DWANG BEDWINGEN EN KLEINSCHALIGHEID

Transcriptie

1 DWANG BEDWINGEN EN KLEINSCHALIGHEID Over het terugdringen van separaties door het aanbieden van kleinschalige zorg Marielle Heijne ( ) Universiteit van Amsterdam Werkstuk Klinische Psychologie UvA Supervisor: A.M.M. Kolk

2 INHOUD Samenvatting 2 1. Inleiding 3 2. Methode Proefpersonen Materialen Separaties Privacy en veiligheid Aanwezigheid van symptomen Beoordeling van het verblijf op de afdeling Procedure Data analyse Resultaten Algemeen Separaties Privacy en veiligheid Aanwezigheid van symptomen Beoordeling van het verblijf op de afdeling Discussie 20 Referenties 24 Bijlage I - BPRS 26 Bijlage II REHAB 28 Bijlage III CGI 32 Bijlage IV KWAZOP 33 Bijlage V Vragenlijst voor het personeel 43 1

3 SAMENVATTING Achtergrond Het terugdringen van separaties is een veelbesproken onderwerp in de psychiatrie. In deze studie werd onderzocht of kleinschaligheid invloed heeft op de duur en frequentie van separaties. Hiernaast werd onderzocht of gevoelens van privacy en veiligheid op een kleinschalige afdeling groter zijn dan op een grootschalige afdeling. Tot slot werd ook gekeken of patiënten een positievere beoordeling geven over hun verblijf en aanwezigheid van de symptomen meer afneemt bij kleinschaligheid. Methode De gesloten psychiatrische opname afdeling van het AMC is na een verhuizing naar een nieuw gebouw de zorg kleinschaliger gaan aanbieden. In plaats van één afdeling van tien bedden in het oude gebouw zijn er in het nieuwe gebouw twee units met elk zes bedden. Voor dit onderzoek zijn gegevens verzameld in twee periodes van een aantal maanden, één vóór de verhuizing en één ná de verhuizing. Van 100 patiënten die tijdens de meetperiodes op de afdeling waren zijn zowel bij opname als ontslag gegevens verzameld over de aanwezigheid van symptomen. Daarnaast is tijdens de opname bijgehouden hoeveel zij werden gesepareerd. Aan het einde van de opname hebben patiënten in een interview kunnen aangeven hoe zij hun verblijf op de afdeling op diverse aspecten hebben beoordeeld. Resultaten Volgens de resultaten is het aantal en de duur van separaties in het nieuwe gebouw niet anders dan in het oude gebouw. Personeel denkt dat privacy en veiligheid beter is in het nieuwe gebouw, maar dit blijkt niet uit de antwoorden van de patiënten. Patiënten in het nieuwe gebouw geven ook geen betere beoordeling van hun verblijf dan patiënten in het oude gebouw. Tot slot is er ook geen verschil in de afname van aanwezigheid van de symptomen. Conclusie Het beoogde effect van kleinschaligheid is niet bereikt, wat betekent dat het AMC meer maatregelen zal moeten treffen om het aantal separaties terug te dringen. 2

4 1. INLEIDING In de samenleving worden met regelmaat twijfels over de psychiatrische zorg geuit. Een terugkerende discussie gaat over het separeren van patiënten op gesloten opnameafdelingen. De maatschappelijke bezorgdheid is groot. Is het nu wel of niet noodzakelijk en hoe zorgen we ervoor dat deze maatregel minder vaak wordt toegepast? In juni 2006 is GGZ Nederland gestart met het landelijke project Dwang en Drang: Het terugdringen van separaties en vrijheidsbeperkende maatregelen in de GGZ in Nederland. Vijfendertig instellingen willen met behulp van een eigen project het aantal separaties verminderen met minimaal 10 procent. De gesloten psychiatrische opnameafdeling van het AMC heeft een verhuizing naar een geheel nieuw gebouw aangegrepen om de zorg op de gesloten afdeling kleinschaliger aan te bieden met als doel het terugdringen van separaties. Separatie kan worden toegepast vanwege therapeutische of beschermende afwegingen (Spijker et al., 2005; Lendemeijer, 1999). Patiënten worden in een prikkelarme omgeving opgesloten om rustiger te worden of om agressie tegen zichzelf of een ander te voorkomen. Het kan gebeuren op verzoek van de patiënt, maar meestal gaat het gedwongen. In 1994 werd de wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (wet BOPZ, Ministerie van VWS, 2009) aangenomen om dwang binnen de geestelijke gezondheidszorg te reguleren. Gesteld wordt dat er grote terughoudendheid moet zijn bij de toepassing van drang en dwang in de hulpverlening. De nadruk moet worden gelegd op de bescherming van de autonomie en het zelfbeschikkingsrecht van de patiënt. Een gedwongen opname betekent bijvoorbeeld niet vanzelfsprekend dat er ook gesepareerd mag worden. Pas op het moment dat de patiënt een gevaar voor zichzelf of anderen vormt, kan separatie tegen de wil van de patiënt worden toegepast. Separatie kan plaatsvinden als dwangbehandeling wanneer deze interventie is opgenomen in het behandelingsplan, maar ook zonder vermelding in het behandelingsplan kan separatie in een acute noodsituatie worden toegepast als zogenaamde middel of maatregel. De meningen over het (therapeutisch) effect van separeren zijn verdeeld. Volgens een literatuurstudie van Fisher (1994) is het inderdaad zo dat separatie verwonding kan voorkomen en agitatie kan verminderen. Sailas en Fenton (2003) stellen daarentegen dat de methodologische kwaliteit van onderzoek op dit terrein onvoldoende is om zinvolle 3

