Objectnummer: 4.01/30000/108.1 Dossiernummer: 4.001/30000/ Omschrijving:

Transcriptie

1 Bijlage 3. Behandeling van de adviezen bij het ministerieel besluit t ot voorlopige bescherming als monument van het basis-drevenpatroon en beukengroep met calvariekruis bij Kasteel de Jonghe in Ardooie en Meulebeke Provincie: West-Vlaanderen Gemeenten : Ardooie, 1ste afdeling, sectie C - Meulebeke, 1ste afdeling, sectie F Objectnummer: 4.01/30000/108.1 Dossiernummer: 4.001/30000/ Omschrijving: Het basis-drevenpatroon en beukengroep met calvariekruis bij Kasteel de Jonghe, Bloemgatstraat zonder nummer, Bruggesteenweg zonder nummer, Kasteelstraat 1, 2 en zonder nummer, Provinciaal Domeinstraat zonder nummer, Sint-Antoniusstraat zonder nummer en Veld kaaistraat zonder nummer Mij bekend om gevoegd te worden bij het besluit van heden : Brussel, 1 1 APR De Vlaamse minister van Buitenlands Beleid en Onroerend Erfgoed, Geert BOURGEOIS

2 1. Adviezen uitgebracht door de departementen en agentschappen van de beleidsdomeinen RWO, LNE, MOW en LV a. Beleidsdomein Ruimtelijke ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed Het departement noch de agentschappen brachten advies uit over de bescherming van het onroerend goed. In uitvoering van artikel van het Onroerenderfgoeddecreet zijn de adviezen gunstig. b. Beleidsdomein Leefmilieu. Natuur en Energie Het departement Leefmilieu, Natuur en Energie, Afdeling Land en Bodembescherming Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen bracht op 3 maart 2016 een gunstig advies uit over deze bescherming. Het advies maakt integraal deel uit van het beschermingsdossier. De overige agentschappen brachten geen advies uit over de bescherming van het onroerend goed. In uitvoering van artikel van het Onroerenderfgoeddecreet zijn de adviezen gunstig. Uit het gecoördineerd advies wordt opgemaakt dat er geen opmerkingen zijn met betrekking tot de aspecten bodembescherming, ondergrond en natuurlijke rijkdommen. Conclusie: het advies heeft geen invloed op het inhoudelijk dossier en het ministerieel besluit. c. Beleidsdomein Mobiliteit en Openbare Werken Het departement noch de agentschappen brachten advies uit over de bescherming van het onroerend goed. In uitvoering van artikel van het Onroerenderfgoeddecreet zijn de adviezen gunstig. d. Beleidsdomein Landbouw en Visserij Het departement noch de agentschappen brachten advies uit over de bescherming van het onroerend goed. In uitvoering van artikel van het Onroerenderfgoeddecreet zijn de adviezen gunstig. 2. Advies uitgebracht door de betrokken gemeenten Ardooie en Meulebeke a. Gemeente Ardooie Het college van Burgemeester en Schepenen bracht op 22 februari 2016 een advies met opmerking uit over deze bescherming. Het advies maakt integraal deel uit van het beschermingsdossier. Behandeling van het advies: Het College is van oordeel dat het gedeelte tussen Brugsebaan (Bruggesteenweg) en Bloemgatstraat geen erfgoedwaarde heeft. Het betreft immers een weg waarbij de bomenrij niet meer aanwezig is. Er wordt opgemerkt dat het dossier onder de beschrijving van de erfgoedkenmerken en erfgoedelementen precies aangeeft dat een deel van de plantrijen ter hoogte van de Sint-Antoniuswijk omstreeks 1970 pas geveld zijn zonder vervanging. Bij de aanzet van de oostelijke toegangsdreef zijn momenteel dus geen dreefbomen meer aanwezig. In het historisch overzicht en in de waardenomschrijving wordt wel aangehaald dat deze dreef georiënteerd is op de huidige herberg 't Veld, een voormalige opzichterswoning Pag ina 2 van 7

