Werkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme

Transcriptie

1 Werkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme Werkstuk door een scholier 5492 woorden 28 april ,4 8 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing 1. Inleiding 1.1 Invloed van het oosten In onze cultuur zien we op verschillende manieren dat er een welbepaalde beïnvloeding is door het Oosten. Deze is onder andere merkbaar in de schilderkunst (bv. Van Gogh), in de geneeskunde: wie kent er niet de chinese acupunctuur? Ook oosterse meditatie technieken worden meer en meer gebruikt om mensen van hun stress te helpen. Op godsdienstig vlak staat de oosterse godsdienst het boedhisme vooral in de belangstelling. Het boedhisme draait vooral rond welbepaalde meditatietechnieken om tot rust te komen en om je geest te zuiveren. Er zijn zelfs rooms-katholieke klossterlingen die zich bezighouden met boeddhistische meditatietechnieken. 1.2 het hindoeïsme Aangezien het Boeddhisme uit het hindoeïsme voortkomt, is het nuttig eerst enige kernpunten van het hindoeïsme te noemen. Het hindoeïsme is éen van de grootste wereldgodsdiensten: 14% van de wereldbevolking, dat wil zeggen 525miljoen mensen is hindoe. De oorsprong van het hindoeïsme ligt in India. Vanuit India heeft het hindoeïsme zich onder andere naar de oostkust van Afrika, Zuid-Afrika,Engeland en Suriname verspreid. Met de therm Hindoeïsme wordt een hoeveelheid van sterk uiteenlopende godsdienstige praktijken en ideeën onder één noemer gebracht. Ondanks de verschillen binnen het Hindoeïsme zijn er wel enkele gemeenschappelijke kernpunten te formuleren. - het éénheidsprincipe Voor de Hindoe is het bestaande met dit eenheidsprincipe verbonden met elkaar. Dat eenheidsprincipe noemt men Brahman, gesymboliseerd door een teken. (zie bijlage) Oorspronkelijk betekende dit gebed of toverspreuk, veel later kreeg het de betekenis van de grote wereldziel, de oergrond van alle dingen. De drie belangrijkste goden zijn - Brahma - Vishnu - Shiva Pagina 1 van 15

2 - reïncarnatie via de reïncarnatie moet de ziel uiteindelijk terugkeren naar haar orrsprong, naar Brahman. Tot dat moment blijft de mens gevangen in de samsara, de keten van de wedergeboorten. Aan het reïncarnatie-idee is het beginsel van karma verbonden: het gevolg van de goede of kwade daden van een mens. Wie een ritueel en sociaal goed leven leidt, zal in een hoger milieu herboren worden. Wie het tegendeel doet, in een lager milieu. Eerst als iemand de verlossing (moksja) bereikt heeft, stopt de keten van leven en dood. - een derde basisidee is de gedachte dat de tijd rond draait in circels binnen grote circels : de geschiedenis van de mens kent geen wezelijke vooruitgang, is cyclisch. Een opvallend verschijnsel in het hindoeïsme is het kastensysteem. De oorsprong van de kasten ligt in een ver verleden. Men vermoed dat de volgendende factoren van invloed zijn geweest.: - sommige stammen werden als afzonderlijke kasten opgenomen - godsdienstige groepen vormen soms nieuwe kasten - beroepsgroepen vormen soms eigen kasten Het begrip kaste zou men als volgt kunnen omschrijven: een kaste is een bevolkingsgroep waartoe men door geboorte behoort, waarvan de leden zich met elkaar verbonden voelen door allerlei godsdienstige en sociale regels. Kaste is dus anders dan ons begrip stand. Door sociale stijgng of daling kan men bij ons van stand veranderen; dit geld niet voor de kaste. Dit kastensysteem vormt de ruggengraat van de Indische maatschappij. Jonge mensen worden uitgehuwelijkt bionnen hun eigen kaste. Men mag geen maaltijd gebruiken met iemand van een lagere kaste. Een probleem vormen de kastelozen. Deze behoren tot geen kaste en behoort daardoor tot de onderste laag van de maatschappij. Aan dit probleem heeft Gandhi veel proberen doen. Ondanks het wettelijke verbond van het kastensysteem in 1951 is de invloed van dat systeem nu nog bijzonder groot. 2. Het Boeddhisme 2.1 Wat is Boeddhisme? In enkele woorden verteld is boeddhisme het innenrlijk proces van zelfbewustzijn en zelfontplooing dat leidt tot de ultieme verlichting, die ook wel nirwana genoemd wordt. Deze manier van leven is volgens de Boeddhisten de enige manier om uit de cyclus van het reïncarneren te komen. Deze nirwana kan hij onder meer berijken door meditatie enz 2.2 de achtergrond van het ontstaan van het Boeddhisme De levensbeschouwing van de Boeddhisten valt beter te begrijpen als je de maatschappelijke situatie kent waarin deze levensbeschuowing is ontstaan. De stichter van het Boeddhisme leefde in de vijfde eeuw voor Christus. Meestal wordt hij Boeddha genoemd wat verlichte betekend.(zie later) Pagina 2 van 15