5 uitspraken te kunnen doen over het nut van separatie. Of separatie nu wel of niet werkt neemt niet weg dat de toepassing ervan aanzienlijke psychische schade teweeg kan brengen bij zowel patiënten als personeel. Hoewel er patiënten zijn die separatie als positief ervaren en menen dat het rust en bescherming biedt (Stolker, Nijman, & Zwanikken, 2004; Palazzolo, 2004), wordt deze interventie meestal negatief beoordeeld en vaak zelfs als een traumatische gebeurtenis ervaren. Separatie blijkt in de meeste gevallen gepaard te gaan met veel angst, gebrek aan contact en verlies van controle (van de Graaf, 2004; Palazzolo, 2004). Er is meestal veel boosheid over het gevoel opgesloten te worden, onbegrip over de redenen voor separatie en onmacht om de situatie te wijzigen. Het zal dan ook niet verbazen dat de subjectieve beleving van een dwangopname bij patiënten vooral wordt bepaald door tijdens de opname toegepaste aanvullende maatregelen, zoals separatie (Dijkman et al, 2006). Elke separatie moet gemeld worden bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ), maar omdat dit niet altijd gebeurd is het lastig vast te stellen hoe vaak er daadwerkelijk wordt gesepareerd. Janssen, Noorthoorn, de Vries, Hutschemaekers en Lendemeijer (2008, 2009) hebben geprobeerd een schatting te maken van het aantal separaties in 2002 en Er wordt geschat dat in 2008 tussen de en separaties plaatsvonden bij ongeveer 5300 patiënten. Ten opzichte van 2002 betekent dit een daling van 20%. In het onderzoek is ook een vergelijking gemaakt met andere landen en hieruit blijkt dat separatie in Nederland relatief vaak voorkomt. Naar aanleiding van signalen dat patiënten bij opname onnodig gesepareerd worden heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg onderzoek gedaan bij veertig opnameafdelingen van psychiatrische zorginstellingen (van der Wal, 2008). Onderzocht werd in hoeverre de zorg bij binnenkomst is toegesneden op de individuele hulpbehoefte van de patiënt en of het separeren op de dag van opname actief wordt geprobeerd te voorkomen. Het blijkt dat bij een derde van de instellingen een verhoogd risico op onnodige separatie bestaat, waarbij sprake kan zijn van gezondheidsschade en het inboeten aan kwaliteit van leven. Uit bovenstaande gegevens over het aantal separaties en de impact die het op patiënten heeft, blijkt hoe belangrijk het is om inzicht te hebben in mogelijkheden om de toepassing van deze maatregel te verminderen. In de literatuur zijn geen onderzoeken gevonden die specifiek betrekking hebben op de invloed van kleinschaligheid, maar uit het onderzoek van Ng, Kumar, Ranclaud en Robinson (2001) blijkt dat een groter aantal patiënten op de afdeling en gebrek aan privacy of mogelijkheden om je terug te trekken worden geassocieerd met een grotere kans op agressie-incidenten en mogelijk dwangmaatregelen. Wanneer meer agressie- 4

