GLORIOUS GLORIA. Preludium en Fuga in D BWV 532 Gloria uit Kyriale IX. Gloria in D RV 589

Transcriptie

1 Jubileumconcert GLORIOUS GLORIA Vrijdag 16 mei 2008 Johann Sebastian Bach Gregoriaans Antonio Vivaldi Johann Sebastian Bach Gregoriaans Johann Sebastian Bach Koor Soli Orgel Orkest Algemene leiding Preludium en Fuga in D BWV 532 Gloria uit Kyriale IX. Gloria in D RV 589 Gloria in excelsis Et in terra pax Laudamus te Gratias agimus tibi Propter magnam gloriam tuam Domine Deus Domine Fili unigenite Domine Deus, Agnus Dei Qui tollis peccata mundi Qui sedes ad dexteram Patris Quoniam tu solus sanctus Cum Sancto Spiritu Toccata en Fuga in d BWV 565 Benedicite Gentes (Hebdomada VI) en Alleluia (Sollemnitas SS.Mæ Trinitatis) Cantate Nr. 191 Gloria in excelsis Deo BWV 191 Gloria in excelsis Et in terra pax Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto Schola Cantorum van de Sint-Baafskathedraal Hilde Coppé sopraan Marijke van Arnhem mezzosopraan Patrick Debrabandere tenor Edward De Geest Nuova Sinfonia Gandavense o.l.v. Vania Batchvarova Filip Martens

2 De componisten en de uitgevoerde werken 2 Antonio Vivaldi Antonio Vivaldi werd op 4 maart 1678 in Venetië geboren en stierf in Wenen in Zijn vader Giovanni Battista ( ) kwam in 1666 met zijn moeder vanuit Brescia naar Venetië waar hij als kapper werkte. Algauw werd Giovanni Battista echter professioneel violist, wat in 1685 culmineerde in een aanstelling aan het San Marco. Het is vanzelfsprekend dat Antonio door zijn vader in het vioolspel zou onderricht worden en zo werd ook hij een uitmuntend violist. Toch werd Antonio eveneens priester wat hem de bijnaam il prete rosso opleverde. Drie jaar na zijn wijding in 1703 besloot hij geen missen meer voor te gaan en zich te wijden aan zijn muzikale carrière. In datzelfde jaar was hij immers vioolleraar aan het Ospedale della Pietà geworden. Dit was een van de vier instituten in Venetië die vrouwelijke wezen en bastaarden opving. De meisjes die enige muzikale aanleg vertoonden, kregen er muzieklessen en werden opgeleid tot vaak zeer bekwame muzikanten. In alle erediensten had muziek een prominente plaats waardoor die bijna uitgroeiden tot concerten die voor de Venetiaanse adel en zijn bezoekers echte sociale evenementen waren. Antonio Vivaldi zou de rest van zijn leven verbonden blijven aan de Pietà waar hij verschillende functies zou uitoefenen. Hij componeerde voor de meisjes honderden instrumentale concerto s, maar eveneens vocale, al dan niet religieuze muziek. Zijn benoeming moest wel jaarlijks verlengd worden en de economische situatie beïnvloedde het uiteindelijke resultaat. In de periodes waarin zijn aanstelling stopgezet werd, reisde hij onder andere naar Mantua, Rome en Wenen, maar bleef hij ook concerto s componeren voor de Pietà. Waar Vivaldi later vooral bekend werd als formele ontwerper van het concerto, genoot hij in zijn tijd vooral als vioolvirtuoos veel aanzien. Maar toch herwerkte bijvoorbeeld Johann Sebastian Bach zijn concerto s voor klavecimbel als didactisch leermodel. Gloria in D RV 589 werken die in 1939 opnieuw werden uitgevoerd na 200 jaar onder het stof te hebben gelegen. De muziek sprak onmiddellijk aan: kort na de Tweede Wereldoorlog volgde al een opname. Dit gloria werd waarschijnlijk voor de Pietà tussen 1713 en Uit de dagbladen en bewaarde dagboeken uit gecomponeerd het Venetië van de eerste helft van de achttiende eeuw is op te maken dat zulke werken initieel op patroonsfeesten en andere festiviteiten werden uitgevoerd in de Ospedali. Een andere waarschijnlijkheid is dat er bij dit gloria minstens nog een kyrie hoorde. In de late zeventiende eeuw was er in Italië een praktijk ontstaan waarbij alleen het kyrie, gloria en eventueel ook het credo meerstemmig gezongen werden. Het sanctus en Agnus Dei werden in het Gregoriaans uitgevoerd of gewoon gelezen, waardoor er meer ruimte was om motetten te brengen binnen de eredienst. Deze praktijk vond nooit ingang ten noorden van de Alpen maar was in de eerste helft van de achttiende eeuw gemeengoed voor de Italianen. Jammer genoeg is er van Vivaldi geen enkele volledige zetting van de mis bewaard gebleven: vandaag bezitten we nog één zetting van het kyrie (RV 587), twee vierstemmige zettingen van het gloria (RV 588 en 589) en één credo (RV 591). We hebben ook nog weet van één verloren vijfstemmig Gloria (RV 590). Het gloria dat we vandaag zingen (RV 589), is zeker en vast een vervanging geweest van de andere want de twee zijn op allerlei vlakken nauw verwant. Voor het overige blijkt onder andere uit de instrumentatie en de harmonische structuur dat de zettingen van de verschillende misdelen geen eenheid vormen. Het Gloria in D RV 589 is eigenlijk geschreven voor twee sopranen, een alt, vierstemmig koor, trompet, hobo, strijkers en basso continuo. Maar aangezien de drie solostemmen nooit samen zingen, kan een mezzosopraan zowel de tweede sopraan als de alt zingen. Het is ook niet verwonderlijk dat de solisten hier allen vrouwenstemmen zijn. De Ospedali waren instituten voor meisjes: de tenor- en baspartijen konden gezongen worden door enkele mannen, bijvoorbeeld de leraars, maar voor de solistische partijen rekende men aan de Pietà steevast op eigen talent. Het Gloria in D RV 589 van Antonio Vivaldi is al bijna even bekend als zijn Quattro stagioni. Het is een van de eerste Het werk bestaat uit twaalf contrasterende delen. Een korte vergelijking tussen deel één en deel twee is hiervan al een

