Plan van aanpak voor pilots inzameling PET-flesjes voor frisdranken en waters

Transcriptie

1 Plan van aanpak voor pilots inzameling PET-flesjes voor frisdranken en waters Vereniging Nederlandse Frisdranken Industrie 16 augustus 2004 Plan van aanpak voor pilots inzameling kleine PET flesjes 1

2 Ten geleide Voor u ligt een plan van aanpak voor pilots inzake de inzameling van kleine PET flesjes voor frisdranken en waters. De NFI gelooft in haar eigen verantwoordelijkheid om binnen de door de overheid gestelde milieudoelen zorg te dragen voor gescheiden inzameling en recycling van haar verpakkingen. Vanaf het moment dat duidelijk werd dat er behoefte bestond aan een pilot voor inzameling van kleine PET flesjes voor frisdranken en waters is hard gewerkt aan een plan van aanpak dat kan rekenen op brede steun. In de voorbereidingsfase is er regelmatig op hoog niveau constructief overleg geweest tussen de NFI en het ministerie van VROM en de VNG, NVRD en Stichting Natuur en Milieu. Een aantal gemeenten heeft reeds aangegeven geïnteresseerd te zijn in deelname aan de pilot projecten. In de relatief korte tijd die beschikbaar was om tot dit plan te komen, is het helaas niet mogelijk gebleken om met de geïnteresseerde gemeenten en met de koepelorganisaties VNG en NVRD nog voor 1 september 2004 tot volledige overeenstemming te komen over de opzet van pilots voor de inzameling van kleine PET flesjes. Onze inspanningen zijn en blijven er vanzelfsprekend wel op gericht om die overeenstemming zo spoedig mogelijk alsnog te bereiken. In de praktijk blijken de voornoemde organisaties en enkele individuele gemeenten kritisch te staan ten aanzien van pilots die slechts gericht zijn op de kleine PET flesjes en dan alleen nog voor frisdranken en waters. Men zoekt men eerder verbreding van de aanpak. Deze wens raakt de discussie over een toekomstig integraal inzamelmodel voor verpakkingen. Andere partijen dan de NFI moeten deze brede discussie voeren. De NFI is zich bewust van de tijdsdruk om verantwoordelijkheid te nemen ten aanzien van de kringloop van haar eigen verpakkingen. Het voorgestelde systeem om kleine PET flesjes voor frisdranken en waters in te zamelen is -ook bij nationale opschaling- eenvoudig en dus flexibel genoeg om in elke richting aangepast te kunnen worden. Lopende de discussie over het beleid rond het beheer van verpakkingsafval in brede zin, vraagt de NFI daarom ruimte om voorliggend plan van aanpak uit te voeren. Vereniging Nederlandse Frisdranken Industrie Rotterdam, 16 augustus 2004 Plan van aanpak voor pilots inzameling kleine PET flesjes 2

3 Aanleiding en doelstelling Overheid en bedrijfsleven hebben afgesproken om na afloop van het Convenant Verpakkingen III per 1 januari 2006 een alternatief systeem voor het huidige systeem van hervulbare flessen voor fris en waters te introduceren. Het alternatief is mede een antwoord op bezwaren van de Europese Commissie tegen systemen binnen lidstaten die hervulbare verpakkingen verplicht stellen. Het alternatief systeem voorziet in de overschakeling van meermalige grote flessen voor frisdranken en waters naar recyclebare flessen. Gestimuleerd door een retourpremie, kan de consument deze flessen via de supermarkt blijven inleveren. Het milieunadeel dat ontstaat door de overgang op recyclebare flessen wordt gecompenseerd door ook kleine PET flesjes te gaan inzamelen voor recycling en door gerecycleerd materiaal in nieuwe flessen in te zetten. Voor de inzameling van kleine PET flesjes is afgesproken om enkele pilots uit te voeren in Deze pilots moeten vertrouwen opleveren in de effectiviteit van de inzameling van deze verpakkingen en leren hoe die inzameling vanaf 1 januari 2006 het meest efficiënt op nationale schaal kan worden opgezet. In dit