6 incidenten plaatsvinden, is de kans groter dat er meer gesepareerd moet worden om agressie tegen zichzelf of anderen te voorkomen. Daarnaast blijkt het ook zo te zijn dat de personeel/patiënt ratio van invloed is (Cadeyrom, Elsom, & Happell, 2007). Wanneer het aantal werknemers in verhouding stijgt, is men beter in staat om gepaste zorg te leveren en is de omgeving veiliger voor zowel personeel als patiënt. Op de gesloten psychiatrische afdeling van het AMC is sinds de verhuizing het aantal patiënten per afdeling kleiner geworden. In plaats van één afdeling van tien bedden zijn er nu twee units met elk zes bedden. Verwacht wordt dat het aantal separaties met minimaal 10% afneemt en dat er ook een afname in de duur van de separaties zal zijn. In deze studie zal worden onderzocht of er inderdaad sprake is van een afname in duur en frequentie van het aantal separaties. Voor bovenstaande verandering is gekozen vanwege de veronderstelling dat kleinschaligheid bijdraagt aan meer privacy en veiligheid waardoor patiënten meer tot rust kunnen komen. Vanwege deze veronderstelling wordt ook onderzocht of het daadwerkelijk zo is dat patiënten en personeel deze aspecten op een kleinschalige afdeling als beter ervaren. Gezien het eerder beschreven negatieve effect van separeren zou verondersteld kunnen worden dat een toename van privacy en veiligheid, en een afname van separatie een positieve invloed kan hebben op de gehele opname. De beleving van een dwangopname wordt bij patiënten namelijk vooral bepaald door tijdens toegepaste aanvullende maatregelen, zoals separatie (Dijkman et al, 2006). Met de keuze voor twee kleinere opname-units wordt door het AMC ook beoogd het afdelingsklimaat te verbeteren, waardoor patiënten, familie en medewerkers het verblijf op de afdeling wellicht hoger waarderen. Dit zou vervolgens ook het genezingsproces ten goede kunnen komen. Daarom wordt in dit onderzoek ook onderzocht of patiënten die verblijven op een kleinschalige afdeling hun opname positiever beoordelen en of zij beter genezen ten opzichte van patiënten die op een grootschalige afdeling verblijven. 5

7 Vraagstellingen en hypotheses De belangrijkste vraag waarop dit onderzoek antwoord wil geven luidt daarom als volgt: Is bij kleinschaligheid sprake van een afname in duur en frequentie van separaties? Dit zal worden getoetst aan de hand van de volgende hypothese: Hypothese 1: Op een kleinschalige afdeling is sprake van minder en kortere separaties dan op een grootschalige afdeling. De tweede vraag is: Ervaren patiënten en personeel meer privacy en veiligheid bij kleinschaligheid? Deze vraag wordt opgedeeld in de volgende twee hypotheses: Hypothese 2: Patiënten ervaren op een kleinschalige afdeling meer privacy en veiligheid dan op een grootschalige afdeling. Hypothese 3: Personeel ervaart op een kleinschalige afdeling meer privacy en veiligheid dan op een grootschalige afdeling. De derde vraag is: Geven patiënten een positievere beoordeling over hun verblijf op de afdeling en neemt de aanwezigheid van symptomen meer af bij kleinschaligheid? Hieruit voort vloeien twee hypotheses: Hypothese 4: De aanwezigheid van symptomen is na een opname op een kleinschalige afdeling meer afgenomen dan na een opname op een grootschalige afdeling. Hypothese 5: Patiënten beoordelen hun verblijf op een kleinschalige afdeling positiever dan op een grootschalige afdeling. Om de hypotheses te kunnen toetsen zijn gegevens verzameld tijdens een periode van drie maanden vóór de verhuizing en een periode van vier maanden ná de verhuizing. In figuur 1.1 is in een tijdschema van de aanpak van het onderzoek weergegeven. 6

8 Figuur 1.1 Aanpak van het onderzoek Periode 1 Verhuizing Periode 2 Meting personeel 15 januari 15 april 2007 Mei februari -1 juni 2008 Oktober afdeling met 10 bedden 2 units met elk 6 bedden 3 verpleegkundigen 4 verpleegkundigen Patiënten N=46 Patiënten N=54 Personeel N=25 Variabelen en meetinstrumenten Separaties Separaties -Verpleegkundige rapportages -Verpleegkundige rapportages Privacy en veiligheid Privacy en veiligheid Privacy en veiligheid -KWAZOP bij ontslag -KWAZOP bij ontslag -vragenlijst personeel Aanwezigheid van symptomen Aanwezigheid van symptomen -BPRS bij opname en BPRS bij ontslag -BPRS bij opname en BPRS bij ontslag -REHAB bij opname en REHAB bij ontslag -REHAB bij opname en REHAB bij ontslag -CGI bij opname en ontslag -CGI bij opname en ontslag -GAF-score bij opname en ontslag -GAF-score bij opname en ontslag Beoordeling opname Beoordeling opname -KWAZOP bij ontslag -KWAZOP bij ontslag 7