3 duidelijke illustratie. Op de tekst Gloria in excelsis deo begint Vivaldi in een snel ritme, in de grote tertstoonaard D (re) met octaafsprongen in unisono voor alle instrumenten. De trompet komt hier sterk naar voor in de briljante passage. Dit alles wordt gevolgd door Et in terra pax hominibus bonae voluntatis en net als bij het gloria van Johann Sebastian Bach krijgen we hier te maken met een ingetogen, trager stuk dat tot reflectie stemt, in de mineurtoonaard b (si). Het contrast kan niet groter zijn. Een ander bekend pareltje uit dit gloria is zeker en vast het Domine Deus voor sopraansolo, viool of hobo en basso continuo. Het is een duidelijk voorbeeld van het sicilienneritme met zijn huppelend karakter dat constant te horen is. De sopraan wordt hier begeleid door een viool of een hobo, een keuzemogelijkheid die zeker is ingegeven door de beperkte aanwezigheid van houtblazers van een hoogstaande kwaliteit op dat moment in Italië. Vandaag de dag wordt het steevast met de hobo in de solistische rol uitgevoerd. Johann Sebastian Bach Johann Sebastian Bach zag op 21 maart 1685 het levenslicht als zevende generatie van een muzikale en strenggelovige lutherse familie. Het was vanzelfsprekend dat ook Johann Sebastian een muzikale opleiding zou krijgen en uiteindelijk organist en componist werd. Op 18-jarige leeftijd was hij voorbestemd om universitaire studies aan te vangen, maar hij gaf de voorkeur aan een praktische muziekfunctie aan het hof in Weimar. Dit was de start van zijn muzikale carrière. Door de jaren heen was hij als organist actief in Arnstadt en Mühlhausen, later werd hij opnieuw aangesteld in Weimar ditmaal als hoforganist en kamermusicus en was hij hofkapelmeester aan het hof in Köthen. In 1723 verwierf Bach de prestigieuze functie van Thomascantor in Leipzig. Hij zou tot aan zijn dood in 1750 deze betrekking uitoefenen. De Thomascantor stond in voor het muzikale onderricht van de leerlingen aan de Thomasschule en de muzikale omlijsting van de wekelijkse lutherse eredienst in vier kerken. Het spreekt voor zich dat Bach vooral in de eerste jaren talrijke religieuze cantates componeerde. Zo schreef hij tussen 1723 en 1729 vijf cycli met cantates. De cantate had immers in de twee hoofdkerken (de Thomas- en Nikolaikirche) iedere zonen feestdag haar vaste plaats in de eredienst tussen het Evangelie en de geloofsbelijdenis. Jammer genoeg is van de vierde en vijfde cyclus heel wat verloren gegaan. Gloria in excelsis deo, BWV 191 De eerste noten van het Gloria in excelsis deo BWV 191 zullen bij menig Bachliefhebber een belletje doen rinkelen. In de tijd dat van copyright nog geen sprake was en men naar believen ideeën van anderen of uit de eigen composities plukte, nam Bach bij de compositie van dit werk gewoon enkele stukken uit het gloria van de h-moll-messe BWV 232 over. Deze mis (BWV 232) is Bachs enige volledige zetting van het misordinarium dit is kyrie, gloria, credo, sanctus en Agnus Dei maar is oorspronkelijk niet als dusdanig geconcipieerd en pas later samengevoegd. Het kyrie en gloria zond hij in 1733 naar de katholieke keurvorst van Saksen in de hoop zo de eretitel van kapelmeester aan diens hof in Dresden te verwerven. De stukken op zich waren in de eerste plaats bedoeld om de vorst te overtuigen van zijn vakmanschap en kunde. Toch verkreeg hij de titel pas in Vanaf 1740 verliest Bach gaandeweg zijn gezichtsvermogen. Het is dan ook niet abnormaal dat hij in de laatste jaren van zijn leven de drang voelt om een synthese te maken van zijn stijl en compositietechnieken. De compositie van Die Kunst der Fuge BWV 1080 en Das musikalische Opfer BWV 1079 zijn hiervan voorbeelden voor de instrumentale muziek: hij vertrekt van één thema en haalt in de variaties al zijn compositorische technieken en mogelijkheden uit de kast. De compilatie van de h-moll-messe rond illustreert op een andere manier hetzelfde principe binnen een religieus kader. Het kyrie en gloria maar ook het credo bestonden al enige tijd, het sanctus werd zelfs al in 1724 voor het eerst uitgevoerd! Het Gloria in excelsis Deo BWV 191 is ontstaan tussen het verzenden van het kyrie en gloria in 1733 en de compilatie van de h-moll-messe en is geschreven voor sopraan, tenor, vijfstemmig koor en orkest. Aan de hand van het watermerk in het papier van het originele manuscript hebben musicologen vastgesteld dat het werk tussen 1743 en 1746 gecomponeerd is. De titel van het manuscript luidt als volgt: J.J. Festo Nativis: Xsti Gloria in excelsis Deo [ ] di J.S.B. Hieruit 3

