Ruimtelijk-economisch onderbouwde behoefteraming van economische ruimte in Midden-West-Vlaanderen tot 2020

Transcriptie

1 Ruimtelijk-economisch onderbouwde behoefteraming van economische ruimte in Midden-West-Vlaanderen tot 2020 Prof. Dr. Peter Cabus - Prof. Dr. Wim Vanhaverbeke eindrapport januari 2006

2 I Januari 2006 Gegevens uit dit boek mogen gebruikt worden met uitdrukkelijke vermelding van de bron Resoc Serr Midden- West-Vlaanderen Streekhuis Roeselare - Tielt Peter Benoitstraat Roeseare tel: 051/ fax: 051/ resoc.mwvl@west-vlaanderen.be

3 II Ruimtelijk-economisch onderbouwde behoefteraming van economische ruimte in Midden-West-Vlaanderen tot 2020 Inhoudstafel

4 III Inhoud Executive summary Inleiding Ruimtelijk-economische kenmerken en structuur Methodologische aanknopingspunten De economische kenmerken en dynamiek Algemeen beeld en evolutie Evolutie van de ruimtebehoevende sectoren Concentratie en specialisatie De ruimtelijk-economische structuur Algemeen Ruimtelijk-economische kenmerken van Midden-West-Vlaanderen Economie in de rurale context Algemeen Kenmerken van Midden-West-Vlaanderen Besluit van de ruimtelijk-economische positionering Behoefteraming Methodologie IJken van de ruimtevraag Te hanteren berekeningsmethode Ruimtevraag tot 2020 volgens de SPRE methode Ruimtevraag tot 2020 volgens de RSV methode Ruimtebalans Volgens de SPRE-methode Volgens de RSV-methode Besluit van de ruimtebehoefteraming Zoekzones doorgelicht Beschrijving van de zoekzones vanuit een aantal belangrijke kenmerken Zoekzones Beschrijving van de zoekzones Zoekzones en ruimtebalans Methodologie Resultaten Besluit Verweving, segmentatie, hergebruik en herstructuering Inleiding Verweving staat onder druk Segmentatie Algemene situering Principes voor segmentatie en lokalisatie Vestigingsplaatseisen en differentiatie van vestigingsmilieus Vestigingsplaatseisen en de locatie van de vestigingsmilieus Hergebruik en herstructurering Hergebruik Herstructurering Algemeen besluit

5 IV Lijst met figuren Figuur 1: Aandeel van de werkgelegenheid Figuur 2: Loontrekkende en zelfstandige (hoofdberoep) werkgelegenheid Figuur 3: Loontrekkende en zelfstandige (hoofdberoep) werkgelegenheid per gemeente Figuur 4: Belang van de grote sectoren 2002 inzake loontrekkende werkgelegenheid Figuur 5: Belang van de grote sectoren per gemeente Figuur 6: Evolutie van de totale werkgelegenheid Figuur 7: Evolutie van de industriële werkgelegenheid Figuur 8: Evolutie van de industriële werkgelegenheid per gemeente (Vlaanderen=100) Figuur 9: Evolutie van de werkgelegenheid in de diensten Figuur 10: Evolutie van de diensten werkgelegenheid per gemeente Figuur 11: Evolutie van de ruimtebehoevende sectoren in Vlaanderen Figuur 12: Evolutie van de ruimtebehoevende sectoren in Roeselare Figuur 13: Evolutie van de ruimtebehoevende sectoren in Tielt Figuur 14: Ruimtebehoevende sectoren per gemeente Figuur 15: Evolutie van de ruimtebehoevende sectoren per gemeente Figuur 16: Concentratie via Herfindahl-index - industrie Figuur 17: Industriële specialisatie-index in Roeselare in 1981 en in Figuur 18: Industriële specialisatie-index in Tielt in 1981 en in Figuur 19: Belang en evolutie van de industriële nichesectoren per gemeente 2002 / Figuur 20: Concentratie via Herfindahl-index - diensten Figuur 21: Diensten specialisatie-index in Roeselare Figuur 22: Diensten specialisatie-index in Tielt Figuur 23: Belang en evolutie van de nichesectoren in de diensten per gemeente 2002 / Figuur 24: De ruimtelijk-economische structuur in Roeselare-Tielt Figuur 25: Infrastructuur met ruimtelijk-economisch belang Figuur 26: Infrastructuur met ruimtelijk-economisch belang inzoom op Midden-West-Vlaanderen.. 38 Figuur 27: Bevaarbare waterwegen Figuur 28: Ruimtegebruik volgens het kadaster in Midden-West-Vlaanderen Figuur 29: Economische betekenis van de gewestplanbestemmingen (werkgelegenheid) Figuur 30: Stedelijke en landelijke kenmerken in Midden-West-Vlaanderen Figuur 31: Ruimtegebruik volgens het kadaster per zone in Figuur 32: Plattelandsregio s, Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen en ruimtelijk-economische structuur Figuur 33: Belang van de zonevreemde economie Figuur 34: Ruimtevraag in de regio Roeselare-Tielt: degressieve vraag in straal van 15 km Figuur 35: Maximale bijdrage in de ruimtevraag in omliggende gemeenten Figuur 36: Aandeel van de industriële ruimtevraag Figuur 37: Aandeel van de ruimtevraag in het vervoer Figuur 38: Aandeel van de ruimtevraag in de dienstensectoren Figuur 39: Afwijking ten opzichte van de IJzeren voorraad aan bouwrijpe terreinen 01/01/2005 (agglomeratie-index 15km) Figuur 40: Afwijking ten opzichte van de IJzeren voorraad aan bestemde terreinen 01/01/2005 (agglomeratie-index 15km) Figuur 41: De gewenste ruimtebalans voor de periode (agglomeratie-index 15 km) Figuur 42: De gewenste ruimtebalans voor de periode (agglomeratie-index 15 km) met mobilisering van 50% van de bestaande reserves bij de bedrijven Figuur 43: Verdeling van de zoekzones in dimensieklassen (Bruto-ha) Figuur 44: Verdeling van de zoekzones over aantal terreinen per gemeente (Bruto ha) Figuur 45: Verdeling van de zoekzones in functie van de ruimtelijke planningscategorieën (Bruto-ha) Figuur 46: Verdeling van de zoekzones t.a.v. de ruimtelijke planningsprocessen (Bruto-ha) Figuur 47: Oorspronkelijke ruimtebalans (zie ook Figuur 41) en herrekende ruimtebalans (zonder omliggende gemeenten) Figuur 48: Ruimtebalans 2020 met het aanbod in de zoekzones met opgestart planproces Figuur 49: Ruimtebalans 2020 als alle zoekzones gerealiseerd worden Figuur 50: Huidige en gewenste locatie in Midden-West-Vlaanderen Figuur 51: Criteria voor vestigingskeuze... 97

6 V Figuur 52: Het belang van vestigingsplaatsvereisten voor verschillende groepen van bedrijven absolute scores Figuur 53: Het belang van vestigingsplaatsvereisten voor verschillende groepen van bedrijven factor scores Figuur 54: Bestaande verdeling over de verschillende vestigingsmilieus in 2003 (Midden-West- Vlaanderen) Figuur 55: Voorkeur voor vestigingsmilieus bij eventuele verhuizing (Midden-West-Vlaanderen) Lijst met tabellen Tabel 1: : Industriële specialisatie-index in Roeselare kerncijfers Tabel 2: : Industriële specialisatie-index in Tielt kerncijfers Tabel 3: : Diensten specialisatie-index in Roeselare - kerncijfers Tabel 4: : Diensten specialisatie-index in Tielt - kerncijfers Tabel 5: Werkgelegenheid in Midden-West-Vlaanderen per deelzone in de ruimtelijke structuur Tabel 6: Gewestplanbestemming: ambachtelijke zones en industrieterreinen Tabel 7: Ligging bedrijventerreinen ten opzichte van de belangrijke infrastructuren Tabel 8: Spreiding bedrijventerreinen Tabel 9: Spreiding van de economische ruimte volgens het kadaster per zone in Tabel 10: Relatie tussen de ruimtelijk-economische structuur en ruraliteit Tabel 11: Werkgelegenheid per ruimtelijke zone Tabel 12: Samenvatting ruimtelijk-economische kenmerken en potenties Tabel 13: Overzicht van de gehanteerde sectorindeling Tabel 14: Ruimtevraag per gemeente zonder correctie voor tewerkstellingskrimp Tabel 15: Ruimtevraag per gemeente met correctie voor tewerkstellingskrimp (25%) Tabel 16: Vraag naar bedrijfsruimte binnen een straal van 15 km Tabel 17: Geografische herkomst van de ruimtevraag (met 25% correctie voor tewerkstellingskrimp) 61 Tabel 18: De ruimtevraag voor West-Vlaanderen (in netto ha) Tabel 19: De ruimtevraag voor West-Vlaanderen (in netto ha) Tabel 20: De ruimtevraag voor de Regio-Roeselare-Tielt (in netto ha) Tabel 21: Aanbod aan bedrijfsruimte op 1/1/ Tabel 22: Afwijking t.o.v. de IJzeren voorraad en ruimtebalans ( ) Tabel 23: Oppervlakte bedrijventerreinen nu en in Tabel 24: De zoekzones: aantal terreinen en grootteklasse Tabel 25: De zoekzones: situering ten opzichte van de planningsprocessen (Bruto-ha) Tabel 26: Ruimtebalans en zoekzones Tabel 27: Huidige en gewenste locatie in Vlaanderen en Midden-West-Vlaanderen (werkgelegenheid) Tabel 28: Huidige en gewenste locatie in Vlaanderen en Midden-West-Vlaanderen per sector (werkgelegenheid) Tabel 29: Intentie van de bedrijven in Midden-West-Vlaanderen inzake verhuis, uitbreiding of opzet van nieuwe vestigingen gedurende de eerst komende drie jaren Tabel 30: Basisfactoren bij de locatiekeuze Tabel 31: Economisch gewicht en gemiddelde bedrijfsgrootte van de 5 groepen Tabel 32: De sectorale verdeling van de 5 groepen Tabel 33: De bedrijfsactiviteiten per groep Tabel 34: Ligging van de bedrijven per sector Tabel 35: Evolutie van de ligging t.o.v. stedelijke kernen Tabel 36: De ontsluitingsmogelijkheden voor de huidige locatie per sector (2003) Tabel 37: Evolutie van de ontsluitingsmodi Tabel 38: Mate van veroudering van de locaties in Vlaanderen en MWV (in %)

7 - 1 - Ruimtelijk-economisch onderbouwde behoefteraming van economische ruimte in Midden-West-Vlaanderen tot 2020 Executive summary

8 - 2 - EXECUTIVE SUMMARY Een behoefteraming van economische ruimte vertrekt van het subregionale schaalniveau en de eigen subregionale economische portefeuille en de dynamiek hiervan. Dit zijn de twee essentiële uitgangspunten in voorliggend onderzoeksrapport. Hieronder zijn de belangrijkste conclusies samengevat. RUIMTELIJK-ECONOMISCHE KENMERKEN EN DYNAMIEK 1. SUBREGIONAAL GEDIFFERENTIEERDE RUIMTELIJK-ECONOMISCHE DYNAMIEK Midden-West-Vlaanderen manifesteert zich ruimtelijk-economisch niet als één groot uniform blok. Er zijn binnen het gebied markante eigenschappen die tegelijkertijd aanknopingspunten kunnen vormen voor een toekomstig ruimtelijk-economisch beleid in het algemeen en in het voorzien van economische ruimte in het bijzonder. Op economisch vlak is de uitzonderlijke situatie inzake industriële ontwikkeling, vooral dan in het arrondissement Tielt, een belangrijk aanknopingspunt. Deze situatie heeft zowel positieve als negatieve punten. Positief is zeker dat vele van de betrokken industriële sectoren onmiskenbaar tot de wereldtop behoren. Daardoor weten deze bedrijven zich niet alleen te handhaven in de regio, maar ze groeien ook nog verder door. Ze vormen dan ook aanknopingspunten voor een economische strategie voor de toekomst. Negatief is dat er een relatief eenzijdige economische ontwikkeling plaatsvindt, waarbij verschuivingen op de wereldmarkt belangrijke lokale gevolgen kunnen hebben. Het lokaal ondernemerschap moet via continue innovatie en productvernieuwing voorkomen dat dit ook daadwerkelijk gebeurt. Het is duidelijk dat men dit niet volledig in de hand kan hebben. Toch bewijst de economische geschiedenis van de regio dat het endogeen ondernemerschap hierin tot op heden wel gelukt is. De Roeselaarse economie wordt in toenemende mate gekenmerkt door een stedelijke economische portefeuille als gevolg van de groter wordende dominantie van de stad Roeselare, samen met Izegem en Ingelmunster. Dit vergt naast het centraal blijven zetten van een aantal belangrijke nichesectoren zeker ook een stedelijke strategie. Tenslotte heeft de regio, vooral het arrondissement Tielt, een belangrijke rurale economie. Dit veronderstelt ongetwijfeld een aangepaste ruimtelijk-economische strategie, ondermeer gericht op het belangrijk deel zelfstandige ondernemers aldaar. 2. BESTAANDE RUIMTELIJK-ECONOMISCHE INFRASTRUCTUUR WERKT NU AL STERK STRUCTUREREND De ruimtelijk-economische infrastructuur in het centrale deel van het arrondissement Roeselare en het zuidoosten van het arrondissement Tielt zijn belangrijke aanknopingspunten. Vooral de bestaande waterwegen werken structurerend voor de economie. Dit uit zich in beide arrondissementen in een sterke concentratie van de bedrijventerreinen en in de economische prestaties van die deelgebieden. In beide arrondissementen nemen de best ontsloten delen de sterkste economische positie in. Naar de toekomst toe stelt zich de vraag of de gemeenten in die concentratiezones, waar nu een zeer grote bundeling van bedrijventerreinen aanwezig is, deze rol nog kunnen versterken, dan wel of er een verspreiding van de druk noodzakelijk is.