3 In die tijd ontstond door verbeterde landbouwmehoden een toename van de bevolking. Deze groei veroorzaakt urbanisatie. In de steden verzwakte de traditie en werden de familiebanden losser. Daarom moest men meer zelf beslissingen gaan nemen in plaats van te steunen op de traditie. Er ontstond daardoor een meer rationele instelling. In de steden kwamen ook andere arbeidsverhoudingen, waardoor de kasteninvloed minder werd. Deze rationele instelling en minder invloed van het kastensysteem worden typerend voor het Boeddhisme. De meer verstandelijke benadering van de Boeddha leidt tot kritiek op een aantal elementen uit het Hindoeïsme. - de Boeddha zegt dat bij de weg naar de verlossing de afkomst geen rol speelt. Hiermee verwerpt hij het kastensysteem nog niet, maar hij levert er wel kritiek op. - Hoewel hij de boeken van het Hindoeïsme respecteerde, vond hij dat deze boeken geen absoluut gezag hadden. Vooral hierdoor plaatste hij zich buiten het Hindoeïsme. - De starheid van de offerrituelen beviel hem niet. De hindoepriesters wekten te veel de indruk dat offers bepalend waren voor de gang van zaken op deze werled. Door deze kritieken is het Boeddhisme ontstaan. Er speelt zich hier een verschijnsel af dat vaker voorkomt: in tijden met veel maatschappelijke veranderingen en spanningen ontstaan gemakkelijk nieuwe religieuze bewegingen. De oude antwoorden voldoen niet meer en men gaat dus op zoek naar nieuwe. 2.3 Boeddha s levensverhaal In de Ashram vieren we de Boeddha Poornima, de dag van de volle maan in Mei waarop zowel de geboorte als de bevrijding van de heer Boeddha worden gevierd. Deze grote ziel werd éen van de belangrijkste spirituele meesters van de wereld. Volgens de traditie kan zijn leven worden onderverdeeld in twaalf handelingen Wachten in de hemel Volgens het Boeddhistische geloof zijn er in de kosmos talrijke hemelen en hellen. Als gevolg van eerder verworven veriensten leefde de heer Boeddha in een Goddelijk rijk, Tushita genaamd, waar alle vreugden konden worden genoten. Hij besefte dat ook dit vergankelijk was. In zijn eerdere levens had hij goed karma verworven en hij wist dat als hij een grote inspanning zou leveren, hij de cyclus van geboorte en dood zou kunnen doorbreken. Hij verliet de tushita staat, om weer als mens te worden geboren Ontwikkeling in zijn moeders baarmoeder Op aarde, in Noord India, droomde koningin Mayadevi dat een witte olifant met zes slachtanden heer baarmoeder binnenging. Door deze droom besefte de koningin dat ze een kind had ontvangen dat een buitengewoon en machtig leven zou leiden zijn laatste menselijke geboorte Mayadevi reisde naar haar ouderlijk huis om te bevallen. Onderweg stopte ze in een bosje met sal bomen en beviel daar zonder enige pijn van haar zoon. Mensen die in de toekomst konden kijken, vertelden de konin en de koningin dat er tekenen waren op het lichaam van de jongen die erop wezen dat hij de wereld zou overwinnen. Maar ook waarschuwden zij de koning dat de jongen, als hij zou beseffen dat wereldlijke macht vergankelijk is, de wereld zou verzaken om spirituele verlichtin te zoeken. Pagina 3 van 15

4 2.3.4 Hij verwerft grote fysieke en intellectuele vaardigheden De jongen werd Siddharta genoemd. Zonder te zijn onderwezen, wist hij meer dna zijn onderwijzers. Zowel geestelijk als lichaamlijk was hij zeer begaafd. Hij was de meester in atletiek in vechtsporten Huwelijk Siddharta trouwde met een knap meisje, Yashadora genaamd. De koning zorgde ervoor dat de jongen nooit in aanraking kwam met ziekte, bederf of dood. Hij werd behandeld als een god. Hij had rie paleizen en kreeg alles wat zijn hartje begeerde. Als er iemand ziek was, werd die uit zijn buurt gehouden. Enige tijd later kreeg hij een zoon, Rahula, maar siddhara gin zich toch vervelen en wilde de buitenwereld zien Verzaking De koning stond hem dit oe, maar pas nadat men de weg had gezuiverd van alles wat lelijk was en stonk. Op de ene of andere manier slaagde een oude seniele man erin om bij siddhara te geraken. De verontrustte de jonge prins. Hij ging nog tweemaal uit en zag daarbij een zieke man en een lijk. De vierde keer dat hij naar buiten ging zag hij ene monnik die een hele kalme en onthechte indruk maakte. Hij voelde dat het leven van de monnik hem het antwoord gaf op het probleem dat hij ondervond bij het zien van ouderdom, ziekte en dood. Hij verleit zijn paleis, bedienden, vrouw en kind. Hij knipte zijn haar af, trok eenvoudige katoenen kledij aan en ging op zoek naar een spiritueel meester Zelf Verloochening Eerst studeerde hij onder lijding van twee meesters en leerde de grondbeginselen van yoga. Daarna verliet hij hen en zwierf alleen door de jungle. Onder alle weersomstandigheden zat hij buiten. Hij baadde zich niet en at bijna niets. Op het laatst leek hij wel een skelet. Uiteindelijk begreep hij dat dergelijke ontkenning van het lichaam geen einde maakte aan verlangens. Hij besloot om een geschikte plaats te zoeken en zich daar in ontspannen aandacht neer te zetten De reis naar het Middelpunt Prins Siddharta ging op zoek naar de Bodhi Boom, want het was bekend dat alle Boeddha s onder zo n boom de verlichtin berijkt hadden. Het woord Bodhi betekend verlichting. Hij vond de boom, liep er omheen om de Bodhi Mandala te ontdekken, de cirkel van verlichting waar hij zich neer kon zetten. Nadat hij de mandala had gevonden ging hij op het heilige gras zitten en besloot nooit eerder van zijn plaats te komen, dan wanneer hij de verlichting had bereikt Overwinning op Mara, de boosaardige energie De heer van negativiteit, Mara, kwam siddharta uitdagen. Hij probeerde hem met demonen schrik aan te jagen. Dezen bekogelden hem met stenen en schoten pijlen op hem af. Maar hij bleef kalm en veranderde de projectielen in bloemen. Vervolgens zond Mara mooie, jonge meisjes om siddharta te verleiden. De jonge prins realiseerde zich dat de meisjes louter zakken met botten en uitwerpselen waren en in zijn ogen werden het oude vrouwen. Mara zei tot Siddharta dat deze zich aan hen moest overgeven, omdat niemand getuige was geweest van siddhartha s overwinning in hun gevecht. Siddhartha raakte met zijn rechterhand de grond en zei de aarde is mijn getuige. De aarde schudde bevestigend en Mara lied Siddhartha met rust. Pagina 4 van 15