4 4 kunnen we afleiden dat het geschreven is voor Kerstmis, alleen is niet duidelijk in welk jaar. Het werk zorgt ook nog voor enkele andere problemen: is het een cantate of een zetting van het gloria? Als we van een cantate willen spreken dan moeten we bedenken dat dit de enige cantate van Bach op Latijnse tekst is. Alle andere zijn in het Duits, want Luther pleitte immers voor het gebruik van de volkstaal in de eredienst. En aangezien een cantate een reflectie is op het Evangelie is het ook vanzelfsprekend dat de muziek op Duitse tekst gezet wordt. Het werk betitelen als een zetting van het gloria ligt ook niet voor de hand. Het Latijn werd niet helemaal verbannen uit de lutherse eredienst. Op hoogdagen werd het kyrie, het gloria en soms ook het sanctus in het Latijn gezongen. Waarom is hier dan alleen het gloria aanwezig? Het is eveneens niet logisch dat hij slechts een gereduceerde tekst gebruikt. Hierin ligt immers het grote verschil met het gloria van de h-moll-messe. Waar laatstgenoemde bestaat uit 9 delen is het Gloria in excelsis deo BWV 191 beperkt tot drie delen. Bach gebruikt hier slechts het eerste deel van de tekst: Gloria in excelsis deo. Et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Hierna gaat hij over op de tekst van de kleine doxologie: Gloria, Patri en Filio et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio et nunc et semper et in saecula saecolorum amen. Deze doxologie of lofspreuk is een restant uit het Gregoriaans waar iedere psalm afgesloten werd met deze formule. In sommige abdijen wordt dit gebruik nog steeds toegepast. de h-moll-messe. Omdat de tekst anders is, heeft Bach kleine muzikale wijzigingen moeten aanbrengen. Bovenaan de partituur van dit deel staat: Post orationem. Dit stuk werd dus na de preek gezongen. Het laatste deel bevat de meeste wijzigingen ten opzichte van het origineel. De tekst in BWV 232 luidt immers Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris, amen, wat eigenlijk in twee verdeeld wordt. De tekst in BWV 191 wordt in drie verdeeld namelijk: Sicut erat in principio, et nunc et semper, et in saecula saeculorum. Zo krijgt men automatisch een andere opbouw. Orgelwerken Johann Sebastian Bach Het Preludium en Fuga in D BWV 532, dat in sommige bronnen als Pièce d orgue wordt aangeduid, is waarschijnlijk rond 1709 in Weimar geschreven. Het driedelige ontwerp van het Preludium heeft ook nog een Frans element in zich, namelijk het Franse ouverture-ritme, samen met de toonladders en de akkoordbrekingen de belangrijkste kenmerken van het eerste deel. Hierna volgt een Alla breve, een sequensrijk middendeel dat afgesloten wordt met een Adagio. De Fuga toont in thema en vorm meer verwantschap met de Zuidduitser Johann Pachelbel. Het gekende thema van de fuga wordt op meesterlijke wijze verwerkt en maakt een briljante indruk. Het eerste deel van het Gloria in excelsis Deo BWV 191 neemt Bach nagenoeg letterlijk over van het gloria uit de h-moll-messe, want de tekst is identiek. Dit deel bestaat uit drie delen. Gloria in excelsis deo vertegenwoordigt het goddelijke in de maat van drie (een goddelijk getal) en in de briljante, grote toonaard van D (re). Et in terra pax hominibus bonae voluntatis is het tweede deel. Hier zijn we naar de aarde teruggekeerd in de maat van vier en een mineurtoonaard. In het derde deel worden hemel en aarde samengebracht met dezelfde tekst in de maat van vier, maar ook hier in de grote briljante toonaard. De aandachtige luisteraar zal dit zeker horen en herkennen. Het tweede deel van het gloria dat vanavond uitgevoerd wordt, wordt gezongen op de tekst Gloria, Patri et Filio et Spiritui Sancto in een duet tussen sopraan en tenor. Het komt overeen met het Domine Deus uit het gloria van Wat het Largo bij Haendel is, is de Toccata en Fuga in d BWV 565 bij Bach: het bekendste orgelwerk van Bach dat bij het orgelpubliek erg geliefd is. Maar het bekendste werk is daarom nog niet het beste of het belangrijkste werk. Daar BWV 565 bij een groot publiek gekend is, moet de compositie iets karakteristieks, iets typisch van de componist in zich hebben, misschien het pakkende unisono-begin van het stuk dat direct de aandacht van de luisteraar opeist. De echtheid van het werk wordt wel in twijfel getrokken hoewel er geen bewijzen zijn dat het door een andere componist geschreven zou zijn. Afgaand op de vorm die weer doet denken aan de Noordduitse traditie, kunnen we vaststellen dat het om een vroeg orgelwerk gaat. Het toccata-achtige slot na een plagale cadens van de fuga (zeldzaam bij Bach) doet denken aan een postludium zoals we die bij Böhm na een fuga ook wel aantreffen.