9 - 3 - Tevens blijkt dat het arrondissement Roeselare beter ontsloten is dan het arrondissement Tielt. Dit laatste arrondissement is eerder perifeer ontsloten. Wat de autosnelwegen betreft kan het noorden van het arrondissement wel op aangetakt worden op de E-40 (Aalter), wat nieuwe potenties met zich meebrengt. Potentieel kan de spoorweginfrastructuur een belangrijke rol vervullen, gelet op zijn ontsluitende rol en het samensporen met het kanaal in het arrondissement Roeselare. In de praktijk is er zelfs sprake van een trimodaal knooppunt (water, spoor, autosnelweg) in dit arrondissement. BEHOEFTERAMING 3. SUBREGIONAAL EN IJZEREN VOORRAAD De SPRE-methode vertrekt enerzijds van de aannames die ook in de ruimtelijke planning worden gehanteerd. Belangrijk is echter dat de subregionale benadering wordt geïntroduceerd en dat het principe van de IJzeren voorraad wordt geconcretiseerd. Deze subregionale benadering impliceert een bottom up benadering van vraag en aanbod. Dit is een schaalniveau dat kleiner is dan de provincie en flexibele geografische grenzen hanteert. Omgekeerd impliceert deze benadering altijd een bovengemeentelijke benadering. Dit leidt tot een substantieel betere methode dan deze die vanuit het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen wordt gehanteerd. Via de SPRE-methode is er een directe aansluiting bij de subregionale kenmerken van de economie. De methode sluit eveneens goed aan bij de logica van de bedrijfsleiders die hun ruimte om te ondernemen ook in een subregionale context wensen te verwerven. Tenslotte zorgt de realisatie van de IJzeren voorraad dat de economische ontwikkeling niet nadelig wordt beïnvloed. 4. TOTALE RUIMTEVRAAG TOT 2020 VAN 502 HA (NETTO) Via de SPRE-methode komen we tot een totale ruimtevraag van 502 (netto) hectaren in de eigen gemeenten van Midden-West-Vlaanderen, wat echter oploopt tot maximaal 822 hectare als in de regio ook wordt rekening gehouden met de ruimtevraag in het omliggende gebied. Via de RSV methode is er een onderschatting van de ruimtevraag met 143 hectare, zowat 1/4 e van de ruimtevraag voor de eigen gemeenten van de regio. 5. IJZEREN VOORRAAD: SCHROMELIJK TEKORT ZOWEL BESTEMD ALS BOUWRIJP Er is een schromelijk tekort aan IJzeren voorraad. Het effectieve aanbod aan bouwrijpe terreinen in de regio is maar 10 ha terwijl er, op basis van de vraag van de eigen gemeenten, in feite doorlopend 100 ha ter beschikking moet zijn om de economie optimaal te laten functioneren. Ook op het vlak van de bestemde terreinen is er een deficit. Men beschikt maar over 85.5 hectaren in de plaats van de ha die nodig zijn. Alarmerend is ook de ongelijke geografische spreiding van de bestemde terreinen in Midden-West-Vlaanderen. Er bestaat een uitgesproken concentratie rond Roeselare en in mindere mate in Ingelmunster en Wielsbeke. 6. RUIMTEBALANS: 774 HA (BRUTO) AF TE BAKENEN IN RUIMTELIJKE PLANNEN Het aantal ha af te bakenen bedrijventerrein tussen 2005 en 2020 bedraagt 595 ha in netto oppervlakte of 774 ha in bruto oppervlakte uitgedrukt. Deze raming gaat enkel uit van de vraag van de eigen gemeenten. Als men tegen 2020 er in slaagt de bedrijfsreserves met 50% af te bouwen en 25% van de tijdelijk-niet-realiseerbare terreinen toch in circulatie te brengen,

10 - 4 - dan daalt het aantal netto af te bakenen terreinen tot 516 ha netto, wat overeenkomt met 671 ha bruto. Als men anderzijds een deel van de taakstelling uit de omliggende regio zou opnemen, dat stijgt het aantal bruto af te bakenen hectares tot maximaal 1226 ha. Op basis van de RSV-methode komen we - afhankelijk van de berekeningswijze - tot een ruimtebalans van 252 ha tot 339 ha te bestemmen terreinen, wat een duidelijke onderschatting is van de noodzakelijke ruimtebalans. Vooral de onderschatting van de vraag en het niet incalculeren van de noodzakelijke IJzeren voorraad verklaren deze verschillen. 7. IS 774 HA (BRUTO) AF TE BAKENEN IN RUIMTELIJKE PLANNEN VEEL? Een ruimtebalans van 774 ha bruto lijkt een groot aantal hectaren. Men moet hierbij de bedenking maken dat een deel van deze oppervlakte te maken heeft met een gebrek aan voldoende IJzeren voorraad (nl. 22% van de totale ruimtebalans). Hierdoor zal er in de beginperiode een inhaaloperatie nodig zijn bijvoorbeeld de eerste 5 jaar - om tegelijkertijd voldoende IJzeren voorraad te creëren en aan de vraag naar bedrijfsruimte te voldoen. Nadien wordt de balans gelijkmatig over de volgende 10 jaar tot 2020 gerealiseerd. Men mag verder niet uit het oog verliezen dat deze 774 ha slechts een fractie vertegenwoordigt van de oppervlakte van Midden-West-Vlaanderen. De oppervlakte bedrijventerreinen is vandaag 3.8% van de totale oppervlakte van Midden-West-Vlaanderen. Met die 774 ha neemt de oppervlakte aan bedrijventerreinen toe met 34%. Hierdoor neemt het aandeel economische ruimte in de oppervlakte van Midden-West-Vlaanderen toe van 3.8% naar 5.1% tegen RUIMTEBALANS EN ZOEKZONES 8. DE HUIDIGE ZOEKZONES VULLEN RUIMTEBALANS SLECHTS GEDEELTELIJK IN Op basis van een rondvraag bij de gemeenten en aanvullend onderzoek door de WVI heeft het RESOC Midden-West-Vlaanderen een inventaris gemaakt van de ideeën en planvoorstellen voor nieuwe bedrijventerreinen waarvoor nog een bestemmingswijziging dient goedgekeurd te worden. De aangegeven zoekzones voldoen tot op zekere hoogte aan de behoefte aan bijkomende bedrijfsruimte. Er zijn echter nog belangrijke inspanningen nodig om de ruimtebalans in 2020 in evenwicht te brengen. Dit is nu, zeker in het zuidoosten van de regio, niet het geval. Indien alle voorstellen zouden kunnen gerealiseerd worden vóór 2020 wordt 63% van de ruimtebalans van de 17 gemeenten ingevuld met de 43 voorgestelde terreinen. Kijken we naar de aan de gang zijnde planprocessen, dan komen we tot 180 ha waarvan het planningsproces is opgestart, wat 23% dekt van de ruimtebalans. Het tekort aan concrete zoekzones is dus acuut. Men moet weten dat het tekort aan terreinen zich vertaalt in gemiste jobs: tegenover ieder tekort van een hectare staat er per jaar minimaal 7.4 en maximaal 9.9 gemiste jobs. 9. HET TIJDSASPECT IS CRUCIAAL Het is cruciaal dat het tijdsaspect in rekening wordt gebracht. In optimale omstandigheden zou het aanbod van bedrijfslocaties op tijd bestemd en bouwrijp gemaakt moeten worden in overeenstemming met het principe van de IJzeren voorraad. Het effectieve aanbod aan bouwrijpe terreinen in de regio is echter veel kleiner dan deze norm. Het duurt gemiddeld 3 jaar vooraleer een bestemd terrein ook als bouwrijp terrein op de markt komt. Dus zoekzones

11 - 5 - (inventaris opgemaakt op het einde van 2005) waarvan het planproces opgestart is zullen ten vroegste begin 2009 als bouwrijpe terreinen op de markt komen. In een meer realistisch scenario, waarbij we er van uit gaan dat het nog één jaar tot drie jaar duurt om deze zoekzones te bestemmen als nieuwe bedrijventerreinen, kunnen we aannemen dat deze terreinen als bouwrijpe terreinen verkocht kunnen worden tegen Voor zoekzones waarvan het planproces nog niet opgestart is moeten we er logischerwijze van uitgaan dat deze nog later als effectief aanbod gaan functioneren. 10. ZOEKZONES ALS STRATEGISCH CONCEPT De zoekzones in dit rapport komen voort vanuit een gemeentelijke inventarisatie. Het is duidelijk dat het concept van zoekzone als strategisch concept moet ontwikkeld worden in functie van de realisatie van de noodzakelijke IJzeren voorraad, in functie van de invulling van de ruimtebalans en in functie van het voeren van een doordacht en economisch verantwoord aanbodbeleid. Een strategisch concept van zoekzones impliceert dat zoekzones systematisch in beeld worden gebracht, zodat op een soepele en maatschappelijk verantwoorde wijze kan ingespeeld worden op de noden van het bedrijfsleven. De dimensie van de nieuwe bedrijventerreinen moet zowel afgestemd worden op de lokale noden, de noden vanuit specifieke sectoren en de strategische keuzes die men in de streek en op Vlaams niveau wenst te maken. Ook het tijdsaspect dat in vorig punt werd aangekaart is een kritisch onderdeel van een strategisch concept. 11. BESTAANDE ONTSLUITINGSINFRASTRUCTUUR WORDT BEPERKT BENUT De bestaande ontsluitingsinfrastructuur werkt sterk structurerend in het huidig aanbod aan bedrijventerreinen. Het lijkt ook een logisch aanknopingspunt voor een toekomstig ruimtelijkeconomisch beleid. Vastgesteld wordt dat met de huidige zoekzones de bestaande specifieke ontsluitingsinfrastructuren relatief beperkt worden benut (kanaal en spoorweg). Voor de autosnelwegen stellen we vast dat 61% van de bedrijventerreinen goed bereikbaar is als we 10 km als grens voor goede autosnelwegbereikbaarheid beschouwen. Van de 16 grote terreinen (>10 ha) zijn er slechts 8 die aan die norm voldoen. Omdat men met de grotere terreinen ook moet mikken op meer dan de lokale economie, kan dit een probleem vormen voor de overige 8 terreinen die instaan voor 39% van de oppervlakte van de grotere terreinen. 12. HUIDIGE IS NIET NOODZAKELIJK TOEKOMSTIGE RUIMTELIJK-ECONOMISCHE STRUCTUUR De geografische onevenwichten tussen vraag en aanbod zijn voor een deel het gevolg van de wijze waarop de vraag naar ruimte berekend is, nl. als een extrapolatie van de dynamiek in het verleden. Het spreekt voor zich dat beleidsmakers andere opties kunnen nemen in functie van een ruimtelijk-economische visie voor de streek. Het feit dat het zuidoosten van de regio in het verleden een sterke industriële groeidynamiek kende is geen voldoende voorwaarde om die dynamiek te bestendigen in de toekomst. Andere opties bijvoorbeeld in functie van de netwerkinfrastructuur of de tertiarisering van de economie kunnen wijzen op de noodzaak van een andere geografische indeling van de ruimtebehoefte. Inzake de aansluiting op de netwerkinfrastructuur merken we wel op dat dit met de huidige voorstellen slechts beperkt het geval is.