9 2. METHODE 2.1 Proefpersonen De proefpersonen die aan dit onderzoek meedoen zijn patiënten die opgenomen zijn geweest op de gesloten afdeling van het AMC. Zij werden proefpersoon op het moment dat zij op de afdeling werden geplaatst. Er is geen sprake van exclusie. In de eerste periode zijn er 46 opnames geweest en in de tweede periode 54. In totaal levert dit 100 cases op, maar dit zijn niet allemaal verschillende personen, omdat negen patiënten tijdens de meetperiodes meerdere keren zijn opgenomen. De gemiddelde leeftijd van de proefpersonen in de eerste periode is 34 jaar en in de tweede periode 39 jaar. In de eerste periode is 54% man en 46% vrouw, in de tweede periode is 50% man en 50% vrouw (zie tabel 3.1). Proefpersonen zijn op volgorde van binnenkomst genummerd, zodat gegevens en naam losgekoppeld konden worden. Aan het einde van de opname is aan de patiënten gevraagd of zij mee willen werken aan het interview van de KWAZOP (Nijssen, 2000). Naast de patiënten is er nog een andere groep proefpersonen, namelijk de personeelsleden die werkzaam zijn op de gesloten afdeling van het AMC. Van de 25 medewerkers behoren 6 personen tot de medische discipline (arts, psychiater), 15 personen tot de verpleegkundige discipline en 4 personen tot een van de overige disciplines (ergotherapeut of geestelijk verzorger). 2.2 Materialen Separaties Gegevens over de duur en het aantal separaties zijn verzameld met behulp van verpleegkundige rapportages die tijdens de meetperiodes zijn gemaakt. Alle separaties moeten gemeld worden in deze rapportages. Met duur wordt bedoeld het aantal aaneensluitende dagen waarop een patiënt in een separeercel heeft gezeten, ongeacht het aantal uur en het aantal onderbrekingen. Onder frequentie wordt verstaan het aantal keren dat er een patiënt is gesepareerd. Wanneer een patiënt meerdere dagen aaneensluitend is gesepareerd wordt dit als één separatie geteld Privacy en veiligheid Om te bepalen in hoeverre patiënten privacy en veiligheid ervaren wordt een deel van de KWAZOP (kwaliteit van zorg op gesloten psychiatrische opnameafdelingen) gebruikt 8

10 (Nijssen, 2000). Dit meetinstrument is ontworpen om de kwaliteit van de zorg op gesloten psychiatrische opnameafdelingen vast te stellen en bestaat uit drie onderdelen: een interview voor de patiënten, een vragenlijst voor de behandelaar en een vragenlijst voor de verpleegkundige. Voor dit onderzoek is alleen het patiëntendeel relevant. Hierin zijn 50 vragen opgenomen als bood uw slaapkamer voldoende privacy? en nam de arts uw vragen serieus?. Er zijn drie verschillende antwoordcategorieën met elk vier opties: (a) 1. onvoldoende, 2. niet echt (on)voldoende, 3. voldoende. (b) 1. (bijna) nooit / zelden, 2. soms niet / soms wel, 3. meestal wel / (bijna) altijd (c) 1. nee, 2. niet echt nee / niet echt ja, 3. ja. Daarnaast is het mogelijk om met niet van toepassing te antwoorden. Op basis van een factoranalyse werden de vragen ingedeeld in vier kernsubschalen, te weten: (medische) behandeling, verpleegkundige zorg, betrouwbaarheid/veiligheid en privacy/vrijheid (Nijssen, 2000). Daarnaast zijn er twee facultatieve subschalen: toepassing van dwangmaatregelen en betrokkenheid van familie/vrienden/partner. Voor de toetsing van de hypothese over privacy en veiligheid zijn alleen de schalen betrouwbaarheid/veiligheid en privacy/vrijheid relevant. Betrouwbaarheid/veiligheid bestaat uit 9 items en scoort een Cronbach s Alfa van.71. De schaal privacy/vrijheid bestaat uit 8 items en scoort een Cronbach s Alfa van.67 (onvoldoende). Naast de KWAZOP wordt ook een vragenlijst gebruikt die speciaal voor het verpleegkundig personeel is opgesteld door de onderzoekers van het AMC. Deze vragenlijst is voornamelijk ontworpen om inzicht te krijgen in hoe werknemers de huidige gesloten afdeling beleven, maar er wordt ook gevraagd naar de gesloten afdeling in het vorige gebouw. De vragenlijst bestaat uit 24 stellingen die beoordeeld kunnen worden op een 5-puntschaal van helemaal mee oneens tot helemaal mee eens. Voor dit onderzoek zijn zes items relevant voor de beantwoording van de onderzoeksvraag (19 t/m 24, zie bijlage V). Tot slot zijn er vier open vragen, waarvan alleen de vraag over de positieve en negatieve veranderingen die het nieuwe gebouw met zich mee heeft gebracht wordt gebruikt. Deze vragenlijst voor het personeel is niet getest op validiteit en betrouwbaarheid en daarom zeer exploratief van karakter Aanwezigheid van symptomen Hieronder zijn de verschillende meetinstrumenten beschreven die zijn gebruikt om de vraagstelling over de afname van de aanwezigheid van symptomen te beantwoorden. 9