5 Originele teksten en vertalingen Gloria in excelsis Deo. Et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus te. Benedicimus te. Adoramus te. Glorificamus te. Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam. Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater omnipotens. Domine Fili unigenite Iesu Christe. Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris. Qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram. Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis. Quoniam tu solus sanctus. Tu solus Dominus. Tu solus Altissimus, Iesu Christe. Cum Sancto Spiritu, in gloria Dei Patris. Amen. Eer aan God in den Hoge. En vrede op aarde aan de mensen die Hij liefheeft. Wij loven U. Wij prijzen U. Wij aanbidden U. Wij verheerlijken U. Wij zeggen U dank voor uw grote heerlijkheid. Heer God, Hemelse Koning, God almachtigevader. Heer, eniggeboren Zoon, Jezus Christus. Heer God, Lam Gods, Zoon van de Vader. Gij die wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons. Gij die wegneemt de zonden der wereld, aanvaard ons gebed. Gij die zit aan de rechterhand van de Vader, ontferm U over ons. Want Gij alleen zijt de Heilige. Gij alleen de Heer. Gij alleen de Allerhoogste, Jezus Christus. Met de Heilige Geest, in de heerlijkheid van God de Vader. Amen. 5 Benedicite gentes Dominum Deum nostrum, et obaudite vocem laudis eius: qui posuit animam meam ad vitam, et non dedit commoveri pedes meos: benedictus Dominus, qui non amovit deprecationem meam, et misericordiam suam a me, alleluia. Volkeren, prijst de Heer onze God, en laat luid klinken uw woord van lof voor Hem. Hij die mijn ziel tot leven heeft gewekt, en zorgde dat mijn stappen niet in ontreddering werden gebracht. Geprezen is de Heer, die mijn smeekbede niet afwees, en zijn barmhartigheid niet van mij wegnam. Alleluia. Benedictus es, Domine Deus patrum nostrorum, et laudabilis in saecula. Alleluia. Gezegend is de Heer God van onze vaderen, Hij moet geprezen worden tot in eeuwigheid. Volgende keer mee op het podium staan? Hou je van zingen, van een aangename sfeer, van samen muziek maken? Heb je zin om lid te worden van ons koor? De Schola Cantorum is steeds op zoek naar jonge gemotiveerde zangers, zowel vrouwen- als mannenstemmen. Koorervaring of kennis van notenleer strekt tot aanbeveling, maar is niet absoluut noodzakelijk. Indien je dat wenst, mag je geheel vrijblijvend een repetitie bijwonen. Het koor repeteert wekelijks op woensdagavond van uur tot uur in de muziekstudio van het Sint-Lievenscollege. Ben je geïnteresseerd om een repetitie bij te wonen of om lid te worden van de Schola Cantorum, of wil je liever eerst wat meer informatie, stuur dan een mailtje naar: info@scholacantorum.be We hopen je snel bij ons te mogen verwelkomen!