5 Hij bereikt de verlichting Op een nacht zag Siddhartha plotseling zijn eerder levens voor zich en ook de levens van de anderen. Hij was getuige van de pijn van geboorte en dood, en hoe wezens moeten lijden omdat ze zichzelf hebben verstrikt in de val van de onwetendheiden begeerte. Siddhartha liet verlangens en gehechtheden los. Ook voelde hij niet langer weerzin. Toen de zon opkwam riep hij uit het is gedaan met geboorte en dood Onderricht De koning der goden verscheen aan de zojuist verlichte Boeddha en vroeg hem, om uit medeogen andere wezens te onderrichten. Hij zei dat er wezens bestonden die nog slechts een beetje stof in hun ogen hadden. Boeddha begon te onderrichten. 45 Jaar lang reisde hij rond en onderwees diegenen die wilden luisteren; Hij gaf vele belangrijke leringen. De basis van zijn visie kan worden samengevat in de Vier Nobele waarheden, het achtvoudige pad en de Twaalfvoudige cyclus. De essentie van zijn leer kan worden gelezen in de sutra s van de Dhammapada., het pad van de dharma Het definitief nirvana Duizenden verzaakten de werled en volgden de Boeddha als monnik of non. Na vele jaren van onderricht en belangenloze dienstbaarheid, kwam hij in een stad waar de eerdere Boeddha s waren overleden. Hij verzamelde zijn discipilen om zich heen en voor de laatste keer wijdde hij een monnik in tot de Sanga zijn orde van discipilen. Boeddha zei Wat gebeuren moest is gebeurd. Wees nu jullie eigen schuilplaats en je eigen licht. Alle dingen die uit delen bestaan zullen uiteen vallen. Werk met ijver aan je bevrijding. Toen verliet Heer Boeddha zijn lichaam. Dit werd gecremeerd en zijn relieken werden op verschillende plaatsen bewaard. 2.4 verschillen tussen de grote monotheïstische en de oosterse godsdiensten. Voor een goed beeld van het boeddhisme is het ook belangrijk om volgende verschillen te kennen. - typerend voor het jodendom en christendom is dat men gelooft in de vooruitgang van de geschiedenis. In de geschiedenis zit aan lijn, die leidt naar een toekomst waarin alles zal beter zijn dan het nu is. In de oosterse godsdiensten domineert vooral het idee van de herhaling. Met onder andere de wedergeboorte. - Aanhangers van de oosterse godsdiensten hebben meer dan de aanhangers van jodendom, christendom en de islam de neiging om het aardse van weinig betekenis te achten en zich af te keren tegen het actieve leven. Ook de belangstelling voor de dood is in de oosterse godsdienst geringer. - Oosterse godsdiensten hechten veel belang aan het intuïtieve leven: de waarheid ligt buiten het verstand en is niet met woorden te bereiken. - Een opmerkelijke eigenschap van de Indische denkers is hun verdraagzaamheid ten opzichte van andersdenkenden. Traditioneel wordt elke godsdienst gezien als een onvolmaakt hulpmiddel om de waarheid te bereiken. Godsdienstige oorlogen komen hier dan ook minder voor, toch van de zijde van de oosterse godsdiensten zelf. - de grote godsdiensten kennen in het algemeen veel strakkere organisatievormen dan de oosterse godsdiensten. Een kerkvorm zoals bij de rooms-katholieken is in het oosten volledig afwezig. Bij de oosterse godsdiensten ontbreekt vaak een centraal gezag. Dit heeft tot gevolg dat vreemde invloeden in Pagina 5 van 15

