Hardware, besturingssystemen, netwerken en internet. (handel) ingevulde versie leerkrachten

Transcriptie

1 Hardware, besturingssystemen, netwerken en internet (handel) ingevulde versie leerkrachten HA Geert David, Stijn Maenhaut

2 Hardware, besturingssystemen, netwerken en internet (handel) ingevulde versie leerkrachten HA Geert David, Stijn Maenhaut D/2011/7841/101 Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel

3 Inhoud INLEIDING EXPLOREREN To Google or not to Google Voorbeeld Oefening Oefening Oefening 3: Google en een beetje wiskunde of niet? Opzoeken van afbeeldingen via Google Voorbeeld Oefening Oefening Oefening Verfijnde zoekopdrachten via sites Voorbeeld Oefening 1: skiën Oefening 2: filmpje meepikken Oefening 3: Lithos goes Paris Google met een vergrootglas Voorbeeld Oefening Verborgen zoekopdrachten in Google Weerbericht Rekenmachine Eenheden omrekenen Spellingcontrole Valuta omrekenen Kaarten Definities Favorieten in een lijstje Voorbeeld Oefening Favorieten online met Chrome Oordeel zelf Voorbeeld Oefening Auteursrecht, citaatrecht en portretrecht Bronvermeldingen Wat moet je kennen en kunnen? DELEN Werken met bestandsformaten Converteren...44

4 2.3 Comprimeren via de verkenner Gegevens delen via een netwerk Inleiding Client en server Soorten netwerken Netwerkapparaten IP-adres Protocollen Eenvoudige controles uitvoeren Computernaam Bronnen delen Delen met iedereen? Netwerkverbinding maken naar een gedeelde map Wat moet je kennen en kunnen? Beveiliging Virussen Spyware Phishing Hoax mails Wat moet je kennen en kunnen? Online samenwerken aan bestanden Situering Uploaden van documenten Maken van een verzameling Delen van documenten Maken van een nieuw document Werken met revisies Maken van opmerkingen Exporteren Wat moet je kennen en kunnen? STRUCTUREREN Een goede schijfhygiëne hanteren Alles in een mapjes Oefening: werken met mappen Sterke en zwakke wachtwoorden Dropbox gebruiken als backup en synchronisatie Orde in je pc (en op je kamer) Verschil tussen snelkoppeling en bestand Alle bestanden laten zien Overtollige bestanden verwijderen Wat moet je kennen en kunnen? ONTDEKKEN Het computersysteem Apparatuur en programmatuur Randapparatuur Wat moet je kennen en kunnen? Werking van de systeemeenheid Bits en bytes Oefening: Wiki Poorten EXPLOREREN

5 4.2.4 Moederbord Voeding Processor Intern geheugen Extern geheugen Opslagmedia Grafische kaart Uitbreidingskaarten Wat moet je kennen en kunnen? Een nieuwe computer nodig? Maak een goede keuze! Voorbeeld Wat moet je kennen en kunnen? Softwarecompatibiliteit Oefening Oefening Wat moet je kennen en kunnen? PERSONALISEREN Zet de computer naar je hand Taal- en landinstellingen Resolutie instellen Traag trager traagst Wat moet je kennen en kunnen? Software (de-)installeren Installeren De-installeren Wat moet je kennen en kunnen? Een groene pc? Productie van een computer Elektriciteitsverbruik van de computer Elektriciteitsverbruik van het scherm Ben je goed bezig? Pc: weg ermee? Wat moet je kennen en kunnen?

6 Inleiding De nascholing waaraan u nu deelneemt is georganiseerd via het DNI van het VVKSO. Het is de bedoeling om meer inzicht te geven in het leerplan ICT 2 de graad. Er worden volgende leerplannen voorgesteld in het kader van het vak informatica 2 de graad (website Handel Handel-Talen Toerisme Aso-tso behalve Handel, Handel-Talen en Toerisme. Competenties Alle competenties komen aan bod. Ze worden opgedeeld in 5 hoofdstukken. Bij elk deel staan de competenties genoteerd waarop die betrekking hebben. Hoofdstuk 1 Exploreren 2.1 en Delen 5.2, 5.3, 5.4 en Structureren Ontdekken 6.1 en Personaliseren 7.1, 7.2, 7.3 en 7.4 Competenties Sommige onderdelen van deelcompetenties zijn overgeheveld naar een ander hoofdstuk om de logische gedachtengang te behouden. En zoals gezegd: alle competenties komen aan bod. In deze cursus wordt het leerplan aan bod zoals op de site te lezen is: Rode draad Doorheen deze nota s is een rode draad geweven die alle hoofstukken verbindt. Er wordt uitgegaan van een jeugdclub Lithos die zijn vaste stek heeft in Welzele nabij Sint-Niklaas. De jij-persoon in het verhaal is de leerling in de klas die allerlei problemen moet oplossen. Daarnaast figureren in het verhaal o.a. Jan, als voorzitter, Martine als begeleidster van een trip naar Parijs en Johan, de man die de klusjes opknapt. Leerlingenversie en werkbestanden Deze nota s moet u beschouwen als een eerste versie; de nieuwste versie zal worden aangeboden via in PDF-versie. Op deze site zal u ook de werkbestanden kunnen downloaden. De gebruikersnaam is 3K11K0301 en het wachtwoord ama6c96 voor de cursus 3/11/03-01 Hardware, besturingssystemen, netwerken en internet (Handelsrichtingen) 6 EXPLOREREN

7 Er wordt eveneens een leerlingenversie ontwikkeld, waarbij de onderdelen leerplandoelstellingen en leerinhouden, didactische wenken, hoe evalueren en tip voor de leerkracht niet zullen worden opgenomen. Pakketoverstijgende opdrachten Deze cursus maakt gebruik van schermafdrukken van Office 2010 en internet Explorer. Quasi alle opdrachten kunnen gebruikt worden in andere kantoortoepassingen en/of browsers. Opdrachten m.b.t. zoeken op het internet, kunnen bijvoorbeeld ook gemaakt worden met Mozilla Firefox of Google Chrome. Aanduidingen Vooraan elke hoofdstuk worden de leerplandoelstellingen en didactische wenken uit het leerplan opgesomd. Voorbeeld: Leerplandoelstellingen en leerinhouden (deelcompetentie 5.5) Een aantal mogelijkheden kennen om samen aan een bestand te werken. Didactische wenken (deelcompetentie 5.5) Een bestand kan een document, een presentatie, een rekenblad, een foto of afbeelding zijn. In elk onderdeel van de cursus is er een onderscheid tussen voorbeelden en oefeningen: De voorbeelden kunnen, afhankelijk van het niveau van de klas, samen met de leerkracht of gedeeltelijk zelfstandig worden afgewerkt. Daarna maken de leerlingen de oefeningen. Een oefening voor de leerlingen, meestal gevolgd door een lijntje om iets te noteren, wordt vooraf gegaan door een pijltje (zie onderstaand voorbeeld). Indien in een opdracht iets vet en cursief staat, verwijst dit naar een in te tikken woord of zin of naar een item dat je op het scherm ziet. Het groter-dan-teken geeft een reeks van opeenvolgende opdrachten weer. Voorbeeld: Tik de zoekterm Kennedy in bij Afbeeldingen. Bekijk de resultaten. Klik op Bestand > Openen. Niet alle oefeningen moeten uitgevoerd worden om de leerplandoelstellingen te bereiken. Doordat er vele opdrachten worden voorgesteld, kan de leerkracht aan differentiatie doen en zijn er opdrachten ter beschikking voor evaluatie. Een tip voor de leerkracht bevat informatie voor evaluatie, verwijzingen naar leerplan enz. Voorbeeld: Tip leerkracht Het onderdeel over wachtwoorden komt hier aan bod omdat na dit onderdeel het deel over Dropbox aan bod komt. Daar is het uiteraard interessant te beschikken over een sterkt wachtwoord. Na elk onderdeel komt er een concrete samenvatting voor de leerling van te kennen en kunnen leerstof. 7

8 Voorbeeld: Kennen het verschil tussen auteursrecht, citaatrecht en portretrecht omschrijven. Kunnen Een site kunnen beoordelen naar betrouwbaarheid, veiligheid, objectiviteit. In het onderdeel Hoe evalueren? komen zowel praktische tips naar toetsing als concrete vragen aan bod. Voorbeeld: Hoe evalueren? Wat is een hoax mail? Verklaar en vermeld twee manieren hoe je dergelijke mails kunt herkennen. 8 EXPLOREREN

9 1 EXPLOREREN Tip leerkracht In dit hoofdstuk komen competenties 2.1 en 2.2 aan bod. Leerplandoelstellingen en leerinhouden (deelcompetentie 2.1) Een informatieprobleem omzetten in een goed geformuleerde zoekopdracht. Verfijnde zoekopdrachten uitvoeren op het internet. Een geordende verzamellijst maken van interessante websites. Leerplandoelstellingen en leerinhouden (deelcompetentie 2.2) Gevonden informatie kritisch benaderen waaronder bron, inhoud, ouderdom, relevantie. Bij het gebruiken van informatie rekening houden met het auteursrecht, het citaatrecht en het portretrecht. Een bronvermelding hanteren. Didactische wenken (deelcompetentie 2.1) Voor de geordende verzamellijst ook online mogelijkheden verkennen naast de mogelijkheden van de gebruikte browser. Didactische wenken (deelcompetentie 2.2) Op schoolniveau kan er een stijl vastgelegd worden voor de opmaak van de bronvermelding bv. de APA-norm. 9

10 1.1 To Google or not to Google Voorbeeld Lithos is een jongerenorganisatie die haar thuis heeft in de gemeente Welzele. Zij biedt haar leden reisjes aan naar evenementen, plant concerten en heeft op regelmatig een filmavond. Lithos bereidt een zomeruitstap voor naar Pairi Daiza. Welke website zal men moeten bezoeken? Doe een gok en test uit. Welke URL ga je rechtstreeks in de browser tikken? Stel dat Lithos naar de dierentuin in Antwerpen gaat. Welke URL ga je in de browser intikken? Welk URL zie je verschijnen op de adresbalk bij Pairi Daiza? Ben je op de juiste website geraakt? Welk URL zie je verschijnen op de adresbalk bij zoo? Ben je op de juiste website geraakt? Misschien zat je fout, dus dan maar met de zoekmachine aan het werk. Tip leerkracht Een duidelijk filmpje die de werking van zoekmachines en enkele basiszoekopdrachten behandelt, vindt u op Ideaal om de les mee te starten. 10 EXPLOREREN

11 Even kort herhalen wat je kunt zien in het zoekvenster Advertenties die verband houden met je zoektermen. Google ontvangt geld voor het plaatsen van deze advertenties. 2 De paginatitel, met daaronder de juiste URL of webadres naar de webpagina. 3 dit vinkje wordt toegevoegd door een antivirusprogramma. 4 Samenvatting van de webpagina die je zoekt. De zoektermen staan in het vet aangeduid. 5 Bekijk vooraf een voorbeeld van de website. 6 Enkele links naar pagina s op de website. 11

12 1.1.2 Oefening 1 Tip leerkracht Het aantal resultaten die door Google Wordt gegeven is eigenlijk maar een schatting. Google geeft enkel de relevante resultaten weer. Tik een zoekterm in, noteer het aantal resultaten of hits en noteer je besluit: Zoekterm Brugge brugge Aantal resultaten 6,4 miljoen 6,4 miljoen Wat besluit je i.v.m. het gebruik van hoofdletters? Het maakt geen verschil of je hoofdletters of kleine letters gebruikt. Zoekterm to be or not to be to be or not to be Aantal resultaten 7,5 miljoen 6,3 miljard Wat besluit je i.v.m. het gebruik van aanhalingstekens? Als je aanhalingstekens gebruikt, ga je op zoek naar die exacte zin, niet naar alle woorden apart. Zoekterm ajax voetbal ajax -voetbal Aantal resultaten 11 miljoen 331 miljoen Wat besluit je i.v.m. het gebruik van het teken? Het min-teken verwijdert irrelevante zoekresultaten. Zoekterm opmaak alinea Word opmaak alinea Word site:microsoft.com Aantal resultaten Wat besluit je i.v.m. het gebruik van de toevoeging site:? De code site: zoekt binnen een bepaalde website naar zoekresultaten. Zoekterm Congo OF Kongo Congo Kongo Congo of Kongo Aantal resultaten 16,1 miljoen 9,8 miljoen 16,1 miljoen Wat besluit je i.v.m. het gebruik van de operator OF? In principe zoekt Google naar webpagina s waar ALLE woorden in voorkomen. Wanneer je de code OF gebruikt, is het reeds voldoende als 1 van de woorden in de webpagina voorkomt. Wat besluit je i.v.m. het gebruik van de operator of? Zelfde resultaat als OF met hoofdletters. Zoekterm samsung gsm samsung gsm Aantal resultaten 19,9 miljoen 21,7 miljoen 12 EXPLOREREN

13 Bekijk de twee eerste zoekresultaten. Voldoen ze aan hetgeen je verwacht? Niet echt, we moeten de resultaten verder filteren. Je kunt je resultaten verder uitfilteren door gebruik te maken van Pagina s uit België. Je krijgt nog exactere resultaten door enkel de pagina s die aangemaakt zijn de Afgelopen maand er uit te selecteren. Daarenboven kan je zoeken binnen bepaalde grenzen. Let op: eenmaal je een verfijnde keuze hebt gemaakt, blijft die bewaard voor een volgende zoekopdracht. Kijk dus heel goed wat nog gekleurd is weergegeven. Hieronder vind je een schermafdruk van deze complexere zoekfunctie. Vul nu de tabel in. Zoekterm samsung gsm samsung gsm Aantal resultaten Oefening 2 Zoek info over film De helaasheid der dingen. Wat is de meest efficiënte zoekterm die je invult? De helaasheid der dingen Wat is het verschil tussen zoeken naar anti-virus software en anti virus software? 13

14 in het eerste geval zoek je sites die het woord ant-virus bevatten, mar niet het woord software. In het 2 de geval zoek je sites met het woord virus maar zonder het woord virus en zonder het woord software. Java is een koffiesoort en een computertaal. Noteer hier de zoekterm als je iets meer wenst te weten over de koffie; en als je iets meer wenst te weten over de computertaal. koffie: java computeraal of java koffie computertaal: java koffie of java computertaal De gebroeders Borlée zijn uitmuntende 400 m lopers. Je wenst iets te weten over Jonathan maar niet over Kevin. Wat is de beste zoekterm? borlee -jonathan Oefening 3: Google en een beetje wiskunde of niet? Zoekterm Aantal zoekresultaten cake 467 miljoen appel 29,2 miljoen appel cake 2,9 miljoen appel cake 237 miljoen cake - appel 546 miljoen appel cake Wat is je besluit? Het aantal resultaten is niet logisch te verklaren; Google geeft een schatting weer van het aantal resultaten Hoe evalueren? Wie won in 2010 de Champions League? Welke zoekterm gebruikt je Zoek op de site van Belgische Voetbalbond wat het stamnummer is van K.S.C. Lokeren O.VL. Hoe heb het je dit probleem aangepakt? Welke site heb je gebruikt? Noteer de naam van een mp3-speler die tussen de 30 en 50 euro kost. Welke zoekterm heb je gebruikt? Waar kan je een kariboe of caribou spotten? Welke zoekterm gebruikte je? Zoek informatie van Picasso op de site van het Moma. 14 EXPLOREREN

15 Wat betekent Moma? Welke zoekterm gebruik je? Van wie komt de historische uitspraak blood sweat and tears (bloed zweet en tranen)? Welke zoekterm gebruikte je? Welke site geeft een antwoord op je vraag? Je wenst informatie over een galaxy maar niet over het merk Galaxy van Samsung. Welke zoekterm gebruik je? 1.2 Opzoeken van afbeeldingen via Google Voorbeeld Lithos wil graag een uitnodiging voor hun uitstap naar Pairi Daiza op Facebook plaatsen. Het is altijd leuk om er een prentje bij de plaatsen. Een zwart-witbeeld van een zeearend trekt wel de aandacht. Dat beeld zoeken we op via Google. Klik op de knop Afbeeldingen. Kies Geavanceerd zoeken naar afbeeldingen. Hoeveel afbeeldingen voldoen aan deze voorwaarden?

16 1.2.2 Oefening 1 Je krijgt een opdracht om over de schilder Appel een werk te maken. Je bent op zoek naar een foto van hem. Maak gebruik van Afbeeldingen. Wat ga je aanklikken op bovenstaande schermafbeelding? Gezicht Elke kleur Ga in Google op zoek naar beelden van Appel. Hoeveel vind je er? 9,78 miljoen Welke zoekopdracht heb je ingevoerd om volgend resultaat te krijgen? leeuw Welke mogelijkheden zijn er om enkel beelden van Paul De Leeuw te krijgen? 1. Paul De Leeuw 2. gezicht De Leeuw 3. Hoeveel afbeeldingen (van een leeuw) voldoen aan dezelfde voorwaarden, maar als bijkomende Alleen afbeeldingen voor hergebruik Aanpasbaar?153 Zoek een afbeelding van volgende zaken en geef een korte beschrijving. Woord Retsina baobab Ol Doinyo Lengai bouzouki pagode Griekse drank Boom Vulkaan Muziekinstrument Gebouw Uitleg 16 EXPLOREREN

17 1.2.3 Oefening 2 Kennedy (om juist te zijn J.F. Kennedy) is in het begin van de jaren 60 van de vorige eeuw president geweest van de VS. Tik de zoekterm Kennedy in bij Afbeeldingen. Bekijk de resultaten. Maak nu gebruik van de optie zwart-wit. Wat geeft de beste resultaten? Zwart-wit. Heb je een idee waarom? Omdat ten tijde van Kennedy er vooral zwart foto s werden gemaakt Oefening 3 Om een foto van 15x10 cm op een goede manier af te drukken op fotopapier heb je beelden van minstens 1800x1200 pixels nodig. Wat moet je dan aanklikken? Duid aan op nevenstaande lijst. Zoek een foto van een leeuw (maar geen clipart of lijntekening) waarvan je een scherpe foto kan laten afdrukken. Zoek nu een foto die rechtenvrij is (hergebruik mogelijk). Hoeveel beelden voldoen aan die voorwaarde? 0 Je kunt natuurlijk ook eens proberen met de zoekopdracht in het Engels in te geven. Wat is nu het resultaat? Hoe evalueren? Zoek een afbeelding en leg uit was het is. maribou drakenvrucht podzol stupa Zoek een zwart-wit afbeelding van de man van de uitspraak blood sweat and tears. Van wie zoek je een afbeelding? Zoek een foto op de site die kwaliteitsvol genoeg is om een foto van 10x15 cm te maken van Parijs (Paris). Wat moet je allemaal ingeven in het zoekvenster? 17

18 1.3 Verfijnde zoekopdrachten via sites Voorbeeld 1 Naar jaarlijkse gewoonte gaan een aantal leden van Lithos naar Rock Werchter. Vanaf Leuven voorziet de organisatie bussen om op het festivalterrein te geraken. De meeste mensen reizen met de trein naar Leuven. De site van de NMBS moet dus geraadpleegd worden. Aangezien Welzele dicht bij Sint-Niklaas ligt, vertrekt men vanuit dat station. Zoek een trein die je voor u naar Leuven brengt vanuit het dichtstbijzijnde station waar je woont. Aan de hand van de volgende schermafdrukken kan je een antwoord geven aan de Lithosgroep. Wanneer moet ze vertrekken? 15.19u Wanneer kom ze aan in Leuven? 16.55u Hoeveel tussenstops zijn er? 1 tussenstop Als de groep maar om u wenst aan te komen moeten ze overstappen. Om te weten waar je dan moet doen, zet je een vinkje en klikt op Details van alle. Je kunt nu zien dat je moet overstappen in Berchem. Hoeveel tijd heeft de groep om over te stappen? 9 minuten. 18 EXPLOREREN

19 1.3.2 Oefening 1: skiën Lithos wil dit jaar iets speciaals doen: als winteruitstap zou men willen gaan alpien skien in België. Dat kan in Ovifat-Robertville. Om de prijs te drukken maakt men de uitstap met het openbaar vervoer. Maar eerst voorbereiden om te zien of je op één dag wel op de bestemming geraakt, kan skiën en nog terugkeren naar huis. Op de site kan je het adres vinden van het skiterrein. Dat is: Rue des Pistes Controleer via Google Maps of die straat bestaat. Het staat fout op de website; moet zijn Rue de La Piste Op de site van de NMBS kan je ook gebruik maken van de optie Adres.Dat kan je bereiken door gebruik te maken van Reisplanner. Ga als volgt te werk: Zoek de URL van de reisplanner via Google. Tik de naam in van de straat. 19

20 Kies voor Weimes- Robertville en voor Alle vervoersbewijzen. Vul de datum in. Omschrijf hoe je trip er zal uitzien. Van Sint-Niklaas naar Leuven met de trein. Van Leuven naar Verviers met de trein. In Verveirs wandelen we naar de bus en die brengt ons naar Sourbrodt. Daar moeten we nog 16 minuten wandelen naar de skipiste We gaan toch controleren of de website van de NMBS ons de correcte informatie geeft i.v.m. het busvervoer. De Waalse tegenhanger van De Lijn is de TEC (Transport en Commun en Wallonie). 20 EXPLOREREN

21 Gebruik de site van de TEC en kijk of de site van de NMBS en die van de TEC dezelfde informatie geven. Wat is je besluit? Gegevens van de website van de NMBS en TEC komen overeen Hoe zit het met de terugreis? Je kan om 17.01u vertrekken vanuit Sourbrodt en via Verviers, Luik, Brussel-Noord, Antwerpen zo terug in Sint-Niklaas zijn tegen 20.41u Is er voldoende tijd om te skiën? Ja Hoe evalueren? Organiseer zelf een treinreis naar de kust (De Panne) voor een dagtrip. Hoe lang ben je onderweg in de heen- en in de terugreis? Hoeveel maal moet je overstappen? Wordt er op de site van de NMBS enkel de trein als vervoersmiddel voorgesteld? 21