3 van de adellijke familie de Jonghe en -via dit gedeelte- een historische eenheid bezit met het calvariekruis met beukengroep. Dit gegeven illustreert wel degelijk een erfgoedwaarde. Onder de motivering van de afbakening wordt evengoed geargumenteerd dat er een specifieke afbakening wordt voorgesteld die geënt is op de vroegere en thans nog gedeeltelijk bewaarde kadastrale configuratie. Zowel de historische als de ruimtelijk-structurerende waardenomschrijvingen hechten belang aan de bewaarde zichtrelaties, die dus ook voor dit gedeelte tussen de Bruggesteenweg en de Bloemgatstraat relevant zijn. Bovendien geven de beheersdoelstellingen aan dat het vervaagde profiel ter hoogte van de aanzet van de oostelijke toegangsdreef kan hersteld worden (een her aan te leggen sobere, uniforme wegverharding in combinatie met twee grazige wegbermen waarin telkens een enkele bomenrij wordt aangeplant, is mogelijk). Rekening houdend met de gunstige mogelijkheden om de beeldkwaliteit van de oostelijke toegangsdreef (inclusief de versmalde strook) te versterken, is het aangewezen dat de erfgoedwaarden en -kenmerken van het gedeelte tussen Bruggesteenweg en Bloemgatstraat onderkend worden en een effectieve bescherming toebedeeld krijgen. Conclusie: het advies heeft geen invloed op het inhoudelijk dossier en/ of het beschermingsbesluit. b. Gemeente Meulebeke Het college van Burgemeester en Schepenen bracht op 14 maart een ongunstig advies uit over deze bescherming. Het advies maakt integraal deel uit van het beschermingsdossier. Behandeling van het advies: Het College is van oordeel dat de afbakening van de erfgoedzone zonder inname van privaat terrein dient te zijn. Er wordt opgemerkt dat erfgoedwaarden en -kenmerken zowel op private terreinen als op openbare domeinen in aanmerking kunnen komen voor bescherming. De vastgestelde erfgoedwaarden op private terreinen op het grondgebied Meulebeke situeren zich zowel op het niveau van het calvariekruis omgeven door bruine beuken als in de versmalde strook van de oostelijke toegangsdreef. Beide aspecten worden omstandig gemotiveerd in het inhoudelijk dossier. In het historisch overzicht en in de waardenomschrijving wordt aangehaald dat het calvariekruis als religieus bouwkundig element een historische eenheid bezit met het basis-drevenpatroon. De oostelijke dreef zelf is georiënteerd op de huidige herberg 't Veld, een voormalige opzichterswoning van de adellijke familie de Jonghe. Deze gegevens illustreren wel degelijk een erfgoedwaarde. De historische waardenomschrijving hecht belang aan het calvariekruis en aan de bewaarde zichtrelaties, die dus ook op private terreinen relevant zijn. Bovendien geven de beheersdoelstellingen aan dat het vervaagde profiel ter hoogte van de aanzet van de oostelijke toegangsdreef kan hersteld worden (een her aan te leggen sobere, uniforme wegverharding in combinatie met twee grazige wegbermen waarin telkens een enkele bomenrij wordt aangeplant, is mogelijk). Rekening houdend met de gunstige mogelijkheden om de beeldkwaliteit van de oostelijke toegangsdreef (inclusief de versmalde strook) te versterken, is het aangewezen dat de erfgoedwaarden en -kenmerken op private terreinen op het grondgebied Meulebeke onderkend worden en een effectieve bescherming toebedeeld krijgen. Conclusie: het advies heeft geen invloed op het inhoudelijk dossier en/ of het beschermingsbesluit. 3. Advies uitgebracht door de Vlaamse Commissie Onroerend Erfgoed (VCOE) De VCOE bracht op 10 maart 2016 een gunstig advies uit over de bescherming van het onroerend goed. Het advies maakt integraal deel uit van het beschermingsdossier. Behandeling van het advies: Als algemene bedenking geeft de comm1ss1e mee dat er geen duidelijke samenhang is tussen de verschillende beschermingsvoorstellen, waardoor de aanleiding onduidelijk is. De aanleiding van het beschermingsdossier wordt echter vermeld in de administratieve fiche bij het beschermingsdossier. Voorliggend dossier is een voortzetting van beschermingen uitgaande van het thematisch beschermingspakket van het meest waardevolle houtig erfgoed in Vlaanderen (Agentschap Ruimte & Erfgoed, 2009), waarbij beschermingen als monument werden vooropgesteld. De selectie alsook het Pagina 3 van 7

