HANDLEIDING VOOR DOCENT

Transcriptie

1 HANDLEIDING VOOR DOCENT U brengt binnenkort met uw klas een bezoek aan het noodhulpkamp van Artsen zonder Grenzen. Dit lespakket is een voorbereiding op dat bezoek. Deze zomer zetten we in Nederland een noodhulpkamp op. Hier laten we zien hoe Artsen zonder Grenzen werkt en wat voor soorten medische noodhulp we bieden aan mensen die zich in een noodsituatie bevinden. Verschillende hulpverleners die in noodsituaties hebben gewerkt, zijn in dit noodhulpkamp aanwezig. Zij geven rondleidingen en delen hun ervaringen. In dit lespakket schetsen we de situatie in de Democratische Republiek Congo (DR Congo). Kinderen die daar in een noodsituatie leven, vertellen uw leerlingen over hun leven. Josine Blanksma die als tropenarts voor Artsen zonder Grenzen in de stad Baraka in DR Congo heeft gewerkt, staat symbool voor Artsen zonder Grenzen en haar medewerkers. Josine is bijna alle dagen aanwezig in het noodhulpkamp en zal een van de groepen leerlingen rondleiden. Jeroen Oerlemans Tijdens de rondleiding in het noodhulpkamp zien de leerlingen wat Artsen zonder Grenzen doet in een noodsituatie, ze kunnen dingen aanraken en uitproberen. Met de kennis van de voorbereidende les en natuurlijk de vragen die ze stellen aan Josine of haar collega s, maken ze een quiz. 1

2 HET LESPAKKET BESTAAT UIT DE VOLGENDE ONDERDELEN: Informatie voor de leraar: 1 Oriëntatie (20 min.): a. Wat betekent de oorlog voor kinderen in DR Congo: filmpje en gesprek. b. Film over Josine + gesprek over de film. 2 Informatie/verwerken: a. Opdracht, er is een noodsituatie en jullie gaan helpen: voorbereiding en presentatie in drie groepen(20 min.). b. Alternatieve/extra opdracht: welke eigenschappen moet je hebben om in een noodsituatie te werken?; test en gesprek (20 min.). 3 Verwerken/reflecteren (10 min.) Bijlage 1: Werkblad voor de leerlingen in de klas. Bijlage 2: Quiz voor de leerlingen in het noodhulpkamp. De leerdoelen van het lespakket zijn: Interactie met de leerlingen over noodsituaties in de wereld en wat dat voor kinderen in een noodsituatie betekent. Kennis over welke hulp er nodig is in zo n noodsituatie en waarom dat belangrijk is. Interactie over hoe het is om als hulpverlener in een noodsituatie te werken. Kennis over het werk van Artsen zonder Grenzen en wat daarvoor nodig is. Het lespakket is gericht op leerlingen klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs. Er is ook een versie voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs.. Vragen of opmerkingen? Neem contact op met Sietske Krikke, evenementmedewerker Artsen zonder Grenzen: via sietske.krikke@amsterdam.msf.org of telefonisch op

3 1 ORIËNTATIE Uitleg door leraar over wat de klas vandaag gaat doen in de voorbereidende les en over het bezoek aan het noodhulpkamp. 1.1 Wat betekent de oorlog voor kinderen in DR Congo Kort filmpje waarin kinderen en jonge mensen uit DR Congo vertellen over hun leven, waar ze op hopen en wat ze graag willen, wat ze hebben meegemaakt en wat ze moeten missen. Uitleg door leraar over de situatie in DR Congo (zie informatie hieronder). Invalshoeken voor een gesprek na de film: De kinderen vertellen over hun leven in DR Congo. Wie is er wel eens in Afrika geweest of in een land dat op DR Congo lijkt? Zou je in DR Congo kunnen leven? Wat valt je op aan de kinderen in de film? Denk je dat het leven van deze kinderen in DR Congo moeilijker is dan je eigen leven? Welke noodsituaties hebben jullie de laatste tijd op tv of op internet gezien? (bijv. tyfoon Filipijnen, burgeroorlog Syrië, ebola-uitbraak West-Afrika, gevechten in Zuid-Sudan). Stel je voor dat je in zo n noodsituatie leeft. Zou je naar school gaan; hoe kom je aan eten en drinken, zou je kunnen helpen? DR Congo, geografie DR Congo is het op een na grootste land van Afrika. Het ligt midden in Afrika op de evenaar en heeft negen buurlanden (Angola, Congo-Brazzaville, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Zuid- Sudan, Uganda, Rwanda, Burundi, Tanzania en Zambia) en het heeft een klein stukje kust aan de Atlantische Oceaan. De stad Baraka, waar Josine werkt, ligt aan het Tangayikameer, het op een na grootste meer van Afrika. Het meer is bijna 700 kilometer lang en grenst ook aan Burundi, Zambia en Tanzania. 3