22 1.3.3 Oefening 2: filmpje meepikken Je werkt werk weer met de IMDb database. Surf naar Wie was de regisseur van Lord Of The Rings: The Fellowship Of The Ring? Peter Jackson Wanneer verscheen de eerste film van The Fast And The Furious op het witte doek? 1955 Uit hoeveel delen bestaat de filmreeks van Harry Potter? 6 Hoe lang duurt de film Inception? 148 minuten Bekijk de trailer van Ice Age: The Meltdown. De eekhoorn belandt plots in het water. Welke dieren ziet hij plots verschijnen? Piranha s Welke acteur speelt de hoofdrol in de film Saving Private Ryan? Tom Hanks Welke score krijgt de film Crossover? 1.8 Welke sport beoefent de hoofrolspeelster in de film Million Dollar Baby? boksen Welke acteur speelt Bond in de film James Bond 007: Blood Stone? Daniel Craig Bekijk de trailer van Amélie (2001). Welk dier zie je bewegen in het nachtlampje? varken Oefening 3: Lithos goes Paris Lithos goes Paris! Volgende maand trekt jongerenorganisatie Lithos erop uit voor een driedaagse trip naar Parijs. Je collega Martine heeft het ochtend- en namiddagprogramma samengesteld. Jij moet zorgen voor een avondactiviteit. Op de eerste avond plan je een avondwandeling door de lichtstad. De tweede avond wil je graag een bioscoopbezoek plannen. Je hebt echter geen flauw idee welke films er allemaal spelen in de bioscoopzalen van Parijs. 22 EXPLOREREN

23 Zoek dit even uit op IMDb 1 ( Hiervoor heb je de postcode nodig van Parijs (eerste arrondissement). Kies vervolgens de beste film (volgens gebruikersscore) uit de selectie films en tijdstippen. Zoek de postcode van het eerste arrondissement in Parijs op (Google) Surf naar en kies in de navigatie voor Movies > Showtimes & Tickets. Vul de zopas gevonden postcode in en kies het juiste land. Sorteer de films op gebruikersscore en kies de beste film uit de reeks. Vul onderstaande gegevens in. Naam film Releasedatum Score Speelduur A separtation minuten Naam bioscoop Locatie bioscoop Telefoonnr bioscoop Tijdstip vertoning Studio Galande Rue Galande u Hoeveel bedraagt de wandelafstand tussen de Eiffeltoren en de bioscoopzaal? Zoek dit op via Google Maps. Antwoord: 4,3 km Hoe heb je dit gedaan? In Google Maps de adressen ingevuld en geklikt op het icoontje met de persoon 1.4 Google met een vergrootglas Kies in de rechterbovenhoek naast het woord Aanmelden voor de knop. Je kunt kiezen voor Geavanceerd zoeken. 1 De internet Movie Database (of kortweg IMDb) is een online databank met films, televisieseries, acteurs De internet Movie Database (of kortweg IMDb ) is een online databank met films, televisieseries, acteurs enz. De website toont uitgebreide informatie en lezers kunnen beoordelingen van films toevoegen. IMDb biedt tal van zoekmogelijkheden zoals het opzoeken van films waar twee bepaalde acteurs hebben samengespeeld. Momenteel is de site uitgegroeid tot een internetarchief met informatie over meer dan titels en meer dan mensen. De site wordt maandelijks door meer dan 100 miljoen verschillende mensen bezocht. Er werken ongeveer 35 mensen voor IMDB informatie via 23

24 Voorbeeld Zoek een PowerPointvoorstelling over J. F. Kennedy. Maak gebruik van Bestandstype. Zijn er Nederlandstalige PowerPointvoorstellingen over J.F. Kennedy? Hoeveel? Oefening Noteer de zoekterm en de nummers van de velden die je gaat gebruiken in de geavanceerde mogelijkheden van Google. Je moet een spreekbeurt maken over de Eiffeltoren in het Frans. Hoe kom je direct op de site van de Eiffeltoren? Zoek een Nederlandstalige PowerPointvoorstelling van de recente tsunami in Japan. Er is een mogelijkheid om recente informatie op te vragen. Zoek een Nederlandstalige site die rechtenvrij is over ijsbeer Knut. Zoekterm: Tour Eiffel Nummer(s):1, 5 Zoekterm: tsunami Japan Nummer(s):1, 5, 6, 7, 10 Zoekterm: Knut Nummer(s): 6, 8 24 EXPLOREREN

25 Je wenst een site die het laatste jaar iets gepubliceerd heeft over inspecteur Morse, maar niet over het morse alfabet. Wie is de auteur waarop het tv-feuilleton is gebaseerd? Zoekterm: Morse - alfabet Nummer(s): 1, 4, Verborgen zoekopdrachten in Google Weerbericht Gebruik het woord weer gevolgd door de naam van een gemeente of stad Rekenmachine Opmerking: SQRT (=square root) staat voor vierkantswortel Eenheden omrekenen Je kunt Google gebruiken voor het omrekenen van een groot aantal verschillende maateenheden, zoals hoogte, gewicht en massa Spellingcontrole 25

26 1.5.5 Valuta omrekenen Kaarten Definities Tip leerkracht Je kan ook define: begrip gebruiken i.p.v. wat is. Hoe evalueren? Wat is de definitie van een netbook? Welke zoekterm heb je gebruikt? 26 EXPLOREREN

27 Bereken 9x Hoeveel inches heb je in een meter? Zoek een PowerPoinvoorstelling over aardbevingen. Hoeveel vind je er? Vertaal het woord aardbeving in het Engels. Hoe doet je dat? Zoek opnieuw PowerPointvoorstellingen. Hoeveel vind je er? Zoek een Worddcument over het gebruik van Irfanview. Hoeveel vind je er? 1.6 Favorieten in een lijstje Voorbeeld Jan, de voorzitter van Lithos, gebruikt dikwijls dezelfde URLS en wenst die bij te houden. Daarom stelt hij voor dat jij al begint uit te kijken naar een verzamellijst van de URLS die interessant zouden zijn voor de leden van Lithos. Je start dus met een zgn. Favorietenlijst aan te leggen. Stel dat je het weerbericht regelmatig wenst te raadplegen Ga naar de website Klik op en daarna op Aan Favorieten toevoegen. Als naam verschijnt de titel van de internetpagina. Er verschijnt: Je kan, indien je dat wenst bij Naam: een andere naam ingeven. Klik op Toevoegen. Je vindt deze Favoriet terug door opnieuw te klikken op 27

28 Maak de sites tot je favorieten Oefening Je krijgt omdat je waarschijnlijk van heel wat boeiende sites de URL niet wenst te vergeten een ellenlange lijst. Die kan je indelen via de knop. Kies Favorieten indelen. Maak een nieuwe map aan met de naam Lithos. Maak volgende structuur aan in je favorietenmap: 28 EXPLOREREN

29 Voeg de site van te aan de map actualiteit. Je kan ook reeds bestaande favorieten slepen naar de mappen die je wenst. Voeg alle andere favorieten toe aan de hieronder voorgestelde structuur. 1.7 Favorieten online met Chrome Tip leerkracht Als online software maken we gebruik van Google Docs. Om Google Docs te kunnen gebruiken moet men zich aanmelden. Daarbij zijn er volgende mogelijkheden: Men beschikt al over een Gmail-adres; dan gebruikt met dat adres en het bijhorende wachtwoord om zich aan te melden Men beschikt over een ander mailadres: dan klikt men op maak een gratis account 29

30 of klik op Er verschijnt dan een webpagina waar een aantal gegevens gevraagd worden (o.a. een sterk wachtwoord) Men beschikt niet over een mailadres (kan dat?). Laat dan een Gmailadres aanmaken. Let wel: je moet over een (mobiele) telefoon beschikken omdat Google verifieert of het met een echter gebruiker te maken heeft. Als je de browser van Google installeert (Chrome), dan zullen je favorieten (men noemt het hier bladwijzers) gesynchroniseerd kunnen worden. Dat betekent dat je op elke pc waarop je werkt met Chrome en waarop je bent aangemeld via Google telkens je meest recente versie ziet van je bladwijzers. Installeer eerst Chrome. Je moet hem niet installeren als standaardbrowser. 30 EXPLOREREN

31 Je krijgt dit resultaat: Indien je je favorieten wenst te importeren vanuit internet Explorer, klik op de knop en kies je voor Bladwijzers en Bladwijzers en instellingen importeren. Kies Favorieten/bladwijzers. 31

32 Je krijgt het bericht: Om de bladwijzers te synchroniseren klik je in de Chrome browser op en Kies dan voor het tabblad Persoonlijke Items. Kies voor Synchroniseren en vul uw Google account gegevens in. Kies voor Bladwijzers. Je bladwijzers zullen nu in the cloud geplaatst worden. Op elke computer je de voorgaande stappen uitvoert, zullen je favorieten uit de cloud verschijnen. Tip leerkracht Andere sites die het mogelijk maken om favorieten online te bewaren zijn: en Een (openbare) Yurlspagina kan je vinden op Hieronder een voorbeeld via Yurls. o o o Ga naar de site Je moet je vooreerst aanmelden (met een geldig adres)/ Kies Gratis aanmelden. Ga akkoord met de gebruikersvoorwaarden Je krijgt een Yurlspagina die past bij jou profiel (hier is gekozen voor onderwijs) 32 EXPLOREREN

33 o Elke box (behalve de beperkte reclameboxen) zijn aanpasbaar: je kan ze verplaatsen, elementen toevoegen en verwijderen. Maak telkens gebruik van de knop kan je openbaar zetten door gebruik te maken van de knop. Een box o Maak gebruik van instellingen om je Yurls-pagina openbaar te maken of niet. Je kan ook een URL aan je pagina geven 33

34 Tip leerkracht Als je Chrome als zoekmachine gebruikt kan je ook kiezen voor Search by Image: je doet een upload van een beeld en de zoekmachine gaat vergelijkbare beelden weergeven, zodat je waarschijnlijk zal weten waar het beeld genomen is. 1.8 Oordeel zelf Voorbeeld In het EHBO-kistje van Lithos is er geen pijnstiller meer. Iemand zegt dat Voltaren een goede pijnstiller is en je besluit dat via het internet te bestellen. De zoekopdracht is rap ingegeven. En inderdaad op de site kan je dat product bestellen. Een van de leden van Lithos die voor apotheker studeert vertelt je echter dat je dat middel in tabletvorm niet mag kopen zonder doktersvoorschrift. Sites kan je beoordelen volgens criteria als betrouwbaarheid, objectief, actueel, gebruiksvriendelijk, veilig en interessant voor het doel? Aan welke criteria voldoet deze site niet? Betrouwbar, veilig, objectief 34 EXPLOREREN

35 Tip leerkracht Voorbeelden van geneesmiddelen die in België enkel via doktersvoorschrift in België te verkrijgen zijn: Amoxicilline, Clamoxyl, Augmentin, Clavucid, Minocycline, Doxycycline, allen gekende anitibiotica, zou echt niet mogen dat deze vrij te bekomen zijn... Zovirax tabletten/comprimés (Herpes virus), opmerking:de creme is wel vrij te verkrijgen in apotheek, andere geneesmiddelvormen niet! Tamiflu (tegen vogelgriep) Valium (kalmeermiddel) Prozac (depressie) Rilatine (ADHD) Voltaren tabletten/comprimés (crème is wel vrij in apotheek te verkrijgen!) Mephenon (=methadon) (drugsverslaafden) Cilest, Marvelon, Yasmin (de pil) Pulmicort, Flixotide, Symbicort, Ventolin, (Astma en COPD) Tip leerkracht Het is bijzonder leuk om volgende site eens te (laten)bekijken. Het is te vinden via Tip leerkracht Je kan site beoordelen met de vragen: is de site betrouwbaar en objectief? 35

36 actueel? gebruiksvriendelijk? veilig? interessant voor het doel? Noteer een aantal sites en vraag aan de leerlingen dit te beoordelen Oefening Voor een spreekbeurt over de barokschilder Rubens ga je op zoek naar informatie op het internet. Je vindt heel veel sites. Welke van beide is het meest relevant? Waarom? De eerste; de URL en de beschrijving is relevant voor het onderwerp Zoek het artikel atoombommen op Hiroshima en Nagasaki op de site van Wikipedia. Ga onderaan de webpagina kijken. Doe hetzelfde met de Engelse webpagina van Wikipedia Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki. Bekijk de site Wanneer aangepast? Nederlandstalige Wikipedia Engelse Wikipedia site met spreekbeurten Weet je niet Weet je niet Waarom is de Engelse en Nederlandstalige versie in Wikipedia verschillend? Aantal bronnen? Er is meer informatie in het Engels aanwezig; er is nog geen vertaling in het Nederlands gebeurd Ga naar de site Klik op Organisatie. Wat is het contactadres? Wat denk je? Van Raderstraat 17-19, Curacao; onbetrouwbaar, onveilig Zoek op die site of je Tamiflu (tegen vogelgriep) kan aankopen? Weet dat je dat enkel via doktersvoorschrift kan krijgen. Wat je is besluit Je kan het aankopen via de site; onwettelijk, onbetrouwbaar. Je zoekt informatie over de auteur Dirk Bracke. Je kunt de website van de auteur gebruiken of het artikel van Wikipedia. Ga na welk van de sites de meest recente informatie bevat. Wikipedia vermeldt meer boeken dan de site van Dirk Bracke zelf 36 EXPLOREREN

37 Lees de blog Vergelijk met en met Welk(e) artikel(s) zou je gebruiken als je de feiten van het Pukkelpopdrama wil kennen? Het laatste Welk(e) artikel(s) zou je gebruiken als je de emoties die het Pukkelpopdrama heeft opgewekt in een verhandeling wil verwerken? Het tweede Is een blog een goede bron van informatie over een bepaald onderwerp? Soms wel, soms niet (zie eerste artikel). Tip leerkracht Je kan bij twijfel of een bepaald artikel op het net blijft bestaan, het beste omzetten in een PDFbestand. Voor de drie vorige artikels is dat gebeurd en staan ter beschikking bij het lesmateriaal. Het eerste artikel is wel 78 bladzijden lang. Soms is het taalgebruik naar de auteur toe vrij grof. Daarom is er ook een verkorte versie van 2 bladzijden ter beschikking. 1.9 Auteursrecht, citaatrecht en portretrecht 2 Het auteursrecht. Elk werk geniet van auteursrechtelijke bescherming. Er zijn twee vereisten: Het werk moet uitgedrukt zijn in een concrete vorm: het moet dus een website, een boek, een poster, schoolboek, partituur, foto, gebouw enz.. Het gaat niet over ideeën theorieën die niet gepubliceerd zijn, maar bijvoorbeeld enkel verteld zijn. Het werk moet origineel zijn, maar niet noodzakelijk artistiek, omvangrijk of nieuw. Auteursrechtelijke bescherming ontstaat automatisch, copyrightvermelding is dus overbodig. Ze eindigt 70 jaar na het overlijden van de auteur. Voor foto s moeten de fotograaf én de ontwerper van hetgeen je in beeld brengt (gebouw, tekening, kledij, ) 70 jaar overleden zijn; pas dan kan je legaal werken. Je kan bijv. rechtenvrije foto s vinden op Wil je legaal werken dan moet je toestemming vragen aan de auteur en je bronnen vermelden. Het citaatrecht staat toe om toe om korte aanhalingen uit alle soorten werken gratis te gebruiken als je bron en naam van de auteur vermeldt en het citaat gebruikt voor kritiek, polemiek of onderwijs. Je mag dus een kort stukje uit een muziekstuk aanhalen als je daar onderwijskundig wat mee doet, maar niet als je dat gebruikt om de website op te vrolijken. De omvang van een citaat is beperkt. Bijvoorbeeld: één of twee regels uit een gedicht, maximaal 10 bladzijden uit een werk van 100 bladzijden een detail uit een schilderij. Het citaat gebruik je niet op zich maar wordt voorzien van een begeleidende commentaar, beoordeling of toelichting. Een bronvermelding is nodig. 2 Grotendeels gebaseerd op en 37

38 Het portretrecht. In principe moet voor elke afbeelding van een individu en voor het gebruik van deze afbeelding toelating worden gevraagd. Ook wanneer de afbeelding wordt gebruikt voor andere doeleinden dan overeengekomen bega je een schending van het portretrecht. De toestemming moet voorafgaand aan het maken van de afbeelding worden verkregen. Voor bekende personen (politici, media- en sportfiguren) geldt dat er een stilzwijgende toestemming is. Er geldt wel altijd het recht op privéleven. Wikipedia werkt via Creative Commons, kortweg CC. CC wil open inhoud bevorderen en auteurs aanmoedigen om inhoud vrijer beschikbaar te stellen. Als auteur kan je vier beperkingen stellen op de verspreiding van je werk: BY NC ND SA Naamsvermelding (attribution) Niet-commercieel (non-commercial) Geen afgeleiden (no derivative works) Gelijk delen (share alike) Onder welke voorwaarden mag je informatie van Wikipedia gebruiken? Klik onderaan een artikel op Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen. Naamsvermelding (dus naam van de maker vermelden) en gelijk delen (het onstane werk moet ook aan deze voorwaarden voldoen) Je mag het werk kopiëren, verspreiden, er afgeleide werken van maken en het gebruiken voor commerciële doeleinden. Je neemt een foto van het Atomium. Die foto gebruik je in je werkje over Brussel dat je in je klas gaat voorstellen. Een tip: zoek de sterfdatum op van de architect. Overtreed je het auteurs-, citaat- of portretrecht? Waarom? Auteursrecht. In 2075, 70 jaar na de dood van de architect Waterkeyn zal het auteursrecht verlopen Je neemt een foto van het Atomium. Die foto gebruik je in een tijdschrift dat over Brussel zal gaan. Overtreed je het auteurs-, citaat- of portretrecht? Waarom? Auteursrecht. In 2075, 70 jaar na de dood van de architect Waterkeyn zal het auteursrecht verlopen Je speelt een compositie van Bach op een schoolvoorstelling n.a.v. de opendeurdag. Overtreed je het auteurs-, citaat- of portretrecht? Waarom? Neen. Componist is al meer dan 250 jaar dood 38 EXPLOREREN

39 Je speelt een compositie van de Beatles op een schoolvoorstelling n.a.v. de opendeurdag. Overtreed je het auteurs-, citaat- of portretrecht? Waarom? Ja, auteur is nog geen 70 jaar dood. Voor het blad Libelle heeft de fotograaf een fotoshoot met Justine De Jonckheere. Overtreedt hij het auteurs-, citaat- of portretrecht? Waarom? Neen. Voor het blad Libelle heeft de fotograaf een fotoshoot met Justine De Jonckheere. Die foto, wordt zonder dat ze het weet, gebruikt in een verkiezingscampagne. Overtreed de fotograaf het auteurs-, citaat- of portretrecht? Waarom? Ja, portretrecht. Persoon geeft geen toestemming voor een ander gebruik. Je neemt een foto op een feestje van je vrienden en plaatst die foto op Facebook. Mag dat? Onder welke voorwaarden? Neen, enkel als iedereen zijn expliciete toestemming geeft 1.10 Bronvermeldingen Er zijn verschillende manieren om bronnen te vermelden. Als voorbeeld werken we met de APA-normen in een Word-document Kies het tabblad Verwijzingen, groep Citaten en bibliografie. Bij stijl kies je APA. Als je in een tekst staat kies je Citaat invoegen en nieuwe bron invoegen. Het volgende scherm verschijnt waarin je een keuze moet maken van welk medium je wenst te citeren. Hier is een schermafdruk voor een Boek. Vul de gegevens verder aan. Maak een Worddocument met twee verwijzingen: een naar website en een naar een artikel uit krant of tijdschrift. 39

40 1.11 Wat moet je kennen en kunnen? Kennen De verschillende elementen in het zoekvenster kunnen verklaren. Weten wat het verschil is bij het zoeken met en zonder hoofdletters. Het nut uitleggen bij, van het teken, de toevoeging site: en de operator OF. Het verschil tussen auteursrecht, citaatrecht en portretrecht omschrijven. Kunnen Een complexe zoekopdracht uitvoeren zowel voor een tekst als een afbeelding Een zoekopdracht uitvoeren o.a. op de site van de NMBS. In een zoekopdracht het bestandstype meegeven. Favorieten toevoegen aan het favorietenlijstje Favorieten kunnen indelen in mapjes. Gebruik kunnen maken van een online favorietenlijst Een site kunnen beoordelen naar betrouwbaarheid, veiligheid, objectiviteit. Een bronvermelding hanteren bijv. via de APA-norm. 40 EXPLOREREN

41 2 DELEN Tip leerkracht In dit hoofdstuk komen competenties 5.2, 5.3, 5.4 en 5.5 aan bod. Leerplandoelstellingen en leerinhouden (deelcompetentie 5.2) Het nut van comprimeren van bestanden toelichten. Bestanden en mappen comprimeren. Het belang van beveiliging inzien waaronder encryptie, wachtwoordgebruik, privacy. Verschillende bestandsformaten herkennen en indelen volgens gebruik waaronder geluidsbestanden, videobestanden, beeldbestanden, kantoortoepassingsbestanden. Bestanden converteren. Leerplandoelstellingen en leerinhouden (deelcompetentie 5.3) Het belang van het verbinden van computers in een netwerk toelichten. De verschillende componenten van een thuisnetwerk omschrijven en hun functie toelichten waaronder modem, router, switch, bekabeling, netwerkkaart, draadloze verbinding. Een aantal netwerkdiensten kort toelichten waaronder centraal gebruikersbeheer, printserver, fileserver, webserver, mailserver, DNS, DHCP. Weten wat een IP-adres is. Een toegewezen IP-adres opvragen. De functie en het doel van veelgebruikte protocollen toelichten waaronder http, https. Eenvoudige controles op de werking van het netwerk uitvoeren waaronder ping. Bronnen via een netwerk delen en gebruiken bijvoorbeeld mappen, printers. Een netwerkverbinding maken naar een gedeelde map. De gevolgen van het op een netwerk ter beschikking stellen van gegevens toelichten en hiermee rekening houden waaronder toegangs- en gebruikersrechten. Leerplandoelstellingen en leerinhouden (deelcompetentie 5.4) De gevaren van het verbinden van een thuisnetwerk met internet toelichten waaronder malafide bestanden en software. De verschillende maatregelen om een thuisnetwerk te beveiligen toelichten en instellen waaronder beschermingssoftware bijvoorbeeld firewall, antivirusprogramma s, antispywareprogramma s. Leerplandoelstellingen en leerinhouden (deelcompetentie 5.5) Een aantal mogelijkheden kennen om samen aan een bestand te werken. Een bestand online delen voor samenwerking. Wijzigingen aangebracht door verschillende gebruikers bijhouden en aanvaarden. Opmerkingen toevoegen aan een gemeenschappelijk bestand. Gebruikers aanmaken met verschillende profielen (beheerder, standaard) en rechten. Een bestand omzetten naar een pdf-formaat. 41