4 beschermingstype worden hierbij dan ook wenselijk aangehouden om coherentie te bewaren. De aanleiding van het dossier wordt aangevuld in het inhoudelijk dossier. De commissie stelt vast dat er geen volledige relatie is tussen het beschermingsdossier en de (vastgestelde) Inventaris Houtige Beplantingen met Erfgoedwaarde. Deze inventaris is niet vlakdekkend voorhanden. Een volledige inventarisatiefiche van het basis-drevenpatroon en van de beukengroep is inderdaad nog niet opgemaakt. De oostelijke en westelijke toegangsdreef en de beukengroep komen hiervoor in aanmerking. Samen met de verwerkte gegevens uit voorliggend dossier kan deze worden opgesteld en geactiveerd. De commissie merkt op dat het onduidelijk is hoe de breedte van de voorgestelde stroken werd bepaald. Deze opmerking is terecht. De algemene principes op basis van voorgaande beschermingsdossiers en uitgaande van de bewaarde (zicht)relaties, kroonprojectie en het ondergronds wortelstelsel werden gehanteerd. Er wordt een tekstuele aanvulling gemaakt onder de motivatie van de afbakening in het inhoudelijk dossier. Ook voor de opname van de aanzet van de oostelijke dreef als versmalde strook wordt een aanvulling gemaakt. Deze houdt rekening met de vereiste ruimte voor kroonontwikkeling van twee enkele bomenrijen als enkelvoudige dreef tussen de Bruggesteenweg en de Bloemgatstraat. De commissie vraagt de bescherming van de aanzet van de oostelijke dreef duidelijker te motiveren. Het inhoudelijk dossier geeft onder de motivering van de bescherming aan dat deze geënt is op de vroegere en thans nog gedeeltelijk bewaarde kadastrale configuratie. In het historisch overzicht en in de waardenomschrijving wordt bovendien aangehaald dat deze dreef georiënteerd is op de huidige herberg 't Veld, een voormalige opzichterswoning van de adellijke familie de Jonghe en -via dit gedeelte- een historische eenheid bezit met het calvariekruis met beukengroep. De commissie suggereert tegelijk om deze zone als overgangszone aan te duiden. Gezien de bewaarde zichtrelatie en de beheersdoelstelling om het vervaagde profiel gedeeltelijk te herstellen (een her aan te leggen sobere, uniforme wegverharding in combinatie met twee grazige wegbermen waarin telkens een enkele bomenrij wordt aangeplant, is mogelijk), is een overgangszone niet aangewezen. Een versmalde strook als effectieve bescherming wordt wenselijk aangehouden. Bij de motivering van de afbakening wordt een aanvulling gemaakt die rekening houdt met de vereiste ruimte voor kroonontwikkeling van twee enkele bomenrijen als enkelvoudige dreef tussen de Bruggesteenweg en de Bloemgatstraat. De commissie stelt vast dat delen van de openbare weg aan de uiteinden van het basis-drevenpatroon, aan de zijde van de Bruggesteenweg en de Veldkaaistraat, mee worden opgenomen in de afbakening en verzoekt om dit te motiveren. De afbakening van de bescherming wordt omwille van de oriëntaties van de dreven op bouwkundige elementen enerzijds en de ondergrondse wortelstelsels van respectievelijk de beukengroep en de uiterste bomen van de westelijke toegangsdreef anderzijds effectief doorgetrokken over het openbaar domein van wegen. Hierbij wordt tegelijk uitgegaan van kroonprojecties, inclusief een verwachtbare groeimarge van het aanwezige houtig erfgoed. De commissie merkt op dat het niet duidelijk is op welke manier de esthetische waarde voor het ter bescherming voorgedragen houtig erfgoed werd gewogen. Esthetische waarden worden voor het houtig erfgoed onderkend indien bijzondere groeivormen als gevolg van natuurlijke oorzaken, mooie representatieve groeivormen, kunstsnoeivormen en/of eventueel uitzonderlijk hoge, dikke of oude bomen worden vastgesteld. Voor het basis-drevenpatroon bij het kasteel de