4 De oorlog in DR Congo In DR Congo is al bijna twintig jaar oorlog. Het begon met een opstand tegen dictator Mobuto. Maar toen hij verjaagd was door een nieuwe president en er officieel vrede was gesloten, kwamen er weer nieuwe opstanden door andere rebellengroepen. Die kwamen ook uit de buurlanden Rwanda, Oeganda en Burundi, waar ook oorlog was. Daardoor zijn er in het oosten van DR Congo de meeste rebellengroepen en de meeste gevechten. Onveilig leven voor kinderen In het oosten van DR Congo is het leven voor veel kinderen onveilig. Gewapende groepen vallen dorpen aan en steken ze in brand. Mensen worden ontvoerd, gewond en gedood. Dit betekent dat kinderen vaak bang zijn en hun ouders ook. De kinderen kunnen niet altijd naar school en de ouders kunnen vaak niet werken of voedsel verbouwen. Veel kinderen hebben honger en zijn zwak waardoor ze vaker ziek zijn. Er zijn vaak uitbraken van ziekten zoals mazelen en malaria. Doordat er weinig artsen en ziekenhuizen zijn, is het moeilijk om snel beter te worden. Hulp Artsen zonder Grenzen geeft medische hulp aan mensen die ziek en gewond zijn. Het is ook belangrijk dat de mensen in DR Congo weten dat ze er niet alleen voor staan. In DR Congo werken ook andere organisaties die de bevolking helpen. 1.2 Film over Josine Blanksma in DR Congo Wat komt er aan de orde in de film (+ 5 min.): Introductie door Josine over zichzelf, waarom ze arts wilde worden en waarom zij als tropenarts voor Artsen zonder Grenzen in DR Congo werkt; In de film vertelt Josine over het leven in DR Congo, dat er heel veel kinderen zijn, dat het een levendige en warme cultuur is en dat de mensen veel muziek maken; Josine vertelt dat ze in het ziekenhuis in Baraka werkt op de afdeling kindergeneeskunde, de ondervoedingsafdeling en de intensive care; Josine legt uit dat ze in het ziekenhuis veel minder middelen heeft dan in een Nederlandse ziekenhuis. Ze kan daardoor niet alle patiënten genezen, maar de meeste wel; Josine vertelt ook hoe belangrijk het contact is met haar vrienden en familie in Nederland. Invalshoeken voor een gesprek na de film: Wat valt je op aan het ziekenhuis waar Josine werkt? Wat is het verschil met een Nederlands ziekenhuis? Welke taal spreken de mensen in het ziekenhuis? Wie weet wat Jambo (hallo) betekent en Mzungu (blanke)? Wat valt je op aan het leven op straat in DR Congo? Wat is het verschil met Nederland? Josine vertelt dat ze als arts veel minder middelen heeft dan in Nederland, bijv. geen röntgenfotoapparaat. Waarvoor zijn röntgenfoto s (via röntgenstraling wordt een afbeelding van het inwendige lichaam gemaakt)? Bij wie is dat wel eens gemaakt? Ze vertelt ook over de pediatrie, wat is dat (kinderafdeling)? Wat is ondervoeding (een tekort aan energie en voedingsstoffen dat tot gezondheidsproblemen kan leiden)? Wat mis je het meest als je je familie of vrienden een tijd niet ziet? Skype je wel eens en zo ja, met wie? Hoe is het om via Skype te praten? Wat zou je doen als er de hele dag gevechten zijn rond het ziekenhuis waar je werkt en je kunt niet weg? Wie kent er iemand die voor Artsen zonder Grenzen of een andere organisatie in noodhulp heeft gewerkt? 4