6 Koor en solisten Schola Cantorum van de Sint-Baafskathedraal, 80 jaar jong! De Schola Cantorum van de Gentse Sint-Baafskathedraal werd in 1928 opgericht in de traditie van de kathedraalschola uit de vijftiende en de zestiende eeuw. Sindsdien heeft de Schola Cantorum vele jonge mensen in een aangename en vriendschappelijke sfeer in contact gebracht met oude en hedendaagse koormuziek. Beroemde muzikanten zoals René Jacobs, Norbert Detaeye en Zeger Vander Steene deden hun eerste koorervaring op in de Schola. Vandaag wordt de Schola gevormd door een vijftigtal gemotiveerde zangers van 18 tot pakweg 50 jaar, onder leiding van pianist-dirigent Filip Martens. 6 Het repertoire van de Schola omvat verscheidene periodes en genres van de westerse koormuziek. Bovenaan het programma staat de opluistering van vieringen in de kathedraal op hoogdagen en enkele zondagen doorheen het jaar. Hiertoe werd het koor destijds opgericht en tot op vandaag blijft de Schola Cantorum trouw aan deze opdracht. Voor de vieringen in de Sint-Baafskathedraal wordt geput uit een grote waaier gregoriaanse gezangen en meerstemmige sacrale werken. Zo bracht het koor de laatste jaren in de kathedraal onder andere missen van Rosseau, Haydn, Ives, Bikkembergs, Palestrina, Schubert en Mozart. Daarnaast concerteert het koor regelmatig in binnen- en buitenland. Op deze concerten werden reeds verscheidene grote werken zoals de Coronation Anthems van Händel, de Funeral Sentences van Purcell, het Weihnachtsoratorium van Bach, het Requiem van Fauré, het Magnificat van Rutter, het Te Deum van Charpentier en vele andere uitgevoerd. Hiervoor werkte het koor de laatste jaren niet alleen samen met Edward De Geest, de organist van de kathedraal, maar ook met Nuova Sinfonia Gandavense en met enkele bevriende koren. In oktober 2006 ondernam de Schola een concertreis naar Zwitserland, waar het concerteerde in Lüzern en Merenschwand. Eind oktober 2008 staat opnieuw een concertreis op het programma: de Schola zal in de streek rond Tours (Frankrijk) onder de titel Chants Sacrés de Compositeurs Belges enkele concerten verzorgen met uitsluitend werken van Belgische componisten. In het jaar 2008 wil de Schola haar tachtigste verjaardag extra in de kijker zetten. Het jubileumjaar begon alvast heel goed: op 17 februari nam de Schola voor het eerst deel aan het Provinciaal Koorzangtornooi van de provincie Oost-Vlaanderen. Het koor stelde zich voor in eerste divisie maar werd door de jury geklasseerd in uitmuntendheid, een schitterend resultaat! Op zaterdag 11 oktober stelt de Schola haar dirigent, pianist Filip Martens, in de kijker met een pianorecital met werk van onder meer Chopin en Brahms in de Lakenhalle te Gent.

7 NOG ANDERE FOTO S 7

8 Hilde Coppé, sopraan De Belgische sopraan Hilde Coppé studeerde aan de Koninklijke Muziekconservatoria van Gent en Brussel bij Lydia Lesage en Dina Grossberger, bij wie ze het Hoger Diploma Zang behaalde. Van Ronny Lauwers kreeg ze lyrische kunst. Aan het Tilburgs Conservatorium ontving zij het diploma voor Uitvoerend Musicus met grootste onderscheiding. In Londen studeerde zij bij Jessica Cash. Daarnaast volgde ze meestercursussen bij Jos Van Immerseel, Noëlle Barker, Vera Rosza en Sarah Walker. Ze had jarenlang de zangpedagoge Tuan Sieuw Loh als coach. Momenteel volgt ze de S. Wilfartmethode. Hilde Coppé is een veel gevraagde soliste voor barok, klassiek, romantiek en hedendaagse muziek. Ze heeft heel wat passies en oratoria op haar repertoire staan, o.m. van Bach, Mendelssohn, Telemann, Fauré, Gounod, Mozart, Haydn, Handel, Schubert, Rutter, Ook bracht ze al een aantal creaties ten gehore, o.a. van Dirk De Nef, Rudi Tas, Peter Pieters, Willy Carron, Kurt Bikkembergs, Zij werkte samen met dirigenten Grant Llewellyn, Patrick Peire, Koen Kessels, Florian Heyerick, Etienne Siebens, Ludo Claesen, Johan Duyck, Eric Lederhandler, Laszlo Heltay, Alexander Rahbari, David Angus. 8 In kamermuziekverband zingt zij met klarinet en piano in het Lotustrio en met trompet en orgel in het Trio Symfonia. Zij geeft stemvorming, zang en vocaal ensemble aan de academies van Roeselare en Wetteren. Marijke van Arnhem, mezzosopraan Marijke van Arnhem studeerde aan het Conservatorium van Rotterdam bij Wendela Bronsgeest en vervolmaakte zich nadien bij Margreet Honig te Amsterdam. Liedinterpretatie volgde ze bij Robert Holl, Ruud van der Meer en Meinard Kraak. In eigen land behaalde ze het Hoger Diploma Kamermuziek te Brussel en het diploma Meester in Muziek. Zij realiseerde als liedzangeres live-opnames voor de VRT, o.a. liederen van L. Mortelmans, liedcycli zoals La Bonne Chanson van G. Fauré en een CD-opname met liederen van F. Celis. In 1999 verscheen een CD-opname met liederen van Robert en Clara Schumann, o.a. Frauenliebe und Leben. Reeds jarenlang vormt zij een duo met de Nederlandse pianist Jeroen Sarphati, prijswinnaar liedwedstrijd Concertgebouw Amsterdam. Samen vertolken zij voornamelijk het romantische repertoire. Marijke verleende haar solistische medewerking aan befaamde ensembles zoals La Petite Bande, het Nationaal Orkest van België, de Beethoven Akademie, het Collegium Instrumentale Brugense; voor het Festival van Vlaanderen, het Festival d Ambronay, in het Concertgebouw te Amsterdam, te Parijs, Madrid, Barcelona, Lyon, enz. Tevens was ze soliste in Vigilia van de Finse componist E. Routavaarra met het VRTkoor. In september 2002 vertolkte zij de cyclus Blake s Mirror van de Belgische componiste Jacqueline Fontyn tevens een liveradio opname samen met het orkest van de Belgische Gidsen o.l.v. Norbert Nozy. In april 2003 zong zij Bach s Matthäuspassion op uitnodiging van de Koninklijke Gentse Oratoriumvereniging. Vorig seizoen vertolkte zij samen met Jeroen Sarphati en Jan Sciffer de liedcyclus Mouettes, een creatie van de Belgische componiste Jacqueline Fontyn. In 2007 was zij samen met Jeroen Sarphati en Jan Sciffer te gast op het Festival van Vlaanderen Zomergem en ook in 2008 staan er met dit trio concerten op het programma. Haar repertoire omvat zowel de meesterwerken uit de Barok zoals Johannespassion, Matthäuspassion, Weihnachtsoratorium, Magnificat en de Messe in H-Moll van J.S. Bach, Messiah van G.F. Händel, Stabat Mater van Pergolesi; als werken van latere datum zoals de negende Symfonie van von Beethoven, Oratorio de Noël van C. Saint- Saëns, Sea Pictures van E. Elgar, Kindertotenlieder van G. Mahler, Melopee van F. Celis. Marijke van Arnhem is lerares zang aan de Hogeschool Gent en aan de Akademie voor Muziek en Woord te Eeklo.

