust kozen om niet te hertrouwen, ontvingen een nieuw soort maagdelijkheid waardoor zij net als Maria maagdelijke moeders waren. Dit maakte deze vrouwen zeer heilig, zij kregen dan ook speciale plaatsen in de kerk. Het maagd blijven als vrouw bracht ook enkele voordelen met zich mee. Behalve dat zij spiritueel hoger waren, verkregen zij ook een speciale plaats in de maatschappij. Door een bruid van Christus te worden ontliepen zij tevens een gearrangeerd huwelijk en daarbij de kans om te sterven tijdens de bevalling. Voor de familie was het ook gunstig om hun dochter als non aan een gemeenschap te schenken, hiermee ontliepen zij het betalen van de bruidschat. Deze maagden werden al gezien als heiliger en specialer, maar eind 4e eeuw ging Ambrosius zelfs zo ver te zeggen dat zij nodig waren voor de gemeente. Zij vormden een soort heilige grens die het kwaad buiten de gemeente hield, bovendien straalde hun heiligheid af op de hele gemeente waardoor deze in zijn geheel ook heilig werd. Monniken gemeenschappen Een aantal mensen vond echter dat alleen maagdelijk leven niet genoeg was. zij vonden dat een mens zich helemaal moest terugtrekken om zijn leven aan God te wijden. Deze mensen trokken zich terug in de woestijn om daar als kluizenaar te gaan leven. Hiermee werden zij de nieuwe martelaren, ook zij gaven hun leven op om met God te kunnen leven. Zij werden dan ook gezien als speciale vrienden van God. Deze speciale band met God maakte volgens mensen dat zij een speciale heilige kracht konden oproepen. Door al deze verhalen vormden zich allerlei volgelingen die bij hen in de woestijn gingen wonen waardoor er gemeenschappen ontstonden. Door al deze gemeenschappen kreeg de woestijn de bijnaam de heilige stad van de monniken. Deze monniken waren niet alleen aan het vechten met de duivel van de seksualiteit, zoals zij het zelf beschreven, maar met alle demonen die een mens kwellen. Dit waren bijvoorbeeld de demonen van de jaloezie, haat, wraakzucht en hebzucht. Door te vasten overwonnen zij heb- en vraatzucht, deze overwinning symboliseerde de bevrijding van deze wereld. Deze monniken waren dus continue in een strijd tegen het kwaad verwikkeld. Zij realiseerden zich dat deze demonen allemaal menselijke angsten, gedachten en hersenspinsels waren, en dat zij dus met elke overwinning meer inzicht in zichzelf kregen. Behalve dat zij de Bijbelse geschriften lazen, lazen zij ook de Bijbel van het hart en bereikten hiermee een diepe staat van vrede. Pagina 10 van 65

11 Deze gemeenschappen doen al erg denken aan de kloosters die wij kennen uit de middeleeuwen. De gemeenschap die als echte voorloper van het klooster gezien wordt, is die van Pachomius. In zijn gemeenschap werd geestelijke arbeid afgewisseld met handarbeid, zoals landbouw. Heiligende muziek In de monniken gemeenschappen werd veel gezongen om God te prijzen, maar ook door de gemeenschappen in de steden werden deze psalmen en hymnen gezongen. Volgens Augustinus opende muziek de geest voor de waarheid van Christus. Het had bovendien een heiligende werking. Muziek heiligde de gemeenschap. Geestelijk leiders kwamen daarom met allerlei psalmen en hymnen die bestemd waren voor bijvoorbeeld landarbeiders, vissers en reizigers. Zij konden deze dan zingen tijdens hun bezigheden, waarmee deze bezigheden ook heilig werden. Zij zouden dan een soort engelachtige arbeid verrichten. In de eerste eeuwen van het Christendom was men dus bezig om alle aspecten van het leven op aarde heilig te maken. Door gedisciplineerd te leven en God te eren werd het aardse leven ook heilig, en had men het idee dat zij dichter bij God stonden. 