5 2 INFORMATIE / VERWERKEN 2.1 Opdracht: er is een noodsituatie en jullie gaan helpen. U legt uit dat er verschillende soorten noodsituaties zijn waarbij Artsen zonder Grenzen in actie komt: 1 Bij oorlog en geweld: als er veel gewonden zijn of als mensen door het geweld niet naar een ziekenhuis of arts in de omgeving kunnen of durven te gaan of als het medisch personeel is gevlucht. 2 Als mensen op de vlucht slaan voor geweld en moeten overleven op een plek waar bijna niets is: dan hebben mensen hulp nodig om te overleven; medische hulp, eten, drinken, bescherming en onderdak. 3 Bij natuurrampen, zoals de tyfoon op de Filipijnen, overstromingen of een aardbeving: dan is bijna alles verwoest, zijn er vaak veel gewonden en hebben mensen hulp nodig om te overleven: medische hulp, eten, drinken en onderdak. 4 Als er een ziekte uitbreekt, bijvoorbeeld cholera, mazelen of ebola: er worden dan in korte tijd zoveel mensen ziek dat er niet genoeg medische voorzieningen zijn. En bij een besmettelijke ziekte kun je besluiten om mensen in te enten om te voorkomen dat de ziekte zich verder verspreid. Dat is een enorme logistieke operatie. 5 Als landen zelf niet genoeg kunnen doen tegen een ziekte, omdat ze niet genoeg geld of medische voorzieningen hebben, bijvoorbeeld bij aids of tuberculose: dan is er extra medische hulp nodig. Artsen zonder Grenzen zendt mensen uit om in noodsituaties te werken, maar neemt ter plaatse ook veel lokale mensen in dienst. U legt uit dat er mensen met allerlei beroepen voor Artsen zonder Grenzen werken: Arts: kijkt wat er aan de hand is met zieke en gewonde mensen en behandelt ze; schrijft medicijnen voor. Verpleegkundige: verzorgt zieke en gewonde mensen en helpt de arts. Logistieker: regelt van alles, vooral dat de noodhulpgoederen er komen en zorgt er bijvoorbeeld voor dat de medicijnen en vaccins koel worden bewaard. Automonteur: de terreinwagens van Artsen zonder Grenzen moeten altijd blijven rijden. Psycholoog: mensen in een noodsituatie zijn vaak geschokt, bang, verdrietig of in de war en dan kan een psycholoog ze helpen. Bouwkundige: om een noodziekenhuis of een gezondheidspost te bouwen. Waterspecialist: iemand die ervoor zorgt dat er voldoende schoon drinkwater is en dat er toiletten zijn zodat de hygiëne in de noodsituatie goed blijft. Een boekhouder: in een noodsituatie wordt veel geld uitgegeven, aan noodhulpgoederen, aan salarissen voor de lokale medewerkers, aan onderdak, eten en drinken voor de hulpverleners. Dat moet allemaal worden bijgehouden. Andere specialisten: bv. een voedingskundige, een chirurg, een verloskundige of een vaccinatiespecialist. 5