document wordt op hoofdlijnen een plan van aanpak geschetst van de pilots voor de inzameling van kleine PET flesjes. Dit plan van aanpak is gebaseerd op een analyse van de kritische succesfactoren van dergelijke pilots die onlangs door de Nederlandse Frisdranken Industrie is uitgevoerd. Basisidee Het basisidee dat het bedrijfsleven voor de inzameling van kleine PET flesjes hanteert, gaat uit van inzameling buiten de supermarkten en lijkt op de inzameling van oud-papier/karton. Op privaat terrein van verkooplocaties zoals scholen, sportkantines, tankstations etc. wordt een speciale ton geplaatst met daarin een zak waar de consument de flesjes in deponeert. Aan de kleine PET flesjes is een zekere waarde toegekend. Die waarde wordt echter niet per flesje aan individuele consumenten uitgekeerd. In plaats daarvan ontvangt de beheerder van de locatie een inzamelpremie per volle zak flesjes die hij aanbiedt. Medewerking van de consument wordt gestimuleerd door de opbrengst aan een relevant goed doel te besteden. Doelgroep Hoewel de consumptie van kleine PET flesjes eerder aan gebruiksmomenten is gebonden dan aan specifieke consumentenkenmerken, mag wel gesteld worden dat jongeren en automobilisten belangrijke gebruikersgroepen vormen. In de pilots voor de inzameling van kleine PET flesjes zal de nadruk dan ook op deze gebruikersgroepen liggen. Aangenomen wordt dat met die keuze ook een bijdrage wordt geleverd aan het milieubewustzijn van de doelgroep. Door kleine PET flesjes in te leveren voor recycling wordt tevens het ontstaan van zwerfafval mede bestreden. In het maatschappelijke debat rond waarden en normen moet deze aanpak tot de verbeelding spreken. Pilot gemeenten Bij de keuze van gemeenten wordt een relevante spreiding aangehouden in zogenaamde stedelijkheidsklassen. Zodoende kan ervaring worden opgedaan in zowel grote en kleine gemeenten. De definitieve keuze voor de regio s / gemeenten wordt na 1 september 2004 gemaakt. Vanuit een aantal gemeenten is reeds interesse getoond om te participeren in de pilots. Op dit moment vinden al wel gesprekken plaats om de aanpak van lokale projecten verder te concretiseren. Plan van aanpak voor pilots inzameling kleine PET flesjes 3

4 Inzamellocaties Inzameling van kleine PET flesjes zal plaatsvinden buiten de supermarkten op locaties waar doorgaans veel flesjes worden verkocht, worden geconsumeerd en/of worden weggegooid. In alle gevallen vindt de inzameling plaats op privaat terrein. Door uiteenlopende logistieke voorwaarden die met de inzameling samenhangen, worden gesloten en open locaties onderscheiden. Prioriteit 1; aanpak via gesloten inzamellocaties Gesloten inzamellocaties zijn locaties die niet vrij toegankelijk zijn voor het publiek. Het zijn locaties waar aankoop en consumptie meestal samengaan en waar consumenten zich dus ook van de PET flesjes ontdoen. Relevante voorbeelden van gesloten inzamellocaties zijn onderwijsinstellingen, sportverenigingen, bioscopen, evenementen en attractieparken. In de representatief gekozen pilotgebieden wordt direct gestart met de aanpak via gesloten locaties. De nadruk zal hier liggen op instellingen voor voortgezet en hoger onderwijs en op (sport)verenigingen. Het zijn vooral die locaties waar veel jongeren bereikt kunnen worden. Bovendien is het starten op deze locaties relatief eenvoudig omdat alleen medewerking van de locaties zelf en een afvalinzamelaar nodig is. Daar de looptijd van de pilots beperkt is tot één jaar, is dit van groot belang. Prioriteit 2; aanpak via open inzamellocaties en een wijkgerichte aanpak Open inzamellocaties hebben als belangrijk kenmerk dat ze vrij toegankelijk zijn en weinig private ruimte hebben voor de opslag van ingezamelde flesjes. Het moment van aankoop en consumptie