9 Patrick Debrabandere, tenor Na piano- en orgellessen aan de muziekacademie van het gemeenschapsonderwijs te Gent, behaalde Patrick Debrabandere aan het Lemmensinstituut te Leuven in 1999 het diploma Meester in de Muziek, kwalificatie muziekpedagogie en in 2001 de kwalificatie koordirectie bij Erik van Nevel. Als knaap van tien deed hij zijn eerste koorervaring op aan de Schola Cantorum van de Sint- Baafskathedraal te Gent. Zijn enthousiasme voor de koormuziek leidde vervolgens tot de oprichting van het Ensemble Soratea. Dit is zijn hoogstpersoonlijke klanklabo waarmee hij op een professionele en vernieuwende manier zijn muzikale interpretatie wil concretiseren. Dit vertaalde zich reeds in een aantal CD-opnames. Zijn zoektocht naar onbekend repertoire en de bezorgdheid om een dynamische en verfrissende benadering van de muziek zijn constante pijlers in zijn carrière. Sinds verschillende jaren wordt Patrick geregeld geëngageerd als gastdirigent bij verschillende ensembles. Hij realiseerde projecten met ondermeer Vocant, Cantabile en de Capella Sancti Michaelis & Sanctae Gudulae. Hij verleent ook frequent zijn medewerking aan de kwaliteitsbegeleiding voor koren via de Vlaamse Federatie voor Jonge Koren (Koor en Stem Gent). Als leerkracht is hij verbonden met de Muziekacademie van het Gemeenschapsonderwijs Mago en het Sint-Janscollege te Gent. Patrick is tenor en volgde zang bij Jan Caals. Hij maakt vast deel uit van het vocaal ensemble Currende en het Currende Consort, beide onder de leiding van Erik Van Nevel. Als vocaal solist vertolkte hij verschillende uitvoeringen van het Magnificat en Kerstoratorium van H. Schütz, het Requiem van W.A. Mozart, de Marcuspassie van R. Keiser, het Weihnachtsoratorium van J.S. Bach, de Mariavespers van C. Monteverdi en Händels Alexander Feast en befaamde Messiah. Hij was ook te horen in de rol van evangelist, een rol waarin hij zich wenst te profileren, o.m. in de Johannes- en Mattheuspassie van J.S. Bach. 9 Jaarconcert 2009 op vrijdag 15 mei om uur In Memoriam Kanunnik Michaël Ghijs E.H. Michaël Ghijs werd geboren te Gent op 8 oktober 1933 en werd er priester gewijd op 23 mei Hij was de dirigent en bezieler van Schola Cantorum Cantate Domino van het Sint- Maartensinstituut te Aalst. Met dit koor reisde hij de wereld rond met slechts één doel voor ogen: Gods lof verkondigen door middel van de muziek. In 1993 benoemde de toenmalige bisschop van Gent Mgr. Arthur Luysterman E.H. Michaël Ghijs tot Kapelmeester van de kathedraal en werd hij dirigent van de Schola Cantorum van de Sint- Baafskathdraal te Gent. In het koorjaar volgde de huidige dirigent van het kathedraalkoor E.H. Ghijs op. Kanunnik Ghijs overleed te Aalst op 21 februari 2008.