6 Opdracht Drie groepen leerlingen maken voor drie verschillende noodsituaties een noodhulpplan. Hun opdracht staat omschreven op het werkblad. 1 Een aardbeving in de bergen in Pakistan: tientallen dorpen zijn verwoest, wegen zijn onbegaanbaar, er zijn veel doden en gewonden. Mensen zoeken een veilige plaats op en slapen dicht op elkaar in de open lucht. Er wordt regen voorspeld. Omdat er nauwelijks drinkwater en toiletten zijn, kunnen er besmettelijke ziekten uitbreken. 2 Tienduizend mensen zijn gevlucht door gevechten in een stad in Zuid-Sudan. Ze zitten nu op een groot veld bij een meer. Het is warm en er staan een paar bomen en struiken. De vluchtelingen hebben alleen meegenomen wat ze konden dragen, wat kleren, een beetje eten, misschien een paar pannen of een matras. Er zijn geen toiletten, geen bescherming tegen malariamuggen en de mensen hebben honger en dorst en ze zijn bang en gestressed. 3 In afgelegen gebieden in DR Congo is een uitbraak van mazelen. Duizend kinderen zijn ziek en alle kinderen in de provincie moeten worden ingeënt. Er zijn niet genoeg vaccins in het land en de kinderen zijn moeilijk te bereiken. De provincie is zo groot als Nederland en overal zijn rivieren en kleine paadjes. Dit staat op het werkblad voor de leerlingen Jij bent met je groep met een klein vliegtuig naar de noodsituatie gereisd. Op Schiphol staat een vrachtvliegtuig klaar om noodhulpgoederen in te laden. Jullie hebben je tassen neergezet na aankomst en gaan direct aan de slag. 1 Bedenk welke gevaren de mensen in de noodsituatie bedreigen en wat je kan doen om te helpen. Gebruik de folders van Artsen zonder Grenzen en internet.( over-ons/ons-werk.aspx) 2 Maak een bestelling van alles wat je nodig hebt om de mensen te helpen. Denk aan medicijnen, vervoersmiddelen, bouwmaterialen, communicatie enz. Wat moet er mee in het vrachtvliegtuig op Schiphol en wat kan je in het land zelf kopen? 3 Verdeel in je groep de taken: wat moet er worden gedaan en wie doet wat? Welke beroepen heb je nodig in deze noodsituatie? Hoe zorg je ervoor dat het vrachtvliegtuig wordt uitgeladen? 4 Maak een plattegrond van het noodhulpkamp. Wat heb je allemaal nodig, waar komt het noodziekenhuis, waar krijgen ondervoede kinderen extra eten, waar maak je toiletten, waar haal je water, enzovoort. 5 Hoe kom je aan het geld om te helpen? Wie ga je dat vragen, verzin een actie om geld in te zamelen? Kijk op de website van Artsen zonder Grenzen. ( 6