12 - 6 - VERWEVING, SEGMENTATIE, HERGEBRUIK EN HERSTRUCTURERING 13. VERWEVING STAAT ONDER DRUK Op basis van een bedrijfsenquête weten we dat vandaag 0.7% van de werkgelegenheid in Midden-West-Vlaanderen gelokaliseerd is op een specifiek kantorengebied. 47.6% is te vinden op een bedrijventerrein en 51.7% van de werkgelegenheid is niet-professioneel gelokaliseerd en is met andere woorden verweven (vooral in stedelijke of agrarische context). Opmerkelijk is echter de afwijking tussen de huidige en de gewenste situatie. De vraag naar een kantoorlocatie verdubbelt (maar blijft wel klein). Er is een enorme vraag naar een professionele locatie op een bedrijventerrein. Indien de bedrijven hun gewenste locatie effectief zouden (kunnen) realiseren dan zou het belang van de bedrijventerreinen stijgen van 47.6% naar niet minder dan 81.3% van de werkgelegenheid. Bedrijven die niet gelokaliseerd zijn op een professionele locatie verkiezen met andere woorden massaal een professionele locatie op een bedrijventerrein. Uiteraard zijn er verschillen per deelsector. De grootste verschuiving tussen de huidige en de gewenste situatie manifesteert zich bij de industrie. Waar in Midden-West-Vlaanderen in de huidige situatie nog 56% van de industriële werkgelegenheid op een niet-professionele locatie gelegen is, zakt dit cijfer in de gewenste situatie naar 15.8%. Het aandeel op bedrijventerreinen stijgt parallel van 44% naar 84.2%, dus bijna een verdubbeling. Deze vaststelling impliceert een extra ruimtevraag vanuit de al aanwezige bedrijvigheid in de regio. Uiteraard komt deze extra vraag niet onmiddellijk en volledig aan de oppervlakte. Het is een latente vraag die zich manifesteert op het ogenblik dat er nieuwe bedrijventerreinen ontwikkeld worden. 14. SEGMENTATIE: GEEN EENVOUDIGE KLUS Zoals in andere landen geldt voor het gemiddeld Vlaams en Midden-West-Vlaams bedrijf dat de bereikbaarheid over de weg en de parkeermogelijkheden erg belangrijk zijn. Bovendien zijn de bedrijven erg tevreden over hun situatie. Ook de prijs, de mogelijke subsidies, de taksen en belastingen, en de informatie door lokale overheden spelen voor vele bedrijven een belangrijke rol. Naast deze algemene, voor een gemiddeld bedrijf geldende uitspraken, gaan bedrijven zeer bewust om met hun vestiging. Zo zullen verhuizende bedrijven eerst in de eigen omgeving een nieuwe locatie zoeken. Bewust omgaan met de locatie-eisen geldt nog meer in het geval er specifieke vestigingsplaatseisen zijn, zoals de nabijheid van, zeehavens, luchthavens of vaarwegen, of HST-stations. Het vertalen van vestigingsfactoren naar een segmentatie van bedrijventerreinen is echter geen eenvoudige en wellicht onmogelijke klus. Men kan wel de vestigingsplaatseisen van bedrijven eenduidig groeperen in een aantal kenmerkende clusters. De vaststelling is evenwel dat deze clusters zeer uiteenlopende activiteiten bevatten. Behalve voor zeer specifieke terreinen, kan men bedrijventerreinen niet eenduidig kwalificeren als bedoeld voor deze of gene activiteit. Een ruimtelijk beleid dat start vanuit een sectorale opdeling voor de segmentatie en differentiatie van de verschillende professionele locatietypes is dus verkeerd

13 - 7 - bezig. Men zal dus nog verder moeten werken aan een goede segmentatie van bedrijventerreinen, waarbij het ambitieniveau inzake kwaliteit een belangrijke rol kan spelen. 15. HERGEBRUIK: NOG IN DE KINDERSCHOENEN, MAAR VERDER TE ONTWIKKELEN Het opnieuw op de markt brengen van vroeger in gebruik genomen percelen die vandaag nog niet of niet meer gebruikt worden door het betrokken bedrijf kan een belangrijk onderdeel zijn van een aanbodstrategie. Immers hoe meer bedrijventerreinen er kunnen gerecycleerd worden hoe meer greenfields er kunnen uitgespaard worden. Op basis van de door WVI versterkte informatie kan men aannemen dat de contractueel gebaseerde wederinkoop op termijn ongeveer 10 à 20% van het aanbod zal kunnen genereren. 16. HERSTRUCTURERING: BELANGRIJKE OPDRACHT IN MIDDEN-WEST-VLAANDEREN Herstructurering wordt als overkoepelende term gebruikt voor verschillende typen projecten, gaande van facelift tot transformatie. Vlaanderen telt bijna ha terreinen. Volgens de ondervraagde bedrijven (SPREenquête) is 4.5% van de locaties verouderd, 22.0% is verouderd maar voldoet nog aan de verwachtingen van de bedrijfsleiders. In Midden-West-Vlaanderen zijn de cijfers globaal gunstiger omwille van de vrij jonge industrialisatie van de meeste gemeenten, zeker in het arrondissement Tielt. In dit arrondissement is slechts 2.6% van de locaties verouderd. Deze terreinen staan in voor slechts 1.4% van de werknemers. Toegespitst op de bedrijventerreinen is ook hier de situatie gunstiger in Midden-West- Vlaanderen. Slechts 1.2% van de bedrijven stelt gelokaliseerd te zijn op een verouderd bedrijventerrein, tegenover 4.6% van de bedrijven in Vlaanderen. In de mate dat dit percentage van verouderde bedrijventerreinen kan toegepast worden op de huidige oppervlakte van bedrijventerreinen komen we toch tot een acute herstructureringsopdracht van 59 hectare. Voor 423 ha is het noodzakelijk voldoende aandacht te besteden aan het in stand houden van de kwaliteit om te voorkomen dat ook deze terreinen geherstructureerd moeten worden in de toekomst. Bij de niet-professionele locaties zien we een veel ongunstigere situatie in Midden-West- Vlaanderen. In Midden West-Vlaanderen is 10% van de locaties verouderd (12.9% van de werkgelegenheid) versus 3.9% in Vlaanderen (3.1% van de werkgelegenheid). Ook het percentage van verouderde maar vooralsnog niet te herstructureren niet-professionele locaties ligt in Midden West-Vlaanderen drie maal hoger dan in Vlaanderen (nl. 30% vs. 10%). Als we veronderstellen dat een niet-professionele locatie half zo groot is dan een locatie op een bedrijventerrein, dan komen we tot een bijkomende herstructureringsopdracht van 147 ha. De aandachtgebieden bedragen dan 341 ha. De hoge percentages verouderde niet-professionele locaties kunnen mede verklaren waarom de wens tot verhuis van een niet-professionele naar een professionele locaties veel groter is in Midden-West-Vlaanderen in vergelijking met Vlaanderen.

14 - 8 - Ruimtelijk-economisch onderbouwde behoefteraming van economische ruimte in Midden-West-Vlaanderen tot 2020 Inleiding

15 - 9-1 INLEIDING Een behoefteraming kan niet uitgevoerd worden in het luchtledige, alleen op basis van abstracte mathematische methodes. Uiteraard is een onderbouwde methodiek noodzakelijk. Deze methodologie is door de aangestelde onderzoekers ontwikkeld in het kader van het Strategisch Plan Ruimtelijke Economie en wordt verder in het rapport uiteengezet (zie sectie 3). Het is echter ook belangrijk een raming contextueel te maken, ttz aansluitend bij de ruimtelijk-economisch kenmerken van het gebied waarvoor de raming wordt opgemaakt. Ieder gebied heeft zijn eigen economische en ruimtelijk-economische kenmerken. Het is noodzakelijk deze kenmerken in beeld te brengen waardoor ook aanknopingspunten kunnen gevonden worden voor een toekomstige (ruimtelijk-)economische ontwikkeling. Een ruimtelijk-economisch onderbouwde behoefteraming vertrekt dus van de kennis van de ruimtelijk-economische kenmerken van de regio. Dit sluit overigens aan bij twee belangrijke principes in de door de onderzoekers ontwikkelde methodologie, namelijk dat een behoefteraming vertrekt van het subregionale schaalniveau en dat de eigen subregionale economische portefeuille en de dynamiek hiervan bepalend is voor de toekomstige behoeften In sectie 2 wordt de context van Midden-West-Vlaanderen geschetst en wordt ingegaan op de ruimtelijk-economische positie en structuur van Midden-West-Vlaanderen. We staan hierbij eerst stil bij de methodologische aanknopingspunten, om vervolgens de ruimtelijkeconomisch structuur in beeld te brengen. Hierbij worden ook de aanknopingspunten van de prominent aanwezige landelijke context beschreven. Nadat de ruimtelijk-economische context is geschetst, staat de behoefteraming centraal in sectie 3. Eerst worden de belangrijkste kenmerken van de methodologie die bij de behoefteraming gehanteerd worden, beschreven. Op deze basis wordt daarna de ruimtevraag in beeld gebracht. In confrontatie met het bestaande aanbod wordt eerst nagegaan of en in welke mate voldaan is aan het principe van de IJzeren voorraad en wat de implicaties zijn inzake (bijkomende) bouwrijpe en bestemde terreinen. Daarna wordt berekend hoeveel bijkomende ruimte tot 2020 moet voorzien worden. Naast het weergeven van de resultaten op basis van de door de opdrachthouders ontwikkelde methode, wordt tevens ingegaan op de verschillen met de methode die in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen gehanteerd wordt. Vervolgens worden de zoekzones, die naar aanleiding van de vraag van de administratie economie in kaart zijn gebracht, doorgelicht en geëvalueerd. Deze evaluatie gebeurt enerzijds in functie van een aantal belangrijke kenmerken. Anderzijds wordt het aanbod dat via deze zoekzones wordt gecreëerd afgewogen ten opzichte van de vastgestelde ruimtebalans.

16 In een laatste deel wordt de ruimtevraag benaderd vanuit een aantal kwalitatieve principes, namelijk de mogelijkheden en tendensen inzake verweving, segmentatie en locatievoorkeuren van bedrijven, en de potenties inzake hergebruik en herstructurering. Segmentatie wordt benaderd op basis van de lokalisatie-eisen van de bedrijven, waarbij de vraag wordt gesteld of bedrijven uit de regio specifieke locatie-eisen naar voren schuiven die aansluiten bij de locatievoordelen die de regio biedt. Dit kan een bepalende invloed hebben op het soort van (toekomstige) activiteiten in de regio. Locatievereisten moeten op zijn minst in twee verschillende dimensies onderzocht worden. Enerzijds willen bedrijven een optimale locatie in of rond stedelijke gebieden of kernen of ze willen gelokaliseerd zijn in de onmiddellijke omgeving van infrastructuren zoals (spoor)wegen, waterlopen, kennisinstituten, (lucht)havens, etc... Anderzijds dient de kwaliteit van de locatie en zijn directe omgeving verzekerd te worden, zowel vanuit zijn economische functionaliteit als vanuit de ruimtelijk perspectief. Verder vormen de mogelijkheden inzake hergebruik een belangrijk aandachtspunt, gelet op de (beleids)discussie waarbij hergebruik wordt geplaatst naast inname van nieuwe bedrijventerreinen. Een eerste berekening inzake mogelijkheden van hergebruik wordt gemaakt op basis van inventarisatiegegevens van de WVI. Tenslotte wordt ook de herstructureringsproblematiek gekaderd en wordt de opgave in dit verband voor Midden-West-Vlaanderen in beeld gebracht. De nood aan kwaliteit wordt in deze studie als algemeen principe naar voren geschoven. Dit heeft zeker niet alleen te maken met esthetiek en architecturale kwaliteit. Dit heeft in de eerste plaats te maken met de concurrentiepositie van Vlaanderen en zijn regio s. Kwalitatieve ruimte is een troef die in deze context moet worden uitgespeeld. Binnen het beschikbare tijdsbudget kan dit belangrijke aspect niet verder ontwikkeld worden. De handleiding bij de ontwikkeling en het beheer van bedrijventerreinen, die in opdracht van de Vlaamse overheid, meer bepaald de administratie economie, werd opgemaakt, kan hierbij echter als leidraad worden gehanteerd 1. Vooralsnog is de opmaak van een inrichtingsplan, een uitgifteplan en een beheersplan enkel afdwingbaar in zoverre de ontwikkelaar beroep doet op de subsidies voorzien in het zogenaamde subsidiebesluit 2. De systematische aandacht voor kwaliteit kan echter beschouwd worden als een leerproces, waar good practices uiteindelijk zullen doorstromen naar een ruimer doelgroep van ontwikkelaars. Het is overigens in het belang van de ontwikkelaars zelf dat zij goede en duurzame kwaliteit afleveren. De studie wordt afgesloten met een algemeen besluit. 1 WES, Leiedal, WVI, 2004, Handleiding bij de ontwikkeling en het beheer van bedrijventerreinen. 2 Besluit van de Vlaamse regering houdende de subsidiëring van bedrijventerreinen, wetenschapsparken en bedrijfsgebouwen' van 5 september 2003.