11 Brief Psychiatric Rating Scale (BPRS): Dit is een schaal voor klinische observatie van chronisch psychiatrische verblijfspatiënten en speciaal ontwikkeld voor intramurale psychiatrie (Dingemans, 1986). Met deze beoordelingsschaal kan de aanwezigheid en de ernst van een groot aantal psychiatrische symptomen en gedragingen worden vastgesteld. De lijst bestaat uit 27 items die gescoord kunnen worden op een 7-puntschaal van afwezig tot zeer ernstig. De vragenlijst is ingevuld door een verpleegkundige. Betrouwbaarheidsanalyse levert een Cronbach s Alfa van.86 op bij opname en.90 bij ontslag. Rehabilitation Evaluation Hall and Baker (REHAB): Deze gedragsobservatieschaal is ontworpen voor het beoordelen van psychiatrische invaliditeit (van der Gaag & Wilken, 1994). Zij meet geen psychopathologie, maar het vermogen tot zelfredzaam en sociaal functioneren. De lijst bestaat uit twee delen waarin Afwijkend Gedrag (items 1-7) en Algemeen Gedrag (items 8-22) worden beoordeeld. Bij de eerste schaal kan geantwoord worden met meer dan eens per dag, eens per dag of enkele dagen, niet voorgekomen. Bij de tweede schaal kan telkens op een lijn worden aangegeven in hoeverre de uitspraak van toepassing is op de patiënt, vervolgens zijn de antwoorden gecodeerd van 1 tot en met 9. De vragenlijst is ingevuld door een verpleegkundige. De Algemeen Gedrag schaal scoort een Cronbach s Alfa van.94 (van der Gaag & Wilken). Bij de Afwijkend Gedrag schaal is de Cronbach s Alfa.74. Global Assessment of Functioning score (GAF-score): Deze score is een onderdeel van het DSM-IV-systeem, dat gebruikt wordt voor diagnosticeren van psychiatrische aandoeningen. De GAF-score is een maat waarmee het psychisch, sociaal en beroepsmatig functioneren van een persoon wordt aangeduid in de vorm van een score tussen 0 en 100. De psychiater heeft deze score bepaald bij het vaststellen van de diagnose. Clinical Global Impression Scale (CGI): De CGI (Guy, 1976) bestaat uit drie vragen waarbij de behandelaar de ernst van de ziekte, de verandering over tijd en de effectiviteit van medicatie kan beoordelen. In dit onderzoek zijn alleen de twee eerste vragen opgenomen. De ernst van de ziekte is bij opname vastgesteld op een schaal die loopt van 1 (normaal, niet ziek) tot 7 (zeer ernstig ziek). Bij ontslag is de globale verbetering beoordeeld op een schaal van 1 (zeer veel verbeterd) tot 7 (zeer veel verslechterd). 10

12 Beoordeling van het verblijf op de afdeling Patiënten hebben hun oordeel over het verblijf op de afdeling kunnen weergeven in het interview van de KWAZOP. Naast de schalen betrouwbaarheid/veiligheid en privacy/vrijheid zijn er vier andere schalen gebruikt om de beoordeling van het verblijf op de afdeling te bepalen. Het gaat om de schalen (medische) behandeling, verpleegkundige zorg, betrokkenheid familie/vrienden/partner en toepassing dwangmaatregelen. In tabel 2.1 is per schaal het aantal items en de interne consistentie weergegeven (Nijssen, 2000). Tabel 2.1 Betrouwbaarheid van de schalen voor de beoordeling van het verblijf op de afdeling Schaal Aantal items Cronbach s Alfa (medische) behandeling Verpleegkundige zorg Betrokkenheid familie/vrienden/partner 5.72 Toepassing dwangmaatregelen Procedure Voor dit onderzoek zijn gegevens verzameld in twee verschillende periodes. De eerste meetperiode heeft een aantal maanden voor de verhuizing plaatsgevonden, van 15 januari tot en met 15 april De tweede meetperiode was ongeveer een jaar na de verhuizing, van 1 februari tot en met 1 juni In plaats van één afdeling van tien bedden en drie verpleegkundigen in het oude gebouw zijn er in het nieuwe gebouw twee units met elk zes bedden en vier verpleegkundigen. In beide gebouwen waren twee isoleercellen beschikbaar. De lengte van de meetperiodes is door de onderzoekers van het AMC vastgesteld. Omdat vrij kort voor de verhuizing bekend werd dat het onderzoek door kon gaan heeft de eerste meetperiode niet langer dan drie maanden kunnen duren. De tweede meetperiode duurt een maand langer. Omdat geen invloed uitgeoefend kon worden op het aantal proefpersonen is gewerkt met het aantal opnames in die periodes. Hierbij tellen alleen de opnamedagen mee die binnen de meetperiodes vallen. Bij binnenkomst van de patiënt op de afdeling (of aan het begin van de periode) zijn opnamegegevens verzameld en de BPRS-opname en REHAB-opname vragenlijsten 11

