Basel 4: Flinke vertaalslag voor banken

Transcriptie

1 Basel 4: Flinke vertaalslag voor banken Basel 4: richting 2027 WHITE PAPER

2 De Bazelse standaarden, die als doel hebben de financiële gezondheid van banken te waarborgen, zijn toe aan een vierde hoofdstuk. Richtte Basel 3 als reactie op de crisis zich voornamelijk op strengere kapitaaleisen voor banken met betrekking tot hun risicoprofiel, Basel 4 de bancaire benaming, toezichthouders hebben het zelf over finalising Basel 3 - richt zich voornamelijk op de manier waarop dit risico wordt gemeten (hoewel dit ook de hoogte van de vereiste kapitaalbuffers beïnvloedt). Dit betekent een forse vertaalslag, met name voor de grote banken. Echter, de Bazelse standaarden hebben nog geen directe juridische kracht: ze moeten vertaald worden naar lokale weten regelgeving, met als ingangsdatum 2022 en een invoeringstermijn van vijf jaar. In Europa zal Basel 4 worden vertaald in vernieuwde regelgeving - CRR/ CRD (Capital Requirements Regulations & Capital Requirements Directive) - onder toeziend oog van en in overleg met de Europese Commissie, het Europese Parlement en de Europese Raad. Het is nog onduidelijk wanneer en in welke mate de voorstellen worden omgezet in nationale wetgeving. Kleinere banken maakten in het verleden veelal gebruik van standaardmethoden, om het risico per uitzetting te vertalen in het minimaal aan te houden kapitaal. Grotere banken maakten juist meer gebruik van interne risicomodellen die - na goedkeuring van de toezichthouder - gebruikt werden om deze vertaling van risico naar kapitaal te maken. Met Basel 4 wordt de vrijheid van de grotere banken m.b.t. deze interne modellen (en het vormgeven van het berekenen van risico gewogen activa) verder gelimiteerd en de portefeuilles die nog wel gebruik mogen maken van deze interne modellen aan strengere vereisten onderworpen. De interne modellen bleken niet altijd goed vergelijkbaar te zijn, waardoor de vertaling van risico naar kapitaal verschillend kon uitpakken. Enerzijds kwam dit doordat de regels niet fijnmazig genoeg waren, anderzijds kwam dit doordat het toezicht per jurisdictie kon verschillen. In Europa is de eerste verklaring opgepakt door de EBA (Europese Bank Autoriteit), die met verschillende additionele richtlijnen is gekomen om de wetgeving wél fijnmaziger te maken. Wat betreft verschillende jurisdicties is het toezicht voor de grotere Europese banken vanaf 2014 centraal georganiseerd, onder de vleugels van de ECB. Toch oordeelde het Bazels Comité dat een verdere beperking van de interne modellen en een vereenvoudiging van het prudentieel raamwerk noodzakelijk zijn. Lastig te kwantificeren risico s, zoals operationele risico s (verliezen als gevolg van tekortkomingen van interne processen, mensen en systemen) mogen niet meer volgens eigen methoden worden ingeschat, maar volgen meer een standaardbenadering. In het geval van kredietrisico s, als er voor bepaalde portefeuilles onvoldoende gegevens voorhanden zijn om robuuste interne modellen te bouwen, liggen gestandaardiseerde faillissementskansen en verlies-percentages klaar. De Global Systemically Important Banks (G-SIBs), waar het Nederlandse ING onder valt, moeten een hogere leverage ratio aanhouden. Bovenop de 3% standaardnorm komt een opslag. Grootbanken moeten dus meer eigen vermogen zetten tegenover uitgeleend kapitaal.