is vaak niet hetzelfde. Consumenten kunnen zich op iedere denkbare plek van de flesjes ontdoen. Relevante voorbeelden van open locaties zijn kiosken, benzinestations en winkelcentra. Zodra het plan van aanpak voor de pilots voorzien kan worden van een breder draagvlak in de betrokken gemeenten, wordt de aanpak via gesloten locaties bij voorkeur ingebed in de aanpak via de open locaties. Voor die open inzamellocaties is een fijnmazige logistiek van belang waardoor frequente afvoer van ingezamelde flesjes mogelijk is. Daarom wordt er lokaal en regionaal aansluiting gezocht bij bestaande inzamelstructuren. De samenwerking kan zowel gemeentelijke reinigingsdiensten als particuliere afvalinzamelaars betreffen. Met gemeenten die al hebben aangegeven geïnteresseerd te zijn in deelname aan de pilots wordt thans een plan van aanpak besproken waarbij de inzameling plaatsvindt volgens een wijkgerichte aanpak. Dat betekent dat in een afgebakende wijk de inzameling zowel via open als gesloten locaties verloopt. In de wijk wordt een verzamelpunt ingericht waar de ingezamelde zakken hoogfrequent aangeleverd worden. Eveneens op wijkniveau wordt een lokaal goed doel gekozen zoals bijvoorbeeld het inrichten van een basketbalveld in de wijk. Alle inzamelpremies in de wijk komen daarbij ten goede aan het betrokken doel. De juiste keuze van dit doel speelt vanzelfsprekend een belangrijke rol in de locale communicatie die consumenten moet bewegen hun PET flesjes in de daartoe bestemde tonnen te deponeren. In enkele gemeenten die hebben aangegeven de pilots wel te willen ondersteunen, maar daar zelf geen actieve rol in te willen spelen, wordt momenteel een pilot uitgewerkt met een landelijk opererende particuliere inzamelaar. Inzamelmiddelen Voor een succesvolle pilot zijn voldoende inzamelpunten dicht bij de consument nodig. Die locaties waar veel consumenten uit de kerndoelgroep samenzijn worden gratis voorzien van speciale inzameltonnen (240L) voorzien van een speciale rozet om vervuiling tegen te gaan. Plan van aanpak voor pilots inzameling kleine PET flesjes 4

5 De ton bevat een zak waarin ongeveer 200 PET flesjes passen. Indien nodig, kunnen grote inzamelvoorzieningen (containers) worden ingezet bij locaties zoals onderwijsinstellingen, verenigingen en evenementen. Deze inzamelmiddelen zijn in de praktijk al succesvol getest. De inzamelmiddelen zijn bewust eenvoudig gehouden. Voor een pilot die slechts een heel bescheiden deel van de totale verpakkingenfractie betreft en bovendien een korte looptijd heeft, is het onverstandig om grote investeringen te plegen in inzamelvoorzieningen die over langere tijd moeten worden afgeschreven. Met eenvoudige middelen worden ook de kosten per flesje in de hand gehouden. Communicatie Inzamellocaties ontvangen kosteloos een uitgebreid informatie- en communicatiepakket. Dit pakket bestaat uit achtergrondinformatie, posters, kant-en-klare artikelen voor in school- of verenigingskrant, tips voor inzameling en een verwijzing naar een ondersteunende website. Richting de algemene consument wordt communicatie opgezet middels artikelen in lokale huis-aan-huis bladen, lokale RTV, ABRI s. Bij voorkeur wordt de communicatie ondersteund vanuit de betrokken gemeente. Evenals de keuze voor een nadruk op bepaalde inzamellocaties, hangt de boodschap van de communicatiecampagne samen met de gekozen doelgroep. Het doel van de campagne is om met name jongeren duidelijk te maken dat de kleine PET flesjes geld opleveren voor zaken die zijzelf belangrijk vinden. Het op de juiste wijze weggooien van PET flesjes moet cool worden. Een belerende toon wordt vermeden. Na de pilots kan de campagne op een eenvoudige wijze opgeschaald worden tot nationaal niveau. Van professionele bureaus zijn inmiddels