42 Didactische wenken (deelcompetentie 5.2) Het is niet de bedoeling dat de leerlingen alle bestandsformaten beheersen en onmiddellijk uit het hoofd kunnen plaatsen. Het is eerder de bedoeling om de leerlingen hierin zelfredzaam te maken zodat zij over voldoende competenties beschikken om dit te kunnen opzoeken. Didactische wenken (deelcompetentie 5.3) Werk zo veel mogelijk visueel om deze leerstof aan te brengen. Er bestaan interessante filmpjes om deze leerstof uit te leggen bv. Het is zeer belangrijk dat de leerlingen de juiste terminologie gebruiken. Gebruik eventueel een virtuele omgeving om deze doelstellingen te realiseren. Vertrek van de input, ervaringen die de leerlingen al opgedaan hebben met hun thuisnetwerk. Bronnen via een netwerk delen houdt naast het lokaal delen ook het delen van bronnen via webtoepassingen in. Indien lokaal delen niet mogelijk is, deel bronnen via een webtoepassing en stel hiervoor verschillende types gebruikers in. Het is belangrijk dat de leerlingen niet enkel de gevolgen kennen van het ter beschikking stellen van gegevens in een lokaal netwerk maar ook in een wereldwijd netwerk bijvoorbeeld een sociaal netwerk. Beperk de machtigingen tot het lezen en/of schrijven. Didactische wenken (deelcompetentie 5.4) Onder malafide bestanden en software verstaan we onder andere virussen, spam, phishing, hoax Er bestaan virtuele mogelijkheden om dit in de praktijk te brengen. Er is voldoende gratis beschermingssoftware op de markt om de doelstellingen te bereiken. Didactische wenken(deelcompetentie 5.5) Een bestand kan zijn een document, een presentatie, een rekenblad, een foto of afbeelding Laat de leerlingen gezamenlijk een bestand rond een bepaald onderwerp, bij voorkeur vakoverschrijdend, opbouwen. Er bestaan meerdere opties om samen te werken aan een bestand met Web 2.0 toepassingen. Laat de leerlingen op deze manier een groepswerk maken.. 42 DELEN

43 2.1 Werken met bestandsformaten Je hebt in de mapjes van je LithosPC al met heel wat soorten bestanden gewerkt. De extensie is heel interessant om te weten met wat voor soort bestanden je eigenlijk bezig bent. Kies in de verkenner voor Extra > Mapopties. Kies daar voor het tabblad Weergave. Indien je Extra niet kan zien maak je gebruik van de Alt-toets of F10. Je ziet het volgende: Probeer dit nu te interpreteren: Bekijk alle bestanden in de mapjes die je in de vorige oefeningen hebt aangemaakt eerst met en daarna met Wat is het verschil? In het eerste geval zie je de extensies, in het tweede geval niet. Welke soorten bestandstypen bestaan er? Noteer hier een aantal bestandstypes of extensies. ppt, doc, docx, jpg 43

44 Open onderstaande bestanden. Noteer de extensie en het programma dat geopend wordt. Soms kan je een bestand echter niet openen omdat bepaalde software niet geïnstalleerd is. Bestandsnaam Extensie Programma dat wordt geopend Txt Kladblok Swf Explorer Flv Flv player Wmv Windows Media Player Mov Apple Quicktime Rm Real Media Jpg Windows Photo Viewer Pdf Adobe Reader Xlsx Csv Xls Pps Ppt Pptx Wmv Mp3 Docx doc Excel Excel Excel PowerPoint PowerPoint PowerPoint Windows Media Player Windows Media Player Word Word 2.2 Converteren Martine heeft de uitnodiging voor Parijs gemaakt. Dit document wil ze mailen naar alle geïnteresseerden. Jij denkt er aan dat niet iedereen op zijn pc een Wordbestand kan lezen en daarom zal je het document mailen als een PDF-bestand. Zo n PDF-bestand is leesbaar door alle PC s waarop een (gratis) Adobe PDF-reader is geïnstalleerd. We converteren eerst het Worddocument: dit is het omzetten van gegevens zodat ze geschikt worden gemaakt voor een toepassing in een andere programma. Bekijk in de verkenner het Worddocument uitnodiging Parijs. Welke extensie heeft dit bestand? Kies Opslaan als en klik PDF aan. Het PDF formaat maakt een bestand dat je kunt bekijken (meestal) printen en niet wijzigen. Daarenboven wordt het bestand ook verkleind. Het is daarom bijzonder geschikt om een afgewerkt document naar iemand te mailen. 44 DELEN

45 Vergelijk de bestandsgrootte van het PDF-document en het oorspronkelijk Word-document. Bestandsgrootte is iets kleiner in PDF Word geeft ook nog heel wat andere mogelijkheden. Test het bewaren naar tekst zonder opmaak uit. Wat is je besluit over de extensie en bestandsgrootte? Extensie: txt; kleine bestandsgrootte Welk programma zal opgestart worden om je nieuw gemaakte bestand te openen? Kladblok Kies nu voor Webpagina. Er wordt zowel een bestand aangemaakt als een map. Wat zijn de namen van die map en het bestand? Barcelona grasmat Via welk programma wordt het bestand geopend? Explorer Word is niet hét geschikte programma om webpagina s te maken, maar zoals je gezien hebt: het kan. De schikking van de figuren, de navigatiemogelijkheden en mogelijke input van de gebruiker zijn erg beperkt. 2.3 Comprimeren via de verkenner Stel dat je een grote hoeveelheid bestanden aan iemand wenst te bezorgen. Handig is dan om dit aan te bieden via een gecomprimeerd of zip-bestand. Er bestaan specifieke zipprogramma s als WinZip en WinRar. Wij maken gebruik van de ingebouwde zipfunctie van Windows. Bekijk in de map klimaat klimaatfactoren en ga via de verkenner in de verschillende mapjes kijken. Dubbelklik op index.html en open de site. Waarover gaat de site? Factoren die het klimaat bepalen We gaan nu deze site in zijn geheel zippen en gereed maken om te mailen. Klik met de rechtermuisknop op de mappen en bestanden, kies Kopiëren naar en Gecomprimeerde (gezipte) map. 45

46 Er wordt een nieuw mapje gemaakt met een ritsluiting, met als naam index. Hernoem dit bestand klimaatfactoren. Je hebt nu een zipbestand gemaakt met daarin alle bestanden van de website. Mail dit bestand nu door naar een van je medeleerlingen. Bewaar het ontvangen zipbestand op je schijf. Gebruik de rechtermuisknop om het bestand uit te pakken. Kies Alles uitpakken. Stel nu dat je deze site zonder het zippen wenst door te mailen, wat is dan het probleem? Tip leerkracht De site van de klimaatsfactoren kan je vinden op: We maken geen gebruik in deze nota s van Winzip en Winrar. Dit zijn pakketten om te comprimeren. 2.4 Gegevens delen via een netwerk Inleiding Tip leerkracht Koppel de leerstof zoveel mogelijk terug naar de leefwereld van de jongeren: sociale netwerken en het thuisnetwerk. Heb je een Facebook, Twitter of Hyves account? Dan maak je deel uit van een sociaal netwerk. Sociaal, omdat deze websites dienen om met elkaar te communiceren. Maar wat is nu precies een netwerk? Van zodra verschillende personen of zaken met elkaar worden verbonden en er communicatie plaatsvindt, spreken we van een netwerk. 46 DELEN

47 Als je op Facebook iemand toevoegt als vriend, dan ben je met elkaar verbonden in een netwerk en kan je berichten sturen, foto s delen Kortom: communiceren. Hoeveel vrienden heb je op Facebook? Welke informatie plaats je op Facebook (het hoeft niet alleen tekst te zijn)? Berichtjes, foto s, filmpjes, Zijn er ook gevaren bij het delen van informatie op Facebook? Niet iedereen hoeft al jouw foto s, berichten en filmpjes te zien. Je moet dus privacy-instelingen doorvoeren. Bovendien wordt Facebook eigenaar van al jouw berichten, foto s en filmpjes. Ook bij je thuis en op school is er een netwerk. Het is geen sociaal netwerk, maar een computernetwerk. De computers zijn er met elkaar verbonden (met of zonder draad) en communiceren met elkaar. Staan de computers bij je thuis in een netwerk? Zo ja, waarom zijn de computers bij je thuis in een netwerk verbonden? Zodat alle computers toegang hebben tot het internet, om een printer te kunnen delen tussen verschillende computers, Een computernetwerk biedt heel wat voordelen. Zo kan je van op gelijk welke computer in de klas printen naar de klasprinter en hoeft de school maar één internetverbinding te betalen, ook al zijn er meer dan 100 computers. Een computernetwerk biedt echter nog heel wat meer: Gemeenschappelijk gebruik van programmatuur: je kan programma s installeren op één centrale computer. De andere computers kunnen automatisch van deze programmatuur gebruik maken. Gemeenschappelijk gebruik van apparatuur: printers, scanners, modems, cd-romstations en andere randapparaten zijn beschikbaar voor alle netwerkgebruikers. Eenvoudig systeembeheer: je kan op de server geïnstalleerde software gemakkelijk updaten. Van centraal opgeslagen gegevens kan je op eenvoudige wijze een back-up maken. Beveiliging: een netwerk verschaft uitgebreide mogelijkheden tot gegevensbeveiliging. De netwerkbeheerder kan gebruikers en gebruikersgroepen creëren en hieraan bepaalde rechten toekennen. Je krijgt 47

48 toegang tot een deel van het netwerk met een gebruikersnaam en wachtwoord. Gemeenschappelijk gebruik van één internetaansluiting: indien in een netwerk één internetaansluiting is voorzien, kan deze door speciale soft- of hardware door meerdere computers uit het netwerk gebruikt worden. Een computernetwerk ontstaat door verschillende computers en randapparaten onderling met elkaar te verbinden. Vanaf het ogenblik dat communicatie tussen deze toestellen mogelijk is, spreken we van een netwerk Client en server De computers in een netwerk kunnen twee functies vervullen: client of server. Zowat alle computers in een netwerk zijn clients (of werkstations). Gebruikers voeren er taken op uit, creeren bestanden Een server (letterlijk: dienstverlener ) vervult een andere functie: het levert diensten aan een netwerk. Enkele voorbeelden: Centraal gebruikersbeheer: omdat een server een centrale plaats inneemt in het netwerk, kan ook de toegang tot het netwerk verschaft of beperkt worden op één centrale plaats. Zo kan een nieuwe netwerkgebruiker in een paar klikken een netwerkaccount krijgen, waarmee hij/zij kan aanmelden op elke computer in het netwerk. Het verwijderen en aanpassen van de gebruikersaccounts gebeurt op dezelfde centrale manier. Fileserver: alle bestanden die door de gebruikers in het netwerk worden gemaakt, worden op deze fileserver opgeslagen. Dit heeft twee grote voordelen: de bestanden zijn van op gelijk welke computer in het netwerk beschikbaar (zie illustratie) en een back-up nemen is een fluitje van een cent: alle data staat op één toestel, dus je hoeft enkel maar een reservekopie te nemen van dit ene toestel. Webserver: een webserver maakt een website beschikbaar voor het grote publiek. Dit kan een website binnen een bedrijf zijn (intranet) of een online website (internet). Printserver: dankzij een printserver kan er flink bespaard worden op printers. Alle gebruikers kunnen immers printen naar één (of meerdere) centrale printers. Er hoeft dus niet aan elke computer een printer gekoppeld te worden. 48 DELEN

49 Mailserver: een mailserver is verantwoordelijk voor het verwerken van . Een mailserver heeft twee hoofdfuncties: s ophalen en s versturen. Naast deze twee functies controleert een mailserver ook op virussen en markeert bepaalde s als ongewenste post (spam). Over beveiliging lees je meer op p. 75. Tip leerkracht Gebruik het schoolnetwerk als illustratie bij deze leerstof. Alle bestanden van en voor de leerlingen (leerlingenmappen en/of klasmappen) staan meestal op een centrale fileserver. De leerlingen kunnen afprinten op de printer in de klas via een printserver. De elektronische leeromgeving (SmartSchool, elov ) is beschikbaar dankzij een webserver. Als de leerkracht een verstuurt naar zijn/haar leerlingen, gaat dat altijd via een mailserver Soorten netwerken De afstand tussen de computers en randapparaten bepaalt in welk soort netwerk deze zich bevinden LAN LAN staat voor Local Area Network (netwerk binnen een lokaal gebied). De computers bevinden zich dus relatief dicht bij elkaar, ze staan bijvoorbeeld in hetzelfde gebouw. Ze zijn met elkaar verbonden via kabels of draadloze verbinding. Geef twee voorbeelden van een LAN-netwerk. Schoolnetwerk, thuisnetwerk, bedrijfsnetwerk, 49

50 Een kleine LAN komt voor in de computerklas op school. Wanneer je meerdere computerklassen in hetzelfde gebouw met elkaar verbindt, spreek je nog steeds van een LAN. De verbonden computers beperken zich dus tot het bereik van een gebouw of gebouwencomplex WAN Waar LAN een lokaal gebied bestrijkt, bevinden computers in een WAN zich op veel grotere afstand van elkaar. WAN staat voor Wide Area Network (netwerk over een uitgestrekt gebied). De communicatie verloopt via telecommunicatielijnen, satellieten e.d. Een WAN verbindt meerdere LAN netwerken met elkaar. Het internet is het grootste WAN-netwerk ter wereld. Tip leerkracht De werking van het internet (basis) wordt in volgend filmpje duidelijk aangetoond: The World Wide Web in Plain English ( 50 DELEN

51 2.4.4 Netwerkapparaten Om een netwerk te creëren, heb je een aantal netwerkapparaten nodig. Deze netwerkapparaten worden met elkaar verbonden via bekabeling of draadloze communicatie. Maak een netwerkschema van het schoolnetwerk. SWITCH ROUTER MODEM SWITCH PC PC PC PC SERVER Tip leerkracht Onderstaande opdracht wordt best gegeven als huistaak. Toon tijdens de les het gebruik van de website Gliffy ( aan. Heb je thuis een netwerk? Ga thuis op zoek naar alle apparaten die nodig zijn om het netwerk te laten functioneren. Neem close-up 3 foto s van de verschillende apparaten en kabels. Plaats alle foto s in een tekstdocument. Nummer de foto s en print het document uit. Maak een netwerkschema via de website Gliffy ( (gratis registratie). Voeg de verschillende toestellen in het netwerk toe aan het netwerkschema. Noteer bij elk toestel een nummer overeenkomstig het nummer in je fotolijst. Print het netwerkschema uit. Noteer je naam op de afdrukken en breng alles mee naar de les op de afgesproken datum Netwerkkaart De netwerkkaart is de hardwarekoppeling tussen de computer en de netwerkkabel. Op de netwerkkaart bevindt zich een aansluitpunt voor de bekabeling van het netwerk. De netwerkkaart wordt tegenwoordig bijna altijd onboard geïnstalleerd. 3 Close-up betekent van dichtbij fotograferen, zodat details duidelijk worden. Let wel op voor wazige foto s. 51

52 Bekabeling De bekabeling in een netwerk zorgt voor het overbrengen van de gegevens. Er zijn verschillende soorten kabels. UTP UTP staat voor Unshielded Twisted Pair (letterlijk vertaald: niet-afgeschermde gedraaide paren) en dit geeft letterlijk aan hoe de kabel is opgebouwd: de draden zijn spiraalsgewijs om elkaar gewonden om magnetische interferentie tegen te gaan. De onderstaande figuur geeft dit duidelijk aan. 5 Op de beide uiteinden van de UTP-kabel wordt een RJ45-connector bevestigd. Deze connector past perfect in de bovenstaande netwerkkaart (p. 51). 6 Coax De kabel waarlangs televisiebeelden je televisie binnenstromen, is een coax-kabel. Deze kabel kan ook gebruikt worden in een netwerk. Dit type kabel wordt minder en minder gebruikt om computers of andere toestellen binnen een netwerk met elkaar te verbinden. Als je echter klant bent bij Telenet wordt dit type kabel wel altijd gebruikt om het internet via een coax-kabel tot bij je modem te brengen. 4 Omega Cottage. (2010, 10 december). Build your own network. Geraadpleegd op 14 september 2011, 5 Belkin. (z.d.). PVC horizontal cables. Geraadpleegd op 14 september 2011, 6 Pixmania Pro. (z.d.). Pixmania ethernet kabel RJ45 gekruist. Geraadpleegd op 16 september 2011, 52 DELEN

53 Een coax-kabel is relatief goedkoop, maar kan je niet rechtstreeks aansluiten op een netwerkkaart. Hiervoor heb je een T-stukje (BNC-connector) nodig. Aan het begin en het einde van het netwerk is bovendien een terminator nodig, die het einde van de datalijn aangeeft. Draadloos Het grootste draadloos netwerk ter wereld is het gsm-netwerk: sms en, telefoneren, en, surfen Alles is mogelijk! Draadloze thuis- en bedrijfsnetwerken zijn alomtegenwoordig. Dit biedt immers heel wat voordelen. Bekijk het filmpje over de werking van een draadloos netwerk: Tip leerkracht U kunt het filmpje (frontaal) projecteren of leerlingen individueel laten werken met een hoofdtelefoon. Controleer vooraf of de website al dan niet geblokkeerd is in het schoolnetwerk. Explania.com is een educatieve website. Som drie voordelen van een draadloos netwerk op. Geen kabelboeltje, nieuwe toestellen kunnen meteen op het internet, op elke plaats in huis is er internetvoorziening. Een draadloos netwerk heeft echter ook een aantal nadelen: de communicatie verloopt iets trager dan in een bekabeld netwerk en aangezien alle data door de lucht zweeft, kan deze data gemakkelijk onderschept worden. Tip leerkracht Draadloze netwerken versturen hun informatie via radiosignalen. Hoe lost men dit laatste nadeel op? Door het signaal te encrypteren. Om die reden moet je een wachtwoord opgeven als je wil verbinding maken met een beveiligd netwerk. Welke soort bekabeling wordt er in jouw thuisnetwerk gebruikt? Zoek dit even uit! Er kunnen meerdere soorten bekabeling aanwezig zijn! Persoonlijk antwoord van de leerling Switch Computers, netwerkprinters, fotokopieermachines worden met elkaar verbonden via een switch. Een switch treedt op als verkeersagent in een chaos van dataverkeer en stuurt de datapakketjes naar het juiste netwerkapparaat. Voorbeeld: de gebruiker aan computer A wil een document afdrukken op de netwerkprinter. Teken het pad van de datapakketjes op onderstaande illustratie. 53

54 Tip leerkracht Een switch kan een netwerk in verschillende segmenten (delen) verdelen. Dit heeft als voordeel dat lokaal netwerkverkeer binnen een segment de andere segmenten niet stoort. Dit beperkt bijgevolg de netwerktraffiek Router 7 Een router (spreek je uit als roeter of rauter) verbindt twee verschillende computernetwerken met elkaar. De router heeft zijn naam niet gestolen: het zoekt de route uit die de datapakketjes moeten volgen om van het bronnetwerk naar het netwerkapparaat van bestemming (in een ander netwerk) te geraken. Een soort gps voor netwerkpakketjes, dus! 7 Sitecom. (z.d.). 19 network switch 26 port LN-133. Geraadpleegd op 15 september 2011, Switch-26-port/LN-133/p/ DELEN

55 De functie van een router en een switch wordt vaak in één toestel opgenomen. We spreken dan van een router/switch. Kan je bovendien zonder kabels op het internet, dan is er een draadloze router/switch in het netwerk geïnstalleerd (zie illustratie) Modem Het woord modem is een samentrekking voor moduleren en demoduleren. De modem is de vertaaldienst van het netwerk. Een modem zorgt ervoor dat twee verschillende soorten netwerken (bijvoorbeeld een bedrijfsnetwerk en het internet) met elkaar kunnen spreken. De modem vertaalt (moduleert) uitgaande datapakketjes zodat deze correct kunnen vervoerd worden over de transportlijn (telefoonlijn, kabelverbinding of draadloos). Indien de modem een pakketje ontvangt (inkomend), vertaalt deze het pakket opnieuw (demoduleren) naar een voor het doelnetwerk verstaanbare taal en stuur het verder door naar de router (of router/switch). 8 Howstuffworks.com. (z.d.). Linksys WRT54GS Wireless Router. Geraadpleegd op 15 september 2011, 55

56 Wanneer de digitale informatie niet zou vertaald worden, dan zou het informatie bij aankomst niet meer te herkennen zijn. 9 Tip leerkracht Als je Fibernet ( internet tegen lichtsnelheid ) van Telenet aankoopt, zitten de switch, router en modem in één toestel vervat IP-adres Inleiding Net zoals elk gebouw een eigen adres heeft, heeft ook elk netwerkapparaat in een netwerk heeft een eigen adres, het IP-adres. Dit unieke adres bestaat uit 4 groepjes cijfers, waartussen een punt staat. Bijvoorbeeld: Alle netwerkapparaten die zich in een eenzelfde LAN-netwerk bevinden, hebben een intern IP-adres. Van zodra je het LAN-netwerk met het internet verbindt via een router heeft deze router zowel een intern als een extern IP-adres. 9 Motorola. (z.d.). SURFboard Cable Modem SB5101. Geraadpleegd op 15 september 2011, EN/Consumer-Product-and-Services/Cable-Modems-and-Gateways/SURFboard-Cable-Modem-SB5101-US-EN 56 DELEN