3 Een andere ondergrens is de output floor ten opzichte van de standaardbenadering. De kapitaalvereisten van de banken, berekend met eigen interne modellen, mogen niet onder de grens van 72,5% komen, ten opzichte van de kapitaalvereisten vanuit de standaardbenadering. Dat bovenstaande veranderingen een behoorlijk invloed hebben op de Nederlandse bancaire sector zal niemand verbazen. Basel 4 dwingt de banken in ieder geval om extra na te denken.... over het businessmodel Want Basel 4 brengt niet alleen strengere regelgeving en meer gestandaardiseerde berekeningen met zich mee, maar zet ook de huidige businessmodellen in een nieuw daglicht. Ebbe Negenman, Chief Risk Officer bij Aegon Bank legt uit: De implementatie van Basel 4 gaat vele fte s fulltime aan het werk zetten, dus de kosten voor de Nederlandse banken zullen niet gering zijn. Het is namelijk niet alleen een kwestie van eenmalig doorvoeren, maar ook continu onderhouden én aantonen dat je organisatie compliant is met de regelgeving. Bankieren moet ook winstgevend blijven. Banken kijken daarom voortdurend kritisch naar de aan te bieden producten. Als een financieel product door de nieuwe Bazel-normen meer kapitaal vereist, wordt het duurder voor de bank en de klant. De kosten om aan te tonen dat je als bank voldoet aan de regelgeving komen daar nog bij. Banken zullen dus kritisch gaan kijken naar het productaanbod en, mocht de impact ervan te groot zijn, mogelijk besluiten een bepaald financieel product niet meer aan te bieden. Businessmodellen van banken worden kritisch tegen het licht gehouden, waarbij er ook ruimte ontstaat voor nieuwe aanbieders (e.g., de fintechs). De fintechs focussen zich op meer specifieke financiële producten en diensten, maar zijn geen ouderwetse allround banken. Wat op diens beurt weer betekent dat fintechs (nog) niet dezelfde regelgeving als de banken ondervinden. En dus minder tijd spenderen en kosten maken met betrekking tot de banken regelgeving. Ze kunnen daarom veel sneller schakelen met de klant, wat ertoe leidt dat zij beter aansluiten bij de leefwereld van deze klanten. Banken werken al veel samen met de fintechs of richten zelf challenger banks op, zoals Knab, dat vanuit Aegon is ontstaan. Hiermee kunnen zij de klant sneller en tegen lagere kosten van dienst zijn, wat uiteindelijk leidt tot meer klanttevredenheid. Negenman: Wat je ziet is dat Knab een hogere klanten tevredenheid heeft dan veel andere banken, omdat we meer samen met de klant kunnen werken. We sluiten daarmee meer aan bij de leefwereld van de klant. over de weg naar Basel 4 en verder Het Bazels Comité werd in 1974 opgericht om Europese banken weerbaarder te maken tegen toekomstige crisissen, door de verschillende nationale financiële toezichthouders te laten werken aan een harmonisatie van de bankenwereld en de bijhorende kapitaalvereisten. In 1988, dertig jaar geleden, werd het eerste Bazelse akkoord - Basel I - gepubliceerd. Waar staan de banken eigenlijk anno 2018, na dertig jaar Bazelse akkoorden? Harald Benink, hoogleraar Banking en Finance aan Tilburg University, plaatst de huidige positie van banken in een

4 historisch én kritisch perspectief. Benink: Wat je ziet is dat banken historisch gezien heel erg weinig eigen vermogen bezitten. In de jaren dertig lagen de leverage ratios van banken nog rond de 15%: inmiddels ligt dit op gemiddeld 5%, met een Europees minimum (vastgelegd in Basel 3) van 3%. Deze lage mate van eigen vermogen ten opzichte van wat er in totaal op de balans staat, valt in historisch perspectief uitstekend te verklaren. De Great Depression in de jaren 30 en enkele zware bankencrisissen hebben overheden doen besluiten garanties uit te geven aan banken die too big to fail zijn: wij vangen jullie op, mocht het misgaan. De belastingbetaler draait uiteindelijk op voor dit risico, zoals de meest recente financiële crisis van 2008 aantoonde, toen ABN Amro en SNS REAAL werden genationaliseerd en ING een grote mate van kapitaalondersteuning ontving. Banken worden op deze manier dus eigenlijk gesubsidieerd door de belastingbetaler, wat minder eigen vermogen noodzakelijk maakt. Met de verschillende floors in Basel 4 wordt een mooie eerste stap gezet naar meer eigen vermogen van banken, maar in de ogen van de academische wereld is dit slechts het begin. Benink: Een leverage ratio van 10 tot 15% is een goed streven voor de Europese banken. Dat zou minimaal een verdubbeling van de huidige kapitaalratio s zijn. In de ogen van Benink is dit mogelijk, met een passende overgangstermijn van zeven tot tien jaar. In die periode minder dividend uitbetalen aan de aandeelhouders maar juist meer in eigen zak houden is een goede eerste maatregel. Als banken daarnaast onder andere meer aandelen gaan uitgeven, is een leverage ratio van 10% een reële mogelijkheid. maar gaat Basel 4 niet te ver? De academische wereld is van mening dat Basel 4 slechts als een goed begin moet worden beschouwd, maar de bancaire sector is het hier niet mee eens. In hun ogen herbergt Basel 4 de nodige risico s. Otto ter Haar, Wholesale Banking Tribe Lead bij ING, en Mark Geubbels, Senior Manager Balanssturing & Financial Risk bij Achmea Bank, geven aan dat standaardiseren ook betekent dat sommige banken juist méér risico s kunnen gaan nemen. Ter Haar: Door de verschillende vloeren in Basel 4 zullen de lagere risicouitzettingen meer kapitaal vereisen, terwijl de uitzettingen met een hoger risicoprofiel juist niet geraakt worden door deze vloeren. Hierdoor wordt het verschil in kapitalisatie tussen laag en hoog risico kleiner, wat kan betekenen dat banken er juist voor kiezen om méér risico te nemen: hier hoeven ze niet veel meer kapitaal voor aan te houden én kunnen ze meer rendement mee behalen. Geubbels omschrijft dit als een mogelijk ontbrekende incentive voor banken om op zoek te gaan naar lagere risico s, als gevolg van de verdere standaardisering vanuit Basel 4. Immers, door standaardisatie kan het voordeel van lagere risico s teniet worden gedaan. De Nederlandse banken hebben sinds de crisis hun buffers al meer dan verdubbeld, dus staan ze er, vergeleken met tien jaar geleden, een heel stuk kapitaalkrachtiger voor. Niet alleen wat betreft eigen vermogen: ook het achtergesteld vreemd vermogen is kapitaal dat als buffer kan worden beschouwd. Ter Haar: Beide buffers, dus zowel het eigen als het achtergesteld vreemd vermogen, moeten de belastingbetalers en spaarders in de toekomst buiten schot houden. Het gefaseerd invoeren van bestaande regels zal ertoe leiden dat deze gecombineerde buffer in de komende jaren verder zal groeien. Waarmee de banken voldoende