de eerste voorstellen voor de campagne ontvangen. Inzamelsysteem Stap 1 Consumenten worden gestimuleerd om kleine PET-flesjes in de daartoe bestemde tonnen te deponeren. Die flesjes kunnen evengoed meegenomen zijn vanaf huis of andere locaties. Per volle zak ontvangt de inzamellocatie een financiële vergoeding, ter hoogte van 4,=. De inzamellocatie bepaalt zelf waaraan de financiële vergoeding wordt besteed. Zo kan deze ten goede komen aan de eigen middelen, een lokaal te bepalen goed doel of een nationaal goed doel. Vanzelfsprekend bevordert een juiste keuze van het doel de medewerking van de consument. Zo kan bijvoorbeeld een sportclub met leden de clubkas op jaarbasis tot 1.000,=. spekken als ieder lid 1 flesje per week in de inzamelton werpt. Dat is relatief snel verdiend. Ter illustratie: voor hetzelfde geld zou momenteel ruim 30 duizend kilo oud papier en karton ingezameld moeten worden. 2 Stap 2 Volle zakken worden kosteloos op de inzamellocatie afgehaald. Dit gebeurt door een particuliere afvalinzamelaar zoals Van Gansewinkel of door de (dranken)leverancier van de inzamellocatie. Ook de gemeentereinigingsdienst kan de volle zakken ophalen indien deze aan de pilot wil meewerken. De afvalinzamelaar brengt de volle zakken naar een lokaal overslagcentrum. Voor deze dienstverlening ontvangt de afvalinzamelaar een vergoeding. De hoogte van deze vergoeding is afhankelijk van lokale omstandigheden en wordt daarom per pilot vastgesteld. 2 Uitgaande van een opbrengst van 0,03 per kilogram oud papier en karton Plan van aanpak voor pilots inzameling kleine PET flesjes 5

6 Stap 3 Op het overslagcentrum vindt de administratieve afhandeling plaats. Hier wordt vastgesteld welke financiële vergoedingen dienen te worden uitgekeerd aan de inzamellocatie en de afvalinzamelaar. Vanaf het overslagcentrum worden de volle zakken met een transporteur afgevoerd naar het recyclingbedrijf. Naar verwachting wordt met de beschreven manier van inzamelen een relatief homogene en schone stroom PET flesjes verkregen. Het aldus verkregen materiaal kan hoogwaardig worden gerecycleerd in nieuwe PET flessen en andere toepassingen. Voor die recycling is door een groot recyclingbedrijf reeds interesse getoond. Organisatie Voor het beheer van de kringloop van recyclebare PET verpakkingen voor frisdranken en waters is een aparte organisatie voorzien. Deze beheerorganisatie is ook verantwoordelijk voor de uitvoerende werkzaamheden rond de pilots voor inzameling van kleine PET flesjes. De beheerorganisatie is gereed om vanaf 1 september 2004 te starten. De pilots worden begeleid door een onafhankelijke begeleidingscommissie, waarin zowel de industrie als de overheid zitting hebben. De begeleidingsgroep zal onder leiding staan van een onafhankelijke voorzitter die door partijen gezamenlijk wordt aangewezen. Financiering De pilots worden gefinancieerd door de producenten en importeurs van frisdranken en waters. Per flesje dat zij op de Nederlandse markt brengen betalen zij een bedrag aan de beheerorganisatie. Deze organisatie zorgt voor het uitkeren van de financiële vergoedingen aan de inzamellocaties en afvalinzamelaars. Monitoring Om de resultaten van de pilots te kunnen meten en evalueren wordt een monitoringsysteem opgezet. Zoals in Tabel 1 te zien is, is monitoring zowel op kwantitatieve als op kwalitatieve aspecten gericht. De monitoring vindt plaats onder toezicht van de begeleidingscommissie. In onderling overleg zal het monitoringsysteem nader uitgewerkt en vastgelegd worden in een protocol. Monitoringaspecten pilots inzameling PET flesjes Kwantitatief Kwalitatief Hoeveelheid ingezamelde PET flesjes Samenstelling en verontreiniging van het ingezamelde materiaal Kosten en besparingen voor partijen Tabel 1 