57 Het interne IP-adres wordt gebruikt voor communicatie binnen het LAN-netwerk. Het extern IP-adres is het adres dat voor het internet zichtbaar is en dient om datapakketten te verzenden en te ontvangen via het internet. Als een LAN-netwerk dus over 10 netwerkapparaten beschikt, heeft dit netwerk dus 10 interne IP-adressen en 1 extern IP-adres Mijn IP-adres Je kan je IP-adres als volgt opvragen: Klik op Start > Uitvoeren. Tik de letters cmd in en druk op [Enter]. Typ ipconfig en druk op [Enter]. Naast IPv4 vind je je ip-adres terug. Welk IP-adres heeft jouw computer op school? Welk IP-adres heeft jouw computer thuis? 57

58 DHCP 10 De laptop van Sarah is verbonden met een draadloos netwerk. Op haar laptop staat ingesteld dat zij altijd het IP-adres toegekend krijgt. Wanneer ze echter bij haar zus, Saskia, op bezoek is en op het internet wil, kan ze geen verbinding maken met het netwerk en het internet. Nochtans kunnen Saskia en haar man Tim perfect met hun eigen laptop draadloos surfen. Doordenker! Wat zou de reden kunnen zijn dat Sarah problemen ondervindt met het netwerk? Indien een ander toestel in het netwerk van Tim en Saskia hetzelfde ip-adres heeft, zal er collision (of signaalbotsing) optreden, waardoor de laptop van Sarah en het andere toestel geen (of een verstoorde) netwerkverbinding kunnen maken. Het probleem dat Sarah ondervindt, kan een aantal technische oorzaken hebben. Zo kan er bijvoorbeeld al een ander netwerkapparaat hetzelfde IP-adres hebben, waardoor er op het netwerk verwarring ontstaat naar welk apparaat de datapakketjes moeten worden verzonden. Om te verhinderen dat er ip-adresproblemen ontstaan, maakt Sarah best gebruik van DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol). Dit is een netwerkprotocol dat automatisch aan elk netwerkapparaat de juiste netwerkinstellingen doorgeeft (waaronder een uniek IP-adres), zodat alle apparaten met elkaar kunnen communiceren in het netwerk. Het is bijvoorbeeld interessant als je je laptop op verschillende locaties gebruikt. In Windows kan je instellen dat je wil gebruik maken van DHCP. Dit doe je als volgt: Ga naar Start > Configuratiescherm. Open Netwerk en internet. Kies voor Netwerkcentrum. Kies in het navigatiemenu (links) voor Adapterinstellingen wijzigen. Klik met de rechtermuisknop op de huidige netwerkverbinding en kies voor Eigenschappen. Klik Internet Protocol versie 4 (TCP/IPv4) aan en kies opnieuw voor Eigenschappen. 10 Dell. (z.d.). Dell Inspiron 15 N5040. Geraadpleegd op 16 september 2011, 58 DELEN

59 Onder het tabblad Algemeen zet je beide keuzerondjes op Automatisch. Tip leerkracht Een samenvattend filmpje over DHCP vindt u terug op: DNS Surf naar Op welke website beland je? De website van HP ( Alle netwerkapparaten hebben een IP-adres. Wanneer je surft naar de website van CNN, surf je eigenlijk naar de webserver van de CNN die een uniek IP-adres heeft: Het zou maar al te gek zijn, als je van elke website het IP-adres moet onthouden. Dit is waar DNS op het toneel komt. DNS staat voor Domain Name Server en vertaalt domeinnamen naar ip-adressen Domain Name Server Als je surft naar vormt de DNS achter de schermen deze domeinnaam om naar , zodat de datapakketjes weten welk adres hun eindbestemming is. Een DNS houdt eigenlijk achter de schermen een grote tabel bij met domeinnamen en hun respectievelijk IP-adres. Wanneer een DNS een IP-adres moet opzoeken, gaat hij op zoek in deze tabel. In sommige gevallen komt de domeinnaam niet in de tabel voor. In dat geval speelt de DNS de opdracht door naar de eerstvolgende DNS op het internet. Zo kan het gebeuren dat een eenvoudig aanvraag een hele weg aflegt: een DNS in Amerika weet over welk IP-adres het gaat en stuurt het IP-adres terug naar België. Tip leerkracht U kunt het pad dat een bepaald datapakket aflegt (de hops ) heel mooi volgen via een Traceroute ( Probeer enkele domeinnamen uit ( Bij sommige domeinnamen zullen er sterretjes verschijnen (voorbeeld: Dit betekent 59

60 dat de traceroute op een firewall gebotst is. De firewall geeft geen informatie vrij. Er bestaan ook visuele traceroutes ( Een aanrader! Probeer de domeinnaam uit d.m.v. een Host trace. De getoonde route verloopt wel altijd via de website yougetsignal.com, wat uiteraard een nadeel is. Oefening Surf naar Hoeveel sprongen moeten er gemaakt worden om de domeinnaam te vinden? Voer een visuele traceroute (proxy trace) uit op de domeinnaam van je school. Dit doe je via de website Welke landen doorkruist de traceroute (vermeld eveneens het land)? Afhankelijk van locatie tot locatie Protocollen Een protocol is een serie van regels en procedures die bij communicatie wordt toegepast. Zo houden diplomaten zich aan een protocol wanneer ze diplomaten uit een ander land ontmoeten. Op een soortgelijke manier worden communicatieregels in een computeromgeving toegepast. Wanneer computers d.m.v. een netwerk met elkaar verbonden zijn, gelden er bepaalde regels en worden bepaalde technische procedures gevolgd om de communicatie op gang te brengen en goed te laten verlopen. Deze regels en procedures worden protocollen genoemd. Er bestaan veel verschillende soorten protocollen. Alle protocollen hebben met elkaar gemeen dat ze de communicatie willen bevorderen, maar sommige hebben specifieke taken of doelen. Protocollen moeten ervoor zorgen dat netwerken met elkaar kunnen communiceren, zodat commando s en gegevens kunnen worden getransporteerd. Die boodschap moet niet alleen goed overkomen, die boodschap moet ook zo snel mogelijk overkomen. Elk transport van gegevens wordt opgedeeld in pakketten. Elk pakket bevat identificatiegegevens van de zender en de ontvanger TCP/IP-protocol Tip leerkracht In het onderstaande filmpje worden de begrippen TCP/IP en IP-adres visueel uitgelegd: Let op! Bepaalde delen van het filmpje behandelen complexe begrippen (zoals NAT). Het is aangewezen deze stukken over te slaan, om geen verwarring te wekken bij de leerlingen. Het TCP/IP-protocol wordt gebruikt voor netwerkcommunicatie. Het is een samenvoeging van twee protocollen: IP (internet Protocol): de belangrijkste taak van IP is het vinden van een route naar de eindbestemming. Het maakt gebruik van IP-adressen die uniek zijn. TCP (Transfer Control Protocol): zorgt ervoor dat de data op een veilige manier en compleet aankomt. Komt een pakketje niet aan met IP, dan zorgt TCP ervoor dat dit pakketje opnieuw wordt verstuurd (retransmissie). 60 DELEN

61 HTTP Hypertext Transfer Protocol (HTTP) is het protocol voor de communicatie tussen een webclient (meestal een webbrowser) en een webserver. Dit protocol wordt niet alleen op het World Wide Web gebruikt, maar ook op lokale netwerken (dan spreken we van een intranet). 11 Een bekende melding van HTTP is 404 Page Not Found, wanneer je naar een webpagina surft die niet (meer) bestaat HTTPS HTTPS is een uitgebreide versie van HTTP, waarbij de S staat voor secure. Dit protocol wordt gebruikt om gegevens veilig (versleuteld) te versturen over het netwerk. Voor welk type websites wordt HTTPS gebruikt? E-banking, E-bay, online betalingen met VISA, Geef twee voorbeelden van websites (URLs) die gebruik maken van het HTTPS-protocol. e-banking online betaling met VISA 11 Hypertext Transfer Protocol (http). (2011, 24 mei). In Wikipedia: de vrije encyclopedie. Geraadpleegd op 16 september 2011, 12 Error 404. (z.d.). In Wikipedia: de vrije encyclopedie. Geraadpleegd op 16 september 2011, 61

62 Tip leerkracht De film Warriors Of The Net (tijdsduur: 13 minuten) geeft een prachtige samenvatting van alle tot nu toe behandelde leerstof. U kunt deze film gratis bekijken op Deze film is beschikbaar in het Nederlands (op bijv. en of op Enkele didactische tips: Pauzeer het filmfragment regelmatig en bespreek wat zonet werd verteld. Laat de leerlingen met eigen woorden vertellen wat ze hebben gezien/onthouden. Laat de leerlingen tijdens bovenstaande pauzemomenten een mindmap ontwerpen. Dit kan zowel op papier als via een softwarepakket (een gratis pakket vindt u op > EDU). In het filmfragment spreekt men over een NIC (Network Interface Controller). Dit is een synoniem voor netwerkkaart. Het filmfragment bevat een fout: men geeft aan dat uitgaande datapakketjes eerst voorbij de router passeren en daarna pas voorbij de switch. Dit moet uiteraard andersom. Een firewall is een softwarematige of hardwarematige eenheid die het netwerk beschermt tegen het internet of andere netwerken. Een firewall blokkeert onder andere aanvallen van hackers en crackers (krakers), inbraken en/of uitbraken van computervirussen, spyware, spam en denial of service attacks. Het is een onmisbaar element om het netwerk veilig te laten functioneren. Tip leerkracht Op de website vind je filmpjes, toetsen en links over netwerken. Dirk Van Deuren is lector informatica Lerarenopleiding aan de Karel de Grote-Hogeschool en auteur van deze site.. 62 DELEN

63 2.4.7 Eenvoudige controles uitvoeren Inleiding We herhalen nog even de definitie van een netwerk: een computernetwerk ontstaat door verschillende computers en randapparaten onderling met elkaar te verbinden. Vanaf het ogenblik dat communicatie tussen deze toestellen mogelijk is, spreken we van een netwerk. Opdat netwerkapparaten met elkaar zouden kunnen communiceren, dienen ze elkaar eerst te zien ; ze moeten elkaar kunnen bereiken. Dit kan heel eenvoudig gecontroleerd worden via het PING-commando. Vanaf jouw computer wordt er een PING-opdracht gestuurd naar de computer of server die je wenst te bereiken. De computer of server stuurt een antwoord terug die onder andere zijn IP-adres en de snelheid tussen het verzenden van de PING en ontvangen van het antwoord bevat. PING ANTWOORD Antwoord van computer / server : bytes=32 tijd=18 ms TTL=53 Om er zeker van te zijn dat er een goede communicatie is, zal het PING-commando 4 pakketjes naar de bestemmeling sturen. De bestemmeling moet op zijn beurt 4 antwoorden terugsturen PING-commando versturen Volg onderstaande stappen om een PING-commando te versturen: Klik op Start > Uitvoeren. Typ cmd en druk op [Enter]. Typ ping en druk op [Enter]. Tip leerkracht Indien de command line (cmd) op school geblokkeerd is, kunt u altijd een online ping uitvoeren via volgende website: Onderstaande oplossingen kunnen in de loop der tijd veranderen en/of afhankelijk zijn van de locatie waar u zich bevindt. Welk IP-adres heeft Hotmail? Hoe lang duurt het gemiddeld om een antwoord te ontvangen van Hotmail.com? 21 ms Stuur een PING-commando naar Welk IP-adres heeft Telenet.be?

64 Hoe lang duurt het gemiddeld om een antwoord te ontvangen van Telenet.be? 5 ms Welke van beide sites doet er het langst over om een antwoord terug te sturen? Hoe komt dit? Hotmail: deze website wordt gehost in Amerika. Het duurt dus een stuk langer om datacommmunicatie tot stand te brengen met een verre locatie Computernaam Elk apparaat dat deel uitmaakt van een netwerk, heeft een naam. Je kan jouw computernaam als volgt achterhalen (of aanpassen): Ga naar Start > Configuratiescherm. Kies voor kleine pictogrammen. Kies voor Systeem. Je ziet de computernaam, domein en werkgroep van je computer terug. Via de link Instellingen wijzigen en vervolgens de knop kan je de computernaam aanpassen Bronnen delen Een zeer grote troef van een netwerk is het delen van bronnen. Dit kunnen zowel mappen als bestanden zijn. Je hoeft geen bestanden meer naar elkaar door te mailen of mappen over te hevelen via een USB-stick. De gedeelde map is meteen toegankelijk via het netwerk (tenminste als je over voldoende rechten beschikt) en bevat steeds de meest recente versie. In het onderstaande voorbeeld leer je hoe je bronnen kunt delen in Windows Voorbeeld: bronnen delen in Windows Tip leerkracht Het is mogelijk dat het delen van bronnen geblokkeerd is op de computers in de klas. In dat geval kunnen deze voorbeelden uitgewerkt worden in een virtuele omgeving (bijvoorbeeld via Virtual PC). Hou er wel rekening mee dat de mappen die binnen de virtuele omgeving gedeeld worden, niet zichtbaar zijn voor andere gebruikers (het is nl. een afgescheiden omgeving). Open de Windows Verkenner. Creëer een nieuw map met je eigen voornaam en familienaam onder de map Mijn documenten. Maak een nieuw Word document, waarin je je favoriete hobby typt. Sla het document op in de zopas gemaakte map, onder de naam Mijn hobby.docx. Ga terug naar de Verkenner. 64 DELEN

65 Klik met de rechtermuisknop op de nieuwe map en kies voor Eigenschappen. Je krijgt het onderstaande venster te zien. Kies voor het tabblad Delen. Klik op de knop Geavanceerd delen. Plaats een vinkje bij Deze map delen. Kies een Sharenaam. Dit is de naam van de map zoals deze zal verschijnen in het netwerk. Standaard wordt de oorspronkelijke naam van de map overgenomen. Je hoeft de naam niet aan te passen. Je kan limiteren hoeveel gebruikers er tegelijkertijd in je map kunnen lezen of schrijven bij Het aantal gelijktijdige gebruikers beperken tot. Verlaag dit cijfer naar 10. Nu hoeven we enkel nog de toegangsrechten van de gebruikers in te stellen. Klik op Machtigingen. Er bestaan drie soorten toegangsrechten. Vul de onderstaande tabel aan. Toegangsrecht Volledig beheer Wijzigen Omschrijving Lezen bestanden openen. alle rechten van Wijzigen, rechten van bestanden / mappen wijzigen, het eigenaarschap van een bestand / map aanpassen. bestanden / mappen openen, bestanden aan de map toevoegen, nieuwe bestanden / mappen creëren, bestanden / mappen wijzigen, bestanden / mappen verwijderen, eigenschappen van bestanden / mappen aanpassen. Pas de rechten aan, zodat iedereen bestanden kan openen en aanpassen. Uiteraard heb jij, als eigenaar, sowieso het recht Volledig beheer. 65

66 Indien nodig, kan je specifieke gebruikers(groepen) meer/minder rechten geven. Via de knop Toevoegen voeg je de gebruiker in kwestie toe en selecteer je opnieuw de rechten die op die gebruiker(sgroep) van toepassing zijn. Klik op OK, zodat je opnieuw in de Verkenner belandt. Zoek jouw computernaam op. Je kan heel eenvoudig controleren of de map goed gedeeld is. Kies in de navigatiekolom (links) van de Verkenner voor Netwerk en klik jouw computernaam aan. In de detailweergave (rechts) moet nu jouw gedeelde map (share) verschijnen. Dubbelklik om de map te openen. Tip leerkracht De volgende stappen kunnen alleen uitgevoerd worden, indien de leerlingen zich niet in een virtuele omgeving bevinden. Navigeer naar de gedeelde map van de klasgenoot naast jou. Dit doe je als volgt: Vraag de computernaam aan je klasgenoot. Typ bovenaan in de adresbalk van de Verkenner: \\computernaam\. Uiteraard vul je tussen de slash-tekens de computernaam van je klasgenoot in. Als alles goed is, zie je na een druk op [Enter] de gedeelde map van je klasgenoot staan (dit moet soms even laden). Dubbelklik op deze map. Open het Word document Mijn hobby.docx in de gedeelde map. Voeg jouw hobby toe aan het document van je klasgenoot en kies voor Opslaan. Sluit het Word document. Je klasgenoot opent het Word document in zijn/haar gedeelde map en ziet zowel zijn/haar hobby als jouw hobby staan. Draai nu de rollen om: je klasgenoot navigeert naar jouw map en past jouw Word document aan. Tip leerkracht De volgende stappen kunnen alle leerlingen opnieuw uitvoeren (met of zonder virtuele omgeving). Zoek zelf uit hoe je het delen van jouw map kunt beëindigen. Werkwijze? Rechtermuisknop op de map > Eigenschappen > Delen > Geavanceerd delen > Vinkje weghalen > OK > Sluiten 66 DELEN

67 Verwijder de map. Tip leerkracht Het delen van printers verloopt analoog aan het delen van mappen. Meer informatie kunt u raadplegen via het filmpje Tip leerkracht Meer in detail de manier om met sommige PC s mappen delen. Bij het delen staan de machtigingen bij Iedereen. Als je kiest voor Toevoegen kan je een gebruikers of groep toevoegen, maar bijvoorbeeld geen compternaam. Klik daarom om op Objectypen en vink Computers aan. 67

68 Tik de computernaam in van de PC met wie je gegevens wenst te delen. Klik op OK om te bevestigen. Tip leerkracht Het delen verloopt in Windows 7 ook via het gebruik van thuisgroepen. Meer info kan je vinden op: Oefening Creëer een nieuwe map Werkbestanden. Voeg een nieuw Word document aan deze map toe, waarvan de bestandsnaam jouw voornaam en familienaam bevat, bijvoorbeeld Jonas Janssen.docx. Deel de map met Iedereen, onder volgende voorwaarden: de map moet op het netwerk verschijnen als Werk en iedereen moet toegang hebben tot de map, maar mag alleen bestanden kunnen openen. Zoek jouw computernaam op. Controleer of de map goed gedeeld is. Vraag aan de klasgenoot naast jou om naar jouw netwerkmap te navigeren. Doe hetzelfde voor zijn/haar netwerkmap. Verwijder de map Werkbestanden niet. Je hebt deze nog nodig in een volgende oefening. Je kan ook bronnen delen in Google Docs. Een uitgewerkt voorbeeld vind je terug op pagina 82 (Online samenwerken aan bestanden). 68 DELEN

69 Delen met iedereen? Inleiding Lees het onderstaande artikel. Leterme zet privébericht per ongeluk op Twitter 13 Woensdag 15 juni 2011 om 12u51 (Belga) Ontslagnemend premier Yves Leterme heeft woensdagvoormiddag per ongeluk een privébericht op zijn Twitterpagina gepost. Na een uurtje verwijderde hij het bericht, maar het onheil was intussen geschied. De woordvoerder van de eerste minister wilde geen commentaar kwijt over het voorval. Een jaar geleden liep het tijdens zijn Congoreis ook al eens mis. In de loop van de voormiddag postte Leterme een vreemde boodschap op zijn Twitter-pagina: "Missch klopt het dan niet. Maar dat vertel je me zondagav he? Werkte je bij Adecco? /Als ik teveel vraag, zeg maar. Wil je nt stalken...". Het bericht was duidelijk een antwoord op een eerder privébericht, maar kon gelezen worden door de meer dan volgers die Yves Leterme nu heeft op Twitter. Na een uurtje verwijderde hij zijn bericht, maar het onheil was toen reeds geschied. ( ) Heb je zelf al per ongeluk bronnen gedeeld (bijvoorbeeld op Facebook) met meer personen dan je had gedacht? Persoonlijk antwoord van de leerling. Hoe kon Yves Leterme verhinderd hebben dat het bericht voor iedereen zichtbaar was? Door privacyinstellingen door te voeren, zodat het aantal begunstigden drastisch werd verkleind Voorbeeld Paul Samolas 14 is 36 jaar oud en werkt bij het internetbedrijf Deskoman. Hij woont aan het Zuid in Gent met zijn vriendin, een musicus. Twee jaar geleden maakte het stel een ernstige relatiecrisis door. Deze persoonlijke gegevens over Paul Samolas zijn allemaal te vinden op internet. Tien minuten zoeken en je vindt zijn adres, werksituatie en liefdesleven: heel wat persoonlijke informatie is op internet te vinden. Iedereen die surft op internet laat sporen na. Ook over jou is er gemakkelijk informatie te vinden, misschien zelfs meer dan je zelf zou willen. Surf naar Google. Tik je volledige naam in. 13 ROJ. (2011, 15 juni). Leterme zet privébericht per ongeluk op Twitter. Geraadpleegd op , 14 Paul Samolas is een fictieve naam. 69

70 Welke persoonlijke informatie vind je terug? Persoonlijk antwoord van de leerling. Zoek ook eens op de website van 1207 (vul hier je gemeente en familienaam in). Welke persoonlijke informatie vind je terug? Persoonlijk antwoord van de leerling. Tip leerkracht Volgende filmpjes op YouTube vatten de leerstof rond het vrijgeven van persoonlijke informatie op het internet nog eens samen: en Bronnen delen in een netwerk biedt heel wat voordelen, maar denk kritisch na over welke bron(nen) je deelt, met wie je de bron(nen) deelt en welke gebruikers- en toegangsrechten de verschillende gebruikers hebben. Bronnen delen Met iedereen Met een beperkte groep Denk na over de gevolgen! Met wie deel je? (Wees kritisch!) (gebruikersrechten) Stel rechten in (toegangsrechten) In een netwerk kunnen gedeelde bronnen op twee manieren worden beschermd opdat ze niet voor iedereen zichtbaar of aanpasbaar zouden zijn: Gebruikersrechten: het gebruikersrecht bepaalt welke gebruikers en gebruikersgroepen via het netwerk verbinding mogen maken met een gedeelde bron. Toegangsrechten: de toegangsrechten zorgen voor een extra beperking bovenop de gebruikersrechten. Je kan bijvoorbeeld instellen dat de gebruikersgroep Directie lees- en schrijfrechten heeft op een bepaalde bron, maar dat de dienst Administratie alleen leesrechten heeft. Deze laatste dienst kan dus geen aanpassingen aanbrengen aan het document. Op pagina 64 (en volgende) leerde je reeds hoe je mappen deelt in een netwerk en er gebruikers- en toegangsrechten toekent Oefening Tip leerkracht We adviseren om deze opdracht thuis te laten maken. Surf naar Facebook. 70 DELEN