7 Informatie voor de leraar: wat is belangrijk in een noodsituatie Wie is de baas? Artsen zonder Grenzen overlegt altijd met degene die in het noodgebied de baas is. Vaak is dat de regering van dat land en dan praten we met de burgemeester of een andere leider. Maar als er oorlog en gevechten zijn, moeten we soms ook overleggen met een rebellengroep of zelfs met verschillende rebellengroepen. Artsen zonder Grenzen is altijd onafhankelijk en helpt iedereen die medische hulp nodig heeft. Communicatie. Een team dat op verkenning gaat, moet aan het kantoor van Artsen zonder Grenzen doorgeven wat er aan de hand is, hoeveel mensen zijn er, zijn ze ziek of gewond, waar kunnen ze slapen, is er genoeg eten, wie is de baas in het gebied, zijn er andere hulporganisaties. Hoe houd je contact met iedereen: is er internet, werkt je telefoon of moet je wat anders gebruiken, bijv. radio of satelliettelefoon? Water en hygiëne. Is er schoon water om te drinken, te koken en te wassen? Artsen zonder Grenzen kan water zuiveren of ergens anders water vandaan halen. Het team bouwt eenvoudige wc s en deelt pakketten uit met zeep en handdoeken. Voeding. Heeft iedereen genoeg voedsel, zijn kinderen ondervoed? Artsen zonder Grenzen geeft extra voeding aan kinderen en moeders die dat nodig hebben. Daarvoor bestaan speciale koekjes en pindapasta. Onderdak. Kunnen mensen ergens droog zitten en veilig slapen? Artsen zonder Grenzen zorgt soms voor tenten of deelt stukken zeil, dekens en muskietennetten uit. Vervoer. Hoe kom je bij de noodsituatie? Artsen zonder Grenzen gebruikt vaak terreinwagens, maar soms zijn de wegen zo slecht of is het gebied zo groot dat de hulpverleners er met een vliegtuigje of helikopter naar toe moeten. Soms gebruiken ze ook een brommer, een paard of een fiets. En in gebieden met veel water een boot. Ziekenhuis/hulppost. Het is belangrijk dat de artsen en verpleegkundigen van Artsen zonder Grenzen een plek hebben om zieken en gewonden te behandelen. Het team werkt in een bestaand gebouw of bouwt met tenten en zeil een noodziekenhuis of hulppost. In het noodhulpkamp zien de leerlingen zelfs een opblaasbare operatieruimte. Artsen zonder Grenzen heeft speciale pakketten waarin alle medische materialen zitten die je nodig hebt. Let op besmettelijke ziekten. Vaak zijn mensen jarenlang niet ingeënt tegen besmettelijke ziekten. Als ze in een vluchtelingenkamp dicht op elkaar leven en al ziek en zwak zijn, is de kans groot dat er een besmettelijke ziekte uitbreekt. Daarom zorgt Artsen zonder Grenzen voor vaccinaties en houdt het team de mensen heel goed in de gaten en zorgen ze dat medicijnen en ander hulpmateriaal klaar liggen. Wie heb je nodig in je team? Zijn er veel gewonden, veel ondervoede kinderen, zwangere vrouwen, heel veel vluchtelingen? Is de noodsituatie in de bergen, in een stad of in een overstroomd gebied? Heb je een kinderarts nodig, een verloskundige, misschien een chirurg, een technicus voor terreinwagens of iemand die een ziekenhuis kan opzetten. Geld. Artsen zonder Grenzen kan onafhankelijke hulp geven dankzij het geld van donoren. Ongeveer Nederlanders zijn donateur van Artsen zonder Grenzen. Vaak organiseren kinderen en scholen speciale acties om geld in te zamelen. Artsen zonder Grenzen krijgt ook geld van regeringen, de Europese Unie, bedrijven en andere grote organisaties. 7

8 2.2 Alternatieve/extra opdracht: welke eigenschappen moet je hebben om in een noodsituatie te werken? Na de test bespreekt u met de leerlingen wat het hun heeft geleerd over werken in een noodsituatie en waar mensen dan aan moeten voldoen. Gebruik hiervoor de onderstaande aanknopingspunten. U kunt ook teruggrijpen op de film over Josine en wat zij heeft genoemd. Hoe is een noodsituatie? Wat moet je kunnen? Je weet niet wat je te wachten staat. Je moet je goed kunnen aanpassen. Je moet goed kunnen verkennen wat er aan de hand is. Soms zit je in een gebied waar bijna niets is. Je moet makkelijk zijn en niet kieskeurig. Je moet niet bang zijn voor viezigheid en een primitief leven. Er is snel hulp nodig. Je moet goed kunnen organiseren. Je moet handig zijn of technisch. Je bent arts of verpleegkundige. In de meeste landen waar Artsen zonder Grenzen werkt, spreken mensen Engels of Frans. Je werkt met mensen uit verschillende landen die geen Nederlands spreken. Je moet andere talen spreken of snel een taal kunnen leren. Je werkt en leeft in een team. Je kunt goed in een team werken en makkelijk met andere mensen omgaan. Je ziet vaak nare en verdrietige dingen. Daar moet je tegen kunnen, bijvoorbeeld door er met anderen over te praten. Soms zijn er gevechten en is het onveilig. Je moet je houden aan de afspraken die zijn gemaakt over wat je wel en niet kunt doen. Je moet er tegen kunnen dat je niet zomaar ergens naar toe kunt gaan en dat het saai kan zijn als je veel binnen moet blijven. Je moet geduld hebben. 8