5 kapitaalkrachtig zijn en Basel 4 als een sluitstuk kan worden beschouwd: de internationale regelgevers (incl. Basel) en toezichthouders (incl. ECB) zijn van mening dat er, bovenop de laatste Bazelse standaarden, geen verdere grote kapitaalaanpassingen wenselijk zijn. Een dilemma waarmee de bancaire sector worstelt, wordt gevormd door de hoge kosten die de regelgeving met zich meebrengt. Geubbels: Het financiële systeem wordt sterker door meerdere kleinere spelers op de markt te hebben, die in principe kunnen falen. Maar de kosten om compliant te zijn, bijvoorbeeld met Basel, zijn dermate hoog, dat banken uiteindelijk nóg groter moeten worden, om deze kosten te kunnen dragen. Geubbels: In dat kader is de vraag gerechtvaardigd: schiet de regelgeving zijn doel niet voorbij? Bronnen Interview Mark Geubbels, Senior Manager Balanssturing & Financial Risk, Achmea Bank Interview Ebbe Negenman, Chief Risk Officer, Aegon Bank/Knab Bank Interview Harald Benink, Professor of Banking & Finance, Tilburg University Otto ter Haar, Wholesale Banking Tribe Lead, ING Kom naar het Basel 4 en CRR2 Event Wat kunnen banken nu doen om aan alle veranderingen te voldoen en hoe anticiperen banken op toekomstige wet en regelgeving? Op 17 mei organiseert IIR het Basel 4 en CRR2 Event. Ga 17 mei in gesprek met de toezichthouder en uw collega banken, waaronder DNB, ABN AMRO, ING, Aegon en verkrijg de juiste handvatten om concreet aan de slag te gaan! Meer informatie over het programma, tickets en de sprekers vindt u op onze website: Over IIR IIR is een kennis- en netwerkorganisatie: met specifieke conferenties en trainingen biedt de organisatie zakelijke informatie als basis voor nieuwe oplossingen en (persoonlijke) ontwikkelingen. IIR houdt al ruim 25 jaar professionals op de hoogte over specifieke vakinhoudelijke kennis en vaardigheden. Hoe bepaalt zij de inhoud van de congressen? Door te luisteren, via marktonderzoek en enquêtes, telefonische interviews en adviezen vanuit haar netwerk. Met praktijkgerichte leer- en netwerkbijeenkomsten, masterclasses en conferenties tot resultaat. IIR is CEDEO erkend en geeft opleidingspunten uit voor: het Actuarieel Genootschap, NBA, NOREA, SKO en de VSO/PO-punten voor advocaten. Bekijk hier het overzicht van de opleidingspunten. Verder is IIR geaccrediteerd door APMG voor het geven van opleidingen op het gebied van COBIT, AGILE Projectmanagement, Lean IT en BiSL. Vragen Heeft u vragen of opmerkingen naar aanleiding van deze whitepaper? Neem dan contact met ons op via info@iir.nl.