17 Ruimtelijk-economisch onderbouwde behoefteraming van economische ruimte in Midden-West-Vlaanderen tot 2020

18 RUIMTELIJK-ECONOMISCHE KENMERKEN EN STRUCTUUR Zoals in de inleiding werd gesteld zijn de specifieke ruimtelijk-economische kenmerken van de regio, waarvoor een behoefteraming wordt opgemaakt, van cruciaal belang. Zij geven een achterliggende contextuele verklaring van de noodzakelijke ruimte voor bedrijvigheid. Bovendien kunnen die kenmerken aanknopingspunten vormen voor een ruimer ruimtelijkeconomisch beleid. Zoals gezegd sluit dit onderzoek naar de regionale kenmerken van de economie en de ruimtelijk-economische infrastructuur aan bij twee belangrijke principes in de methodologie van de behoefteraming. Deze worden eerst kort geschetst. Daarna wordt ingegaan op de algemene economische kenmerken van Midden-West- Vlaanderen, met aandacht voor economische structuur, groei-indexen ook van de ruimtebehoevende activiteiten, economische spreiding en concentratie en de aanwezigheid van nicheactiviteiten Vervolgens worden de ruimtelijk-economische kenmerken van Midden-West-Vlaanderen onderzocht en becommentarieerd. 2.1 METHODOLOGISCHE AANKNOPINGSPUNTEN De subregionale analyse van de ruimtelijk-economisch kenmerken en infrastructuur heeft twee methodologische aanknopingspunten. Ten eerste werd bewezen dat het creëren van het ruimteaanbod op subregionaal niveau moet gebeuren. Vandaag staat in het ruimtelijk beleid de provincie centraal als geografisch entiteit voor de behoefteramingen van economische ruimte. Echter het aantrekken van investeringen, het behoud van bestaande bedrijven en aandacht voor lokaal ondernemerschap moet in eerste instantie benaderd worden vanuit de huisvestingstheorie. Deze invalshoek komt uit de vaststelling dat de de bedrijven in de regel op zeer korte afstand van de oorspronkelijke locatie verhuizen (binnen een straal van 10 km) en dat verhuizende bedrijven ook erg dynamische bedrijven zijn. Ze groeien immers meer dan gemiddeld na de verhuis (Cabus & Vanhaverbeke, ). De korte verhuisafstand van in Vlaanderen gevestigde bedrijven bewijst dat ook in Vlaanderen de huisvestingstheorie van kracht is. Deze stelt dat bedrijfsleiders risicomijdend tewerk gaan en daardoor liefst ter plekke uitbreiden. Bestaat deze mogelijkheid niet dan gaan bedrijven zich op zeer korte afstand herlokaliseren om klanten, leveranciers en werknemers niet te verliezen. In tegenstelling tot verplaatsingen over langere afstand, gaat het bij verplaatsingen over korte afstand om herlokalisaties binnen hetzelfde locationeel tolerantiegebied (Van Heelsbergen en De Smidt 4, 1982, Olden, ). Aangezien er binnen een locationeel tolerantiegebied nauwelijks bedrijfseconomische voordelen te halen zijn uit een herlokalisatie biedt de vestigingsplaats- of locatietheorie geen afdoende verklaring voor de bedrijfsmigraties op korte afstand. 3 CABUS P. VANHAVERBEKE W. (2003), De ruimtelijk-economische dynamiek in Vlaanderen, Academia Press, Gent 4 VAN HEELSBERGEN, K. EN DE SMIDT, M,,1982, Kantoren, ruimtelijk gedrag en onzekerheid, Geografisch Tijdschrift, XVI, (3), OLDEN, H., 2001, De behoefte aan bedrijventerreinen en stedelijke netwerken, in BOEKEMA, F. EN KUIJPERS, E. eds., Stedelijke netwerken; theoretische en empirische reflecties, (Shaker Publishing, Maastricht), pp

19 De focus op de huisvestingstheorie impliceert dat ruimte voor bedrijvigheid subregionaal moet benaderd worden, wat ook betekent dat eventuele reserves op grotere afstand geen substituut zijn voor tekorten in de streek. Concreet wordt de subregionale insteek in de praktijk omgezet door een scherp beeld te schetsen van de lokale potenties en d.m.v. het ruimtelijk voortschrijdend gemiddelde (zie vanaf sectie 2.2 en verder in sectie 3). Ten tweede werd aangetoond dat men in een behoefteraming dient te vertrekken van de economische portefeuille van de streek en de dynamiek hierin. Grote verschillen in de inhoud van die portefeuille tussen streken geven ook aanleiding tot grote verschillen in behoefte. Zo is bewezen dat ondermeer als gevolg van het groter aandeel industrie in het midden en zuidoosten van de provincie West-Vlaanderen het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen 6 een grote onderschatting maakte van de bestaande behoefte aan ruimte voor bedrijvigheid. 2.2 DE ECONOMISCHE KENMERKEN EN DYNAMIEK In dit onderdeel bespreken we kort enkele relevante economische parameters die een positionering geven van de economische betekenis en inhoud van Midden-West-Vlaanderen ALGEMEEN BEELD EN EVOLUTIE Figuur 1 schets de hiërarchie van de economieën in West-Vlaanderen. Roeselare staat hierbij op de 3 e plaats, na Kortrijk en Brugge. Tielt staat op de 5 e positie. Doorheen de tijd heeft Roeselare zich weten te handhaven op hetzelfde niveau. Tielt heeft echter zijn economische positie verbeterd. Immers het arrondissementeel aandeel nam 1.5% toe in 20 jaar tijd. Kortrijk, Brugge en Oostende moeten een stuk van hun aandeel inleveren. Indien deze evolutie zich doorzet dan wordt de positie van Oostende bedreigd. Figuur 1: Aandeel van de werkgelegenheid Aandeel van de werkgelegenheid binnen de provincie 1981 Veurne 3,9% Diksmuide 2,6% Veurne 4,4% Aandeel van de werkgelegenheid binnen de provincie 2002 Diksmuide 2,8% Ieper 7,3% Ieper 8,1% Tielt 6,6% Kortrijk 28,5% Tielt 8,1% Kortrijk 27,8% Oostende 11,2% Oostende 9,7% Roeselare 13,9% Brugge 26,0% Roeselare 13,9% Brugge 25,3% Bron: RSZ, en eigen bewerking 6 MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP (1997), Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, Brussel, 594 p.

20 Een belangrijk facet van de werkgelegenheid is verder de verhouding tussen loontrekkende en de zelfstandige werkgelegenheid. In Vlaanderen is gemiddeld 85% van de werkgelegenheid gerealiseerd in bedrijven met werknemers. In West-Vlaanderen is dat iets minder met 82%. In Roeselare ligt het cijfer ongeveer op West-Vlaams niveau. In Tielt echter is dat maar 79%. Figuur 2: Loontrekkende en zelfstandige (hoofdberoep) werkgelegenheid % 90% % 70% Verhouding tussen zelfstandigen en loontrkkenden 60% 50% 40% % 20% Zelfstandig Loontrekkend 10% 0% Roeselare Tielt West-Vlaanderen Vlaanderen Bron: RSZ, RSVZ en eigen bewerking Binnen Midden-West-Vlaanderen (Figuur 3) heeft Roeselare met werknemers de grootste werkgelegenheid (loontrekkend + hoofdberoep). Roeselare wordt gevolgd door Izegem (11539 werknemers), Tielt (9301 werknemers) en Wielsbeke (8006 werknemers). Figuur 3: Loontrekkende en zelfstandige (hoofdberoep) werkgelegenheid per gemeente Loontrekkende en zelfstandige werkgelegenheid 2002 GISTEL ZEDELGEM OOSTKAMP BEERNEM KNESSELARE ZOMERGEM WAARSCHOOT Km KOEKELARE ICHTEGEM TORHOUT WINGENE AALTER OOST ENDE BRUGGE EEKLO NEVELE RUISELEDE GENT KORTEMARK LICHTERVELDE TIELT VEURNE DIKSMUIDE T IELT HOOGLEDE DEINZE ROESELARE HOUTHULST OUDENAARDE STADEN ARDOOIE MEULEBEKE NAZARETH IEPER DENTERGEM KORT RIJK OOSTROZEBEKE ZULTE COMINES MOUSCRON LANGEMARK - POELKAPELLE ROESELARE IZEGEM INGELMUNSTER WIELSBEKE KRUISHOUTEM ZINGEM Werkgelegenheid T OURNAI MOORSLEDE LEDEGEM HARELBEKE LENDELEDE KUURNE Werkgelegenheid WAREGEM Loontrekkend Zelfstandig hoofdberoep Bron: RSZ, RSVZ en eigen bewerking ZONNEBEKE WERVIK WEVELGEM DEERLIJK Loontrekkend ANZEGEM Zelfstandig hoofdberoep Km WORTEGEM-PETEGEM MENEN RESOC Midden-West-Vlaanderen Ruimtebehoefte ZWEVEGEM MAARKE HEUVELLAND

21 Uit Figuur 4 kan men afleiden dat er grote verschillen bestaan in de aanwezigheid van de grote sectoren in Midden-West-Vlaanderen ten opzichte van Vlaanderen, maar ook ten opzichte van West-Vlaanderen. De industrie is er duidelijk sterker aanwezig, met zelfs een aandeel van bijna 50% in het arrondissement Tielt. In dit arrondissement is ook de bouwsector iets sterker vertegenwoordigd. Als gevolg van het grote belang van industrie en bouw zijn tertiaire sector (commerciële diensten) en quartaire sector (niet-commerciële diensten) sterk ondervertegenwoordigd in Tielt. Dit is ook het geval in het arrondissement Roeselare, zij het minder uitgesproken. Figuur 5 positioneert de grote sectoren per gemeente, waarbij duidelijk wordt dat er grote verschillen bestaan tussen gemeenten met een gemengde (bv Roeselare) of een sterk op industrie gerichte vb. Wielsbeke) economische portefeuille. Figuur 4: Belang van de grote sectoren 2002 inzake loontrekkende werkgelegenheid Vlaanderen % West-Vlaanderen % 32.1% 22.4% 33.4% 26.1% 5.9% 6.2% 38.3% 33.1% Roeselare 2002 Tielt % 2.4% 17.9% 28.6% 32.5% 49.9% Landbouw Industrie Bouw Tertiair Quartair 30.0% 6.9% 22.3% 7.5% Bron: RSZ, en eigen bewerking

22 Figuur 5: Belang van de grote sectoren per gemeente Werkgelegenheid per sector 2002 GISTEL MIDDELKERKE ZEDELGEM OOSTKAMP BEERNEM KNESSELARE ZOMERGEM ICHTEGEM KOEKELARE AALTER OOSTENDE Km BRUGGE EEKLO TORHOUT WINGENE RUISELEDE NEVELE LICHTERVELDE KORTEMARK VEURNE DIKSMUIDE TIELT GENT TIELT IEPER ROESELARE HOUTHULST OUDENAARDE Sectoren STADEN HOOGLEDE ARDOOIE MEULEBEKE DENTERGEM ZULTE DEINZE NAZARETH COMINES Sectoren KORTRIJK MOUSCRON Bron: RSZ, en eigen bewerking TOURNAI Landbouw Industrie Bouw ZONNEBEKE Diensten WERVIK Het vastgestelde groeiende aandeel van het arrondissement Tielt in de werkgelegenheid van MENEN de provincie heeft alles te maken met een sterke groei in de afgelopen 20 jaar. Dit blijkt uit ZWEVEGEM Figuur 6. Naast Tielt kennen HEUVELLAND ook Veurne, Ieper en Diksmuide een sterkere groei. Het zijn als het ware de tijgers van West-Vlaanderen. Roeselare kent een groei die samenvalt met het gemiddelde van West-Vlaanderen, wat wel licht onder het globaal Vlaams niveau ligt. Figuur 6: Evolutie van de totale werkgelegenheid MOORSLEDE ROESELARE LEDEGEM WEVELGEM IZEGEM LENDELEDE 0 INGELMUNSTER KUURNE 5 OOSTROZEBEKE HARELBEKE WIELSBEKE 10 Km DEERLIJK WAREGEM ANZEGEM KRUISHOUTEM Sectoren WORTEGEM-PETEGEM Tielt Veurne Ieper Diksmuide Vlaanderen West-Vlaanderen Roeselare Brugge Kortrijk België Oostende Wallonië Brussel Evolutie totale werkgelegenheid = Bron: RSZ, en eigen bewerking Figuur 7 kijkt naar de evolutie van de industrie. Het is bekend dat de industriële werkgelegenheid in de westerse economieën sinds de jaren 70 sterk aan erosie onderhevig is. Enerzijds als gevolg van de verdergaande tertiarisering en het toespitsen van industriële

23 bedrijven op hun kernactiviteiten. Anderzijds zijn er delokalisaties van industriële activiteiten naar landen en regio s met goedkopere arbeidskrachten. Deze algemene evolutie is ook te noteren in Vlaanderen, met een afname van de industriële werkgelegenheid met ongeveer 20% sinds Wallonië en Brussel kennen overigens een nog veel scherpere afname. Als we ons richten op West-Vlaanderen en specifiek op Midden-West-Vlaanderen dan vormt Tielt naast Veurne - een uitzondering op de algemene regel. In beide regio s groeit de industrie verder, zij het dat die in Veurne stilvalt na 1995, terwijl die in Tielt verder doorgaat. Roeselare volgt de algemene trend, maar de industrie daalt minder sterk dan in Vlaanderen en ook minder sterk dan in het Kortrijkse. De industriële groei van Tielt en de gematigde terugval van de industriële tewerkstelling in het arrondissement Roeselare zijn er verantwoordelijk voor dat de industriële kern, die oorspronkelijk in en rond het Kortrijkse lag gaandeweg naar het noorden opgeschoven is. De hierboven gemaakte vaststellingen op arrondissementeel niveau worden ook bevestigd in het kaartbeeld (Figuur 8). Hieruit blijkt dat behoudens Ledegem, Izegem en Meulebeke overal minstens een gelijke (Wingene, Ruiselede en Dentergem) of een betere evolutie van de industriële tewerkstelling (in de overige gemeenten) dan het Vlaamse gemiddelde (-19.8%) wordt opgetekend. Figuur 7: Evolutie van de industriële werkgelegenheid Evolutie industriële werkgelegenheid = Tielt Veurne Ieper Oostende Diksmuide West-Vlaanderen Roeselare Kortrijk Vlaanderen België Brugge Wallonië Brussel Bron: RSZ, en eigen bewerking