Monitoringaspecten pilots inzameling PET flesjes Succes- en faalfactoren obv ervaringen van consumenten, inzamellocaties, inzamelaars en gemeenten Werking logistieke en administratieve processen effectiviteit Planning Volgens de conceptafspraken met de overheid moet uiterlijk per 1 januari 2006 een rapport beschikbaar zijn waarin wordt aangegeven op welke manier het beoogde inzamelsysteem voor kleine PET flesjes wordt ingevoerd. Dit houdt in dat het uitvoeren van de pilots onder grote tijdsdruk plaatsvindt. Plan van aanpak voor pilots inzameling kleine PET flesjes 6

7 In de veronderstelling dat per 1 september 2004 duidelijk zal zijn of de NFI ruimte krijgt om de pilots zoals beschreven in dit plan van aanpak uit te voeren, zullen de pilots een looptijd hebben van 1 november 2004 tot 1 november In de laatste twee maanden van 2005 zal het eindrapport worden opgesteld. Uitgaande van deze planning resteren na 1 september 2004 nog slechts twee maanden om de laatste voorbereidingen voor de pilots te treffen. Het gaat hierbij om voorbereidingen die vanwege hun min of meer onomkeerbare aard niet eerder getroffen konden worden zoals: - het aangaan van arbeidsovereenkomsten met benodigde medewerkers; - het aangaan van concrete overeenkomsten met gemeenten en afvalinzamelaars; - het inrichten van lokale overslagstations; - het concreet benaderen van betrokken inzamellocaties en het aangaan van concrete overeenkomsten en - het produceren van inzamelmiddelen (tonnen) en communicatiemateriaal. Waarom is gekozen voor dit plan van aanpak? Het basisidee voor de inzameling van kleine PET-flesjes komt tegemoet aan belangrijke randvoorwaarden die door het bedrijfsleven en door de gemeenten zijn gesteld: Randvoorwaarden pilots inzameling PET flesjes bedrijfsleven Gemeenten Flexibel systeem dat aangepast moet kunnen worden aan uitkomst van discussie over verpakkingenbeleid in brede zin Kosteneffectief Voldoende inzamelpunten dicht bij de consument (gemak) Geen afwenteling op gemeenten: - door toename zwerfafval - door toename kosten Tabel 2 Randvoorwaarden pilots inzameling PET flesjes Het voorgestelde systeem voor inzameling van kleine PET-flesjes is eenvoudig van opzet waardoor het eenvoudig aangepast kan worden aan de uitkomst van de discussie die de komende jaren gevoerd wordt over het toekomstige verpakkingenbeleid in brede zin. In het licht van deze onzekerheid zou het onverstandig zijn om grote investeringen te plegen die over langere tijd moeten worden afgeschreven. De inzamelmiddelen zijn om die reden dan ook eenvoudig gehouden. Dit houdt ook de kosten per flesje in de hand waardoor de kans op verschuiving naar verpakkingen die niet worden ingezameld wordt verkleind. De eenvoud van de inzamelmiddelen zorgt er tenslotte voor dat er een fijnmazig inzamelsysteem kan worden opgezet met voldoende inzamelpunten dicht bij de consument. Voor de consument is het daarmee gemakkelijk om zich op de juiste wijze van de kleine PET-flesjes te ontdoen. Aangenomen mag worden dat de introductie van een inzamelsysteem voor de kleine PET flesjes zal bijdragen aan het voorkomen van zwerfafval. Afwenteling op de gemeenten in de vorm van zwerfafval wordt ook voorkomen doordat de grote flessen met een retourpremie ingezameld blijven worden via de supermarkten. Daarbij wordt gegarandeerd dat de premie voldoende hoog is om het huidige retourpercentage van de grote flessen te handhaven. De afwenteling van kosten op de gemeenten wordt voorkomen doordat de inzameling van de kleine PET flesjes wordt betaald vanuit een verwijderingsbijdrage per flesje die door de producenten aan de consument wordt doorbelast. Deze verwijderingsbijdrage wordt door een aparte organisatie beheerd. Plan van aanpak voor pilots inzameling kleine PET flesjes 7