9: Fait hand reason Hoofdstuk 9 uit Christianity. A global history door David Chidester gaat over de relatie tussen rede en religie binnen het vroege Christendom. Aan de hand van theorieën van de beroemde filosoof en theoloog Augustinus, doe ik een poging die relatie uit te leggen. Later ga ik ook nog iets verder in op het gedachtegoed van de donatisten. Augustinus werd geboren in 354 na Christus, en groeide op in een gemixt gezin: zijn moeder was christelijk terwijl zijn vader niet godsdienstig was. In die tijd geloofden veel onreligieuze mensen dat christenen en joden niet meer geloofden in de rede, maar slechts in God. Augustinus probeerde dit in het begin van zijn leven tegen te spreken, door rede en religie te verenigen. Volgens Augustinus was het Christelijk geloof een zoektocht naar rationeel verstand. Maar er waren ook andere religieuze tradities waar Augustinus interesse in had, zoals het manicheïsme. Het manicheïsme is een religie uit het oude Perzië die de gedachten van de profeet Mani navolgt. Die religie gaat uit van een dualistisch wereldbeeld en het geloof in de scheiding van goed en kwaad. Augustinus kon zich hier in vinden omdat het een rationele uitleg geeft voor de aanwezigheid van kwaad in het universum. Maar later keerde hij zich af van het manicheïsme omdat de aanhangers geloofden in een innerlijk licht dat gelijk was aan het licht van God en dat vond Augustinus onaanvaardbaar. Toen hij later in Milaan aankwam voegde hij zich bij een groep intellectuelen die de ideeën van Plato wilden doen laten herleven. Dat deden zij aan de hand van Plotinus. Volgens Plotinus is er één werkelijkheid genaamd het Ene, die uitstroomt in de Nous, oftewel de levenskracht van het universum, die zich vervolgens uit in een wereldziel en waarbij de laagste vorm evan de materie is. De mens is dus als het ware in het dunste licht van het Ene, en moet op een spiritueel pad gaan om terug te gaan tot het Ene. Dit gedachtegoed zorgde ervoor dat Augustinus het intellect zeer ging waarderen, omdat dit de verbinding zou zijn tussen God en de wereld. Hij miste bij het Platonische gedachtegoed echter nog wel de praktische manier waarop men dan inzicht zou kunnen krijgen in het woord van God. Hij kwam tot de conclusie dat Jezus de incarnatie was van het woord van God op aarde. Door dit inzicht maakte Augustinus een ommezwaai, en besloot hij zich te laten dopen. De jaren daarna legde hij zich meer vast op het geloof in Jezus. Hij besloot dat door Jezus te kennen, men de waarheid leert kennen en zo zich los kan maken van de onwetendheid van de materialistische wereld. In die tijd hechtte Augustinus zeer veel waarde aan de rede, want met de rede kon je uiteindelijk een intellectuele visie van God verkrijgen, maar dat kon niet zonder ook écht te geloven in God. In die tijd heeft Augustinus een passage uit de bijbel aangenomen (Jesaiah 7:9), die het volgende zegt: unless you believe, you will not understand. Dat wil zeggen, toegang tot de waarheid kun je alleen verkrijgen als je gelooft in God. In deze context noemde hij God dus een onveranderlijke substantie die boven de rationele geest staat, en die alleen toegankelijk is door rede. Pagina 11 van 65

12 In 391 ging Augustinus naar noord Afrika om daar een klooster te stichten, maar al snel werd hij omringd door allerlei lokale problemen zoals armoede en analfabetisme. Hierdoor kreeg hij langzaam maar zeker minder vertrouwen in een bevrijdende kracht van de rede. Zijn filosofie maakt nu een omkeer, omdat hij inziet dat degene die denkt inzicht te kunnen krijgen in god, de ziel en god niet begrijpt. Vanaf nu gelooft Augustinus dat de ziel ondergeschikt is aan het woord van God. Na een aantal jaar ontstond er een conflict tussen de katholieken en de donatistische christenen, waar Augustinus midden in zit. Het donatisme is ontstaan nadat een aantal mensen gepoogd hadden het christendom te hervormen, omdat het niet streng genoeg zou zijn. De kerk was namelijk mild tegenover de mensen die hun geloof verloochend hadden in de tijd van de christenvervolgingen, en liet hun vaak weer binnen. De donatisten waren het hier niet mee eens, maar