24 Evolutie van de industriële werkgelegenheid Figuur 8: Vlaanderen=100 Evolutie van de industriële werkgelegenheid per gemeente (Vlaanderen=100) Km OOST ENDE BRUGGE EEKLO VEURNE DIKSMUIDE GENT T IELT ROESELARE IEPER OUDENAARDE KORT RIJK COMINES MOUSCRON Bron: RSZ, en eigen bewerking Evolutie 180 to to to to to to 75 T OURNAI Vlaanderen: Index=80.2 Niettegenstaande het sterk industrieel karakter laten ook de groeicijfers voor de diensten in het arrondissement Tielt de sterkste prestaties optekenen (bijna een verdubbeling ten opzichte van Figuur 9). Het arrondissement Roeselare volgt na Korrijk, maar kent de laatste tijd wel een sterker groeiritme, waardoor beide arrondissementen in 2002 ongeveer op hetzelfde niveau staan (ongeveer +74%). Opmerkelijk is de slechte prestatie van Oostende, dat quasi ter plaatse trappelt. Figuur 10 leert dat de gemeenten in Midden-West-Vlaanderen op zijn minst een even goede evolutie van de tewerkstelling in de diensten laten optekenen als het Vlaams gemiddelde (+65.6%). De sterkste evolutie vindt echter plaatst in de regio tussen Gent en Kortrijk en op de aangrenzende E40 corridor. De werkgelegenheid in de bouwsector tenslotte, kent zoals de rest van Vlaanderen, relatief weinig dynamiek.

25 Figuur 9: Evolutie van de werkgelegenheid in de diensten Tielt Ieper Diksmuide Kortrijk Roeselare Vlaanderen Brugge West-Vlaanderen Veurne België Wallonië Brussel Oostende Evolutie werkgelegenheid in de diensten = Bron: RSZ, en eigen bewerking Figuur 10: Evolutie van de diensten werkgelegenheid per gemeente Evolutie van de diensten werkgelegenheid Vlaanderen= Km OOST ENDE BRUGGE EEKLO VEURNE DIKSMUIDE GENT T IELT ROESELARE IEPER OUDENAARDE KORT RIJK COMINES Evolutie 160 to to to to to to 80 MOUSCRON T OURNAI Vlaanderen: Index=165.7 Bron: RSZ, en eigen bewerking

26 EVOLUTIE VAN DE RUIMTEBEHOEVENDE SECTOREN Niet alle economische activiteiten zijn in even sterke mate gebonden aan specifieke economische ruimte. Sommige activiteiten bevinden zich bijna uitsluitend in een verweven situatie (bv kleinhandel). Andere activiteiten zijn in grote mate gelokaliseerd op specifieke bedrijventerreinen. In het kader van de IBM-studie 7 in opdracht van AROHM werden ruimtebehoevende sectoren afgelijnd. Het zijn sectoren waarvan verwacht wordt dat de toekomstige investeringen in hoofdzaak op bedrijventerreinen zullen te situeren zijn. Deze sectoren bevinden zich zowel in de industrie (uitrustingsgoederen, intermediaire goederen, consumptiegoederen), de bouwsector, als de commerciële diensten (banken en verzekeringen, communicatie, handelsdiensten en reparatie, overige marktdiensten, vervoer en distributie) (zie sectie 3 voor verdere detaillering). In deze sectie kijken we vooral naar de evolutie van die sectoren. Een sterke groei van een of meerdere groepen hierin impliceert ook een sterkere ruimtevraag. Om de groei van deze sectoren in Midden-West-Vlaanderen te kaderen wordt eerst de situatie in Vlaanderen geschetst (Figuur 11). Vervolgens wordt de situatie in Roeselare (Figuur 12) en Tielt (Figuur 13) hiermee vergeleken. Figuur 11: Evolutie van de ruimtebehoevende sectoren in Vlaanderen Vlaanderen banken en verzekering Vlaanderen Bouwsector Vlaanderen communicatie Vlaanderen consumtiegoederen Vlaanderen Handelsdiensten en reparatie Vlaanderen Intermediaire goederen Vlaanderen overige marktdiensten Vlaanderen uitrustingsgoederen Vlaanderen Vervoer en distributie Vlaanderen Totaal Evolutie ruimtebehoevende sectoren in Vlaanderen Bron: RSZ, en eigen bewerking Van de Vlaamse situatie onthouden we dat de grootste groei zich manifesteert in de commerciële marktdiensten, op verre afstand gevolgd door de handelsdiensten en het vervoer. Zoals al gezegd, groeien de industriële sectoren niet, of krimpen ze zelfs. Dit laatste impliceert echter niet noodzakelijk dat hieruit geen ruimtevraag meer ontstaat. Verderop zullen we verklaren waarom dit zo is (sectie 3). 7 IBM (2004); Onderzoek naar de evolutie van de ruimtebehoefte voor niet verweefbare bedrijvigheid. In opdracht van het 'Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Departement Leefmilieu en Infrastructuur Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten en Landschappen, Afdeling Ruimtelijke Planning', 217 p.

27 Figuur 12: Evolutie van de ruimtebehoevende sectoren in Roeselare Roeselare banken en verzekering Roeselare Bouwsector Roeselare communicatie Roeselare consumtiegoederen Roeselare Handelsdiensten en reparatie Roeselare Intermediaire goederen Roeselare overige marktdiensten Roeselare uitrustingsgoederen Roeselare Vervoer en distributie Evolutie ruimtebehoevende sectoren in Roeselare Vlaanderen= Bron: RSZ, en eigen bewerking In Roeselare (Figuur 12) zien we dat een aantal sectoren ongeveer hetzelfde groeipatroon vertonen als deze in Vlaanderen (vork tussen index 90 en 110). De bank- en verzekeringssector kennen aanvankelijk een sterkere groei, maar klapt ineen in 1999 en herstelt daarna niet meer. Bovengemiddeld scoren de intermediaire producten, de overige marktdiensten en de bouwsector. Figuur 13: Evolutie van de ruimtebehoevende sectoren in Tielt Telt banken en verzekering Telt Bouwsector Telt communicatie Telt consumtiegoederen Telt Handelsdiensten en reparatie Telt Intermediaire goederen Telt overige marktdiensten Telt uitrustingsgoederen Telt Vervoer en distributie Evolutie ruimtebehoevende sectoren in Tielt Vlaanderen= Bron: RSZ, en eigen bewerking

28 In het arrondissement Tielt (Figuur 13) hebben de meeste ruimtebehoevende sectoren een gelijkaardig groeipatroon als het Vlaamse (vork tussen index 90 en 110). Uitschieter naar onder is de communicatiesector. Sterk afwijkend naar boven en dus reden voor een te verwachten extra ruimtevraag is de groei van de consumptiegoederen en de intermediaire goederen Bekeken per gemeente (Figuur 14 en Figuur 15) merken we dat sommige gemeenten sterk in Km één ruimtebehoevende sector zijn gespecialiseerd (zoals bv. Wielsbeke in de consumptiegoederen). OOST ENDE Andere BRUGGE (grotere) gemeenten hebben een ruimere portefeuille (zoals EEKLO Roeselare en Tielt). MIDDELKERKE Figuur 14: Ruimtebehoevende sectoren per gemeente BEERNEM KNESSELARE ZEDELGEM OOSTKAMP ZOMERGEM ICHTEGEM VEURNE 0 DIKSMUIDE KOEKELARE GENT AALTER Km T IELT OOST ENDE BRUGGE EEKLO TORHOUT WINGENE RUISELEDE NEVELE ROESELARE KORTEMARK LICHTERVELDE VEURNE DIKSMUIDE IEPER Sectoren COMINES IEPER GENT T IELT KORT RIJK ROESELARE HOUTHULST OUDENAARDE MOUSCRON KORT RIJK OUDENAARDE HOOGLEDE STADEN ARDOOIE MEULEBEKE TIELT DENTERGEM WIELSBEKE ZULTE DEINZE NAZARE Sectoren COMINES MOUSCRON LANGEMARK - POELKAPELLE ROESELARE IZEGEM OOSTROZEBEKE INGELMUNSTER KRUISHOUTEM banken_en_verzekering Bouwsector Bouwsector communicatie consumtiegoederen communicatie Handelsdiensten_en_reparatie consumtiegoederen Intermediaire_goederen overige_marktdiensten Handelsdiensten_en_reparatie uitrustingsgoederen Intermediaire_goederen Vervoer_en_distributie overige_marktdiensten uitrustingsgoederen Vervoer_en_distributie T OURNAI T OURNAI ZONNEBEKE MOORSLEDE WERVIK LEDEGEM WEVELGEM MENEN LENDELEDE KUURNE 0 5 HARELBEKE WAREGEM 10 DEERLIJK Km ZWEVEGEM Omvang WORTEGEM-PETEGEM ANZEGEM Bron: RSZ, en eigen bewerking HEUVELLAND Wat de evolutie betreft, zien we dat de centrale as van Midden-West-Vlaanderen (As Roeselare-Tielt) alsook de gemeenten aangrenzend aan Waregem (Oostrozebeke en Wielsbeke) een groei kennen. De gemeenten ten noorden (Wingene, Ruiselede en Hooglede) kennen een achteruitgang. De gemeenten ten zuiden hebben een kleine groei (Moorslede, Izegem, Ingelmunster) of een afname (Ledegem) van de ruimtebehoevende sectoren.

29 VEURNE DIKSMUIDE T IELT ROESELARE OUDENAARDE Afname Figuur 15: Evolutie van de ruimtebehoevende sectoren per gemeente ZEDELGEM OOSTKAMP Absoluut COMINES MOUSCRON Bron: RSZ, 105 to 110 en eigen bewerking CONCENTRATIE EN SPECIALISATIE In deze sectie gaan we verder in op de aanwezigheid van sectorale specialisatie en concentratie in Midden-West-Vlaanderen. De eerste inzichten via de aanwezigheid van de grote sectoren gaven reeds een aantal indicaties, zoals het grote belang van de industrie, vooral in het arrondissement Tielt. Het echter belangrijk te weten waar die sterke concentratie zich vooral voordoet en hoe die sectoren zich doorheen de tijd gedragen. Zo kan een sterke concentratie in enkele niches het gevolg zijn van een historisch opgebouwde competentie en comparatieve voordelen van de regio. Het is dan aan een ruimtelijk-economisch beleid om die comparatieve voordelen verder uit te bouwen. Het tijdig voorzien van voldoende en kwalitatieve ruimte is een onderdeel van een dergelijk beleid. We doen die oefening afzonderlijk voor de industrie en de diensten. A 0 VEURNE 15 OOST ENDE DIKSMUIDE 105 to 110 IEPER COMINES Absoluut Evolutie 140 to to to to to IEPER Evolutie 140 to to to to to Km ROESELARE INDUSTRIE BRUGGE KORT RIJK MOUSCRON Toename Afname T IELT T OURNAI MIDDELKERKE KORT RIJK EEKLO HEUVELLAND T OURNAI GENT HOUTHULST OUDENAARDE GISTEL LANGEMARK - POELKAPELLE KOEKELARE KORTEMARK STADEN ZONNEBEKE Toename Afname De concentratie van tewerkstellingsaandelen in de sectoren kan gebruikt worden als indicator van specialisatie van een regio. Een goede concentratiemaat is de zogenaamde Herfindahlindex. Deze index wordt zeer eenvoudig berekend door de aandelen (%) van de aanwezige sectoren te kwadrateren en op te tellen. Deze analyse gebeurt op NACE3 niveau. In totaal zijn er 112 industriële sectoren en 90 dienstensectoren. Stel dat alle werkgelegenheid in 1 sector zou geconcentreerd zijn, dat is de Herfindahl-index gelijk aan (namelijk een aandeel van 100% in het kwadraat). Een volledige gelijke spreiding geeft een index gelijk aan 89 bij de industrie en 111 bij de diensten. In de betreffende figuren hanteren we een grens van 800 om spreiding (<800) van concentratie (>800) te onderscheiden. ICHTEGEM ROESELARE MOORSLEDE WERVIK HOOGLEDE TORHOUT LICHTERVELDE LEDEGEM WEVELGEM MENEN ARDOOIE IZEGEM 0 WINGENE LENDELEDE PITTEM MEULEBEKE INGELMUNSTER KUURNE 5 OOSTROZEBEKE WIELSBEKE HARELBEKE BEERNEM 10 TIELT Km RUISELEDE DEERLIJK ZWEVEGEM AALTER DENTERGEM WAREGEM KNESSELARE ANZEGEM ZULTE Absoluut AVELGEM DEINZE KRUISHOUTEM ZOMERGEM NEVELE WORTEGEM-PETEGEM KLUISBERGEN