71 Hoe kan je zien welke informatie wordt getoond aan de personen die geen Facebookaccount hebben? (Men kan via een zoekopdracht in Google op jouw Facebookpagina terecht komen.) Er zijn 2 mogelijke antwoorden: Ga binnen Facebook naar > Privacyinstellingen. Bij Apps en websites kies je voor Instellingen bewerken. Bij het item Openbaar zoeken kies je opnieuw voor Instellingen bewerken en vervolgens klik je op de link Voorbeeld bekijken. Meld je af bij Facebook. Zoek via google naar jouw naam en klik op de Facebook link. Welke gebruikersrechten kan je instellen op een fotoalbum in Facebook? Delen met: Openbaar, Vrienden, Vrienden behalve kennissen, Aangepast Wat betekent het gebruikersrecht Iedereen? Alle vrienden van een bepaalde gebruiker. Vrienden van vrienden van een bepaalde gebruiker. Iedereen die een account heeft op Facebook. De hele wereldbevolking, zelfs de personen die geen account op Facebook hebben Netwerkverbinding maken naar een gedeelde map Van zodra een map werd gedeeld, is de gedeelde map voor andere gebruikers (met voldoende rechten) zichtbaar. Het bladeren in het netwerk op zoek naar gedeelde mappen werkt in veel gevallen erg traag (soms worden de gedeelde bestanden niet eens zichtbaar). Gelukkig bestaat er ook een snellere methode. Net zoals elk aangesloten opslagmedium (bijvoorbeeld harde schijf) een stationsletter (bijvoorbeeld C:) krijgt, kan je ook aan een gedeelde netwerkmap een stationsletter toekennen. Dit maakt het navigeren naar deze map een fluitje van een cent. Open Windows Verkenner. Klik op het menu Extra (Indien dit menu niet zichtbaar is, druk je op de toets [ALT] op je toetsenbord) Kies voor Netwerkverbinding maken Voor elke netwerkverbinding kan je nu een Station toekennen. Begin bij voorkeur aan het einde van het alfabet (dus met de letter Z). Vul het pad naar de netwerkmap in bij Map. Dit begint steeds met 2 backslashes, dan de naam van de computer, vervolgens een backslash en tot slot de naam van de gedeelde map. Indien je wenst dat na het herstarten van je computer de netwerkmap opnieuw in de Verkenner verschijnt, plaats dan een vinkje bij Opnieuw verbinding maken bij aanmelden. Druk op OK om de netwerkverbinding tot stand te brengen. 71

72 Oefening Vraag de computernaam van de klasgenoot naast jou op. Leg een netwerkverbinding naar de gedeelde map Werkbestanden van die klasgenoot. Kies voor de stationsletter W Wat moet je kennen en kunnen? Kennen Het begrip netwerk omschrijven. Het belang van het verbinden van computers in een netwerk omschrijven. Aangeven dat een netwerk verschillende vormen kan aannemen: sociaal netwerk, computernetwerk Voordelen opnoemen van het plaatsen van computers in een netwerk Het verschil aangeven tussen een client en een server. De verschillende soorten servers aan de hand van een opgegeven tekening kunnen omschrijven. Het verschil aanduiden tussen een LAN- en WAN-netwerk. Voorbeelden geven van LAN- en WAN-netwerken. De verschillende netwerkapparaten toelichten. Kunnen Een netwerkschema construeren (online of op papier) van een eenvoudig netwerk. Voorbeelden geven van IP-adressen. Het IP-adres van een computer zonder aarzelen opvragen. DCHP instellen. Een traceroute uitvoeren voor een bepaalde domeinnaam en het resultaat verklaren. Ping-commando uitvoeren. De computernaam van een computer opvragen. Mappen delen in Windows met toekenning van gebruikers- en toegangsrechten. Een netwerkverbinding maken naar een gedeelde map. Het risico van bronnen delen erkennen. De functie van een switch in een netwerk met eigen woorden omschrijven. Het verschil aangeven tussen een router en een switch. Het verschil omschrijven tussen een intern en extern ip-adres met behulp van gegeven netwerktekening. De essentie van DHCP aangeven. Het begrip protocol met eigen woorden omschrijven. Voorbeelden van protocollen opnoemen en hun functie kort toelichten. 72 DELEN

73 Het verband uitdrukken en het verschil aangeven tussen HTTP en HTTPS. Met eigen woorden verklaren waarom het delen van bronnen risico s inhoudt. Hoe evalueren? Eén van de voordelen van een computernetwerk is: gemeenschappelijk gebruik van apparatuur. Verklaar en illustreer met behulp van een tekening. Webserver. Welke stelling is correct? Een webserver beveiligt de verbinding met het internet. Een webserver is de drijvende motor achter een website. Een webserver maakt bepaalde websites snel toegankelijk in het LAN-netwerk. Een webserver is een online alternatief voor een printserver. Wat is het verschil tussen een client en een server? Client: Server: Verklaar de functie van een fileserver aan de hand van onderstaande tekening. Verduidelijk de tekening om je omschrijving kracht bij te zetten. LAN-netwerken Geef een voorbeeld van een LAN-netwerk. Waarom is het bovenstaande netwerk een LAN-netwerk? 73

74 Computerlokaal Maak een netwerkschema van het computerlokaal waar je je momenteel bevindt. Beperk het aantal pc s (om de duidelijkheid te bewaren) tot drie. Welke soort bekabeling ligt er in dit computerlokaal? Zijn volgende stellingen waar of onwaar? Duid aan. Verbeter de stelling indien onwaar. Data die van op het internet in het lokale netwerk binnenstroomt, komt volgende netwerkapparaten tegen (in deze volgorde): (1) router, (2) switch, (3) modem. Correctie: Een modem dient als vertaler tussen verschillende netwerken. Correctie: Elk apparaat in het netwerk heeft exact 1 IP-adres. Correctie: Het Hypertext Transfer Protocol, kortweg HTTP, zorgt ervoor dat datapakketjes veilig en compleet op hun bestemming aankomen. Correctie: Waar Waar Waar Waar Onwaar Onwaar Onwaar Onwaar Creëer een nieuwe map Project in je Leerlingenmap > Toetsen. Deel deze map met iedereen, maar ken enkel leesrechten toe. De map moet bovendien gedeeld worden als Gedeelde projectmap. Maak een schermafbeelding ([Alt GR] + [Print Screen]) van het venster met gebruikers- en toegangsrechten. Creëer een nieuw Word document Typ je naam en klas in het document Plak daaronder je schermafbeelding ([Ctrl] + [V]). Print het Word document. 74 DELEN

75 2.5 Beveiliging Virussen Wist je dat er meer dan 1 miljoen computervirussen bestaan? 99 % van alle virussen voorkomt op het besturingssysteem Windows? virussen meer en meer lijken op echte, betrouwbare programma s? virussen zich razendsnel vermenigvuldigen en verspreiden? Computervirussen worden als schadelijk beschouwd, want ze nemen schijfruimte en computertijd in beslag van de besmette computers; in ernstige gevallen kunnen ze in de computer schade aanrichten (zoals het wissen en verspreiden van (gevoelige) gegevens). Deze schadelijke programma s houden niet op bij één computer, ze verspreiden zich razendsnel via , chatprogramma s of sociale media naar andere computers. Virussen behoren tot de verzameling van malware: kwaadaardige en/of schadelijke software. 15 Tip leerkracht Malware is een samentrekking van de Engelse woorden malicious en software (kwaadwillende software). Onder deze verzameling vallen onder meer: virussen, wormen, trojan horses Er zijn heel wat antivirusprogramma s op de markt, die je beschermen tegen computervirussen. Windows 7 heeft geen eigen antivirusbescherming. Microsoft biedt echter wel gratis antiviruspakket aan: Microsoft Security Essentials. Dit programma kan je downloaden op de website van Microsoft ( De meeste (maar zeker niet alle!) bedreigingen voor de veiligheid van je computer kunnen door dit programma worden opgespoord. In punt op p. 141 leer je een antivirusprogramma installeren. 15 Sxc.hu. (z.d.). Stock photo: warning! 3. Geraadpleegd op 20 september 2011, 75

76 Oefening Welk antivirusprogramma is er geïnstalleerd op de computers in de klas? Heb je thuis een antivirus op je computer? Hoe heet het programma? Persoonlijk antwoord van de leerling. Wat zijn virusdefinities? Een bestand waarin de handtekeningen (stukjes code) van een virus staan, zodat de virusscanner de virussen kan herkennen. Producenten van virusscanners bieden op hun site meestal de laatste nieuwe definities aan. Welke antivirusprogramma s bestaan er zoal? Zoek op! AVG, Avast!, Kaspersky, Microsoft Security Essentials, Norton Antivirus, Panda, Trend Micro Titanium, GData Antivirus, F-Secure, NOD32, Een antivirus probeert steeds de aanwezige virussen op je computer te verwijderen. In sommige gevallen lukt dit niet. Dan heeft het antivirusprogramma nog een hulpmiddel. Welk? Verklaar. De geïnfecteerde bestanden worden in quarantaine geplaatst. Zo kunnen ze geen schade meer berokkenen aan je computer. 76 DELEN

77 Tips Open nooit s, waarvan je de afzender niet kent. Meldingen als Je computer is geïnfecteerd of Je bent de ste bezoeker haal je prijs op! die in je browser verschijnen zijn altijd vals. Ga hier nooit op in en sluit het browservenster af. Zoek alvorens je een programma installeert eerst even in Google of andere gebruikers tevreden zijn over het softwarepakket. Als één van de eerste zoekresultaten al aangeeft dat het om een virus gaat, verwijder je het installatiebestand meteen Spyware Surf naar Wikipedia. Beantwoord onderstaande vragen. Wat is spyware? Vat samen op de onderstaande lijnen. Spyware is de naam voor computerprogramma's (of delen daarvan) die informatie vergaren over een computergebruiker en deze doorsturen naar een externe partij. Het doel van spyware is meestal om geld te verdienen. Waar komt de naam spyware vandaan? De malafide software stuur ongemerkt en ongewild (als een spion) persoonlijk informatie door naar anderen. Hoe is spyware ontstaan? De opkomst van spyware is mede het gevolg van het illegaal kopiëren van software. De programmamakers zoeken, nu ze minder inkomsten uit verkopen halen, naar andere manieren om geld te verdienen. Het toevoegen van spyware aan een programma is een manier. 77

78 Lavasoft Ad-Aware ( is een antispywareprogramma voor Windows dat alle spyware en adware netjes van je computer verwijdert Phishing Jan krijgt het onderstaande mailtje van Rabobank, de bank waar Lithos een rekeningnummer heeft. Hij dient zijn rekening te verifiëren. Hij begrijpt de boodschap niet helemaal, maar besluit toch op de link Klik hier te drukken. Hij komt op de volgende website terecht (zie illustratie onder ) Fraude via telefoon en . (2011, 8 februari). Rabobank. Geraadpleegd op , 78 DELEN

79 Martine komt plots het bureau van Jan binnengewandeld. Jan zegt hij de Rabobank account moet verifiëren. Martine kijkt plots heel kritisch en bestudeert de website grondig. Ze schrikt en zegt: sluit dat venster onmiddellijk, Jan! Er is duidelijk iets niet helemaal pluis met de website van Rabobank. Wat klopt er niet? Markeer op de illustratie en beschrijf. Je geeft heel wat persoonlijke bankgegevens door, waardoor men je bankaccount kan kraken en je rekening plunderen. Wat zou het gevolg kunnen zijn indien Jan niet werd gewaarschuwd door Martine? Dan zou de bankrekening binnen afzienbare tijd worden leeggeroofd. Dit is een duidelijk voorbeeld van phising, wat vissen betekent. Dat geeft meteen aan wat phishing doet: malafide personen proberen te vissen naar belangrijke gegevens, zoals pincode, wachtwoord, nummer van de VISA-kaart, identiteitskaartnummer, adresgegevens Van zodra ze deze gegevens in hun bezit hebben, plunderen ze de bankrekening van het slachtoffer. Phishing gebeurt altijd op dezelfde manier: je ontvangt een van een bankinstelling of een website waarop je bent geregistreerd en daarin wordt gevraagd om nog eens je wachtwoord of pincode in te geven. Deze s zijn heel waarheidsgetrouw nagebouwd en voorzien van het logo van de instelling en gelijklopend kleurgebruik. Wanneer de gebruiker op de link in de klikt, wordt hij/zij omgeleid naar een andere website (die opnieuw waarheidsgetrouw is nagebouwd). Deze website werd gemaakt door de malafide personen. Dit betekent dat alle gegevens die op de website worden ingevoerd, ook rechtstreeks naar deze personen worden verzonden. 79

80 Hoe herken je een phishing mail? Je wordt gevraagd om je wachtwoord of pincode te bevestigen De mails zijn vaak opgesteld in gebrekkig Nederlands (slecht taalgebruik en spelfouten). In sommige e- mails komen bovendien vreemde letters voor (bijvoorbeeld Л ). Er wordt gevraagd om op een link te klikken. Deze link leidt naar een ander webadres dan de Rabobank. Controleer dus altijd het webadres in de adresbalk van je browser. Je wordt verzocht snel te reageren Doe de test! Zijn de onderstaande s phishing mails of niet? 17 Phishing (zie url in de statusbalk daar is duidelijik iets niet pluis) met goede bedoelingen 17 SonicWALL Phishing IQ Test. (z.d.). SonicWALL. Geraadpleegd op , 80 DELEN

81 Phishing met goede bedoelingen (het adres in de stemt overeen met dat in de statusbalk als je met de muisaanwijzer op de link staat) 18 Tip leerkracht De bovenstaande schermafbeeldingen komen van de website U kunt hieruit nog enkele extra schermafbeeldingen halen voor een evaluatiemoment of huistaak. Let wel: in het blokje Hoe evalueren? staat er eveneens een schermafbeelding die van deze website afkomstig is Hoax mails Onderwerp: BELANGRIJK! Stuur door naar al je vrienden! > > > > >> > > > > > > > > > > >> >> > >>>>>>>>>>> >>LET OP!!!!!! > > > > >> > > > > > > > > > > >> Ik stuur dit aan iedereen omdat > > > > >> > > > de persoon die dit aan mij zond een goede > > > > >> > > > > > > > > > > >> vriend is en nooit rotzooi zendt. > > > > >> > > > Microsoft en AOL zijn nu het grootste internetbedrijf en > > > > >> > > > in een poging om zich ervan te verzekeren > > > > >> > > > > > > > > > > >> dat internet explorer het meest hebruikte programma blijft, > > > > >> > > > > > doen Microsoft en AOL een -beta test. Wanneer je dit vooruit stuurt > > > > >> > > > > naar vrienden, kan en zal Microsoft er achter komen (mits je Microsoft > > > > >> > > > > Windows gebruikt) in een periode van 2 weken. Voor 18 Idem. 81

82 > > > > >> > > > iedere persoon waar je dit tje > > > > >> > > > > > > > > naar > > > > >> > > > > > > > > > > >> toestuurt, zal Microsoft je $ 5 betalen. Voor iedere persoon > > > > >> > > > > > waar jij het naar toestuurt die het weer > > > > >> > > > verder stuurt, krijg je nog eens $3. > > > > >> > > > > > > > Voor iedere 3de persoon die het ontvangt > > > > >> > > > krijg je nog eens $1. Binnen 2 weken, > > > > >> > > > > > > > > zal Microsoft contact met je opnemen > > > > >> > > > voor je adres en dan zullen ze een cheque sturen. > > > > >> > > > > > > > > > > >> Ik dacht zelf dat het oplichterij was, maar na 2 weken, na > > > > >> > > > > dit doorgestuurd te hebben, nam Microsoft contact > > > > >> > > > met me op, en binnen enkele dagen ontving > > > > >> > > > > > > > > > > >> ik een cheque van $ 800. Hemensen, Dit is GEEN ONZIN, dit > > > > >> > > > > > MOETEN jullie DOEN. JULLIE KUNNEN DIE CHEQUE > > > > >> > > > OOK KRIJGEN. GEWOON DOEN DUS. Je hebt beslist al zulke mailtjes ontvangen. Dit is een voorbeeld van een hoax . Hoax betekent vals gerucht en heeft enkel tot doel om mensen op het verkeerde spoor te zetten. Het opzet is dat je de s doorstuurt, zodat de boodschap wordt verspreid. Meestal draaien de boodschappen rond speciale acties (kortingen), geldprijzen of waarschuwingen voor computervirussen. De s herken je meestal meteen aan het taalgebruik. Bovendien wordt er nooit een exacte datum vermeld (alleen 2 weken geleden, vorige woensdag ). Stuur dergelijke mails dus nooit door Wat moet je kennen en kunnen? Kennen Tips opnoemen om virussen, spyware, phishing en hoax problemen te vermijden. Het verschil aangeven tussen een virus en spyware. Met eigen woorden het begrip phishing omschrijven. Kunnen Een phishing mail aanduiden. Een als hoax bestempelen. Argumenteren waarom een bepaalde een hoax is. Voorbeelden geven van indicatoren om een phishing mail te herkennen. Hoe evalueren? Je krijgt volgende in je mailbox. Is dit een veilige of onveilige mail? Argumenteer! De mail is veilig / onveilig. Onderwerp Van Bijlage RE: Hoi! julian-84449hc@isis.marketingmails.corp.com you-r3ally_need2watch$this.exe 82 DELEN

83 Ho_i! Je moe*t eens kijken naar het $$!^$ file in de attachment Reaallly co0l [!$ GroeEetjes Je ontvangt onderstaande . Is dit een veilige of onveilige mail? Argumenteer! De mail is veilig / onveilig. Wat is een hoax mail? Verklaar en vermeld twee manieren hoe je dergelijke mails kunt herkennen. Wat? Hoe herkennen? 83

84 2.6 Online samenwerken aan bestanden Situering Tip leerkracht Als voorbeeld wordt er gewerkt met het vak aardrijkskunde. In dit vak wordt er gevraagd om zelfstandig te werken rond het thema toerisme in de 2 de graad. Het online werken met bestanden zal uitgewerkt worden met dit voorbeeld. Samenwerking met de leerkracht aardrijkskunde is hier een meerwaarde. Hieronder een aantal schermafdrukken van het leerplan aardrijkskunde. De volledige versie is ter raadplegen op De klas wordt opgedeeld in groepjes van 6 personen. Ze moeten elk een land bespreken. De leerkracht legt een kader vast per bestemming. Aan bod moeten komen: Situering van het land op de wereldkaart en in het gradennet (o.a. tijdzones) Bereikbaarheid van het land vanuit België (met route van wat je ziet op weg naar ) Fysische attractiefactoren o Reliëf o Klimaat o Vegetatie (flora) en fauna Belangrijkste toeristische regio's en de attractiefactoren Gevolgen van het toerisme Lore, Pieter en Ansofie zitten samen met nog drie andere leerlingen in dezelfde groep die werken rond Kenia. Lore en Pieter zullen de toeristische regio s bestuderen, Ansofie zal Kenia situeren. Lore, Pieter en Ansofie besluiten om te werken via Google Docs en hebben alle drie een Gmailadres. 84 DELEN

85 Tip leerkracht De werking van Google Docs wordt zeer eenvoudig uitgelegd in het filmpje Google Docs in Plain English (ondertiteld in het Nederlands): Tip leerkracht Bij het inloggen in Google Docs zal meestal Engels de ingestelde taal zijn. Je kan dat aanpassen door gebruik te maken van de knop.en daarna te kiezen voor: Uploaden van documenten Pieter heeft thuis al een aantal documenten op zijn pc staan die hij nu op Google Docs zal plaatsen. Kies na het inloggen voor en voor Volgende documenten worden overgebracht naar Google Docs (the cloud). Er verschijnt volgende boodschap. Je ziet rechts onderaan het scherm: 85

86 Tip leerkracht Bij het uploaden wordt de vraag van conversie gesteld. Doc, Docx ppt pptx enz. documenten kunnen worden omgezet naar een formaat dat leesbaar en bewerkbaar is in Google Docs. Er zijn wel limieten van aantal tekens, aantal cellen en grootte van bestanden. Maar deze limieten zullen in normale omstandigheden niet overschreden worden. Het is in dit verband interessant te wijzen om het converteren zoals het in punt 2.2 behandeld is. Je kan ook Google Docs gebruiken als opslagruimte van je documenten in the cloud (dus zonder conversie) Maken van een verzameling Tip leerkracht Het maken van een verzameling kan beschouwd worden als het maken van een map waarbij alle informatie van een bepaald onderdeel wordt verzameld. Je kan het beschouwen als een map in de verkenner. Om de oefening te maken is het niet noodzakelijk om met een verzameling te werken, maar het verhoogt de duidelijkheid, vooral als je met meer dan een project bezig bent. Pieter maakt een verzameling van alle documenten van Kenia. Kies Nieuwe maken verzameling. 86 DELEN

87 Geef een naam In de linkerkolom zie je nu staan: Je zal waarschijnlijk eens moeten klikken op Alle items. Sleep de documenten van Kenia in de verzameling. Je startpagina zal er als volgt uit zien: Lore en Ansofie maken ook een map aan met als naam Kenia. Tip leerkracht De verschillende leerlingen kunnen een andere naam voor hun verzameling gebruiken Delen van documenten Er zijn twee manieren (die erg gelijkaardig zijn) om documenten te delen Delen vanuit het document Open het document Interessante links voor Kenia kies voor delen. 87

88 Je ziet volgend scherm: Enkel Ansofie is eigenaar van het document. Voeg bij het veld personen toevoegen het mailadres van Lore toe. 88 DELEN