de genoemde hervormingen mislukten, dus scheidden ze zich af van de heersende katholieke traditie. Ze volgden de bisschop Donatus Magus die in 313 verkozen werd in Carthago. De donatisten geloven in een sterke scheiding van heiligen en zondaars. Zodra men zondigt, is het niet mogelijk ooit nog terug te keren in de kerk. Ook zijn ze voorstanders van een streng christelijk leven, en hechten ze geen waarde aan sacramenten zoals de heilige doop. Deze strenge opvattingen zorgde ervoor dat Augustinus zich sterk tegenover het donatisme opstelde en ging vechten voor het katholicisme. Vroeger geloofde Augustinus dat de sociale orde op aarde en reflectie van de orde in de kosmos was. Maar later werd Augustinus van mening dat de christelijke kerk een microkosmos van de wereld was, en dat het katholieke gedachtegoed het enig goede was. Door al het geweld dat hij meemaakte, en later de plundering van Rome, kreeg hij het idee dat lijden een vast symptoom is van het menselijk bestaan. Wij als mensen delen een gemeenschappelijke schuld, die al begonnen was met de zonde van Adam en Eva. Opnieuw komt hier een dualistisch wereldbeeld terug, omdat Augustinus van mening was dat er twee werelden zijn een aardse en een hemelse, waarbij de aardse vol schuld is, en de hemelse het goede. De aard van de menselijke natuur is al vanaf het begin beschadigt en vol schuld en verlangens en zit daarom vast aan de aardse wereld. Het was nu nog alleen mogelijk om van de schuld af te komen door Gods genade, en niet langer door geloof of inzicht. Toen hij later de Britse monnik Pelagius ontmoette, werden deze ideeën alleen nog maar versterkt. Pelagius was namelijk van mening dat alle mensen een vrije wil hebben, en dat iedereen de keuze heeft om iets goeds of slechts te doen. In zijn theorie was het dus niet nodig de genade van God te krijgen om in het paradijs te komen, maar slechts een goede wil. Augustinus was het zeer met hem oneens, en benadrukte dat alleen de wil van God de mens kan redden. Het ging zelfs zo ver dat Augustinus geloofde dat God ervoor gekozen zou hebben iedereen in zonde te laten leven en slechts een paar uitverkorenen de redding zou geven, omdat de rest boete moet doen voor de collectieve schuld. Tijdens de laatste jaren van zijn leven komt Augustinus tot de conclusie dat de mysterieuze gift van genade de basis is voor het christelijk geloof. Al met al was Augustinus dus in zijn vroege jaren van mening dat rede de weg naar inzicht was. Vervolgens in zijn oudere jaren hechtte hij steeds meer waarde aan het geloof als weg naar de waarheid. Tenslotte besluit hij dat geen van beide goed genoeg is, en dat alles afhangt van de oppermacht en de wil van God. 10: Power In hoofdstuk 10, macht, gaat het Chidester vooral om macht van de kerk, macht van de uniformiteit van het christendom (de dogma s) en macht van God. Ten eerste de macht van de kerk; deze hing af van en werd sterker doordat er verschillende concilies werden gehouden over de dogma s van het christendom, bijvoorbeeld die van Nicaea in 351 waar men besloot dat er één goddelijke essentie in drie personen verkeerde, daarmee het probleem van de drieëenheid (polytheïsme) opgelost. Er waren vele verschillende meningen hierover, die allemaal aanhangers schaarden, en zo de uniformiteit en dus de Pagina 12 van 65