30 Figuur 16: Concentratie via Herfindahl-index - industrie Spreiding Concentratie Herfindahl-index Diksmuide Brugge Veurne Tielt Ieper Spreiding/concentratie van de industriële economie en prestatie Oostende Sterke concentratie en sterke prestatie Omvang Industrie Kortrijk Spreiding en zwakke presatie Roeselare Spreiding en sterke prestatie Bron: RSZ, en eigen bewerking Groei : Vlaanderen= Figuur 16 combineert de maat van concentratie met de relatieve groei ten opzichte van Vlaanderen in de periode Vooreerst merken we een relatief sterke concentratie in Tielt - samen met Veurne en Oostende (zij het dat deze 2 een veel kleiner economische belang hebben- zie de grootte van de bollen). In de overige West-Vlaamse arrondissementen is er eerder sprake van een spreiding van de activiteiten, wat voor de grotere arrondissementen te verklaren is door het belang van de stedelijke economieën. Op te merken is dat Tielt een sterke concentratie laat samengaan met een sterke groei. Het betreft dus nichesectoren die het zeer goed doen. Van de grotere stedelijke arrondissementen laat Roeselare de beste prestatie optekenen. Figuur 17 en Figuur 18 onderzoeken verder welke nichesectoren aanwezig zijn in Midden- West-Vlaanderen. De grootte van de bollen komt in de figuren overeen met het belang van de betrokken sector (aandeel van de sector in de werkgelegenheid). Naarmate de bollen opschuiven naar rechts, is het belang ervan ook kleiner. Op de verticale as is de specialisatie-index weergegeven. Deze index vergelijkt het aandeel van de betrokken sector in het onderzochte arrondissement met het aandeel van dezelfde sector in Vlaanderen. Een index gelijk aan 1 impliceert een zelfde betekenis van de betrokken sector in Vlaanderen en in het onderzoeksgebied. Een index groter dan 1 is een indicatie van specialisatie. Concreet hanteren we een ondergrens van 1.2 (met andere woorden de sector moet minstens 20% belangrijker zijn dan in Vlaanderen). Een index kleinere dan 1 betekent dat de sector in de betrokken regio zwakker aanwezig is dan in Vlaanderen.

31 Figuur 17: Industriële specialisatie-index in Roeselare in 1981 en in Specialisatie index 154 plant/ dier olie 18.4 Roeselaarse streekspecialisatie in de industrie Zeer belangrijk en streekgespecialiseerd Belangrijk en streekgespecialiseerd Klein maar streekgespecialiseerd meubels 252 kunststof 151 vlees 285 metaalbewerking 273 staal Gecumuleerde werkgelegenheid % 158 overig voeding 222 drukkerij 153 groenten 343 motoronderdelen diervoeder electr. Onderd. 294 gereedsch.werkt. 261 glas 295 over. Mach.j 274 non-ferro Belangrijk maar niet streekgespecialiseerd 366 Overige industrie carosserie uitgeverij 315 Lampen 293 lb machines 371 recuperatie 372 recuperatie 286 scharen 275 Metaalgieten 341 autos Machines Klein en niet streekgespecialiseerd Specialisatie index Zeer belangrijk en streekgespecialiseerd 411 plant olie Machines Roeselaarse streekspecialisatie in de industrie meubels 352 carrosserie telecom 422 veevoer 473 Grafisch Belangrijk en streekgespecialiseerd 483 Plastic 412 Slachterij 451 Schoenen 431 Wol 313 Schroeven 434 Linnen Klein maar streekgespecialiseerd 1 confectie Gecumuleerde werkgelegenheid % Belangrijk maar niet streekgespecialiseerd Klein en niet streekgespecialiseerd Bron: RSZ, en eigen bewerking: NB: Voor de omvang van de bollen in 1981 en in 2002 is dezelfde schaal gebruikt Wat vooreerst te noteren valt, is dat in het arrondissement Roeselare een bijzonder ruime portefeuille van industriële activiteiten aanwezig is. Hiervan zijn er, zoals ook uit de bespreking hieronder kan afgeleid worden, een heel deel streekspecifieke sectoren. Dit vormt dus een stevige basis voor een (ruimtelijk-)economisch beleid in de regio.

32 In Roeselare herkennen we 8 belangrijke sectoren die tevens sterk gespecialiseerd zijn. Ze zijn verantwoordelijk voor 41% van de industriële werkgelegenheid. Er is echter een lichte daling van het aantal werknemers (2%). Deze bedrijven zijn gemiddeld relatief groot (34 werknemers per bedrijf). De autonijverheid en de overige voeding zijn ook belangrijke sectoren in termen van de tewerkstelling, maar zijn niet specifiek voor de regio. Toch kennen zij een belangrijke groei (+49%) en zijn ze gemiddeld veel kleiner (14 werknemers per bedrijf). Er zijn verder nog 9 belangrijke streekspecifieke sectoren. Zij tellen 22% van de werkgelegenheid, kennen een beperkte groei (+2%) en de bedrijven tellen gemiddelde 50 werknemers. Tenslotte zijn er nog 13 kleine sectoren (met meer dan 50 werknemers) die verantwoordelijk zijn voor 12% van de werkgelegenheid. Zij kennen eveneens een lichte groei (+1%) en tellen gemiddeld 20 werknemers per bedrijf. Een vergelijking met de streekspecialisatie in 1981 levert een aantal interessante bevindingen op. Vooreerst worden de bollen kleiner. Dit betekent dat de betekenis van de verschillende industrieën afneemt. Ten tweede wordt de grafiek in 2002 als het ware ingedrukt ten opzichte van de situatie in Dit betekent dat de streekspecialisatie in het algemeen afneemt (lagere specialisatie-indexen) met uitzondering van de plantaardige oliën die sterk streekgericht blijven. Tenslotte zijn er verschuivingen, met als meest markante de zware achteruitgang van de confectie. Ook zien we dat de productie van meubels prominent blijft, maar wel op een heel wat lager niveau dan in Dezelfde opmerking geldt ten aanzien van de carrosseriebedrijven (auto s). Ondermeer de drukkerijen, groeten en staal rukken op. Tabel 1: : Industriële specialisatie-index in Roeselare kerncijfers 2002 Aantal sectoren Aantal bedrijven Werknemers 2002 Groei Werknemers per bedrijf Belang Abs % Abs % Abs % Abs % Zeer belangrijk en streekspecifiek Belangrijk en streekspecifiek Klein maar streekspecifiek Zeer belangrijk maar niet streekspecifiek Belangrijk maar niet streekspecifiek Klein en niet streekspecifiek Sectoren <50 werknemers Roeselare Bron: RSZ, en eigen bewerking Samenvattend kan gesteld worden dat niet minder dan 75% van de Roeselaarse industriële werkgelegenheid gelegen is in streekspecifieke sectoren. Deze sectoren zijn qua groei relatief stabiel. De sterkste achteruitgang vinden we in de niet-streekspecifieke en kleine sectoren. De 8 De totale afname is 1546 werknemers. Het verschil wordt verklaard door een aantal sectoren die in 2002 niet meer bestaan en dus niet in de grafiek zijn opgenomen

33 vergelijking met 1981 leert dat er sprake is van een minder sterke streekspecialisatie, alsook belangrijke verschuivingen. Figuur 18: Industriële specialisatie-index in Tielt in 1981 en in Specialisatie index Zeer belangrijk en streekgespecialiseerd 175 overig textiel Gecumuleerde werkgelegenheid % Specialisatie index Zeer belangrijk en streekgespecialiseerd 453 Confectie 438 Tapijt Gecumuleerde werkgelegenheid % 202 houtpanelen 172 textielweven 462 houtpanelen 467 Meubel Belangrijk en streekgespecialiseerd 252 kunststof Belangrijk maar niet streekgespecialiseerd 153 groenten 361 meubels Belangrijk maar niet streekgespecialiseerd Plastic 432 Katoen Tieltse streekspecialisatie in de industrie Kleding Belangrijk en streekgespecialiseerd textiellvered Slachterij groenten Veevoer 316 ijzer Klein maar streekgespecialiseerd Klein en niet streekgespecialiseerd Tieltse streekspecialisatie in de industrie 1981 Klein maar streekgespecialiseerd 434 Linnen constructie 439 textiel Klein en niet streekgespecialiseerd Bron: RSZ, en eigen bewerking: NB: Voor de omvang van de bollen in 1981 en in 2002 is dezelfde schaal gebruikt Dezelfde oefening gebeurde voor het arrondissement Tielt (Figuur 18). In vergelijking met Roeselare is de economische portefeuille minder rijk gevuld en is de nicheaanwezigheid sterker uitgesproken.

34 Slechts 3 sectoren (houtpanelen, overig textiel en textielweven) zijn zeer belangrijk en streekspecifiek. Ze tellen samen 48% van de werkgelegenheid en kennen bovendien nog een sterke groei (+36%). Het gemiddeld aantal werknemers per bedrijf is groot (159 werknemers per bedrijf). Daarnaast zijn er ook nog 4 belangrijke en streekspecifieke sectoren die samen 23% van de werknemers tellen. Deze bedrijven tellen gemiddeld 37 werknemers per bedrijf en kenden een beperkte groei (+1%). Vervolgens herkennen we nog 9 kleine maar streekspecifieke sectoren (groter dan 50 werknemers per sector). Deze sectoren zijn wel in regressie (-6%) en de bedrijven zijn gemiddeld kleiner dan deze in de twee vorige groepen (22 werknemers per bedrijf). Een vergelijking tussen de situatie in 1981 en 2002, leert dat in tegenstelling tot het arrondissement Roeselare de somvang van de werkgelegenheid in de streekspecifieke sectoren toeneemt. Van een afnemende specialisatie is er hier geen sprake. Ook hier valt de confectie zwaar terug, maar blijven de textielsectoren en de houtpanelensector het goed doen. Tabel 2: : Industriële specialisatie-index in Tielt kerncijfers Belang Aantal sectoren Aantal bedrijven Werknemers 2002 groei Abs % Abs% Abs % abs % Werknemers per bedrijf Zeer belangrijk en streekspecifiek Belangrijk en streekspecifiek Klein maar streekspecifiek Zeer belangrijk maar niet streekspecifiek Belangrijk maar niet streekspecifiek Klein en niet streekspecifiek Overige sectoren (<50 werknemers) Tielt Bron: RSZ, en eigen bewerking Samengevat kan men stellen dat niet minder dan 78% van de Tieltse industriële werkgelegenheid gesitueerd is in streekspecifieke sectoren. Met uitzondering van de kleinste sectoren is er tevens nog een stevige groei waar te nemen. De sterkste achteruitgang vinden we bij de belangrijke niet-streekspecifieke sectoren (-10%) en de kleinste sectoren (-32%). Vergeleken met 1981 stellen we een versterkte specialisatie vast. Figuur 19 schetst het belang en de evolutie van de industriële nichesectoren per gemeente. Vastgesteld wordt dat er een sterk wisselend belang is van de niche sectoren. Dit gaat van bijna de gehele industriële werkgelegenheid (bv. Wielsbeke en Staden), tot minder dan de helft (bv in Wingene en Ruiselede). Opvallend is ook dat de werkgelegenheid in Roeselare zowel absoluut maar ook proportioneel in grotere mate wordt gerealiseerd in nichesectoren dan dat dit het geval is in Tielt. De groei van de nichesectoren is het grootste in Wielsbeke, Oostrozebeke, Hooglede en Ardooie. Belangrijke krimp wordt vastgesteld in Tielt, Izegem, Roeselare en Wingene.