Jonghe is dit niet expliciet het geval. De dreefbomen bestaan overwegend uit opgaande bomen van zomereik en bruine beuk. De ruimtelijkstructurerende waarde is meer nadrukkelijk aanwezig en ook onderkend in het dossier. De commissie vraagt om de doelstelling voor het (gedeeltelijk) herstel van de aanzet van de oostelijke toeg angsdreef te verduidelijken. Ook de doelstelling rond het vrijwaren van de zichtassen in de dreef dient verder te worden toegelicht. De commissie vraagt aldus om specifieke criteria en bepalingen in het beschermingsbesluit vast te leggen inzake de aanleg van tuinafsluitingen. Door heraanleg van een sobere, uniforme wegverharding in combinatie met twee grazige wegbermen waarin telkens een enkele bomenrij wordt aangeplant, is het mogelijk om de beeldkwaliteit van de oostelijke toegangsdreef (inclusief de versmalde strook) te versterken. De algemene doelstelling om zichtassen te vrijwaren (handhaven van vrije doorzichten over de dreefzates) noopt ertoe om het inplanten van heestermassieven of het spontaan laten ontwikkelen van houtige opslag tegen te gaan. De aangehaalde afscherming met een op doek geprinte foto (van de zijgevel van het kasteel) is een specifieke suggestie voor de zuidelijke ontsluitingsdreef (en niet voor de oostelijke toegangsdreef), waar omwille van de privacy-redenen een afscherming gewenst kan zijn. Het formuleren van al te gedetailleerde criteria en bepalingen inzake de aanleg van tuinafsluitingen wordt niet voorgestaan. Dergelijke criteria en bepalingen worden preferentieel uitgewerkt in een gedetailleerd inrichtings- of beheersplan. Pagina 4 van 7

5 De commissie merkt op dat het voor wat betreft de beheersdoelstellingen onduidelijk is wat bedoeld wordt met het in (sobere) uniforme materialen aanleggen of heraanleggen van opritten van de percelen die aansluiten op de (oostelijke) toegangsdreef. Het is voor de commissie ook onduidelijk in welke mate deze doelstelling toepasbaar is op die delen van de oprit die buiten de afbakening vallen. De commissie acht het ook wenselijk dat er voor het centrale deel van de oostelijke toegangsdreef doelstellingen inzake materiaalkeuze en (her)aanleg worden geformuleerd. Op het terrein wordt vastgesteld dat verschillende verhardingsmaterialen zijn gebruikt voor de aanleg van particuliere opritten (steenslag, asfalt, kassei,... ). Voor de oostelijke toegangsdreef gaat het om 7 opritten. De diversiteit in materiaalgebruik en positie verstoort de context- en ensemblewaarde van de dreef. De doelstelling om slechts een sober en uniform materiaal aan te wenden kan hier dus een oplossing bieden. Welk materiaal hiervoor is aangewezen en op welk tijdstip dit wordt uitgevoerd, wordt best in een gedetailleerd inrichtings- of beheersplan uitgeklaard. Er is geen iconografisch materiaal bekend waaruit blijkt dat de oostelijke dreef bijvoorbeeld verhard was met kasseien. Bij heraanplant van de driedubbele dreef zullen op termijn ingrijpende werken nodig zijn, onder meer voor het rooien van de resterende bomen. Een ontwerp voor heraanplant van de dreef zal rekening moeten houden met het quinconce- of dobbelsteenverband in het brede deel. In dit deel bevinden zich evenwel geen opritten en is er geen minimale afstandsbepaling tot nieuwe dreefbomen vereist. Een passende ontsluiting ten opzichte van de aanliggende percelen is daar dus niet aan de orde. In de versmalde aanzet van de oostelijke dreef is het evident dat de plantposities afgestemd zullen moeten worden op de bestaande opritten. Dit kan best worden uitgewerkt in een gedetailleerd beheers- en/of inrichtingsplan. Het ontwerp zal volgens de vooropgestelde beheersdoelstelling moeten voorzien in een uniform materiaal voor de opritten. Bijgevolg zijn alle zinvolle aandachtspunten als beheersdoelstelling voldoende geformuleerd. Op basis hiervan kan een adequaat