13 macht van de kerk bedreigden. Een volgend conflict ontstond rond de vraag over de relatie tussen Christus goddelijkheid en menselijkheid. Bisschoppen van verschillende steden gingen elkaar afrekenen op uitspraken die afweken van de in de concilies bepaalde dogma s. Het concilie van Constantinopel in 381 droeg ook bij aan deze rivaliteit tussen bisschoppen in de vijf belangrijke christelijke steden (Rome, Constantinopel, Alexandrië, Antiochië en (later) Jeruzalem), omdat hierin werd besloten dat de bisschop van Constantinopel een speciale en hogere functie kreeg, naast de paus van Rome. Constantinopel was immers het nieuwe Rome geworden. De bisschop van Rome negeerde deze beslissing en de opeenvolgende bisschoppen van Alexandrië voelden zich ondergewaardeerd en probeerden (met succes) de bisschoppen van Constantinopel te verbannen. Deze conflicten zijn nog steeds ook op basis van de vraag rond Christus menselijheid en goddelijkheid, ook wel christologie genoemd. Er onstonden twee extremen die antwoord gaven op deze vraag. - Ten eerste de kerk van het oosten, oftewel de kerk van Nestorius, die als bisschop van Constantinopel verbannen werd op grond van zijn ideëen. De kern van zijn ideëen was dat Christus twee van elkaar gescheiden karakters bezat; ten eerste was hij menselijk, en ten tweede had God gekozen om juist in hém te verschijnen en zo was Christus dus ook goddelijk. Belangrijk is hier dat de twee naturen van Christus dus gescheiden zijn, waardoor Nestorius werd aangevallen voor zijn niet-orthodox-zijn en het te veel bendrukken van Christus menselijkheid. - Het andere antwoord kwam ook van verbannen christenen, genaamd de Monofysieten. Zij gingen uit van 1 natuur van Christus; hij was godmenselijk. De twee karakters van Nestorius waren nu onlosmakelijk en onveranderlijk in en aan elkaar verbonden. Hierbij benadrukten zij volgens de orthodoxie van de kerk teveel de goddelijkheid van Christus als compleet geïntegreerd met zijn menselijkheid. Uiteindelijk zocht de kerk de middelste weg, door Paus Leo I in zijn Tome vastgelegd en geaccepteerd bij het concilie van Chalcedon. Dit hield in dat Christus werd gezien als compleet menselijk en compleet goddelijk in 1 persoon. Hoewel dit lijkt op Nestorius idee, werd benadrukt dat deze naturen ongescheiden en onveranderlijk samenkwamen. De macht van de kerk werd dus bepaald door uniformiteit van dogma s en identiteit. Maar ook door zich het verbannen van ketters en het onderdrukken van de Grieks-Romeinse heidenen, oftewel exclusiviteit creëeren, was van belang voor de macht van de kerk. Dit deden zij mede door met behulp van de ideëen hemel en hel gezag af te dwingen bij christenen. De kerk benadrukte de macht van God in het straffen en belonen. De hel was de ultieme verbanning van het koninkrijk van God, het verste weg dat men kon komen. Over de aard van de hel bestonden, net als bij de aard van Christus, verschillende visies. - Volgens Tertullian, bijvoorbeeld, verbleef men voor eeuwig in de hel als men eenmaal gezondigd had. Gods macht werd bevestigd door zijn twee manieren van straffen. Ten eerste gold een algemene straf van vuur, hitte, giftige walmen en een extreem lijden. Ten tweede bestonden er verschillende bijkomende straffen per specifieke zonde; als men gelogen had werd men aan de tong opgehangen, bijvoorbeeld. Voor goede christenen die echter niet meteen in de hemel werden ontvangen, bestond er een soort tussenstop. Dit gebied, ook wel Abraham s schoot genoemd, werd soms voorgesteld als een gevangenis en soms als een plek van rust ter afwachting van het Laatste Oordeel. - Volgens Origenes verkeerde men echter niet eeuwig in de hel, maar was deze straf meer een reinigende, onderwijzende fase (dit idee kwam overeen met Origenes geloof in reïncarnatie). Voor anderen droeg Abraham s schoot deze (reinigende) functie, in de vorm van een soort vagevuur. De belofte van de hemel op aarde (Gods koninkrijk) was een manifestatie van de macht van God. De hemel waar God verbleef was de bovenste van zeven hemels. De hemel die uiteindelijk zou neerdalen op aarde als Gods koninkrijk was ver weg (hoog) maar tegelijkertijd in de nabije toekomst (Christus terugkeer bij het Laatste Oordeel). Gods rijk werd als een stad voorgesteld, omdat de politieke macht in die tijd vooral werd geassocieerd met de stad, vanaf waar de leiders het rijk bestuurden. In deze stad heerste een nieuwe collectiviteit van mensen, heiligen, Pagina 13 van 65