6 het boeddhisme gemakkelijk kunnen binnendringen. Bovendien konden op deze wijze binnen het boeddhisme grote verschillen ontstaan. 2.5 de vier edele waarheden. Door zijn meditatie bereikte de Boeddha de verlichting. Deze verlichting hield in dat hij een volmaakt inzicht kreeg in het menselijk lijden. Met lijden wordt niet alleen lichamelijk lijden bedoeld, maar ook psychisch lijden zoals verdriet, zorg, wanhoop, frustratie enz. Dit inzicht wordt verwoord in een aantal punten die de kern vormen van de boeddhistische leer: I ALLE BESTAAN WORDT GEKENMERKT DOOR LIJDEN De Boeddha formuleert het als volgt: Geboorte is lijden, ouderdom lijden, ziekte is lijden, dood is lijden. Verbonden te worden met datgene waarvan men niet houdt is lijden. Deze visie houdt echter niet in dat ons bestaan alleen maar ellende is. De Boeddha zegt ook dat (tijdelijk) geluk mogelijk is. II DE HOOFDOORZAAK VAN HET LIJDEN IS DE BEGEERTE De begeerte omvat alles waar de mens naar verlangt en streeft: gezondheid, genoegens, macht en bezit. De Boeddha zei het als volgt: Monniken, alles brandt. Alle organen van het menselijk lichaam, ons bewustzijn, alle gevoelens branden met het vuur van de begeerte. III HET LIJDEN VERDWIJNT DOOR HET OPHEFFEN VAN DE BEGEERTE Deze waarheid houdt in dat niets van deze wereld moet worden nagejaagd of vastgehouden alsof het uiteindelijk werkelijk of waardevol is. Dit houdt overigens niet in dat mesen moeten streven naar zelfvernietiging. De bedoeling is dat de mens zich losmaakt van zijn eigen verlangens. IV DE WEG NAAR OPHEFFING VAN HET MENSELIJK LIJDEN WORDT GEVORMD DOOR HET ACHTVOUDIGE PAD Symbool voor het achtvoudige pad is het wiel der wet. Het pad bestaat uit volgende delen. wijsheid 1) het juiste vertrouwen in de leer van Boeddha 2) de juiste bedoeling, dat wil zeggen nooit schade toebrengen aan een levend wezen gedrag 3) het juiste spreken. Alle leugens dienen vermeden te worden. Men dient vooral woorden van harmonie en vrede te spreken. Nutteloos gepraat dient vermeden te worden. 4) Het juiste handelen. Men mag geen enkelleven schaden, zelfs dat van een insect niet. Anders gezegd: men moet het geluk van anderen bevorderen. 5) De juiste manier van leven. Dit houdt in dat men beroepen die te maken hebben met wapenhandel, handel in alcoholische dranken en vergiffen, handel in vlees, beter niet kan uitoefenen. Hier zijn 5 regels van toepassing (1) Gij zult niet moorden (2) Gij zult niet stelen (3) Gij zult niet liegen Pagina 6 van 15

7 (4) Gij zult u niet onkuis gedragen (5) Gij zult geen alcohol drinken Concentratie 6) de juiste inspanning. Het vermijden van kwade gedachten of ze overwinnen; in goede gedachten laten komen en proberen te handhaven. ) De juiste waakzaamheid. Nauwlettende aandacht voor elke toestand van het menselijk lichaam, het bewustzijn en het menselijk gevoel. 8) De juiste concentratie. Je concentreren op een enkel object en daardoor in diepe meditatie een speciale staat van bewustzijn bereiken. Dit achtvoudige pad wordt ook wel drievoudige pad genoemd omdat het gevormd wordt door drie onderdelen: wijsheid, gedrag en concentratie. De onderdelen vormen een opklimmende spiraal. Meer wijsheid brengt tot een beter gedrag, beter gedrag doet beter concentreren en betere concentratie geeft meer wijsheid. Uit het achtvoudige pad komen de vijf hoofdgeboden van de leek voort: - afzien van vernietigen van levende wezens - afzien van het nemen wat niet gegeven wordt - afzien van onwettig en onnatuurlijk seksueel genot - afzien van onwaarheid en onwaarachtigheid - afzien van het gebruik van verdovende middelen 2.6 Nirwana Het uiteindelijke doel van de boeddhist is het bereiken van het nirwana. Het woord betekent: niet waaien. De toestand van nirwana geeft aan dat iemand onbewogen is. Men zou het nirwana kunnen vergelijken met water dat niet meer door de wind wordt voortbewogen; of met een lotusbloem die fraai bloeit in een stinkend moeras. Degene die tijdens zijn lven als mens het nirwana bereikt, wordt gekenmerkt door een onverstoorbare ongelijkmoedigheid. De verlichte ziet dat er geen zelf is; niets kan hem nog raken. De boeddhist gelooft dat als een verlichte sterft het bewustzijn geen nieuw lichaam moet zoeken. Men heeft dan de eeuwige rust gevonden. Nirwana wordt ook als onbeschrijfelijk beschreven, net zoals je een smaak niet kan beschrijven. 2. Karma Eenvoudig gezegd komt het erop neer dat karma de balans is tussen onze goede en slechte daden. Ook psychologische activiteiten zoals denken beschouwt men als daden. De boeddhisten geloven dat je karma (of wat je goed en slecht gedaan hebt), bepalend is voor een volgend leven. Er is dus bij de Boeddhisten geen straffende of belonende god, je bepaalt zelf je eigen lot voor het volgend leven door een goed of slecht karma. Pagina van 15