erfgoedbeheer gevoerd worden. De commissie pleit tenslotte voor een consequente werkwijze en afgestemde omschrijving inzake de toelatingsplichtige handelingen. Conclusie: het advies heeft invloed op het inhoudelijk dossier en het beschermingsbesluit. Het inhoudelijk dossier en het beschermingsbesluit werden als volgt aangepast: inhoudelijk dossier: Inleiding: ' De aanleiding van het beschermingsdossier is de voortzetting van beschermingen uitgaande van het thematisch beschermingspakket van het meest waardevolle houtig erfgoed in Vlaanderen (Agentschap Ruimte & Erfgoed. 2009)'. Bij de motivering van de afbakening worden aanvullingen gemaakt: 'rekening houdend met de bewaarde (zicht)relaties, de kroonprojectie en het ondergronds wortelstelsel van de dreefbomen, inclusief een verwachtbare groeimarge' en 'gelijk aan de kadastraal bewaarde configuratie en de vereiste ruimte voor kroonontwikkeling van twee enkele bomenrijen als enkelvoudige dreef tussen de Bruggesteenweg en de Bloemgatstraat' Toelatingsplichtige handelingen voor het beschermd onroerend goed: o 11 'grote evenementen' wordt vervangen door 'activiteiten' o 12 wordt geschrapt o 15 wordt geschrapt. beschermingsbesluit: Art. 5. o 11 'grote evenementen' wordt vervangen door 'activiteiten' o 12 wordt geschrapt o 15 wordt geschrapt. 4. Conclusie De uitgebrachte adviezen hebben invloed op het inhoudelijk dossier en het beschermingsbesluit. Bovendien werden op basis van recent, aa nvullend onderzoek van stamboringen, uitgevoerd door Haneca in februari 2016, bijkomende achtergrondgegevens verza meld over de leeftijd van de dreefbomen en de Pagina 5 van 7

6 bomen rond het calvariekruis. Het inhoudelijk dossier en het beschermingsbesluit werden als volgt aangepast: inhoudelijk dossier: Inleiding, toegevoegde paragraaf: 'De aanleiding van het beschermingsdossier is de voortzetting van beschermingen uitgaande van het thematisch beschermingspakket van het meest waardevolle houtig erfgoed in Vlaanderen (Agentschap Ruimte & Erfgoed, 2009)'. Historisch overzicht, aanvulling en detaillering zesde paragraaf: 'De opgaande bruine beuken rond deze religieuze constellatie dateren van omstreeks 1880.' Historisch overzicht, aanvulling en detaillering veertiende paragraaf: 'Rekening houdend met recente gegevens, bekomen uit stamboringen uitgevoerd door Haneca (2016), blijkt dat de meeste zomereiken in de oostelijke toegangsdreef een ingeschatte leeftijd hebben tussen 149 en 160 jaar. Dit geldt zowel voor de zwaarste bomen met een stamomtrek van circa 285 cm als voor de beduidend minder zware bomen met een stamomtrek van circa 162 cm. Dit correspondeert met de periode kort voor de verbouwingscampagne van het kasteel (1876).' en 'De bruine beuken rond het calvariekruis worden, rekening houdend met recente gegevens, bekomen uit stamboringen uitgevoerd door Haneca (2016) geschat op een leeftijd van circa 136 jaar'. Beschrijving met inbegrip van de erfgoedkenmerken en erfgoedelementen, aanvulling en detaillering tweede paragraaf: 'Een meerderheid van de circa 186 bewaarde zomereiken is tussen 1856 en 1867 aangeplant' Beschrijving met inbegrip van de erfgoedkenmerken en erfgoedelementen, aanvulling en detaillering zevende paragraaf: 'Rond het kruis staan een zestal bruine beuken, aangeplant omstreeks 1880, waarvan enkele ondertussen aan de voet met elkaar vergroeid zijn' Evaluatie erfgoedwaarden, aanvulling en detaillering Wetenschappelijke waarde: 'De oostelijke toegangsdreef van het basis-drevenpatroon bij het kasteel de Jonghe is een voorbeeld van een meer dan 150 jaar oude en nog vrij volledige eikendreef bestaande uit vrij zeldzaam autochtoon genetisch materiaal van zomereik en daarmee een zuivere vertegenwoordiger van één soort'. Evaluatie erfgoedwaarden, aanvulling en detaillering Historische waarde: 'Het bomenbestand met zomereiken