10 Organist, orkest, concertmeester en dirigent 10 Edward De Geest, organist Edward De Geest werd geboren te Lochristi in 1950 en genoot na de oude humaniora een uitgebreide muzikale opleiding voor algemene muzikale vorming, geschreven en praktische harmonie, muzikale analyse en vormleer, muziekgeschiedenis, gregoriaans, contrapunt, fuga, orgel en improvisatie aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium te Antwerpen en het Koninklijk Conservatorium te Gent. Zijn studies werden er bekroond met een eerste prijs voor fuga en het hoger diploma voor orgel met grote onderscheiding en aantekening voor orgelimprovisatie. Hij was leerling in de orgelklas van prof. Stanislas Deriemaeker, ere-organist van de Antwerpse kathedraal, en kreeg nadien privé-onderricht van prof. Gabriël Verschraegen, toenmalig organist van de Gentse kathedraal. Nadien onderscheidde hij zich tijdens diverse orgelwedstrijden en hij wordt sedertdien geregeld uitgenodigd om te concerteren in binnen- en buitenland. Hij trad op in vele belangrijke muziekcentra in zestien Europese landen, de USA en in de voormalige USSR en gaf daarbij tot op heden meer dan 500 concerten en recitals. Van 1974 tot 1990 was hij als leraar harmonieleer en orgel verbonden aan meerdere academies en als lesgever orgel aan het Gentse conservatorium. In 1990 volgde zijn aanstelling tot directeur van de Academie voor Muziek en Woord van Eeklo, waar hij in 2003 de cultuurprijs ontving voor zijn promotie van de orgelkunst, en dit zowel nationaal als internationaal. Op 1 oktober 1994 werd hij benoemd tot organist-titularis van de Sint-Baafskathedraal te Gent. Vanuit deze schitterende kathedraal met haar monumentaal Klaisorgel in de bovenkerk en het fraaie Collonorgel in de crypte, werkt hij actief mee aan de bloei van de Vlaamse orgelkunst, enerzijds als liturgisch organist tijdens diverse vieringen en pontificale diensten, anderzijds als concertorganist en stuwende kracht voor de talrijke orgelrecitals van het Gents Orgelcentrum waarbij ook binnen- en buitenlandse gastorganisten optreden. Hij is tevens artistiek leider van de historische orgelconcerten te Watervliet. Edward De Geest realiseerde nationale en internationale radio- en TV-opnames (Klara, RTBF, Radio Rias Berlin, Televizione Catalonia Espagnole) en zijn discografie vermeldt CD s met werk van Bach en orgelcomposities uit de zeventiende tot de twintigste eeuw, gespeeld op de Gentse orgels: Sint-Baafs, Sint-Jacobs, Sint-Anna en het orgel in Watervliet. Hij is lid van de Diocesane Commissie voor het Kunstpatrimonium van het Bisdom Gent en geeft geregeld advies voor het herstel, de ombouw of nieuwbouw van kerkorgels. Op 4 mei 2003 werd Edward De Geest te Parijs onderscheiden met het Diplôme de Médaille de Vermeil de la Société Académique Française Arts-Sciences-Lettres voor zijn inzet voor de verspreiding van het Franse orgelrepertoire. Nuova Sinfonia Gandavense Dit jonge orkest van topmusici werd opgericht door dirigent Filip Martens en concertmeester Vania Batchvarova. Deze violiste brengt ervaren musici telkens weer samen om op dynamische wijze hoogtepunten uit het orkestrepertoire te vertolken. De muzikanten spelen ook als solist in de meest befaamde orkesten van ons land. Filip Martens volgde de opleiding orkestdirectie bij Edmond Saveniers in het Lemmensinstituut te Leuven en leidt sedert jaren op dynamische wijze dit ensemble. Befaamde solisten en koren doen herhaaldelijk een beroep op de medewerking van het orkest. Zo begeleiden de orkestleden op schitterende wijze Kerst- en Passieconcerten. Zij verzorgden reeds bijzondere optredens in de Bijloke-concerthal in Gent, in de Sint-Gilliskerk in Brugge, in de kerk van het Klein Begijnhof te Gent en andere. In de Sint-Baafskathedraal van Gent ondersteunde het orkest eveneens de succesvolle uitvoeringen van o.a. het Requiem van Fauré, de Krönungsmesse van Mozart en het Weihnachts-Oratorium van Bach.