8 Hieruit blijt ook dat de Boeddhisten hun dus niet neerleggen bij hun situatie waarin ze leven maar streven naar verbetering. 2.8 De sanga Functies van de sanga Het woord sanga wordt gebruikt bij de boeddhistische monniken. De belangrijkste functie van een sanga is het geven van een voorbeeld. De monniken geven het voorbeeld van hoe je het achtvoudige pad in praktijk kan brengen. Als tweede functie heeft het het instand houden van het Boeddhisme idealen van de monnik - armoede - celibaat (geen seksueel contact) - geweldloosheid regels en gebruiken monniken moeten zich houden aan de tien hoofdgeboden voor monniken. (1) afzien van het vernietigen van levende wezens (2) afzien van het nemen van wat niet gegeven owrdt (3) afzien van onwettig en seksueel genot (4) afzien van onwaarheid en onwaarachtigheid (5) afzien van gebruik van verdovende middelen (6) afzien van maaltijden na de middag () afzien van werledse vermaken als dans, muziek en toneel (8) afzien van het gebruik van sieraden en parfum (9) afzien van het gebruik van een groot versierd bed (10) afzien van het aannemen van geld, goud en zilver rituelen De bhikkoe (monnik) vult zijn dag met meditatie, studie en pastorale gesprekken met leken. De monnik mag op elk moment uittreden. 2.9 Meditatie Algemene meditatie Eigenlijk kunnen bijna alle handelingen meditatie genoemd worden als ze een gedaan worden met een bijzondere bedoeling en cncentratie. Het belangrijkste punt bij meditatie is aandacht. Aandacht voor jouw lichaam, je verlangens waarnemen. Kenmerkend voor meditatie is ook de eenheid van lichaam en geest. Wanneer je bijvoorbeeld in het park loopt maar je geest ergens anders is, is deze eenheid niet aanwezig. Het is dus de bedoeling dat je de afstand tussen lichaam en geest zo klein mogelijk maakt. Ons bewustzijn Pagina 8 van 15

9 heeft de neiging om af te dwalen naar het verleden of de toekomst en dit wordt bij meditatie belet. Meditatie probeert ons ongevoelig te maken voor wat hier en nu is. Bij meditatie worden eigenlijk de mogelijkheden van je geest en lichaam op de proef gesteld en verkend. Een goed voorbeeld van zo n meditatie is Yoga. Hierin vind je vooral oefeningen voor het lichaam, de adembeheersing en voor de concentratie. Bij zenmeditatie probeert men zo lang mogelijk onbeweeglijk stil te zitten en alle veranderingen van het denken, de gevoelens en het lichaam te observeren. De doelen? Eigenlijk heeft iedereen zijn eigen doel om te mediteren. De motieven kunnen onder andere zijn: nieuwsgierigheid,onvrede met de huidihe levenswijze, ontspanning en het idee dat het concentratievermogen onvoldoende is. Meditatie is niet zo n technioek die je leert uit boekjes maar dat je leert door dat iemand je uitlegt hoe je juist moet mediteren boedhistische meditatie voorbeeld: vipassana bhavana de vorm van meditatie bestaat uit twee oefeningen om de aandacht beter onder controle te houden Reïncarnatie Achtergronden Er zijn verschillende visies mogelijk op wat er met ons gebeurd na de dood. Groot gezien zijn dit er 4 1) na de dood leven we voort als geest (Christelijk) 2) de sceptische stellingname : we weten niets met zekerheid 3) het materialisctische standpunt: er blijft niets over na de dood 4) de vierde is de reïncarnatie: wedergeboorte in een ander lichaam Het reïncarnatiegeloof in de praktijk In het begin van onze jaartelling geloofde ook iedereen in de reïncarnatie maar vannaf 553 is dit geloof verboden door de kerk. Toch leefde dit geloof voort bij de joodse godsdienst. Vele indianen geloofden rotsvast in de wedergeboorte. Zo waaide dit verder naar het oosten. Bij de boeddhisten speelt het karma een grote rol voor de wedergeboorte. (al uitgelegd) Reïncarnatie kan plaatsvinden in - de lagere werelden - het dierenrijjk - het geestenrijk - de mensenwereld - de godenwereld de meest gebruikte en logische argumenten voor wedergeboorte zijn Pagina 9 van 15