in de oostelijke toegangsdreef bestaat overwegend uit tussen 1856 en 1867 heraangeplante dreefbomen van een eerste generatiewisseling.' en 'Bij de aanzet van de oostelijke toegangsdreef, ter hoogte van de Bruggesteenweg, bezit het basis-drevenpatroon een historische eenheid met een re ligieus bouwkundig element, met name een calvariekruis, teruggaand op een m idden 19de-eeuwse devotieplaats, omgeven door bruine beuken, aangeplant omstreeks 1880'. Bij de motivering van de afbakening worden aanvullingen gemaakt: 'rekening houdend met de bewaarde Czicht)relaties, de kroonprojectie en het ondergronds wortelstelsel van de dreefbomen, inclusief een verwachtbare groeimarge' en 'gelijk aan de kadastraal bewaarde configuratie en de vereiste ruimte voor kroonontwikkeling van twee enkele bomenrijen als enkelvoudige dreef t ussen de Bruggesteenweg en de Bloemgatstraat'. Toelatingsplichtige handelingen voor het beschermd onroerend goed: o 11 'grote evenementen' wordt v ervangen door 'activiteiten' o 12 wordt geschrapt o 15 wordt geschrapt. Bronnen, toevoeging referentie literatuur: 'HANECA K., 2016: Leeftijdsbepaling van eiken uit de toegangsdreef naar het kasteel van Ardooie en een beuk aan het calvariekruis (Ardooie en Meulebeke), verslag dendrochronologisch onderzoek, Rapport RNO.OE , Onroerend Erfgoed, 7' beschermingsbesluit: Overwegingen, aanvulling en detaillering: 'De oostelijke toegangsdreef is een voorbeeld van een meer dan 150 jaar oude en nog vrij volledige eikendreef bestaande uit vrij zeldzaam autochtoon genetisch materiaal van zomereik en daarmee een zuivere vertegenwoordiger van één soort.', 'Het bomenbestand met zomereiken in de oostelijke toegangsdreef bestaat overwegend uit tussen 1856 en 1867 heraangeplante dreefbomen van een eerste generatiewisseling. Bij de aanzet van de oostelijke toegangsdreef, ter hoogte van de Bruggesteenweg, bezit het basis-drevenpatroon ook een historische eenheid met een religieus bouwkundig element, met name een calvariekruis, teruggaand op een midden 19de-eeuwse devotieplaats, omgeven door bruine beuken, aangeplant omstreeks 1880' Aanvulling en detaillering Wetenschappelijke waa rde: 'De oostelijke toegangsdreef van het ba sisdrevenpatroon bij het kasteel de Jonghe is een voorbeeld van een meer dan 150 jaar oude en nog vrij volledige eikendreef best aande uit vrij zeldza am autochtoon genetisch materiaal v an zomereik en daarmee een zuivere vertegenwoordiger van één soort'. Pagina 6 van 7

7 Aanvulling en detaillering Historische waarde: 'In de oostelijke toegangsdreef resteren tevens een drietal oorspronkelijke natuurstenen afsluitingspalen. Het bomenbestand met zomereiken in de oostelijke toegangsdreef bestaat overwegend uit tussen 1856 en 1867 heraangeplante dreefbomen van een eerste generatiewisseling.' en 'Bij de aanzet van de oostelijke toegangsdreef, ter hoogte van de Bruggesteenweg, bezit het basis-drevenpatroon een historische eenheid met een religieus bouwkundig element, met name een calvariekruis, teruggaand op een midden 19de-eeuwse devotieplaats, omgeven door bruine beuken, aangeolant omstreeks 1880'. Art. 2. Erfgoedelementen en erfgoedkenmerken van het monument, aanvulling en detaillering tweede en zevende paragraaf: 'De oostelijke toegangsdreef behoudt momenteel nog de twee driedubbele plantrijen van zomereik met circa 30 plantposities per rij voor de huidige kasteelpoort en circa 8 plantposities erachter, aangeplant volgens een quinconce- of dobbelsteenverband. Een meerderheid van de bewaarde zomereiken is tussen omstreeks 1856 en 1867 aangeplant.' en 'Rond het kruis staan een zestal bruine beuken, aangeplant omstreeks 1880, waarvan enkele ondertussen aan de voet met elkaar vergroeid zijn'. Art. 5. o 11 'grote evenementen' wordt vervangen door 'activiteiten' o 12 wordt geschrapt o 15 wordt geschrapt. Pagina 7 van 7

8