9 De vragen, antwoorden en score per antwoord: 1. Welk eten lust je niet? pt a Ik hou van McDonalds, pizza en frites en verder lust ik niet veel. 1 b Ik lust bijna alles en vind het leuk om nieuwe dingen te proberen. 3 c Ik eet alleen eten dat ik eerder heb gegeten Welke talen spreek je? a Nederlands, Engels en Frans. 4 b Nederlands, Engels en nog een andere taal. 3 c Nederlands. 1 d Nederlands, Engels, Frans en nog een andere taal. 5 e Nederlands en Engels Hoe ga je het liefst op vakantie? a We slapen in een hotel of in een vakantiehuis. 1 b We gaan kamperen. 3 c We logeren bij familie of vrienden. 2 d Ik ga naar een jeugd/jongerenkamp Hoe werk jij in een groep? pt a Ik neem de leiding en vertel de anderen wat ze moeten doen. 4 b Ik wacht tot anderen bedenken wat ik moet doen. 2 c Ik probeer zo weinig mogelijk te doen. 1 d Ik ga praten met de anderen om te kijken wat iedereen het leukst vindt om te doen. 3 e Ik maak een plan en overleg dan wie wat gaat doen Wat doe je het meeste in je vrije tijd? a Gamen/computeren 1 b Scouting 4 c Sporten 2 d Lezen 2 e Films en tv programma s kijken 1 f Ik kijk veel naar natuurfilms en films over andere landen 3 g Ik ga vaak naar het museum 3 4. Waar kan je het minst goed tegen? a Enge dieren zoals spinnen, slangen en ratten. 3 b Viezigheid. 2 c Bloed zien. 2 d Mensen die ik niet ken, nieuwe dingen Wat vind je moeilijk? a Me aan afspraken en regels houden. 1 b Als ik onrecht en oneerlijkheid zie. 4 c Lang stil zitten en wachten. 2 d Me aanpassen als er iets verandert. 1 9

10 3. VERWERKEN / REFLECTEREN Punten voor een eindgesprek: 1 Wat weet je nu wat je nog niet wist? 2 Wie zou er bij Artsen zonder Grenzen willen werken en in welke rol? 3 Wat wil je in het noodhulpkamp te weten komen? 4 Welke 5 vragen gaan we in het noodhulpkamp stellen aan Josine of haar collega? 10

11 Voor in het kamp: antwoorden quiz noodhulpkamp 1 Hoe lang duurt het voordat de opblaasbare operatieruimte is opgeblazen? a. 10 minuten 2 Wat is het eerste wat Artsen zonder Grenzen doet in een noodsituatie? d. Een verkenning doen 3 Hoe heet de stad waar Josine heeft gewerkt? a. Baraka 4 Hoeveel mensen in Nederland steunen Artsen zonder Grenzen? d Hoe vegen mensen in DR Congo op een plaats zonder toiletpapier hun billen af? a. Met maiskolven 6 Wat betekent Jambo? d. Hallo 7 Waarom zit er in de choleratent een gat midden in de bedden? Bij cholera hebben mensen erge diarree en zijn ze te zwak om naar het toilet te gaan. 8 Hoe meet je of een kind ondervoed is? Met een bandje meten we de omtrek van de bovenarm. De kleur geeft aan hoe erg ondervoed het kind is. 9 Hoe heet de pasta die ondervoede kinderen krijgen? Pindapasta 10 Wat willen de kinderen uit het filmpje in DR Congo het liefst? Naar school, een betere toekomst, president worden. 11 Hoeveel patiënten passen er op een ziekenhuisbed? Alles onder tot en met vijf is goed / Zoveel als nodig is. 12 Noem de drie belangrijkste eigenschappen die je moet hebben om in een noodsituatie te werken. Zie kader bij test: Je kunnen aanpassen, handig zijn, flexibel, niet kieskeurig, je aan afspraken houden, willen helpen etc. 13 Noem drie noodsituaties in de wereld, van de afgelopen jaren. overstromingen Pakistan, oorlog Syrië, tsunami 2004, aardbeving Haïti, tyfoon Filipijnen, oorlog Sudan, ebola in West-Afrika, aardbeving/tsunami Japan etc.. 14 Noem twee andere hulporganisaties in Nederland. Het Rode Kruis, het Leger des Heils, Save the Children, Novib, War Child etc. 11