10 - wonderkinderen - het déjà vu - herinneringen aan vorige levens 2.11 heilige boeken geschiedenis Lang hebben er geen geschreven bronnen bestaan van het boeddhisme. Later zijn door de monniken de doorvertelde vehalen opgeschreven. Als nadeel heeft dit dat niet de letterlijke woorden van boeddha opgeschreven staan en dat er veel verzonnen verhalen zijn bijgekomen de drie korven de boeddhistische boeken worden ingedeeld volgens de drie korven, een beetje zoals wij fruit rangschikken in korven deden zij dat met hun teksten. 1) de korf van abbidarma deze korf is het laatst ontstaan. Hierin staat de zakelijke weergave van de boeddhistische leer. Deze korf wordt vooral gebruikt bij het onderwijzen van monniken. Door de verschijdenheid binnen het boeddhisme is deze korf niet overal het zelfde. 2) de korf van de vinaya Hierin vinden we de regels voor monikken. 3) de korf van de soetra deze korf is de belangrijkste, omdat de boeddha hier vaak zelf aan het woord is. Hierin is onder andere de verzameling dhammapada te vinden. Deze verzameling bevat de basis ideeën van het boeddhisme. 3. Geschiedenis van en stromingen in het boeddhisme 3.1 Theravada- en mahayanaboeddhisme Het boeddhisme dat ontstond na de dood van de Boeddha was vooral gericht op de monniken. Dit oorspronkelijke Theravadaboeddhisme was nogal verstandelijk van aard. Na enkele eeuwen ontstond er al een reactie op dit intellectuele boeddhisme. Een groep monniken scheidde zich af en vond een nieuwe en eenvoudigere weg om uit de kringloop van wedergeboorten bevrijd te worden. Zij vonden een weg naar verlossing die ook bereikbaar was voor de gewone mens. Deze vorm van boeddhisme heeft rond de eerste eeuw enige vaste vorm gekregen. In dit nieuwe boeddhisme is de verlossing mogelijk geworden voor grote groepen mensen: om die reden noemt men deze stroming mahayanaboeddhisme. Mahaya betekent groot voertuig Het mahayana kreeg mede eigen vorm doordat het elementen uit het volksgeloof vernam. Een voorbeeld van invloed uit het volksgeloof is het bhakti, een stroming die in India altijd sterk aanwezig is geweest. Met bhakti wordt bedoeld: een liefdevolle persoonlijke verering van godheden die men zich in menselijke vorm voorstelt. Overigens heeft deze bhaktistroming niet alleen het boeddhisme beïnvloed maar ook het hindoeïsme. Een typerend kenmerk voor het mahayana is de grote rol van boddhisattva s. Boddhisattva s zijn een soort heiligen. Het zijn wezens die de verlichting bereikt hebben, maar die hun intrede in het nirwana Pagina 10 van 15

11 uitgesteld hebben tot alle andere levende wezens door hun hulp verlost zijn. Meestal nemen boddhisattva s een mensengedaante aan. In het dagelijkse leven van de mahayana-aan-hanger spelen boddhisattva s een zeer grote rol: men vraagt ze voortdurend opm steun en vereert hen. Het vereren van boddhisattva s brengt de gelovige dichter bij de verlossing. Boddhisattva s zijn voor de meeste mensen belangrijker geworden dan de historische Boeddha. Vooral in China en Japan spelen zij een grote rol. Een ander opvallend verschil tussen theravada en mahayana is de grote invloed van allerlei boeddha s in het mahayana. In het mahayana heeft de historische Boeddha het veld moeten ruimen voor allerlei heilbrengende boeddha s. vb: Amidaboeddha in Japan, ook wel boeddha van het eeuwige licht genoemd Verschillen tussen theravada en mahayana -Het theravada (leer der ouden) wordt ook wel hinayana (het kleine voertuig) genoemd. Een enkele keer komt men de benaming noordelijk en zuidelijk boeddhisme tegen. Het mahayana heeft zich vooral ten noorden van India verspreid: in China, Nepal, Tibet, Viëtnam, Korea en Japan. Theravada komt meer in Zuid-Azie voor: in Sri Lanka, Burma en Thailand. -Vooral in het mahayana wordt de Boeddha vergoddelijkt. -Vooral in het mahayana spelen boddhisattva s een grote rol. -Het hinyana is meer intellectueel; het mahayana meer emotioneel -Het hinyana is ouder dan het mahayana. Door het ontbreken van een centrale leiding konden in het boeddhisme gemakkelijk allerlei stromingen ontstaan en wonnen hindoeïsme en boeddhisme in India steeds meer terrein. Rond 1200 had het boeddhisme in India zijn vitaliteit verloren en daarna ging het bergafwaarts. Ondaks dat het boeddhisme in India nagenoeg verdwenen was, is er de laatste decennia echter weer een opleving. Momenteel telt India zeven miljoen boeddhisten. 3.2 Zenboeddhisme In feite is zen een mahayanavorm, maar wegens het zeer unieke karakter van deze stroming wordt zen apart besproken. Verspreiding van het boeddhisme geschiedenis Zen is oorspronkelijk in China ontstaan als een mengselvorm van taoïsme en het mahayana. Het taoïsme is een mystieke levensleer die gekenmerkt wordt door een sterke verbondenheid met de natuur. Het taoïsme hecht weinig waarde aan boekenkennis; vooral intuïtie is belangrijk.verder is men in het taoïsme de mening toegedaan dat verlichting niet altijd het resultaat hoeft te zijn van een langdurig proces, maar dat verlichting ook plotseling kan komen. Het anti-rationele karakter van het taoïsme sloot ook goed aan bij het mahayana.rond 1200 is het zenboeddhisme in Japan gekomen. Vooral na de 2e wereldoorlog is het zenboeddhisme in West-Europa bekend geworden. De Japanse professor Suzuki heeft veel over zen gepubliceerd in de V.S. Zijn geschriften zijn erg populair in kringen van psychologen en kunstenaars. Pagina 11 van 15