13 ingevuld. Bij het ontslag (of einde van de periode) zijn ontslaggegevens genoteerd en de BPRS-ontslag en REHAB-ontslag vragenlijsten ingevuld. Opname- en ontslaggegevens worden standaard bij iedere opname verzameld en bevatten de GAF-score en CGI-score (zie bijlage III). De BPRS en de REHAB zijn door de verpleegkundigen ingevuld en zij hebben daarbij uitleg gekregen over het Dwang en Drang onderzoek. Op het moment van ontslag is aan de patiënten gevraagd of zij mee willen doen aan het patiëntendeel van de KWAZOP. Dit interview neemt ongeveer een half uur in beslag. Er is uitgelegd dat het interview bedoeld is om de dienstverlening te kunnen verbeteren en dat het anoniem is. Het registreren van separaties is zoals gebruikelijk gedaan in de verpleegkundige rapportages. Hierin wordt vermeld of er sprake is geweest van separatie of deseparatie. Een aantal maanden na de tweede meetperiode is de vragenlijst voor het personeel verspreid. De medewerkers zijn via een op de hoogte gebracht van het onderzoek. De vragenlijst is meegezonden met de en er zijn lijsten neergelegd op de afdeling. Daarnaast is regelmatig mondeling gevraagd of men de vragenlijst al ingevuld heeft. Het invullen van deze lijst duurt ongeveer tien tot vijftien minuten. In de inleiding van de vragenlijst is vermeld dat de vragen een onderdeel vormen van het Dwang en Drang onderzoek, waarmee de personeelsleden bekend zijn. Ingevulde lijsten konden anoniem retour gedaan worden in een afgesloten doos op de afdeling. 2.4 Data analyse Met behulp van het statistiekprogramma SPSS 17.0 zijn de gegevens ingevoerd en geanalyseerd. Ontbrekende antwoorden zijn gecodeerd als missing values en worden niet meegenomen in de analyses. Voor alle toetsingsresultaten wordt een significantieniveau van alpha =.05 gehanteerd. Met een Independent Sample T-Test is gecontroleerd of de proefpersonen van de twee periodes bij aanvang van hun opname met elkaar vergelijkbaar zijn wat betreft leeftijd en aanwezigheid van de symptomen (BPRS, CGI, GAF en Algemeen Gedrag en Afwijkend Gedrag). Bij de variabele gender is sprake van een nominaal meetniveau en daarom wordt hier de Chi-square test voor één steekproef gebruikt. Bij Afwijkend Gedrag is sprake van een ordinaal meetniveau en daarom is de Mann-Whitney toets uitgevoerd. Om de eerste hypothese, over verschillen in duur en frequentie van separaties, te toetsen is een Independent Sample T-Test gebruikt. De tweede hypothese, over de ervaring van 12

14 patiënten wat betreft privacy en veiligheid, wordt getoetst met een Mann-Whitney toets omdat de antwoordcategorieën van de KWAZOP van ordinaal niveau zijn. Voor het toetsen van de derde hypothese, over de ervaring van het personeel, wordt met een One-Sample T- Test het gemiddelde met een theoretisch gemiddelde van 4 (mee eens) vergeleken. Om de vierde hypothese te toetsen, over de aanwezigheid van de symptomen, zijn eerst nieuwe variabelen aangemaakt met de verschilscores. Voor de variabele verandering bij ontslag is dit niet nodig geweest, omdat deze alleen bij ontslag is genoteerd. Vervolgens is met behulp van een Independent Sample T-Test berekend of er tussen de twee groepen significante verschillen bestaan. Voor de vijfde hypothese, die gaat over de beoordeling van het verblijf op de afdeling, is de Mann-Whitney toets gebruikt. 13