35 Figuur 19: Belang en evolutie van de industriële nichesectoren per gemeente 2002 / Nichesectoren Evolutiie Industrie Niche Geen_niche Onbelangrijk WINGENE RUISELEDE 200 WINGENE RUISELEDE LICHTERVELDE PITTEM LICHTERVELDE TIELT TIELT PITTEM HOOGLEDE HOOGLEDE ARDOOIE MEULEBEKE ARDOOIE MEULEBEKE STADEN IZEGEM OOSTROZEBEKE DENTERGEM STADEN IZEGEM OOSTROZEBEKE DENTERGEM ROESELARE MOORSLEDE LEDEGEM INGELMUNSTER WIELSBEKE MOORSLEDE ROESELARE LEDEGEM INGELMUNSTER WIELSBEKE Toename Afname Km Km Bron: RSZ, en eigen bewerking B DIENSTEN Dezelfde oefening gebeurde voor de dienstensectoren. De combinatie van de Herfindahl-index met de groei van de arrondissementele werkgelegenheid de afgelopen 10 jaar brengt relatief weinig differentiatie binnen de provincie. De belangrijkste arrondissementen zijn geconcentreerd rond een index=500, waarbij Roeselare wel een betere groei laat noteren. Ook Tielt bevindt zich in het zwaartepunt van de figuur. Figuur 20: Concentratie via Herfindahl-index - diensten Spreiding Concentratie Herfindahl-index Oostende Diksmuide Veurne Spreiding en zwakke presatie Kortrijk Ieper Tielt Brugge Roeselare Spreiding/concentratie van de diensten en prestatie Bron: RSZ, en eigen bewerking Groei : Vlaanderen=100 Sterke concentratie en sterke prestatie Spreiding en sterke prestatie Omvang Diensten

36 De veel minder uitgesproken scores op de Herfindahl-index laat al vermoeden dat de specialisatie-indexen heel wat lager uitvallen dan bij de industrie. Dit wordt bevestigd in de figuren waar het scoreverloop veel vlakker is dan bij de industrie. Toch herkennen we in Roeselare een aantal sterker in de regio ontwikkelde sectoren dan elders in Vlaanderen (Figuur 21). In totaal zijn er vier zeer belangrijke sectoren streekgespecialiseerd. Het betreft twee quartaire sectoren (de maatschappelijke dienstverlening en de gezondheidszorg) en twee tertiaire sectoren (de personeelsselectiekantoren en het stadsvervoer). Deze 4 sectoren tellen 38% van de werkgelegenheid en groeien sterk (+45%). Het zijn ook relatief grote bedrijven (gemiddeld 38 werknemers per bedrijf). Er zijn ook nog 2 belangrijke streekgespecialiseerde sectoren, namelijk de gespecialiseerde kleinhandel en de voedingsgroothandel. Zijn stellen 6% van de werknemers tewerk. De groei is vrij zwak (+8%). Tenslotte zijn er nog 5 kleinere streekgespecialiseerde sectoren (met meer dan 50 werknemers). Zij zijn verantwoordelijk voor 4% van de werkgelegenheid. In tegenstelling tot de algemene trend bij de diensten neemt de werkgelegenheid hier af (-3% en dit hoofdzakelijk bij de garages). Zowel de belangrijke als de kleine streekspecifieke sectoren hebben gemiddeld slechts 5 werknemers per bedrijf. Figuur 21: Diensten specialisatie-index in Roeselare Specialisatie index Zeer belangrijk en streekgespecialiseerd 853 maatschap. dienst 851 gezondhei d 745 personeel sselectie 802 voortgez. onderw 602 Stadsverv Roeselaarse streekspecialisatie in de diensten 2002 Belangrijk en streekgespecialiseerd 524 Kleinhandel 801 Basisondew 751 Overheid 513 groothand voeding 512 Kleinhand. lb Klein maar streekgespecialiseerd 0 Belangrijk maar niet streekgespecialiseerd Gecumuleerde werkgelegenheid % Bron: RSZ, en eigen bewerking Klein en niet streekgespecialiseerd

37 Tabel 3: : Diensten specialisatie-index in Roeselare - kerncijfers Belang Aantal sectoren Aantal bedrijven Werknemers 2002 Groei Werknemers per bedrijf Abs % Abs % Abs % Abs % Zeer belangrijk en streekspecifiek Belangrijk en streekspecifiek Klein maar streekspecifiek Zeer belangrijk maar niet streekspecifiek Belangrijk maar niet streekspecifiek Klein en niet streekspecifiek Sectoren <50 werknemers Roeselare Bron: RSZ, en eigen bewerking We besluiten dat in Roeselare de streekspecifieke sectoren verantwoordelijk voor 48% van de werkgelegenheid in de diensten. Dit percentage is een heel stuk kleiner dan bij de industrie (75%). Het onderwijs (basis en voortgezet) is ook een zeer belangrijke sector, maar is in de regio niet sterker aanwezig dan gemiddeld in Vlaanderen het geval is. Bij de zeer belangrijke sectoren zijn er in Tielt (Figuur 22) slechts 2 streekspecifiek (het stadsvervoer en het basisonderwijs). Zij vertegenwoordigen 16% van de werkgelegenheid. De 4 overige zeer belangrijke sectoren zijn verantwoordelijk voor een derde van de lokale werkgelegenheid in de diensten (31%) en ze groeien ook sterker dan de streekspecifieke sectoren (nl. +46% tegenover +29%). Figuur 22: Diensten specialisatie-index in Tielt Specialisatie index Zeer belangrijk en streekgespecialiseerd Tieltse streekspecialisatie in de diensten Grooth. lb mij. dienst 602 Stadsvervoer Gecumuleerde werkgelegenheid % 801 Voortgez. Onderw. 751 Overheid Belangrijk en streekgespecialiseerd 745 Personeelsselectie 515 grooth. Interm. prod 513 Grooth. voed Belangrijk maar niet streekgespecialiseerd Klein maar streekgespecialiseerd Bron: RSZ, en eigen bewerking 851 gezondheid 802 Basisonderw. 641 Post 502 Garages 526 Kleinhand (niet winkels) Klein en niet streekgespecialiseerd

38 Tabel 4: : Diensten specialisatie-index in Tielt - kerncijfers Belang Aantal sectoren Aantal bedrijven Werknemers 2002 Groei Werknemers per bedrijf Abs % Abs % Abs % Abs % Zeer belangrijk en streekspecifiek Belangrijk en streekspecifiek Klein maar streekspecifiek Zeer belangrijk maar niet streekspecifiek Belangrijk maar niet streekspecifiek Klein en niet streekspecifiek Sectoren <50 werknemers Roeselare Bron: RSZ, en eigen bewerking Voorts telt Tielt nog 4 belangrijke streekspecifieke sectoren (groothandel in voeding en in intermediaire producten, de post en de garages). Deze sectoren staan in voor 10% van de werkgelegenheid en groeien slechts minimaal (+5%). Er zijn verder 7 kleine streekspecifieke sectoren die 7% van de werkgelegenheid vertegenwoordigen en sterk groeien (+41%). Samenvattend zijn in het arrondissement Tielt de streekspecifieke sectoren verantwoordelijk voor slechts een derde van de werkgelegenheid in de diensten. De (zeer) belangrijke sectoren in Tielt zijn in de regel niet streekspecifiek, wat dus nog wel een groeipotentieel veronderstelt ten opzichte van de rest van Vlaanderen. Figuur 23: Belang en evolutie van de nichesectoren in de diensten per gemeente 2002 / Nichesectoren Diensten Evolutie Diensten Niche Geen_niche Onbelangrijk LICHTERVELDE WINGENE RUISELEDE TIELT 250 LICHTERVELDE WINGENE RUISELEDE HOOGLEDE PITTEM PITTEM TIELT ARDOOIE MEULEBEKE DENTERGEM HOOGLEDE ARDOOIE MEULEBEKE STADEN IZEGEM STADEN IZEGEM OOSTROZEBEKE DENTERGEM OOSTROZEBEKE ROESELARE INGELMUNSTER WIELSBEKE ROESELARE INGELMUNSTER WIELSBEKE MOORSLEDE LEDEGEM MOORSLEDE Toename LEDEGEM Afname Bron: RSZ, en eigen bewerking Km Km Figuur 23 schetst het belang en de evolutie van de nichesectoren bij de diensten per gemeente. Ook hier wordt vastgesteld dat er een sterk wisselend belang is van de niche sectoren. De werkgelegenheid in Roeselare is opnieuw zowel in absolute als proportionele termen in grotere mate geconcentreerd in nichesectoren dan dat dit het geval is in Tielt.

39 De groei van de nichesectoren is het grootste in Roeselare en Izegem. Ook overal elders wordt een groei opgetekend. Dit wijst op het belang van stedelijke gebieden voor vele diensten. 2.3 DE RUIMTELIJK-ECONOMISCHE STRUCTUUR De analyse in de vorige sectie bracht al een aantal interessante kenmerken aan de oppervlakte die hun impact hebben op de behoefte aan economische ruimte. In deze sectie verleggen we het accent naar de ruimtelijk-economische kenmerken en wordt bekeken welke structuren relevant zijn in Midden-West-Vlaanderen. Deze structuren kunnen bepalend zijn voor de lokalisatie op mesoniveau van de bijkomende economische ruimte. In het kader van het Strategisch Plan Ruimtelijke Economie werden ter beschrijving van de ruimtelijk-economische structuur twee complementaire benaderingen ontwikkeld. De eerste schetst, geïnspireerd op het Nederlandse voorbeeld, de ruimtelijk-economische structuur op basis van economische densiteit en de aanwezige ruimtelijk-economische infrastructuren. De tweede, die zeker ook voor Midden-West-Vlaanderen relevant is, vertrekt van de aanwezigheid van rurale en stedelijke kenmerken. Op beide wordt hieronder ingegaan, waarbij Midden-West-Vlaanderen centraal staat ALGEMEEN In de ruimtelijk-economische structuur van een land kan de densiteit van economische activiteiten en ruimtelijk-economische infrastructuren sterk variëren. Overigens is er veelal een wederzijds verband tussen beide. Een hoge economische densiteit gaat inderdaad meestal samen met een grote densiteit van allerlei infrastructuren. Vandaar ook dat ruimtelijkeconomische ontwikkelingsprogramma s in de meer perifere gebieden dikwijls gericht waren/zijn op het verbeteren van de ruimtelijk-economische infrastructuur (bv. bedrijventerreinen, wegontsluiting, enz.) 9. In Nederland werd op basis van deze benadering een hoofdstructuur afgelijnd. Volgende definitie werd daarbij gehanteerd: Als het ruimtelijk meest geconcentreerde deel van het werkgelegenheidspatroon, samen met het infrastructureel netwerk, wordt weergegeven ontstaat een beeld van de Ruimtelijk-economische Hoofdstructuur van ons land (Ministerie voor Economische Zaken,1997, p ). In het Strategisch Plan Ruimtelijke Economie (Cabus, Vanhaverbeke, Allaert, ), werd deze benadering verder verfijnd en werden een 40-tal variabelen gehanteerd waarbij de prestatie werd gerelateerd aan de oppervlakte (Km²) van het gebied waarop die prestatie (bv. werkgelegenheid of toegevoegde waarde) gerealiseerd wordt. 9 Dit had natuurlijk niet altijd het gewenste effect omdat er geen lineair oorzakelijk verband bestaat tussen het aanleggen van een infrastructuur en de economische ontwikkeling. Ook andere factoren spelen een belangrijke rol in de regionale ontwikkeling, zoals de ligging t.o.v. de economische kerngebieden, het aanwezige human capital, de aanwezige arbeidsethiek en de graad van ondernemerschap. Bovendien kunnen nieuwe ontsluitingsinfrastructuren ook perverse effecten hebben. Zij kunnen inderdaad een verdere leegloop stimuleren. 10 MINISTERIE VAN ECONOMISCHE ZAKEN (1997), Ruimte voor economische dynamiek, Een verkennende analyse van ruimtelijk-economische ontwikkelingen tot CABUS P., ALLAERT G., VANHAVERBEKE, W (2001), De Ruimtelijk-Economische Hoofdstructuur van Vlaanderen. Concept in hoofdlijnen, Strategisch Plan Ruimtelijke Economie, Academia Press, Gent

40 Het voordeel van deze benadering is dat de prestaties van gebieden onderling vergelijkbaar worden. Het wordt immers mogelijk om gemeenten met een groter economisch gewicht in absolute termen (vb. aantal werknemers) te vergelijken met (meestal kleinere) gemeenten met een kleiner economisch gewicht in absolute termen. Roeselare bijvoorbeeld heeft ongetwijfeld een groter absoluut gewicht dan Tielt, Ardooie of Wingene. Echter door dat gewicht te relateren aan de oppervlakte waarop die gewichten gerealiseerd worden, kunnen beide gemeentelijke economieën toch met elkaar vergelegen worden. Wanneer men alleen met absolute grootte-indicatoren werkt (zoals bij de selectie van de economische knooppunten in het RSV), vallen kleinere gemeenten automatisch uit de boot, terwijl ze mogelijk belangrijke economische activiteiten bevatten die evenwel, omwille van de schaal van de gemeente, niet de noodzakelijke economische schaal bereiken om als economisch knooppunt geselecteerd te worden (dit geldt ook in het geval de historisch gegroeide economie zich over de gemeentegrens heen ontwikkelde). Een nadeel van dichtheidsvariabelen is dat vooral in landelijke regio s, waar grote fusiegemeenten zijn ontstaan, de bestudeerde economische prestatie zodanig verdund wordt door de grote oppervlakte, dat ze daardoor uit de boot kunnen vallen. Vandaar ook het belang van de tweede benadering die vertrekt van de rurale eigenschappen en de economische betekenis van de rurale gemeente. Zoals overigens verderop zal blijken is er niet noodzakelijk een tegenstelling tussen het ruraal karakter van een gebied en de economische densiteit en portefeuille. Op basis van de combinatie van economische densiteit en aanwezige infrastructuren kan men in Vlaanderen (en België) een onderscheid maken tussen economische kerngebieden, gebieden met een bovenlokale economische betekenis en gebieden met een lagere economische densiteit. Het economisch kerngebied bevat ongeveer 75% van de Vlaamse economie. De gebieden met een bovenlokale economische betekenis en een lagere economische densiteit zijn beide ongeveer even belangrijk (samen +- 25% van de Vlaamse economie), waarbij de laatste evenwel een veel lagere densiteit kennen. Verder kan men in Vlaanderen een onderscheid maken tussen een centraal, een oostelijk en een westelijk economische kerngebied. In dit laatste kerngebied is Midden-West-Vlaanderen gelegen RUIMTELIJK-ECONOMISCHE KENMERKEN VAN MIDDEN-WEST-VLAANDEREN A GLOBALE STRUCTUUR EN ECONOMISCHE BETEKENIS Midden-West-Vlaanderen behoort tot het westelijk economisch kerngebied (WEK). Het WEK bevat twee vleugels (een V ). De oostelijke vleugel kan men situeren als de E-17 as, de westelijke vleugel als de A-17 as. Als men de ontwikkeling van de economie beschouwt, mag men alleszins de historische betekenis van de oude infrastructuurassen niet uit het oog verliezen. In het geval van de V - structuur zijn dit de oude noord-zuid verbinding Brugge-Roeselare-Kortrijk en Brugge- Kortijk, de verbinding tussen Gent en Kortrijk. Voor andere verdichtingszones spelen tevens belangrijke hoofdwegen. Het zijn deze oude infrastructuren die aan de basis liggen van de huidige economische structuur.