12 3.2.2 Kenmerken van zenboeddhisme Opvallend bij zen is dat men weinig waarde hecht aan boekenkennis of overgeleverde traditie. Boekenkennis en traditie kunnen gemakkelijk hinderpalen worden bij het bereiken van de verlichting. Wat telt bij zen is de unieke ervaring van elke mens. De concrete ervaring is belangrijker dan de abstracte redenering, die maar al te gauw buiten de werkelijkheid komt te staan. Het gaat om het hier en het nu en niet om het verleden of de toekomst. Deze aandacht voor het nu wordt schitterend onder woorden gebracht in een literair genre dat onder invloed van zen ontstaan is: de haiku. Deze korte gedichten doen weinig meer dan het moment beschrijven. De grote meester van de haiku is de Japanse dichter Basho ( ). Hier volgen drie gedichten van hem: De oude vijver, Een kikker springt erin, watergeluid. Als ik ze in mijn hand houd zouden ze verdwijnen door de warmte van mijn tranen, ijzige draden van rijp. Het is lente, zelfs de heuvels zonder naam zijn versierd met dunne lagen ochtendmist. De aandacht voor het moment blijkt ook uit het volgende gesprek tussen een zenmeester en een leerling: Leerling: Meester, doet gij ooit moeite u te oefenen in de waarheid? Meester: Ja. Leerling: Dat doet iedereen; kan men zeggen dat anderen zich op dezelfde wijze oefenen als gij dat doet? Meester: Nee. Leerling: waarom niet? Meester: Omdat zij niet eten wanneer ze eten maar aan verschillende andere dingen denken en zich daardoor laten storen. Wanneer ze slapen, slapen ze niet echt, maar dromen ze van duizend en één dingen. Dat is de reden waarom ze niet zijn zoals ik. De aandacht voor het moment trok in het westen de aandacht van psychologen. Zij zagen de waarde van zen, omdat vele mensen in deze jachtige tijd psychische moeilijkheden krijgen vanwege het onvermogen het moment te beleven. Er zijn dan ook psychologen die werken vanuit de basisideeën van het zenboeddhisme Wegen om tot verlichting te komen Pagina 12 van 15

13 Hoewel zen niet te veel waarde aan traditie hecht, is er toch een zekere vorm van traditie wat betreft de gebruikte meditatietechnieken om tot verlichting te komen. Bij zen kan men twee hoofdwegen in de meditatie onderscheiden: de zitmeditatie en de koantechniek. De zitmeditatie houdt in dat men heel lang (soms uren) roerloos zit en zich concentreert op komende gedachten en het lichaam. Dit is overigens geen ongevaarlijke oefening voor ongeoefenden. Als je bij deze oefening niet goed begeleidt wordt kunnen psychische problemen ontstaan. Deze meditatie kan iemand zeer gedisciplineerd maken.dat is dan ook de belangrijkste reden waarom in het verleden Japanse officieren aan meditatie moesten doen.bij het koansysteem mediteert de zen-student op een absurde probleeminstelling, op een volstrekt raadselachtige vraag of een spreuk, die hij van de zenmeester gekregen heeft. De bedoeling is dat hij een antwoord vindt; de meester beoordeelt dan of de leerling de verlichting bereikt heeft. Met de koan wil men laten zien dat het vermogen van het normale logica beperkt is. De volgende vraag is een goed voorbeeld van een koan: Wat is het geluid van één klappende hand? Verlichting Bij zen heet verlichting satori. Bij het theravada heeft men de overtuiging dat verlichting alleen bereikt wordt via de lange weg van goed gedrag en meditatie. Bij zen meent men dat verlichting een plotseling gebeuren is, dat ook bereikt kan worden zonder meditatie en goed gedrag. Satori is een soort psychische catastrofe die al onze oude kennis waardeloos maakt; het is een totale verandering. Zenstudenten blokkeren vaak zelf de weg naar satori. Omdat zij zich te veel vastklampen aan de meeste rof een bepaalde methode. De volgende uitspraak van een zenmeester geeft een aardige illustratie van satori: Voor ik verlicht was, waren de rivieren rivieren en bergen bergen. Toen de verlichting begon, waren de rivieren geen rivieren meer en de bergen geen bergen. Nu ik verlicht ben, zijn de rivieren weer rivieren en de bergen weer bergen Zen en de Japanse cultuur Zen heeft enorme invloed gehad op de Japanse cultuur. In militaire kringen werden zentechnieken gebruikt om de discipline te bevorderen en om de angst voor de dood te overwinnen. Met dit laatste verschijnsel heeft bemanning van Amerikaanse vliegdekschepen in de tweede wereldoorlog pijnlijk kennis gemaakt: Japanse kamikaze-piloten stortten zich met hun vliegtuig op de Amerikaanse vliegdekschepen. De japanse dicht- en schilderkunst, de kalligrafie en de tuinarchitectuur werden diepgaand beïnvloed door zen. Ook de Japanse bloemschikkunst, die in Nederland steeds meer bekend raakt, is geïnspireerd door zen. 3.3 Boeddhisme van vandaag:de sarvodayabeweging In deze eeuw zijn veel landen in zuidoost-azië onafhankelijk geworden, bijvoorbeeld India, Sri Lanka, Cambodja en Vietnam. De landen kwamen los van hun West-Europese moederlanden.de maatschappelijke gevolgen van deze Pagina 13 van 15