15 3. RESULTATEN 3.1 Algemeen Bij de meeste gegevens die zijn verzameld tijdens opname en ontslag is geen sprake van uitval van proefpersonen. Alleen aan de KWAZOP, die bij ontslag is afgenomen, hebben niet alle proefpersonen kunnen of willen meewerken. In de eerste periode hebben 18 van de 46 patiënten niet deelgenomen en in de tweede periode 24 van de 54 patiënten niet. Bij het personeel is geen uitval van proefpersonen en alle 25 ingevulde vragenlijsten zijn bruikbaar. In tabel 3.1 zijn de resultaten voor gender, leeftijd en aanwezigheid van symptomen weergegeven. Wat gender betreft bestaat er geen significant verschil tussen de proefpersonen in de twee periodes. Er is wel een verschil gevonden in de gemiddelde leeftijd. De proefpersonen in de tweede periode hebben gemiddeld een significant hogere leeftijd ten opzichte van de personen in de eerste periode, F(4,564), p =.035. Bij alle schalen die iets zeggen over de aanwezigheid van symptomen bij opname zijn er geen significante verschillen gevonden tussen de twee periodes. Dit betekent dat de proefpersonen van de twee groepen, wat betreft de ernst van de problematiek op moment van opname, met elkaar vergelijkbaar zijn. Tabel 3.1 Gender, leeftijd en aanwezigheid van symptomen Groep 1 (n = 46) Groep 2 (n = 54) man vrouw man vrouw Gender 54% 46% 50% 50% Afwijkend Gedrag Mdn Range Mdn Range / /3.0 M SD M SD Leeftijd GAF-score Ernst van de ziekte Psychiatrische symptomen Algemeen Gedrag

16 3.2 Separaties In tabel 3.2 zijn per groep de gemiddelden en standaarddeviaties weergegeven van de frequentie en duur van de separaties. Er is geen enkel significant verschil gevonden tussen de twee groepen. Dit betekent dat de eerste hypothese, waarin werd gesteld dat op een kleinschalige afdeling sprake is van minder en kortere separaties dan op een grootschalige afdeling, niet kan worden bevestigd. Tabel 3.2 Gemiddelden en standaarddeviaties aantal en duur separaties Groep 1 (n = 46) Groep 2 (n = 54) M SD M SD Percentage gesepareerde personen Aantal separaties per opname Gem. duur in dagen per separatie Om een meer betrouwbare vergelijking te kunnen maken is ook een retrospectieve analyse verricht over een langere periode voor, tussen en na de verhuizing. In grafiek 3.1 is de duur van het totaal aantal dagen dat de separeercellen bezet zijn geweest per maand weergegeven, daarnaast is ook het aantal personen dat die maand is gesepareerd af te lezen. 15

17 Grafiek 3.1 Separaties: duur in dagen per maand en frequentie in personen per maand Uit bovenstaande lijnen blijkt dat er ook geen trend bestaat die er op wijst dat er meer of minder separaties plaatsvinden. De grafiek laat een zeer wisselend beeld zien. De meeste patiënten verbleven slechts één of twee dagen in de separeer. Enkele patiënten zijn erg lang gesepareerd, waardoor de gemiddelde separatieduur omhoog gaat. 3.3 Privacy en veiligheid De schalen betrouwbaarheid/veiligheid en privacy/vrijheid laten geen significante verschillen zien tussen de twee groepen patiënten. In tabel 3.3 zijn de resultaten weergegeven. Deze resultaten kunnen de tweede hypothese niet bevestigen. Patiënten ervaren bij kleinschaligheid niet meer privacy en veiligheid. Tabel 3.3 Privacy en veiligheid ervaren door patiënten Groep 1 (n = 28) Groep 2 (n = 29) Mdn Range Mdn Range Betrouwbaarheid/veiligheid / /3.00 Privacy/vrijheid / /