89 Bij de knop bewerken kies je voor mag bewerken. Kies Delen en opslaan. Het resultaat is 89

90 Voeg nu ook Pieter.vvkso toe als diegene die de bestanden mag bewerken. Het resultaat is dan: 90 DELEN

91 Schematisch Tip leerkracht 91

92 Kijk naar de verzamellijst. Je ziet: Gedeeld verwijst naar het feit dat het document kan gezien en bewerkt worden door de andere leerlingen aardrijkskunde Kenia verwijst naar de verzameling Delen via de lijst Klik in de lijst op de rechtermuisknop. Kies Delen en Delen. Deel nu alle documenten 92 DELEN

93 Alle informatie van een document Klik op Voorbeeld Je ziet: Maken van een nieuw document Ansofie gaat nu een nieuw document maken in Google Docs dat ze gaat delen met Pieter en Ansofie. Lore doet een voorstel om de indeling van de nota s te maken Klik op Maken en Document. Tik de tekst in zoals hieronder te zien is. Je kan ook opmaak (via stijlen) geven. 93

94 Geef die tekst een naam nl. kenia indeling hoofdstuk via Bestand Naam wijzigen.. Deel deze tekst met Pieter en Lore Werken met revisies Lore opent de tekst en past die aan. Ter informatie: hieronder de aangepaste tekst Kies Bestand Revisiegeschiedenis bekijken. 94 DELEN

95 Je krijgt een tekst waarin in een andere kleur (hier rood) de aanpassingen van Lore te zien zijn Maken van opmerkingen Lore opent het document Kenia indeling en staat voor (of in) het woord parken waarbij je een opmerking wenst toe te voegen. Kies Invoegen Opmerking. Tik de opmerking Kopieer de lijst van de parken die Pieter al maakte. Klik daarna op Opmerking. Ook bij de andere personen met wie het document is gedeeld, zullen deze opmerking zien. 95

96 Breng een discussie op gang door iets bij te typen. Tip leerkracht Door in het document te klikken op Opmerkingen Instellingen voor meldingen kan men zien dat er telkens mails worden gestuurd bij het intypen van een opmerking De mail ziet er uit als volgt: 96 DELEN

97 Je kan ook kiezen voor Stream met opmerkingen tonen waarbij er o.a. statistieken te zien zijn Exporteren Tip leerkracht Het is in dit verband interessant te wijzen om het converteren zoals het in punt 2.2 behandeld is. Kies, na het afwerken van het document voor downloaden als PDF. Plaats het document op het leerplatform van de school zodat alle leerlingen van de klas het document kunnen raadplegen 97

98 2.7 Wat moet je kennen en kunnen? Kennen Tips opnoemen om virussen, spyware, phishing en hoax problemen te vermijden. Het verschil aangeven tussen een virus en spyware. Met eigen woorden het begrip phishing omschrijven. Voorbeelden geven van indicatoren om een phishing mail te herkennen. Het verschil uitleggen tussen het delen waarbij je een document mag bewerken en kan weergeven. Kunnen Een phishing mail aanduiden. Een als hoax bestempelen. Argumenteren waarom een bepaalde een hoax is. Documenten uploaden naar het internet (cloud). Documenten delen. Een document aanmaken in een online omgeving. Wijzigingen maken en bekijken van een aangepast document. 98 DELEN

99 3 STRUCTUREREN Tip leerkracht In dit hoofdstuk komt competentie 5.1 aan bod. Leerplandoelstellingen en leerinhouden (deelcompetentie 5.1) Gegevens gestructureerd bewaren met een zinvolle naam. Bestanden en mappen efficiënt aanmaken, verplaatsen, kopiëren en wissen. Het belang van het regelmatig verwijderen van overtollige bestanden inzien en dit op een regelmatige basis uitvoeren. Een snelkoppeling toelichten en toepassen. Het nut en de locatie van een aantal systeemmappen kennen. Een aantal nuttige mapopties kennen en instellen waaronder verborgen mappen, extensies weergeven. Het belang van het archiveren en synchroniseren van mappen en bestanden toelichten. Mappen en bestanden archiveren lokaal en via het internet. Didactische wenken (deelcompetentie 5.1) De leerlingen kunnen al een structuur aanmaken op een extern geheugen en bestanden en mappen manipuleren. Indien nodig kan dit in het kader van de eerste twee doelstellingen kort herhaald worden. Leerlingen bewust laten nadenken over de plaats waar hun bestanden (automatisch) bewaard worden. Leerlingen attent maken op het feit dat bestanden geopend van het internet standaard in een tijdelijke map bewaard worden. Indien ze verder willen werken met deze bestanden moeten ze het opslaan in een eigen gekozen map. De leerlingen erop wijzen dat het bureaublad zowel snelkoppelingen als bestanden en mappen kan bevatten. Wijzen op het belang van een overzichtelijk bureaublad. Het is belangrijk dat de leerlingen weten dat een snelkoppeling een verwijzing naar een map of een bestand is en dat ze de originele plaats van deze map of bestand kunnen opzoeken. Wijzen op het belang van een overzichtelijk bureaublad. 99

100 3.1 Een goede schijfhygiëne hanteren Alles in een mapjes De bestandsstructuur op de computer van Lithos is afwezig. Alle bestanden staan in één map. Je wordt gevraagd om een logische mappenstructuur op te zetten en de bestanden dan in de meest logische map te plaatsen. Maak volgende mappenstructuur en plaats de bestanden in een map Oefening: werken met mappen Je ontvangt van in de mailbox van Lithos een bericht met een bijlage. Kies nu voor Opslaan Opslaan als. Plaats het bestand in je eigen map. Onder welke naam wordt het bestand bewaard? Onder oorspronkelijke naam Sterke en zwakke wachtwoorden Wachtwoorden kunnen gekraakt worden, dat betekent dat computers sites bestoken met telkens verschillende wachtwoorden. Als je wachtwoord uit bijvoorbeeld heel weinig tekens bestaat, is de kans groot dat je wachtwoord gekraakt wordt van bijvoorbeeld je Facebook-account of je Hotmail-account. We gaan dus na of onze wachtwoorden sterk zijn. Daar is software voor. Surf naar Vul in het kader een wachtwoord in dat je gebruikt om je aan te melden bij Hotmail of Facebook Heb je een sterk wachtwoord gekozen? Ja Waaruit moet volgens de site die hierboven wordt vermeld een sterk wachtwoord bestaan? Minstens 10 tekens met cijfers, hoofdletters, leestekens en andere symbolen 100 STRUCTUREREN

101 Je kan een sterk wachtwoord aanmaken door bijvoorbeeld een zin zoals de eerste letters te nemen van bijvoorbeeld Lithos is een toffe jongerenorganisatie uit Welzele te nemen. Je bekomt dan LietjuW. Vervang dan een aantal letters door cijfers en je bekomt bijvoorbeeld Lie68juW. Tip leerkracht Een volledig uitgewerkt voorbeeld van het aanmaken van een veilig wachtwoord vind je op Tip leerkracht Het onderdeel over wachtwoorden komt hier aan bod omdat na dit onderdeel het deel over Dropbox aan bod komt. Daar is het uiteraard interessant te beschikken over een sterk wachtwoord Dropbox gebruiken als backup en synchronisatie Onze voorzitter maakt er ons attent op dat we de bestanden op de Lithoscomputer extra moeten beschermen. Dat kan door een backup te nemen op een extern geheugen, maar we kunnen ook gebruik maken van ruimte die een website ter beschikking stelt. Men spreekt over bestanden bewaren in the cloud. De software die je zal gebruiken is die van Dropbox. Die zal er voor zorgen dat de bestanden van de Lithospc en die op de website van Dropbox altijd dezelfde zijn. Dat noemt men synchronisatie: het is het proces of het resultaat van iets gelijktijdig maken. Registreer je bij Dropbox ( en installeer het programma. Kies daarbij een sterk wachtwoord. Bij Programma s zijn er bij Dropbox drie deelprogramma s te onderscheiden: Website van Dropbox opstarten Dropbox activeren Dropbox verwijderen Bij het installeren van Dropbox wordt er op je computer een map Dropbox aangemaakt in de map Documenten. Tip leerkracht Er bestaan ook andere mogelijkheden om te synchroniseren zoals bijvoorbeeld via Windows Live Mesh, waarbij je kan synchroniseren in mappen van je Skydrive. Zie Tip leerkracht Een alternatief voor Dropbox is bijvoorbeeld ook Tip leerkracht Indien je dropbox niet kan downloaden of installeren via kan je gebruik maken van Tip leerkracht 101

102 De map Dropbox kan je verplaatsen door gebruik te maken van Preferences. Dat bereik je bijvoorbeeld door in de taakbalk te klikken met de rechtermuisknop op het Dropboxicoon. Tip leerkracht In Dropbox kan je mappen maken en manueel bestanden plaatsen. Kies Dropbox Website Maak bijvoorbeeld een map bedrijf via New Folder. Werk nu via upload om de bestanden te kopiëren naar mappen. In onderstaand voorbeeld wordt er geüpload naar de map inkomende facturen. Tip leerkracht Dropbox kan je ook gebruiken om bestanden te sharen of delen. Klik op een map in Dropbox met de rechtermuisknop en kies Dropbox > Share this folder. Vul dan de mailadressen in van diegenen met wie je de bestanden wenst te delen. 102 STRUCTUREREN

103 Het automatisch maken van mappen en plaatsen van bestanden Knip en plak alle mappen van de Lithospc van de vorige oefening in de map dropbox (dus op je eigen pc in de map Mijn Documenten) Kies Dropbox Een icoontje zal zich in de taakbalk plaatsen en het uploaden zal direct starten. Klik met de rechtermuisknop op het Dropboxicoon en je zal de status van de gegevensoverdracht kunnen zien. Kijk naar de bestanden op je computer. Je ziet er een groen vinkje. Wat betekent dat? Open de Dropbox website en kijk of de bestanden daar ook al staan. Gebruik ook de rechtermuisknop om de website te openen. Zoek op het internet een figuur van piramide van Pei (Parijs Louvre). Zorg er voor dat dit bestand niet groter is dan 1 MB, maar wel groter is dan 200 KB. Plaats die figuur in de map reizen. Plaats die figuur in de map Dropbox van je computer. Zoek op het internet een figuur van het Vogelneststadium. Zorg er voor dat dit bestanden groter is dan 10 miljoen pixels (10 MP). Plaats die figuur direct in de map reizen. Als je snel bent, kan je zien dat er een blauw rondje bij de foto staat. NA een tijdje is er een groen vinkje te zien. Wat is de betekenis van het blauwe rondje? Bestand wordt geüpload Ga nu naar de website van Dropbox en vergelijk de mappen en de bestanden met die op je eigen computer. Wat is je besluit? 103

104 Dit zijn dezelfde bestanden Nog enkele vraagjes: Hoeveel webruimte stelt Dropbox gratis ter beschikking? 2 Gb Hoeveel foto s van elk 3 MB kan je in deze Dropbox plaatsen? 666 foto s Hoeveel liedjes van 4 MB kan je in deze Dropbox plaatsen? 500 liedjes Vergelijk nu Dropbox met je elektronische leeromgeving (ELO). Omcirkel in de tabel. ELO (elektronische leeromgeving op school) Dropbox Je hebt zeker het origineel bestand op je pc staan. Ja / Neen Ja / Neen Dient om bestanden te ontvangen van je leerkracht. Ja / Neen Ja / Neen Je kan bestanden downloaden. Ja / Neen Ja / Neen Er staat zeker een kopie op Ja / Neen Ja / Neen Als je het origineel bestand verwijdert op je pc wordt ook het bestand Ja / Neen Ja / Neen verwijderd op Als je het origineel bestand aanpast op je pc wordt ook het bestand Ja / Neen Ja / Neen aangepast op Er is sprak van synchronisatie. Ja / Neen Ja / Neen Tip leerkracht Dropbox kan gebruikt worden om 2 pc s te synchroniseren Installeer Dropbox op 2 pc s met dezelfde login. Als je een wijziging doet in één van de mappen van Dropbox van de eerste pc zal die wijziging ook worden doorgevoerd in de Dropboxmap van de 2de pc (en omgekeerd). Zo kan je beide pc s synchroon laten lopen. Je zal dan soms volgende boodschap in de taakbalk van een van je pc s zien. 3.2 Orde in je pc (en op je kamer) Verschil tussen snelkoppeling en bestand Voorbeeld Martine, die voor Lithos de reis naar Parijs gaat organiseren, heeft al wat documentatie gereed gemaakt. Ze vraagt je om dat bestand bezoek aan Parijs in de map reizen eenvoudig ter beschikking te stellen, omdat ze het regelmatig wenst te raadplegen aan te vullen. Je denkt aan het plaatsen van een snelkoppeling op het bureaublad. Klik met de rechtermuisknop op het bureaublad en kies voor Nieuw en Snelkoppeling maken. 104 STRUCTUREREN

105 Blader naar de plaats waar het bestand staat. De snelkoppeling verwijst naar een bestand of programma. Het wordt gebruikt om snel een programma of bestand op te starten. Heeft het zin om zowel een bestand en een snelkoppeling op het bureaublad te plaatsen? Neen Verwijder nu de snelkoppeling bezoek aan Parijs. Is het bestand verdwenen? Neen Maak de snelkoppeling opnieuw aan. Werkt de snelkoppeling nog? Ja Verwijder nu het bestand bezoek aan Parijs. Is het bestand verdwenen? Ja Werkt de snelkoppeling nog? Neen Oefening Schrijf naast elk van deze iconen: bestand/programma of snelkoppeling: Snelkoppeling Snelkoppeling 105

106 Bestand Snelkoppeling Snelkoppeling Bestand Alle bestanden laten zien Kies in de verkenner voor Extra > Mapopties. Kies daar voor het tabblad Weergave. Indien je Extra niet kan zien maak je gebruik van de Alt-toets of F10. Je ziet het volgende: We bekijken de volgende optie in het tabblad Weergave. Toont bovenstaande schermafdruk dat Beveiligde besturingssysteembestanden wel of niet te zien zijn? Wel te zien Het doel van sommige bestanden onzichtbaar maken is, dat je ze dan ook niet per ongeluk kan verwijderen, verplaatsen of verwijderen. Ga naar station C en tel het aantal bestanden dat je ziet als je kies voor en daarna voor Wat stel je vast? In het eerste geval zijn sommige bestanden en mappen niet te zien; in het andere wel. 106 STRUCTUREREN

107 3.2.3 Overtollige bestanden verwijderen Als je op het internet aan het surfen bent, worden de beelden en teksten die je ziet, automatisch bewaard op je schijf omdat bij een nieuwe opvraging van dezelfde site die sneller kan worden getoond. Het is zinvol en zelfs noodzakelijk om die bestanden af en toe eens te verwijderen. Dat doe je als volgt: Ga naar de C-schijf en kijk hoeveel vrije ruimte er is Kies in de browser voor Instellingen > Internetopties. Kies voor Instellingen. Dit gaan we als demonstratie gebruiken. Indien je weinig tijd hebt, kies dan direct voor Verwijderen. Kies Bestanden weergeven. Sorteer de lijst volgens bestandsgrootte 107

108 Noteer hier de map waarin zich de tijdelijke internetbestanden bevinden. C:\Users\inlognaam\AppData\Local\Microsoft\Windows\Temporary Internet Files Kies uiteindelijk voor Verwijderen. Laat alle vinkjes staan zoals voorgesteld wordt. Zoek nu op hoeveel ruimte er op station C vrij is. Hoeveel ruimte is er vrij gekomen dankzij het verwijderen van de tijdelijke internetbestanden in dit voorbeeld? 0,3 Gb 3.3 Wat moet je kennen en kunnen? Kennen Het verschil kennen tussen een snelkoppeling en een bestand. Kunnen Het maken van mapjes en daarin bestanden plaatsen Een sterk wachtwoord aanmaken. Bestanden en mappen synchroniseren. Het tonen van extensies. Het weergeven van beveiligde besturingssysteembestanden. internetbestanden verwijderen. 108 STRUCTUREREN

109 4 ONTDEKKEN Tip leerkracht In dit hoofdstuk komen competenties 6.1 en 6.2 aan bod Leerplandoelstellingen en leerinhouden (deelcompetentie 6.1) De belangrijkste componenten in een computerconfiguratie kennen en hun functie kort toelichten waaronder processor, intern geheugen, extern geheugen, videokaart, netwerkkaart, poorten. Een aantal begrippen en bijhorende eenheden toelichten waaronder de capaciteit van verschillende geheugens, de processorsnelheid, de toegangssnelheid. De belangrijkste onderdelen in een systeemeenheid aanduiden waaronder moederkaart, processor, koeling, geheugen, voeding, uitbreidingslots, poorten, opslagmedia, grafische kaart, connectoren, batterij. Uit een aantal advertenties de meest geschikte computerconfiguratie kiezen in functie van het beoogde gebruik. Leerplandoelstellingen en leerinhouden (deelcompetentie 6.2) Controleren of software en hardware compatibel zijn. Vertrekkende van een taak een doordachte keuze maken tussen gekende software of zoeken naar een geschikt alternatief. Een toepassing zelfstandig exploreren. Didactische wenken (deelcompetentie 6.1) Beperk tot de meest courante componenten. Gebruik actuele advertenties van computers en randapparaten. Laat de leerlingen een Blog of Wiki bijhouden met nieuwigheden en actueel nieuws. Didactische wenken (deelcompetentie 6.2) De minimale systeemvereisten van toepassingssoftware en besturingssoftware opvragen en vergelijken met de bestaande computerconfiguratie. 109

110 4.1 Het computersysteem Apparatuur en programmatuur Wat is het verschil tussen apparatuur en programmatuur? Apparatuur is alles wat met een computer te maken heeft en wat je kan vastnemen. Software of programmatuur zijn computerprogramma's, maar ook programma's voor spelletjes, televisies, telefoons, telefooncentrales, auto's, machine's Dit zijn m.a.w. zaken die je niet kunt vastnemen. Markeer de items die behoren tot de categorie apparatuur. Windows XP Processor Beeldscherm Live Messenger Facebook Geheugen Gameconsole Geluidskaart Grafische kaart Wikipedia Webcam Modem Microsoft Windows Moederbord MP3-speler Draadloze muis Inktpatroon Bestanden op je harde schijf Randapparatuur Alle apparaten die aangesloten worden op de computer, om zo de computer extra mogelijkheden te bieden, noemt men randapparatuur. Zo vallen alle invoer- en uitvoerapparaten onder de noemer randapparatuur. Markeer alle invoerapparatuur op onderstaande foto in het geel. Markeer alle uitvoerapparatuur in het groen. INVOERAPPARATUUR: Toetsenbord, muis, webcam, scanner UITVOERAPPARATUUR: Beeldscherm, printer 19 Beeldscherm Het belangrijkste uitvoerapparaat is het beeldscherm of monitor. De grootte van het beeldscherm wordt diagonaal gemeten. De standaard schermgrootte is 17 inch (ook wel 17 ). 1 inch is gelijk aan 2,54 cm. Tegenwoordig pronken computerfabrikanten zelfs met 27 inch schermen. 19 PCCure. (z.d.). Geraadpleegd op 14 september 2011, ONTDEKKEN

111 Apple Thunderbolt Display (27 inch) 20 Hoe groot (diagonaal) is een 17 inch scherm in centimeter? 43,18 cm Hoeveel kost een 17 inch scherm en een 24 inch scherm? Zoek op! 17 inch: 24 inch: Behalve het aantal inch, is ook de beeldresolutie van belang. De resolutie of het aantal beeldpunten (pixels) per inch bepaalt de beeldscherpte. Een pixel (picture element) is één van de duizenden kleine puntjes op een beeldscherm of op bedrukt papier, waaruit een afbeelding is opgebouwd. Hoe meer pixels per inch, hoe scherper het beeld. Uit hoeveel pixels bestaan de beeldschermen in de klas? Zie resolutie-instellingen. Stel je beeldscherm correct in: draaihoek, contrast, helderheid Tip leerkracht De leerstof rond het instellen van het beeldscherm kunt u in het daglicht plaatsen van ergonomie. Tenslotte kampen heel wat jongeren en volwassenen met rugproblemen die voor een bepaald percentage te wijten zijn aan slechte zithouding die op hun beurt het gevolg kan zijn van een slecht afgesteld beeldscherm. Een filmpje rond ergonomie vind t u op Wat moet je kennen en kunnen? Kennen Met eigen woorden het verschil aangeven tussen apparatuur en programmatuur. Voorbeelden geven van apparatuur. Voorbeelden geven van randapparatuur. Het begrip randapparatuur omschrijven. Kunnen Aangeven of een item behoort tot apparatuur of programmatuur. De beeldschermgrootte in inch omzetten naar centimeter en omgekeerd. Het beeldscherm correct instellen (draaihoek, contrast, helderheid ). 20 Apple Thunderbold Display. (z.d.). Apple Inc. Geraadpleegd op 14 september 2011, 111

112 Het begrip pixel met eigen woorden omschrijven. 4.2 Werking van de systeemeenheid Bits en bytes De computer werkt met miljarden gegevens en voert alle instructies uit volgens drie belangrijke stappen: invoer, verwerking en uitvoer. Dit noemen we het gegevensverwerkend proces en gebeurt volledig elektronisch. Alles wat in de computer gebeurt, heeft dus te maken met elektriciteit. Je kan dit het best vergelijken met een schakelaar. Deze heeft maar twee posities: AAN of UIT (ofwel: stroom of geen stroom). De computer ziet dit als respectievelijk 1 en 0. Alle gegevens die een pc verwerkt of het nu tekst, beeld of klank is wordt omgezet in eentjes en nulletjes. Deze data noemt men daarom digitaal. Elke 0 of 1 wordt een bit genoemd. Dit is de kleinst mogelijke eenheid van capaciteit op een computer. De grote broer van de bit is de byte. 1 byte bestaat uit een groep van 8 bits. Maar ook de bytes kunnen nog verder gegroepeerd worden. Tip leerkracht Op onderstaande website kunt u gewone tekst converteren naar binaire code en omgekeerd. Een leuke tool om de leerstof te visualiseren. Vul de onderstaande tabel aan. Eenheid Afkorting Is gelijk aan Bit b 1 of 0 Byte B 8 bits Kilobyte kb 1024 byte Megabyte MB 1024 kilobyte Gigabyte GB 1024 megabyte Terabyte TB 1024 gigabyte 112 ONTDEKKEN