14 onafhankelijkheid waren enorm.in veel van die landen ontstond na de onafhankelijkheid een opleving van boeddhisme. De maatschappelijke veranderingen dwongen veel invloedrijke boeddhisten tot een stellingname ten aanzien van het marxisme, kapitalisme en nationalisme. Zo ontstonden in Sri Lanka en Burma groepen boeddhistische monniken die bewust kozen voor het marxisme. Uiteraard riep deze marxistische keuze binnen de monnikenorde de nodige problemen op; voor velen was de combinatie van marxisme en boeddhisme allesbehalve van zelfsprekend. De meerderheid van de boeddhisten nam een meer gematigd standpunt in over de maatschappelijke veranderingen.een typisch voorbeeld van zo n gematigde opstelling is de sarvodayabeweging Ontstaan en de uitgangspunten De beweging is in 1958 opgericht in Colombo (Sri Lanka). De oprichters waren leerlingen en leraren van een boeddhistische middelbare school. In de schoolvakanties gingen leraren en leerlingen ontwikkelingshulp doen in afgelegen streken. Na 1968 werd de beweging professioneler en werden allerlei deskundigen aangetrokken die zich fulltime met het ontwikkelingswerk bezig hielden. De organisatie heeft intussen allerlei internationale contacten gelegd en wordt vanuit Canada, België, Nederland en Duitsland financieel ondersteund. In Nederland wordt de beweging ondersteund door de NOVIB, die ook een Engelstalig boekje over de beweging heeft uitgegeven. De sarvodayabeweging probeert de nadelen van kapitalisme en marxisme te vermijden. Deze keuze noemt men vaak de derde weg. Bij deze stroming streeft men naar vrijheid in het culturele leven (wetenschap, kunst en onderwijs) en samenwerking op het economische vlak. Dat laatste houdt in dat productie en consumptie op elkaar afgestemd moeten worden. De staat moet ervoor zorgen dat de mensenrechten geen geweld aangedaan wordt.typisch boeddhistisch is dat de sarvodaya geen kastenonderscheid accepteert en het ahimsaprincipe (geweldloosheid) huldigt. Verder wordt de nadruk gelegd op de geestelijke ontwikkeling van de mensen en komt materiële welvaart op de 2e plaats. Typisch boeddhistisch is ook dat men ervan uitgaat dat veranderingen in de samenleving beginnen bij het individu De Praktijk Kenmerkend voor sarvodaya is het werken met allerlei basisgroepen. Via de basisgroepen wil men mensen bewust maken van hun situatie en het vermogen tot zelfhulp bevorderen. De basisgroepen worden gevormd met leeftijd en beroep als criterium. Groepsvorming op grond van kaste, religie of politieke overtuiging probeert men te voorkomen. De poging om mensen met verschillende levensbeschouwingen in dezelfde groep te krijgen geeft op Sri Lanka nog wel eens problemen.soms zijn er veel spanningen tussen de Hindoes (tamils) en de boeddhisten (sinhalezen). Deze 2 groepen maken samen het grootste gedeelte van de bevolking uit op Sri Lanka. In de Sarvodayadorpen bestaan de volgende groepen: - kleuters (onder de zeven jaar) - kinderen ( tot 15 jaar) - jeugd (15 jaar en ouder) Pagina 14 van 15

15 - beroep (geen bepaalde leeftijd) - ouderen Behalve de kleutergroep is elke groep vertegenwoordigd in de dorpsraad. Sarvodaya maakt een onderscheid tussen doelen op korte en lange termijn. Doelen die men zo snel mogelijk wil realiseren zijn onder andere: - Een overzicht van alle gezinnen met daarbij gegevens over vermogens en schulden. Men wil voorkomen dat mensen in eindeloze schuldenproblemen komen te zitten. - Een centrum oprichten waar mensen zaden kunnen kopen en hun producten kunnen verkopen. - Een gezondheidscomité dat voortdurend bereikbaar is. Op langere termijn streeft men naar: - Verbetering van eetgewoonten door meer informatie over over voedingswaarde - Zuiver drinkwater - Verbetering van het onderwijs. Een opmerkelijk resultaat van sarvodaya is de oprichting van honderden gemeenschappelijke keukens. Hierdoor is de voedselsituatie van meer dan 1 miljoen kinderen verbeterd. Een belangrijke factor is het toekomstige succes van sarvodaya wordt gevormd door de vraag of de regering van Sri Lanka in staat zal zijn de spanningen tussen de hindoes en de boeddhisten te verminderen. Pagina 15 van 15