11 Vania Batchvarova, concertmeester Vania Batchvarova werd geboren in Bulgarije en studeerde er tot 1988 viool in Varna. In 1986 en 1988 won ze de eerste prijs in de Nationale Muziekwedstrijden van Bulgarije. Van 1988 tot 1993 studeerde ze aan het Tchaïkowsky- Conservatorium te Moskou bij Irina Medvedeva (laureate van de Koningin Elisabethwedstrijd) en bij Grigory Feigin. In 1994 volgde ze aan het Lemmensinstituut te Leuven de opleiding specialisatie kamermuziek bij Roel Dieltiens en viool bij Nico Baltussen en studeerde in 1997 af met grote onderscheiding. Vania Batchvarova volgde verscheidene masterclasses in Duitsland, Denemarken en België bij onder andere O. Krysa, V. Paraschkevov, Cho-Liang Lin, M. Lubotsky, Y. Neaman en Y. Menuhin. Verder trad ze op als soliste in kamermuziekverband in Rusland, Hongarije, Tsjechië, Duitsland, Ierland, Frankrijk en Bulgarije. Zij speelt geregeld in verschillende symfonieorkesten in België en in het buitenland en is concertmeester van het ensemble Nuova Sinfonia Gandavense. 11 Filip Martens, dirigent Deze muzikale duizendpoot volgde aanvankelijk de kunsthumaniora aan het Lemmensinstituut te Leuven. Later werd hij er Laureaat Piano met grote onderscheiding en behaalde tevens de eerste prijzen harmonie en kamermuziek. Hierna studeerde hij aan het beroemde Tchaïkowsky-conservatorium te Moskou. In mei 1988 was hij solist op het festival van Turijn. Hij concerteerde in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Spanje en de toenmalige USSR. In 1990 werd hij laureaat van de Tenuto-wedstrijd en won in 1992 de wedstrijd voor uitvoerende musici De Link in Nederland. de Pelemansprijs. Hun recente nieuwe CD bevat sonates van Shostakovitsch, Berinski (creatie) en Khachaturian. Ook als creërend musicus is Filip actief. Het woord neemt een belangrijke positie in in zijn composities. Zo heeft Filip gedichten van o.a. Isabelle Vloeberghs, Ina Stabergh en Guido Gezelle getoonzet voor koor of solostem. Zelfs in zijn instrumentaal werk krijgt het woord een plaats. De spreekstem komt er op gelijke voet naast het instrumentarium aan bod. Een mooi voorbeeld hiervan is Antarctica. Filip gradueerde aan de Muziekkapel Koningin Elisabeth bij Levente Kende in Inmiddels behaalde hij ook de Hogere Diploma s voor piano en voor kamermuziek en de eerste prijzen contrapunt en fuga. In 1994 behaalde hij de titel Lemmens-Tinel met de grootste onderscheiding en felicitaties van de jury. Hij volgde vervolmakingscursussen bij R. Kehrer en bij M. Perahia. Hij maakte opnames voor radio en televisie (o.a. met hedendaagse Belgische werken van P. Swerts, K. Dejonghe en P. Swinnen) en soleerde met het BRT- en het RTBF-orkest, het Nationaal Orkest, het Euregio-orkest, Chapelle de Lorraine, de Vlaamse Academie en het Symfonisch Orkest van het Lemmensinstituut in concerti van Bach, Mozart, Beethoven, Brahms, Tchaïkowsky, Prokofief en Rachmaninov. Bij het label Phaedra realiseerde hij samen met altist Diederik Suys een CD met Vlaamse twintigste-eeuwse kamermuziek, een project dat door Sabam bekroond werd met

12 De Schola Cantorum dankt de kerkfabriek van de Sint-Baafskathedraal voor de logistieke steun bij de totstandkoming van dit concert. De Schola Cantorum dankt het Departement Cultuur van de Stad Gent voor de steun bij de totstandkoming van dit concert. Oost-Vlaanderen De Schola Cantorum dankt Koor & Stem Oost-Vlaanderen voor de steun bij de totstandkoming van dit concert. De Schola Cantorum dankt het Koninklijk Orthopedagogisch Centrum Sint-Gregorius én het Buitengewoon Secundair Onderwijs Sint-Gregorius voor de steun bij de totstandkoming van dit concert.

13 Restaureren van koperen en zilveren edelsmeedwerk. Polijsten, verzilveren, vergulden. KUNSTATELIER G. Verdonck & Zn BVBA Magelaan ontwerpt communicatiemiddelen van klein tot groot: van een visitekaartje tot een encyclopedische website. Vier woorden kenmerken de werking van Magelaan: schoonheid, kwaliteit, overleg en duurzaamheid. Blekersdijk 14, 9000 Gent tel fax website Ganzendries Gent Tel. +32 (0) bvba ANDRIESSEN ORGELBOUW (ANNEESSENS) sinds 1830 nieuwbouw onderhoud herstellingen restauratie verbouwing zaakvoerder ing. Paul Andriessen Benediktinessenstraat Menen tel. & fax gsm ONTWERP, AANLEG EN ONDERHOUD VAN GROENE RUIMTEN Tuin en landschaparchitectuur Piens Groenvoorzieningen BVBA Zonnebloemstraat 88, 9000 Gent [T+F] [M]

14 humaniora handelsafdeling internaat externaat Mandel Car staat reeds jarenlang synoniem voor het organiseren van autocaruitstappen in gans Europa. U kan bij ons terecht voor de reis van A tot Z. Dit betekent dat wij in overleg met onze gidsen het programma volledig uitwerken. De reisweg, de bezoeken, restaurants, hotels en alle mogelijke reservaties worden door ons vastgelegd. Uiteraard wordt er hierbij rekening gehouden met de interesses van de reizigers. Ons eigen programma die U op onze website vindt, kan via telefoon, internet of in ons bureel reserveren. Prins Albertlaan Izegem Tel +32 (0) Fax + 32 (0) info@mandelcar.be

15

16