113 Wat is de bestandsgrootte van een foto? Gemiddeld 5 MB Hoe groot is één minuut MP3-muziek? 1 MB Hoeveel foto s van 4 MB passen er op een geheugenstick van 2 GB? 512 =((2 * 1024) / 4) Oefening: Wiki Tip leerkracht Om deze oefening te kunnen realiseren, dient u eerst een wiki te creëren. Dit doet u als volgt: Surf naar Klik op Wikis for Individuals and Groups. Kies een gebruikersnaam en wachtwoord en vul uw adres in. Klik op Join Now. U ontvangt een bevestigingsmail. Klik op de link in de bevestigingsmail om uw account te activeren. Klik bovenaan rechts op de knop Create a New Wiki. Vul de gegevens in het formulier in, volgens nevenstaande schermafbeelding. Kies voor Create. U krijgt een handleiding te zien. Indien u deze niet meer wenst weer te geven, kiest u bovenaan rechts voor Turn Off Getting Started. Maak in Excel een lijst met alle leerlingen die toegang moeten hebben tot de wiki. Kolom A: Gebruikersnaam (voeg een prefix toe om er zeker van te zijn dat deze gebruikersnaam nog niet werd ingenomen op WikiSpaces). Kolom B: Wachtwoord (minimum 6 tekens) Kolom C: adres 113

114 Klik in WikiSpaces op Manage Wiki (links) en kies voor User Creator. Bij de uitvouwlijst How would you like to enter kiest u voor I will upload a spreadsheet Kies het bestand via Bladeren. Klik op Continue. Vul het formulier aan zodat alle informatie klopt. Klik opnieuw op Continue. Je leerlingen zijn nu toegevoegd als member en kunnen op de website inloggen. Uw wiki is nu gebruiksklaar voor de hele klas. Via New Page (links) kunnen nieuwe pagina s gecreëerd worden. Inleiding Ken je de website Wikipedia? Dat is een gratis online databank boordevol informatie. Voor deze opdracht gaan jullie zelf een wiki opbouwen rond een hardware-element. Klaswiki Je leerkracht heeft voor jullie klas al een wiki gecreëerd op Wikispaces ( Om de wiki te kunnen bewerken, heb je een gebruikersnaam en wachtwoord nodig. Noteer je gebruikersnaam en wachtwoord hieronder: Gebruikersnaam Wachtwoord De leerkracht legt je uit hoe je een wikipagina kunt opbouwen. Groepjes De klas wordt verdeeld in groepjes van 2 à 3 personen. Elk groepje moet een onderwerp op de wiki uitwerken. Inhoud Het is uiteraard niet de bedoeling dat je alles klakkeloos overneemt van het internet. Je neemt informatie op het internet door en schrijft zelf informatie over jullie onderwerp. Illustreer de tekst met enkele afbeeldingen. Kies één van volgende onderwerpen (slechts één groepje per onderwerp): computerpoorten, moederbord, processor, RAM-geheugen, harde schijf, cd-rom, cd-r en dvd, grafische kaart uitbreidingskaarten. 114 ONTDEKKEN

115 4.2.3 Poorten De poorten zijn aan de achterzijde van de systeemeenheid te herkennen aan de pinnetjes en gaatjes. Een poort is de verbinding met de buitenwereld. Via een poort kan de computer gegevens uitwisselen met andere apparaten, zoals een andere computer of een printer. Voorzijde Achterzijde Op de volgende pagina zie je een overzicht van poorten aan de achterzijde van een computer. Ga per twee op internet op zoek naar de benaming van de aangeduide poorten (volgende pagina). Geef ook enkele voorbeelden van apparaten die op de respectievelijke poorten worden aangesloten. Indien de naam van de poort een afkorting is, ga je ook op zoek naar de volledige term (voluit). Welke zoektermen ga je gebruiken om de informatie snel en efficiënt te vinden? Poorten computer Welke zoekoptie in Google zal het meeste resultaat opleveren? Duid aan. internet Afbeeldingen Nieuws Blogs Boeken Films Plaatsen 115

116 1 1 Naam: PS/2 Apparaten: Toetsenbord en muis 2 Naam: Audio in (roze kleur) Apparaat: Microfoon 3 Naam: Audio out (groene kleur) Apparaat:Luidsprekers / hoofdtelefoon Naam: USB Apparaten: Webcam, printer, USB-stick Naam: Netwerkpoort Apparaat: Switch (in de meeste gevallen) Naam: DVI (digitale aansluiting) Apparaat: Beeldscherm Naam: VGA (analoge aansluiting) Apparaat: Beeldscherm Moederbord Het moederbord (of moederkaart) is een grote printplaat, vrijwel altijd vastgeschroefd aan de onderkant of zijkant van de computerkast. Op dit moederbord bevindt zich de processorvoet, de plaats voor het intern geheugen, de aansluitingen voor uitbreidingskaarten en stekkers voor de aansluiting van de voeding. Het moederbord wordt ook wel het zenuwcentrum van de computer genoemd. De bekendste merken van moederborden zijn ASUS en MSI. Logo Asus 21 en MSI 22 Tip leerkracht Het is heel belangrijk dat deze leerstof visueel goed ondersteund wordt. Daarom wordt in onderstaande opdracht geopteerd om de leerlingen in kleine groepjes zelf op ontdekking te laten gaan en gebruik te maken van opengeschroefde of afgedankte pc s. Het is aan te raden om zowel met echt materiaal als een presentatie te werken. Dit laatste is essentieel om de onderdelen van het moederbord aan iedereen duidelijk te kunnen demonstreren. Ga in duo op internet op zoek naar de benaming van de aangeduide poorten. 21 Asus. (z.d.). Geraadpleegd op 3 september 2011, 22 MSI. (z.d.). Geraadpleegd op 3 september 2011, ONTDEKKEN

117 Geef ook enkele voorbeelden van apparaten die op de respectievelijke poorten worden aangesloten. Indien de naam van de poort een afkorting is, ga je ook op zoek naar de volledige term (voluit). Welke zoektermen ga je gebruiken om de informatie snel en efficiënt te vinden? Moederbord aansluitingen 1 Uitbreidingssloten voor uitbreidingskaarten 2 Processorvoet (of -socket) 3 AGP-poort voor de grafische kaart 4 Batterij 5 RAM-slots voor het RAM-geheugen 6 Dataconnectoren voor harde schijf, dvd-schrijver 7 Voedingconnector 117

118 118 ONTDEKKEN

119 4.2.5 Voeding De voeding zet het wisselspanningssignaal (220 Volt) van het stroomnet om naar verschillende lagere voltages. De voeding geeft o.a. stroom aan het moederbord, harde schijf, grafische kaart Naast de voeding is er ook een batterij die energie levert aan onder meer een speciale RAM-chip. Dit verklaart ondermeer dat de systeemdatum wordt bijgehouden, ook al wordt de pc een hele periode niet gebruikt. Voeding Processor Het brein van elke computer is de (micro)processor of Centrale Verwerkingseenheid (CVE) of Central Processing Unit (CPU). Deze chip verwerkt miljoenen instructies per seconde. Hoe sneller de processor, hoe sneller de computer. Intel is de grootste fabrikant van processoren. Zijn grootste concurrent is AMD. Voor- en achterzijde processor 24 Core 2 Duo processor (2 processorkernen) Logo Intel 25 en AMD Processorsnelheid De snelheid van de processor wordt uitgedrukt in Herz (Hz). Omdat sommige processoren tegenwoordig bestaan uit twee of vier kernen (respectievelijk dual core en quad core), is het niet eenvoudig om een vergelijking te maken tussen processoren. Hoe meer kernen en hoe hoger het aantal Herz, hoe sneller de processor. Tegenwoordig worden quad core processoren gebouwd met een snelheid van 2,5 GHZ. De processorbits spelen ook een rol: dat is het aantal bits dat de processor tegelijk kan verwerken: 16 bit, 32 bit of 64 bit. Processorvoet 23 Ganseman, J. (2008, 30 juni). Geeft het vermogen van de voeding van een computer aan hoeveel elektriciteit de pc verbruikt?., Ik heb een vraag, Geraadpleegd op 1 september 2011, 24 AMD. (z.d.). Geraadpleegd op 1 september 2011, 25 Intel. (z.d). Geraadpleegd op 1 september 2011, 119

120 De processor wordt via een processorvoet bevestigd op het moederbord. Je kan de processor dus eenvoudig vervangen indien je wil upgraden. Koeling Een processor verwerkt miljoenen instructies per seconde en wordt dus ook behoorlijk warm (ongeveer 40 graden). Opdat de processor niet té warm zou worden, dient deze gekoeld te worden. Er bestaan twee modellen: een actieve koeler en een passieve koeler. De onderstaande afbeeldingen illustreren het verschil. Actieve koeler boven op een passieve koeler 26 Speciale, stille, passieve koeler 27 Tip leerkracht Op de website vind je een filmpje die het verschil uitlegt tussen een actieve en passieve koeling. Dit filmpje kan je eveneens integreren in je elektronische leeromgeving als naslagwerk voor de leerlingen Intern geheugen Het geheugen van een computer bestaat uit twee delen: Geheugen Intern Extern Het intern geheugen werd in het leven geroepen omdat het constant inlezen van de harde schijf te traag ging. Aangezien intern geheugen een stuk sneller werkt, wordt het als tussenschakel gebruikt. In dit geheugen bewaart de processor de zaken waarmee hij gaat werken, momenteel mee aan het werken is of mee gewerkt heeft. Benoem de onderstaande onderdelen. Maak je keuze uit: extern geheugen, processor en intern geheugen. 26 Schmid, P. (2006, 14 juli). Processor temperature levels. Tom s hardware. Geraadpleegd op 1 september 2011, 27 Ramseyer, C. (2007, 14 december). Asus Silent Knight II CPU cooler. Tweaktown. Geraadpleegd op 1 september 2011, ONTDEKKEN

121 Processor intern geheugen extern geheugen Het intern geheugen wordt dus door de computer gebruikt voor de aanvoer, tijdelijke opslag en afvoer van data. We spreken van tijdelijke opslag, want als de stroom uitvalt (bijv. als je de computer uitschakelt), gaat alle data verloren. Daarom noemen we het intern geheugen ook wel vluchtig geheugen. Geheugenmodule Geïnstalleerde geheugenmodule (moederbord) Extern geheugen Extern geheugen bevindt zich niet op het moederbord (in tegenstelling tot intern geheugen) en staat ook wel bekend onder de naam opslagmedia. Extern geheugen kan eenvoudig in de systeemeenheid worden ingebracht en eenvoudig worden verwijderd. Een uitzondering op deze regel is de harde schijf die zich in de systeemeenheid bevindt. Meer informatie over extern geheugen en opslagmedia vind je onder het volgende punt. Geef drie voorbeelden van extern geheugen. (Externe) harde schijf USB-stick DVD Stelling: Het intern geheugen is geheugen dat zich binnen de systeemeenheid bevindt, het extern geheugen bevindt zich buiten de systeemeenheid. Waar of niet waar? Verklaar! Niet waar, de harde schijf die zich in de systeemeenheid bevindt, is ook extern geheugen. 121

122 4.2.9 Opslagmedia Harde schijf De harde schijf bestaat uit enkele dunne, magnetische schijven en lees- en schrijfkoppen. Deze lees- en schrijfkoppen zweven rakelings boven de schijven, waardoor ze het oppervlak net niet raken (om krassen te vermijden). Deze schijven draaien permanent, zodat er geen tijd verloren gaat met het starten en stoppen. Ze draaien aan een snelheid van ongeveer toeren (of rotaties) per minuut. Het kleinste schokje kan ervoor zorgen dat er krassen optreden en je harde schijf stuk maken. Vooral laptops zijn hier gevoelig aan. De toegangssnelheid van een harde schijf varieert tussen 4 ms en 20 ms. Tegenwoordig zijn externe harde schijven heel populair. Ze breiden zonder veel moeite de capaciteit van de interne harde schijf uit. Deze harde schijven worden meestal aangesloten op een USB-poort. Externe harde schijf (100 GB) Externe harde schijf (1 TB) CD-ROM, CD-R en DVD Een CD-ROM is een plastic schijfje dat visueel hetzelfde is als een muziek-cd. Op een CD-ROM staat echter computerdata (bestanden e.d.) in plaats van muziek. Een CD-ROM, CD-R en DVD wordt vanuit de kern beschreven met data. Op de nevenstaande foto zie je een licht kleurverschil. Dit is het beschreven deel van het schijfje. Op een CD-ROM of CD-R kan je tot 700 MB aan data plaatsen. De toegangssnelheid bedraagt ongeveer 140 ms (afhankelijk van het type CD-lezer). Hoeveel foto s (van 3 MB) kan je op een CD-ROM plaatsen? Zo n 233. Wat is een CD-R? Staat voor CD-Recordable. Een beschrijfbare CD dus. Wat is het verschil tussen een CD-ROM en een CD-R? Een CD-R kan je nog beschrijven met data. Een CD-ROM is reeds beschreven en kan je niet meer beschrijven of overschrijven. 122 ONTDEKKEN

123 Waarvoor staat DVD voluit? Zoek op! Digital Versatile Disc (Wikipedia) Een DVD-schijfje ziet er qua grootte en uiterlijk net hetzelfde uit als een muziek-cd of CD-ROM, maar kan veel meer data bevatten. De toegangssnelheid bedraagt ongeveer 120 ms (afhankelijk van het type DVD-lezer) en is dus iets sneller dan een CD-ROM of CD-R. Een DVD kan bovendien (afhankelijk van het type) langs beide zijden (sides) worden beschreven en kan per zijde 2 lagen (layers) hebben. Dit heeft volgende capaciteiten tot gevolg: Type Nederlands Capaciteit Single sided, single layer Enkelzijdig met 1 laag 4,7 GB Single sided, double layer Enkelzijdig met 2 lagen 8,5 GB Double sided, single layer Dubbelzijdig met 1 laag 9,4 GB Double sided, double layer Dubbelzijdig met 2 lagen 17 GB Technologie staat niet stil: DVD is de opvolger van de CD-ROM en binnenkort behoort het begrip CD-ROM tot de geschiedenis. Tip leerkracht Het is niet de bedoeling dat de leerlingen op een toets geëvalueerd worden op het voluit schrijven van afkortingen. De afkortingen worden voluit in de cursus aangehaald omdat een deel van de te kennen leerstof in het begrip vervat zit. Denk bijvoorbeeld aan het begrip CD-ROM, waarvan de laatste letters staan voor Read Only Memory. Dit verklaart meteen dat je een CD-ROM enkel kunt lezen en niet beschrijven. Hoeveel CD-R-schijfjes van 700 MB passen er op 1 double sided, double layer DVD? Bijna 25! USB-stick Een USB-stick is een opslagmedium kan je aansluiten op de USB-poort (vandaar zijn naam). Dit kleine apparaatje staat ook wel bekend onder de naam memory stick, datastick of flash-drive. Je kan er heel eenvoudig bestanden aan toevoegen, bewerken of verwijderen. Dit gaat een stuk sneller dan bijvoorbeeld een CD-R. De toegangssnelheid bedraagt slechts 1 ms! De USB-stick krijgt stroom via de voeding van de computer en hoeft dus niet op het stroomnet te worden aangesloten. TIP! Neem regelmatig een reservekopie van je bestanden (back-up) op een memory stick of externe harde schijf. De harde schijf in je systeemeenheid kan altijd stuk gaan, met als gevolg dat alle data op de schijf onleesbaar is. Gelukkig heb je dan nog een reservekopie staan op een ander medium. Dit proces noemen we ook wel archiveren Free Digital Photos. (z.d.). Geraadpleegd op 7 september 2011, 123

124 Grafische kaart Een grafische kaart of videokaart is de verbinding tussen een computer en het beeldscherm en is in de computer aangebracht. De bekendste fabrikanten van grafische kaarten zijn ATi en nvidia. Er twee typen videokaarten te onderscheiden: Onboard: de elektronica is in het moederbord geïntegreerd. Als je geen grafische toepassingen gebruikt, is dit de beste (en goedkoopste) oplossing. Insteekkaart (uitbreidingskaart): deze kaarten worden op het moederbord aangesloten door middel van een bus of een poort, welke vaak de AGP (Accelerated Graphics Port) is. nvidia GeForce 8800GTS 29 Sapphire Radeon X800GTO2 30 Tip leerkracht Op de website vind je een filmpje omtrent de grafische kaart. Dit filmpje kan je eveneens integreren in je elektronische leeromgeving als naslagwerk voor de leerlingen Uitbreidingskaarten Om je computer van nog meer mogelijkheden te voorzien, kan je uitbreidingskaarten installeren in de uitbreidingsslots op het moederbord. Geluidskaart Meestal blijft het aantal luidsprekers rond je computer beperkt tot twee, maar wil je nog meer genieten van games, muziek en films op je computer? Dan kan je een geavanceerde geluidskaart installeren, waardoor je extra luidsprekers en een subwoofer (voor basgeluiden) kunt aansluiten. 31 Netwerkkaart 29 nvidia. (z.d.). nvidia GeForce 8800 GTS. Geraadpleegd op 1 september 2011, 30 Har-Even, B. (2005, 13 december). Sapphire Radeon X800GTO2 graphics card review. Trusted Reviews. Geraadpleegd op 1 september 2011, 31 Soft Pianola. (z.d.). Geraadpleegd op 1 september 2011, ONTDEKKEN

125 Zie DVB-T kaart Via een DVB-T kaart kan je op je computer naar televisie kijken (zowel analoog als digitaal). Met de bijgeleverde software kan je bovendien tv-programma s opnemen. 32 Tip leerkracht Op de website vind je filmpjes, toetsen en links over het computersysteem. Dirk Van Deuren is lector informatica Lerarenopleiding aan de Karel de Grote-Hogeschool en auteur van deze site.. 32 Pixmania (z.d.). Hauppage WinTv-HVR Geraadpleegd op 15 september 2011, 125

126 Wat moet je kennen en kunnen? Kennen De stappen van het gegevensverwerkend proces opnoemen. Het begrip digitaal (of digitale data) met eigen woorden uitleggen. De verschillende eenheden van capaciteit (bestandsgrootte) opsommen, zijn afkorting opnoemen en de grootte aangeven. De functie van het moederbord omschrijven. Kunnen Zonder aarzelen poorten aanduiden en benoemen. Voorbeelden geven van apparaten die je op een opgegeven poort kan aansluiten. De meest courante onderdelen op het moederbord aanduiden en benoemen. Het verband aangeven tussen processor, verwerking, warmte en koeling. De functie van de voeding omschrijven. Aangeven waarom er een batterij op het moederbord is aangesloten. De essentie van het begrip processor aangeven. De eigenschappen van ROM-geheugen opsommen. De eigenschappen van RAM-geheugen opsommen. Het verschil aangeven tussen ROM- en RAM-geheugen. Het begrip werkgeheugen met eigen woorden omschrijven. Voorbeelden geven van extern geheugen. De toegangssnelheid en/of overdrachtssnelheid van verschillende opslagmedia opnoemen. Het verschil aangeven tussen een CD-ROM, CD-R, CD-RW en DVD. Het voordeel van een USB-stick t.o.v. een CD-R(W) opnoemen. Voorbeelden geven van uitbreidingskaarten. De functie van een grafische kaart aangeven. Het begrip on board met eigen woorden omschrijven. 126 ONTDEKKEN

127 Hoe evalueren? Julie en Roos hebben zopas een gloednieuwe zaak opgestart: een webshop (=een internetwinkel). Julie staat in voor aankoop van de producten en verkoop (o.a. afdrukken van facturen). Roos programmeert de website en plaatst de papieren productbrochures online. Een systeemeenheid hebben ze reeds gekocht. Welke randapparaten dienen ze zeker aan te kopen om vlot en efficiënt te kunnen werken? Argumenteer. Jasper werkt in een magazijn. Wanneer er producten in het magazijn toekomen, tikt hij de cijfers onder de streepjescode in zijn computer in. Dit proces vergt heel wat tijd. Hoe kan Jasper dit proces sneller maken? Verklaar. Vul de onderstaande tabel m.b.t. eenheid van capaciteit aan. Eenheid Afkorting B Kilobyte MB Terabyte Benoem de onderstaande poorten. Noteer eveneens de naam van een apparaat dat je kunt aansluiten op deze poort Nr Naam poort Apparaat

128 4 Een DVD kan verschillende capaciteiten hebben. Verklaar. Een netwerkkaart wordt vaak onboard geïntegreerd. Wat betekent onboard? Neem het begrip uitbreidingskaart op in je uitleg. 128 ONTDEKKEN

129 4.3 Een nieuwe computer nodig? Maak een goede keuze! Voorbeeld Ga thuis in de reclamebladen (of op internet) op zoek naar twee advertenties waarin een computer te koop wordt aangeboden (bijv. Mediamarkt, Aldi, ). Houd rekening met volgende zaken: De twee advertenties mogen niet uit dezelfde winkel komen. Zoek een duurder en een goedkoper model op. Het is belangrijk dat er bij de advertentie een groot aantal specificaties (snelheid processor, capaciteit harde schijf, ) staat opgegeven. Vergelijk de 2 computers en vul volgende tabel in: Advertentie 1 Advertentie 2 Processor (naam) Persoonlijk antwoord Processor (snelheid) Grootte intern geheugen Grootte extern geheugen Grootte scherm Snelheid harde schijf Naam van de grafische kaart Grootte geheugen grafische kaart Bijkomende accessoires (webcam, DVDstation) Toegevoegde software Maak een digitale foto (inscannen mag natuurlijk ook!) van je advertentie en breng deze op USB-stick mee naar de klas (of mail het bestand naar jezelf door). 129