41 A Als we deze structuur verder in een ruimer geografisch verband beschouwen, loopt dit gebied verder uit in Frankrijk (Lille) en Wallonië (Komen-Moeskroen-Doornik), zodat deze structuur een Y -vorm heeft. Binnen Midden-West-Vlaanderen heeft Tielt een zichtbaar andere positie dan Roeselare. Tielt ligt centraal in het WEK en het sluit aan bij Aalter en Deinze. Tussen de gebieden met een hogere economische densiteit in het noorden (het Brugse) en het zuiden (Kortrijk-Roeselare-Tielt) zijn er in Midden-West-Vlaanderen een aantal gemeenten met een lagere economische densiteit (Lichtervelde, Wingene, Pittem en Ruiselede). Ten zuiden van Tielt heeft ook Dentergem een lagere economische densiteit. Een gelijkaardige situatie doet zich voor ten zuiden van Roeselare, waar Lendelede en Moorsele een lagere economische densiteit hebben. Figuur 24: De ruimtelijk-economische structuur in Roeselare-Tielt De ruimtelijk economische structuur in Roeselare-Tielt OOST ENDE BRUGGE EEKLO E40 VEURNE DIKSMUIDE A17 E40 GENT T IELT ROESELARE E-17 ECONOMISCH KERNGEBIED IEPER KORT RIJK E17 OUDENAARDE GEBIEDEN MET BOVENLOKALE ECONOMISCHE BETEKENIS COMINES MOUSCRON GEBIEDEN MET LAGERE ECONOMISCHE DENSITEIT Structuur van het Westelijk Economisch kerngebied Bron infrastructuren: Basisbestand RSV ISEG-KU-Leuven OC-GIS-Vlaanderen Km T OURNAI Autosnelweg Hoofdweg In het arrondissement Roeselare is het belang van het economisch kerngebied duidelijk groter dat in het arrondissement Tielt. In het eerste is het kerngebied goed voor bijna 75% van de totale werkgelegenheid. In het tweede is dat maar iets meer dan de helft (53%).

42 In het arrondissement Roeselare is er wat de loontrekkende werkgelegenheid betreft een grotere concentratie van de diensten (81%) dan van de industrie (73%) in het kerngebied. In het arrondissement Tielt geldt het omgekeerde met 66% van de industrie en 54% van de diensten in het kerngebied. Uit deze cijfers kan al afgeleid worden dat in het arrondissement Tielt het gebied met bovenlokale economische betekenis en ook het gebied met een lagere economische densiteit een belangrijke economische betekenis hebben (beide ongeveer 17% van de economie tegenover ongeveer 13% in het arrondissement Roeselare). Verder wijzen we op het belang van de zelfstandige werkgelegenheid buiten de kerngebieden. 50% van de zelfstandigen zijn actief buiten het kerngebied. Het grotere aandeel van zelfstandigen op het platteland kan men op twee manieren verklaren: vanuit een pessimistische en vanuit een optimistische visie. Tabel 5: Werkgelegenheid in Midden-West-Vlaanderen per deelzone in de ruimtelijke structuur Industrie Bouw Diensten RSZ RSVZ hoofdberoep Werk 2002 Groei RSZ Roeselare Abs % Abs % Abs % Abs % Abs % Abs % Kerngebied Bovenlokaal LED Totaal Tielt Kerngebied Bovenlokaal LED Totaal Midden-West-Vlaanderen Kerngebied Bovenlokaal LED Totaal Bron: RSZ en RSZV + eigen bewerking Vanuit een optimistische invalshoek kan men stellen dat het zelfstandig ondernemerschap in gebieden met een lagere economische densiteit op een hoger niveau ligt dan in de kerngebieden. Een eerder pessimistische visie is dat een relatief gebrek aan bezoldigde jobs de oorzaak is van een soort noodondernemerschap, bij gebrek aan alternatieven. Vermoedelijk ligt de waarheid ergens tussen beide uitersten. Ondermeer het grote belang van zelfstandigen (en het daardoor ook grote aandeel werkgelegenheid in de landbouw 12 ) verklaart in het arrondissement Tielt de minder grote economische betekenis van het kerngebied aldaar. 12 Zoals eerder al aangegeven is de werkgelegenheid in de landbouw, wat de loontrekkende werkgelegenheid betreft, gering (in Vlaanderen 1.3%;; in Roeselare 2.0% en in Tielt 2.1% - cijfers 2002) Heel wat landbouwers zijn echter zelfstandig. Als men ook daarmee rekening houdt, dan is de landbouwwerkgelegenheid in Vlaanderen 3.2% en in het arrondissement Tielt maar liefst 8.1%..In Roeselare ligt dat cijfer ook hoger dan het Vlaamse gemiddelde ( namelijk op 5.0%).

43 Tenslotte is de economische groei in beide deelzones duidelijke anders gelokaliseerd. In het arrondissement Roeselare is de groei zeer sterk in de gebieden met bovenlokale economische betekenis (+50% in de afgelopen 20 jaar tegenover +25% in het kerngebied en 19% in het LED). In het arrondissement Tielt is de sterkste groei gelokaliseerd in het kerngebied (+81% in het kerngebied tegenover respectievelijk +35% en +31% in de 2 overige zones in de afgelopen 20 jaar). B BELANG VAN DE RUIMTELIJK-ECONOMISCHE INFRASTRUCTUREN In de verklaring van de ruimtelijk-economische structuur stonden we al even stil bij de ruimtelijke configuratie van de autosnelwegen. Uiteraard is in de verklaring van de huidige ruimtelijk-economische structuur en economische densiteit niet alleen de weginfrastructuur van belang. Ook de spoorwegen en de waterwegen en uiteraard ook de ruimte voor economische bedrijvigheid, zijn hiervoor cruciaal. Figuur 25 (macroschaal) en Figuur 26 (schaal Midden-West-Vlaanderen) bevatten naast de wegeninfrastructuur ook de spoor- en waterwegeninfrastructuur en de vliegvelden. Tevens zijn de op het gewestplan bekende ambachtelijke terreinen in industriezones aangegeven. Figuur 25: Infrastructuur met ruimtelijk-economisch belang Infrastructuur met ruimtelijk-economisch belang OOSTENDE BRUGGE EEKLO Infrastructuren Autosnelwegen VEURNE DIKSMUIDE GENT Hoofdwegen TIELT Waterwegen ROESELARE Spoorwegen OUDENAARDE Vliegveld IEPER KORTRIJK RONSE Bedrijventerreinen AMBACHTELIJK INDUSTRIE Haven Bron infrastructuren: Basisbestand RSV ISEG-KU-Leuven OC-GIS-Vlaanderen Km TOURNAI Wat de autosnelwegen betreft, stelden we al dat de A17 Midden-West-Vlaanderen bijna in het centrum doorkruist, terwijl de E40, de E17 en de A19 niet door het gebied lopen. Dit laatste betekent niet dat in het noorden, het oosten en in het zuiden van het gebied de impact van deze ontsluiting niet positief is. Het betekent wel dat de ontsluiting vanuit het gebied naar de hoofdinfrastructuren moet aanwezig zijn.

44 GIST EL Verder onderzoek in het kader van het Strategisch Plan Ruimtelijke Economie (Cabus & Vanhaverbeke, ) bracht wel aan het licht dat de E40 as zeker in verhouding tot de E17 as op Vlaams niveau weinig voorstelt. Het is wel duidelijk dat de E40 als ontsluiting wel van cruciaal belang is voor het noorden van het gebied. Hetzelfde BEERNEM onderzoek wees uit dat de regionale as Kortrijk-Ieper-Poperinge een grotere economische betekenis heeft. KNESSELARE ZEDELGEM Figuur 26: Infrastructuur met ruimtelijk-economisch OOST KAMP belang inzoom op Midden-West-Vlaanderen ZOMERGEM WAARSCHOOT ICHT EGEM LOVENDEGEM KOEKELARE T ORHOUT WINGENE RUISELEDE AALT ER NEVELE R4 UIDE KORT EMARK LICHT ERVELDE A10 PIT T EM T IELT SINT -MART ENS-LAT EM HOOGLEDE ARDOOIE DEINZE DE PINTE HOUT HULST ST ADEN NAZARET H MEULEBEKE DENT ERGEM ROESELARE OOST ROZEBEKE ZULT E GA IZEGEM INGELMUNST ER LANGEMARK - POELKAPELLE WIELSBEKE KRUISHOUT EM ZINGEM MOORSLEDE LENDELEDE WAREGEM IEPER ZONNEBEKE LEDEGEM KUURNE HARELBEKE WORT EGEM-PET EGEM OUDENAARDE WEVELGEM A19 DEERLIJK ANZEGEM ND COMINES Km WERVIK A14 R8 KORT RIJK Wat de spoorwegen betreft, wordt het gebied noord-zuid en oost-west doorsneden door MENEN respectievelijk de verbinding Brugge-Kortrijk en (Brussel-)Gent-De Panne(-Duinkerke). ZWEVEGEM KLUISBERGEN AVELGEM Omwille van historische redenen valt de kruising van beide lijnen niet in Roeselare maar in A17 Lichtervelde. Dit belet niet dat het centrum van Midden-West-Vlaanderen goed ontsloten is door de spoorweg, wat mogelijkheden inzake aan- en afvoer van goederen en afgewerkte producten impliceert. RONSE MAARKEDAL Inzake waterwegen (zie ook Figuur 27) beschikt Roeselare over een unieke ontsluiting via het afleidingskanaal van Roeselare naar de Leie dat geschikt is voor 2000 ton. Vooral in noordelijke richting is het gabariet tot in Gent (en verder) aanwezig. Ook Izegem, Ingelmunster, Oostrozebeke en Wielsbeke hebben dezelfde opportuniteit via de Leie. 13 CABUS P., VANHAVERBEKE W., (2004), Ruimte en economie in Vlaanderen. Analyse en beleidssuggesties. Academia Press, Gent.

45 In zuidelijke richting is het via de Leie verbonden op het Noord-Franse en Waalse net, maar is het gabariet kleiner (1350 tot plaatselijk 600 ton). De verdere verdieping van de Leie tot 1350 in Frankrijk biedt echter ook in deze richting nieuwe perspectieven. Figuur 27: Bevaarbare waterwegen Bron: AWZ In combinatie met de aanwezige spoorweg kan er in Roeselare, Izegem en Ingelmunster gesproken worden van een infrastructurenbundel zoals die aanwezig is in de zone van het Albertkanaal, zij het dat het hier om een kleinere schaal gaat en dat de autosnelweg de bundel kruist (in Roeselare). Verder (zie sectie 5 zullen we nagaan of deze locatievoordelen ook door de bedrijven zelf zo bekeken worden, wat dan de basis kan zijn van een gedifferentieerd aanbodbeleid. Verder is het vliegveld van Wevelgem op de grens gelegen met Ledegem. Tot slot is gekeken naar de ruimtelijke configuratie van de specifieke ruimte voor economische activiteiten in Midden-West-Vlaanderen. Hierbij wordt - zoals in het gewestplan een onderscheid gemaakt tussen de ambachtelijke zones en de industrieterreinen. De cijfers die in dit onderdeel genoemd worden kunnen afwijken van de officiële statistieken inzake de bedrijventerreinen (zie Tabel 21). Hier is het vooral de bedoeling te kijken naar de ruimtelijke spreiding ervan en de verhoudingen hierbij. Op basis van de gewestplannen kan afgeleid worden dat beide arrondissementen een ongeveer even groot pakket economische ruimte hebben. Een iets groter deel wat industriezones betreft vinden we in Tielt. Het omgekeerde geldt voor de ambachtelijke zones in het arrondissement