130 Kleef je twee advertenties op deze pagina en nummer ze. De Lithos jongerenorganisatie loopt als een trein! Zopas heeft Jan twee nieuwe werkkrachten aangeworven, die administratief werk zullen moeten verrichten. Een nieuwe computer is een must, maar Jan heeft totaal geen idee welke computer het best geschikt is. Kan jij hem helpen? Lees het profiel van de nieuwelingen grondig door. Welke van de twee computerconfiguraties zou je aanraden? Waarom? 130 ONTDEKKEN

131 Thomas Poels Is een gevorderde computergebruiker. Zal de website van Lithos ontwerpen en ontwikkelen. Grafische ontwerpen nemen heel wat capaciteit in. De computer moet heel vlot draaien. Ik zou computerconfiguratie aanraden. Waarom? Persoonlijk antwoord Sofie Mennens Zal eenvoudige, administratieve taken moeten uitvoeren. Zal de muziek op de verschillende activiteiten verzorgen. Een luidsprekerset mag dus zeker niet ontbreken! Zal de computer gebruiken om te surfen, teksten uit te typen, muziek te beluisteren en te en. Ik zou computerconfiguratie aanraden. Waarom? Persoonlijk antwoord Wat moet je kennen en kunnen? Kennen Kunnen Op basis van enkele computeradvertenties en een opgegeven profiel bepalen, verklaren en beargumenteren welke computer het best geschikt is voor dat profiel. Hoe evalueren? Bekijk onderstaande advertentie. Tom en Sarah willen een computer kopen. Lees hun profiel door. Welke computer raad je hen aan? 131

132 Nr. 708EA Nr. 821ET Nr. 944BE 1095, , ,00 Besturingssysteem Legitieme Windows 7 Home Premium 64 Legitieme Windows 7 Home Premium 64 Legitieme Windows 7 Home Premium 64 Type geheugen 8 GB DDR3 10 GB DDR3 16 GB DDR3 Internedrives 2 TB SATA 3G (7200- rpm) 3 TB (2 x 1,5 TB) SATA 3G (7200-rpm) 4 TB (2 x 2 TB) SATA 3G (7200-rpm) Optische drive Dvd-writer SATA dvd-ram en dubbellaags Blu-ray speler en Super- Multi dvd-brander SuperMulti Blu-ray brander Video NVIDIA GeForce GT 530 (1 GB gereserveerd) NVIDIA GeForce GTX 550i (2 GB gereserveerd) AMD Radeon HD 6850 (1 GB GDDR5 gereserveerd) Tom Dhaeninckx Een gamer. Speelt altijd de laatste games. Wil geen schokkende spelletjes. Koopt een nieuwe computer van het geld dat hij verdiende tijdens een vakantiejob. Ik raad de computer met het nummer aan. Waarom? Sarah Gebruikt de computer enkel voor internet, en fotografie. Heeft duizenden foto s van uitstapjes, reizen Maakt regelmatig dvd s met fotoreportages voor haar vriendinnen. Ik raad de computer met het nummer aan. Waarom? 132 ONTDEKKEN

133 4.4 Softwarecompatibiliteit Wat een woord! Laten we het opsplitsen in twee delen: software en compatibiliteit. Wat is software (of programmatuur)? Software of programmatuur zijn computerprogramma's, maar ook programma's voor spelletjes, televisies, telefoons, telefooncentrales, auto's, machine's Wat betekent compatibiliteit? Zoek en vind op Wikipedia. Uitwisselbaarheid: twee of meer systemen kunnen samen met elkaar gebruikt worden en gegevens uitwisselen. Wanneer je programma s op je computer installeert, moeten deze programma s geschikt zijn voor het besturingssysteem (Windows, Mac OSX, Linux ) en de hardware. 33 Zo kan je een programma dat geschreven werd voor Windows, bijvoorbeeld Windows Media Player, niet gebruiken op Mac OSX. Het computerspel Call Of Duty zal helemaal niet werken op een computer die tien jaar oud is, omdat de hardware niet krachtig genoeg is om dit game weer te geven. Dit zijn slechts enkele voorbeelden. Software en hardware moeten constant met elkaar samenwerken. Ze moeten zeer vlot gegevens met elkaar kunnen uitwisselen. Hinkt één van de twee achterop, dan verloopt de communicatie traag of is er geen communicatie mogelijk. Softwareproducenten vermelden steeds welke hardware hun softwarepakket minimaal nodig heeft, opdat het vlot en stabiel zou functioneren. Deze vereisten krijgen vaak de naam systeemvereisten of minimale vereisten mee. 33 Blizzard (z.d.). World of Warcraft. Geraadpleegd op 26 september 2011, 133

134 4.4.1 Oefening 1 Tip leerkracht Op sommige websites van computerprogramma s staan geen minimale systeemvereisten vermeld, toch zijn er wel degelijk minimale vereisten. Men gaat er vaak vanuit dat het merendeel van de gebruikers reeds over de minimale vereisten beschikt. Indien de leerlingen geen minimale vereisten vinden, gaan ze op zoek naar een ander programma. Martine wil graag de nieuwste versie van Adobe Photoshop aankopen. Dit is een professioneel fotobewerkingspogramma. Ze is helemaal niet zeker of dit programma zal werken op haar computer. Ze vraagt raad aan jou. Hieronder een met de hard- en softwaregegevens van haar computer. Onderwerp Van Hey! Mijn computer martine.franssen@yahoo.org Eerst en vooral wil ik je graag bedanken voor je hulp! Hopelijk kan Photoshop op mijn oud beestje draaien. Ik heb jammer genoeg nu niet het geld voorhanden om een nieuwe computer te kopen. Alle hard- en softwareinformatie waarover ik beschik, vind je hieronder terug. Processor: Intel Pentium 3 Harde schijf: 250 GB Werkgeheugen: 512 MB Videokaart: Nvidia GeForce 6200 met 500 MB geheugen Resolutie: 1152 x 864 Op de computer staat Windows XP (SP3) geïnstalleerd. Groetjes Martine Welk advies geef je aan Martine: kan ze het programma aankopen of niet? Verklaar waarom. Ze kan dit programma beter niet aankopen. Ze beschikt over een processor en werkgeheugen die niet compatible zijn met de technische specificaties voor Adobe Photoshop. Ze moet dus op zoek naar een alternatief. Ga op zoek naar twee alternatieve programma s voor Photoshop. Houd rekening met de kostprijs en de computerconfiguratie van Kaat. Welke programma s kan je haar aanraden? Computerprogramma Website Kostprijs GIMP Gratis! Picnik Gratis! 134 ONTDEKKEN

135 4.4.2 Oefening 2 Jan, de voorzitter, is graag mee met zijn tijd. Hij wil het nieuwste besturingssysteem van Windows op zijn laptop installeren. Hij gaat voor de Home Premium versie van het product. Voldoet zijn laptop aan de minimum vereisten en kan hij zich het besturingssysteem aanschaffen? Aan jou om dit uit te zoeken! ACER TRAVELMATE TIMELINEX 8372T-382G25MI AZERTY Product Fabrikantcode LX.V Artikelnummer Processor Processor Processornummer Processorkernen Kloksnelheid Intel Core i3 380M Dual Core 2530 MHz Geheugen Intern RAM-geheugen Type geheugen 2 GB SO-DIMM DDR Harde schijf Opslagcapaciteit Type harde schijf 250 GB HDD (Hard Disk Drive) Beeldscherm Schermdiagonaal 13,3 inch Videokaart Type DirectX Intel HD Graphics DirectX 9 ondersteuning Welk advies geef je aan Jan: kan hij het besturingssysteem aankopen of niet? Verklaar waarom. Ja, hij voldoet aan alle onderstaande systeemvereisten. Noteer hieronder de systeemvereisten van het nieuwste besturingssysteem van Windows. Windows 7 1 gigahertz (GHz) of sneller 32-bit (x86) of 64-bit (x64) processor 1 gigabyte (GB) RAM (32-bits) of 2 GB RAM (64-bits) 16 GB beschikbare schijfruimte (32-bits) of 20 GB (64-bits) Grafisch DirectX 9-apparaat met het stuurprogramma WDDM 1.0 of hoger 135

136 4.4.3 Wat moet je kennen en kunnen? Kennen Het begrip softwarecompatibiliteit met eigen woorden omschrijven. Kunnen Op basis van een gegeven computerconfiguratie en softwarevereisten, bepalen of een softwarepakket compatibel is met de hardware. Een alternatief softwarepakket opzoeken dat compatibel is met een gegeven computerconfiguratie. Hoe evalueren? Download het gratis programma Google Picasa. Installeer het programma op je virtuele schijf en stel alles correct in. Verken het programma grondig. Beantwoord onderstaande vragen: Download het gratis programma Google Picasa. Installeer het programma op je virtuele schijf en stel alles correct in. Verken het programma grondig. Beantwoord onderstaande vragen. Waarvoor dient het programma Google Picasa? Filter de fotolijst, zodat je enkel de foto s met een gezicht op, te zien krijgt. Hoe heb je dit gedaan? Wat doet de functie bijsnijden? Waar bevindt zich deze functie? Hoe kan je een kleurenfoto zwart wit maken? Maak een fotocollage van 10 foto s. Geef de collage een zwarte achtergrond. De foto s moeten bovendien omrand worden zoals bij een instantcamera (Polaroid). Druk de collage af. Ga op internet op zoek naar een mooie foto van een kasteel. Maak er via Picasa een griezelkasteel van. Speel met kleuren, contrasten en effecten. Mail je resultaat door naar de leerkracht (via de functie in het programma). 136 ONTDEKKEN

137 5 PERSONALISEREN Tip leerkracht In dit hoofdstuk komen competenties 7.1, 7.2, 7.3 en 7.4 aan bod. Leerplandoelstellingen en leerinhouden (deelcompetentie 7.1) Een aantal belangrijke instellingen en functionaliteiten wijzigen waaronder land- en taalinstellingen. Het begrip resolutie toelichten en instellen. Oorzaken van prestatieverlies van het systeem kunnen toelichten waaronder fragmentatie, opstartprogramma's, geplande taken. Leerplandoelstellingen en leerinhouden (deelcompetentie 7.2) Het belang van updates toelichten. Een besturingssysteem automatisch of manueel up-to date houden. Leerplandoelstellingen en leerinhouden(deelcompetentie 7.3) De gevolgen van het installeren van een programma inschatten. Een programma installeren. Een programma correct de-installeren. Het nut van systeemherstel toelichten.. Leerplandoelstellingen en leerinhouden (deelcompetentie 7.4) Het begrip Groene ICT toelichten. De computer instellen op laag energieverbruik. Didactische wenken (deelcompetentie 7.3) Deze deelcompetentie kan bereikt worden in combinatie met andere deelcompetenties.. Didactische wenken (deelcompetentie 7.4) Spreek bij "Groene ICT" niet enkel over computer en elektriciteitsverbruik maar ook over (recyclage van) randapparaten, toebehoren en materialen. 137

138 5.1 Zet de computer naar je hand Tip leerkracht De leerlingen hebben mogelijks onvoldoende rechten om volgende leerstofonderdelen te kunnen configureren. Het is daarom aangeraden de leerlingen te laten experimenteren in een virtuele omgeving Taal- en landinstellingen Je kan informatie als data, tijd, geldbedragen en eenheden in Windows laten weergeven volgens de regels en gewoonten die van toepassing zijn in jouw land. Het volgende voorbeeld illustreert enkele verschilpunten: $ , , okt : u AM Open het startmenu. Kies voor Configuratiescherm. Activeer de weergave Kleine pictogrammen (rechts bovenaan). Klik op Land en taal. Voer de instellingen door, zoals deze in België van toepassing zijn Resolutie instellen Krijg je regelmatig hoofdpijn van het werken aan een computer? Een slecht ingestelde resolutie kan de oorzaak zijn! Als je met je computer werkt, doe je dit constant met behulp van het beeldscherm. Het is daarom essentieel dat je dit apparaat goed instelt. Zo kan je de resolutie van het beeldscherm aanpassen. Hoe hoger de resolutie, hoe zuiverder het beeld. Een slecht ingestelde monitor kan je immers flink wat hoofdpijn bezorgen. Klik met de rechtermuisknop op het bureaublad. Kies voor Schermresolutie. Pas de resolutie aan met behulp van de schuifregelaar. (Meestal is de hoogste resolutie de beste keuze.) Klik op Toepassen. 138 PERSONALISEREN

139 Is dit voor jou een goede resolutie? Kies dan voor Wijzigingen behouden. Zo niet, kies je voor Herstellen. Voer deze stappen uit tot je de juiste resolutie gevonden hebt Traag trager traagst Misschien herken je dit fenomeen wel: toen je je computer 2 jaar geleden kocht, liep alles zo vlot als een trein, maar nu 2 jaar later gaat het opstarten van de computer al wat trager, neemt het inladen van programma s wat meer tijd in We gaan op zoek naar de oorzaak. 34 Je leerde in het hoofdstuk Ontdekken reeds over de harde schijf. Dit opslagmedium gebruikt de lees- en schrijfkop om informatie via magnetisme op te slaan. De harde schijf gaat eerst op zoek naar een plaats waar er nog ruimte vrij is om informatie op te slaan. Soms kan niet alle informatie op dezelfde plek worden opgeslagen, maar wordt deze verspreid (zie nevenstaande illustratie). Wanneer je bestand opnieuw wil openen, moeten dus niet-aaneengesloten stukken informatie worden ingelezen. Het zorgt ervoor dat het inladen van een bestand langer duurt. Dit proces noemen we fragmentatie. Het is aan te raden om de computer regelmatig (wekelijks) te defragmenteren. Hierbij worden alle bestanden weer aaneensluitend op de harde schijf weggeschreven, wat een flinke snelheidswinst kan opleveren. Dit doe je als volgt: Open het Startmenu > Alle programma s > Bureau-accessoires > Systeemwerkset > Schijfdefragmentatie. Klik de harde schijf in de lijst aan en kies voor Schijf defragmenteren. Je kan dit voortaan automatisch laten uitvoeren, door een geplande taak (Schema instellen) in te stellen. Handig! 34 Bright Hub (z.d.). Simple Tips for Faster Access to Hard Disk. Geraadpleegd op 25 oktober 2011, 139

140 Op regelmatige tijdstippen worden programma s op je computer uitgevoerd. Ze worden geplande taken genoemd. Dit zijn bijvoorbeeld hulpprogramma s die controleren of er een nieuwe versie van een geïnstalleerd programma beschikbaar is op het internet. Je krijgt hiervan vervolgens een melding op het scherm. Een groot aantal actieve taken, kan de prestatie van je computer verminderen. Ga op zoek naar de geplande taken op jouw computer via de Taakplanner: Open het configuratiescherm via het startmenu. Kies voor de weergave Kleine pictogrammen (rechts bovenaan). Klik op Systeembeheer > Taakplanner. Bij het item Actieve taken kan je een overzicht van alle geplande taken raadplegen. Naast de geplande taken, kunnen ook de opstartprogramma s ervoor zorgen dat je computer trager gaat werken. Je vindt deze programma s terug via het startmenu > Alle programma s > Opstarten. Programma s die niet hoeven uitgevoerd te worden bij het opstarten van de computer, kan je eenvoudig verwijderen door met de rechtermuisknop op het item te klikken en te kiezen voor Verwijderen Wat moet je kennen en kunnen? Kennen Oorzaken van prestatieverlies beargumenteren op vlak van fragmentatie, opstartprogramma s en geplande taken. Kunnen Taal- en landinstellingen doorvoeren. Resolutie van het beeldscherm instellen. 140 PERSONALISEREN

141 5.2 Software (de-)installeren Installeren Praktijkopdracht Tip leerkracht Deze opdracht dient gerealiseerd te worden in een virtuele omgeving. Een alternatief voor Avast! is AVG. Download het gratis antivirusprogramma Avast!. Installeer het programma op je (virtuele) schijf en stel alles correct in. Verken het programma grondig. Wat is het verschil tussen de gratis en betalende versies van Avast!? De betalende versie (Pro) waakt over veilig online winkelen en bankieren. Indien u kiest voor Internet Security, wordt ook een firewall en antispamfilter geïnstalleerd. Maak een mini handleiding van het programma waarin je de verschillende onderdelen uiteenzet. Bij elk onderdeel voorzie je minstens één schermafbeelding. Je werkt de handleiding uit in Google Docs. Je voert deze opdracht in duo uit. Zorg dat beide personen voldoende rechten hebben om thuis aan deze opdracht verder te werken De-installeren Bij de installatie van een programma worden in verschillende mappen bestanden gekopieerd. Het is dus geen goed idee om enkel de programmamap in C:\Program Files weg te gooien. Een programma de-installeren kan als volgt: Kies voor Start > Configuratiescherm. Bij Programma s klik je op Een programma verwijderen. 141

142 Klik het programma in kwestie aan en kies bovenaan voor Verwijderen. Volg de stappen op het scherm. Van zodra de de-installatie voltooid is, is het programma van de harde schijf verwijderd. Jammer genoeg blijven er altijd kleine bestandjes op de harde schijf achter. Ze verspillen nodeloos schijfruimte en vertragen het systeem. Er bestaan verschillende opruimprogramma s op de markt, maar CCleaner behoort tot een van de betere. Het is bovendien helemaal gratis. 35 CCleaner gaat op zoek naar restjes op de harde schijf, controleert of ze niet meer in gebruik zijn en verwijdert ze (met jouw toestemming) Oefening Tip leerkracht Deze opdracht dient gerealiseerd te worden in een virtuele omgeving. Download het programma CCleaner via Verken de mogelijkheden Voer een schijfscan uit. Hoeveel ruimte zal CCleaner op de harde schijf vrijmaken (na het opschonen)? Ruim de restbestanden op. Voer een registerscan uit. Hoeveel problemen detecteert CCleaner? Ruim het register op Wat moet je kennen en kunnen? Kennen Kunnen Een softwarepakket downloaden. Een softwarepakket installeren. Een softwarepakket zelfstandig verkennen. Een softwarepakket zonder aarzelen deinstalleren. 5.3 Een groene pc? Productie van een computer Een computer produceren kost heel wat energie, zeker als we rekening houden met de meestal beperkte levensduur. Er zijn 240 kg fossiele brandstoffen, 22 kg chemicaliën en 1500 liter water nodig om een pc te fabriceren 36. Bij een computer bedraagt de verbruikte energie tijdens het gebruiksleven slechts 25% van de totale hoeveelheid energie (dus verbruikte energie tijdens productie van het toestel én het verbruik tijdens het leven ). Bij een ijskast gaat 96% van het totale energieverbruik op aan het gebruik ervan. 35 Piriform (z.d.). CCleaner. Geraadpleegd op 26 september 2011, 36 PUC, Pro Used Computers BVBA. Geraadpleegd op 27 september 2011, computerindustrie-is-even-vervuilend-als-vliegtuigindustrie.html?showall=1 142 PERSONALISEREN

143 5.3.2 Elektriciteitsverbruik van de computer We vergelijken 2 pc s qua elektriciteitsverbruik 37? Een desktop pc verbruikt ongeveer 150 Watt per uur. Een laptop verbruikt ongeveer 60 watt Hoeveel elektriciteit wordt er gebruikt door beide pc s als je veronderstelt dat je je pc gemiddeld 4 uur per dag gebruikt? Geef een berekening. desktop: 150 * 4 * 365= 219 Kwh laptop: 60 *4 * 365 = 88 Kwh Wat kost beide pc s aan elektriciteit als je weet dat de elektriciteitsprijs ongeveer 20 eurocent per Kwh bedraagt. Desktop: 219 x 20 = euro en laptop 88 x 20= euro Tip leerkracht Ook als de pc uit staat verbruikt die elektriciteit. Je moet het stopcontact uittrekken en dan gebruikt de pc geen elektriciteit meer Hardware Info, geraadpleegd op 23 september cijfers te zieb 2007 Voor moderne processoren zie 38 In slaapstand staan een PC in feite gewoon uit, maar het is een misvatting dat een PC als deze uit staat helemaal geen stroom meer verbruikt! Uit onze tests blijkt dat de machines zodra ze zijn uitgeschakeld nog altijd tussen de 4 en de 8 Watt verbruiken, te verklaren door lekstromen Hardware Info. Geraadpleegd op 28 september Eon. Geraadpleegd op 26 september

144 Hieronder worden 5 mogelijkheden getoond i.v.m. het afsluiten. Wat is het verbruik bij elk van die standen (rekening houdend met vorige figuur? Wat kost het elektriciteitsverbruik op jaarbasis van een desktop die in het stopcontact zit, maar niet gebruikt wordt (hij werkt dus 20 uur per dag niet)? 5 * 20 * 365 * 20 = 7,3 euro Vergeet niet dat randapparatuur zonder voeding die via een usb stekker met uw pc verbonden is ook energie verbruikt. Klik op Configuratiescherm en kies voor. Je krijgt volgend scherm, waarbij je het beeldscherm en de computer sneller kan uitschakelen. Klik op Geavanceerde energie-instellingen wijzigen. Je kan nu bijvoorbeeld de harde schijf sneller laten uitzetten. Zijn de instellingen zoals ze hierboven te zien dezelfde als bij een laptop of notebook? Neen 144 PERSONALISEREN

145 5.3.3 Elektriciteitsverbruik van het scherm Hierboven worden twee monitoren voorgesteld. Welk van beiden is het grootst? Iiyama Welk van beide verbruikt meest energie? LG Hoeveel euro kosten de monitoren per jaar aan elektriciteit (4 u per dag)? Berekening geven Iiyama: 4 * 24 * 20 *365 = 7 euro LG: 4 * 36 * 365 * 20 = 10,5 euro Geef twee tips geven om monitoren minder energie te doen gebruiken? Geen schermbeveiliging gebruiken en uit het stopcontact halen. Tip leerkracht Spreek af met de collega die de werkgroep MOS op school ondersteunt of de collega van TO, om eens het elektriciteitsgebruik te meten van een pc en een monitor. Om het elektriciteitsgebruik te vergelijken tussen verschillende monitoren is het handiger om gebruik te maken sites zoals dan de sites van de verschillende merken. 145