18 De onderzoeksgegevens van de relevante items van de vragenlijst voor het personeel zijn terug te vinden in tabel 3.4. Voor bijna alle items geldt dat de nulhypothese wordt bevestigd. Dit betekent dat de gemiddelde beoordeling gelijk is aan 4 (mee eens). Werknemers hebben de indruk dat twee kleine units de patiënten meer privacy en veiligheid geeft. Daarnaast ervaren zij zelf meer overzicht en vinden ze het prettiger om op de nieuwe afdeling te werken. Alleen het item over de veiligheid voor het personeel zelf is significant minder dan 4, T(-4.25), p =.00. Dit betekent dat personeelsleden voor zichzelf geen verschil in veiligheid ervaren tussen de twee afdelingen. Tabel 3.4 Gemiddelden en standaarddeviaties ervaringen personeel (N = 25) M SD Twee kleine units geeft patiënten meer privacy Twee kleine units geeft patiënten meer veiligheid Twee kleine units geeft beter overzicht over patiënten Twee kleine units geeft personeel meer veiligheid Ik werk liever met 2x6 bedden dan met 1x10 bedden Nieuwe gebouw is beter dan oude gebouw Uit de open vragen waarin werd gevraagd naar de voor- en nadelen van het nieuwe gebouw komt ook duidelijk naar voren dat de privacy voor patiënten is verbeterd. De kamers zijn nu voorzien van een eigen douche en toilet en er is meer ruimte. Over veiligheid verschillen de meningen. Het werken met twee kleinere units wordt over het algemeen als positief ervaren, maar de indeling van het gebouw wordt soms als onoverzichtelijk en onveilig gezien. Vanuit het kantoor voor de verpleegkundigen is er namelijk geen zicht op wat er in de huiskamers gebeurt. Daarnaast is het niet mogelijk vanuit het kantoor direct weg te vluchten naar buiten, aangezien beide deuren uitkomen op de afdeling. Met deze resultaten kan de derde hypothese, waarin gesteld werd dat bij kleinschaligheid meer privacy en veiligheid wordt ervaren door het personeel, deels bevestigd worden. 3.5 Aanwezigheid van symptomen Om de vierde hypothese te toetsen zijn de gemiddelde verschilscores van de REHAB (Afwijkend gedrag en Algemeen gedrag), BPRS (Psychiatrische symptomen), de GAF-score en de CGI-score (Ernst van de ziekte) bij opname en ontslag met elkaar vergeleken. 17

19 Verandering bij ontslag is alleen bij ontslag gemeten. De gemiddelden en standaarddeviaties van de verschilscores staan vermeld in tabel 3.5. Tabel 3.5 Verschilscores van de aanwezigheid van symptomen Groep 1 (n = 46) Groep 2 (n = 54) M SD M SD Afwijkend Gedrag Algemeen Gedrag Psychiatrische symptomen GAF-score Ernst van de ziekte Verandering bij ontslag Bij Psychiatrische symptomen, de Ernst van de ziekte en Verandering bij ontslag zijn geen significante verschillen tussen de twee groepen gevonden. Wat betreft Afwijkend Gedrag is er wel een significant verschil gevonden, F(4.805), p =.03. De tweede groep patiënten is meer verbeterd op deze schaal. Ook op de Algemeen Gedrag schaal is er een verschil gevonden, F(5.490), p =.02, maar wel in de andere richting. Dit betekent dat de tweede groep minder is verbeterd dan de eerste groep. Tot slot is bij de GAF-score ook een significant verschil gevonden, F(33.847), p =.00. Patiënten van de tweede groep zijn gemiddeld ruim 5 punten meer verbeterd dan patiënten van de eerste groep. Echter, hier is bij de tweede groep sprake van een SD van en n = 15. Deze resultaten maken dat de vierde hypothese niet geheel bevestigd kan worden. 3.6 Beoordeling van het verblijf op de afdeling De resultaten van de beoordeling van het verblijf op de afdeling zijn weergegeven in tabel 3.6. Op geen enkele schaal is een significant verschil gevonden tussen de groepen. Dit betekent dat de vijfde hypothese niet bevestigd kan worden. Patiënten op een kleinschalige afdeling beoordelen hun verblijf niet beter dan patiënten op een grootschalige afdeling. 18

20 Tabel 3.6 Beoordeling van het verblijf op de afdeling Groep 1 (n = 28) Groep 2 (n = 30) Mdn Range Mdn Range (medische) behandeling / /3.00 Verpleegkundige zorg / /3.00 Betrokkenheid naasten / /3.00 Toepassing dwangmaatregelen / /

21 4. DISCUSSIE Uit de resultaten is gebleken dat bij kleinschaligheid geen afname heeft plaatsgevonden van de duur en frequentie van separaties. Dit betekent dat de eerste vraagstelling niet bevestigend beantwoord kan worden. Het lijkt er op dat het kleinschaliger aanbieden van zorg niet leidt tot minder separaties. Er zijn verschillende redenen waarom de vermindering van separaties is uitgebleven. Allereerst kan het zijn dat de interventie niet goed is toegepast. Verschilt de toegepaste vorm van kleinschaligheid, twee units met zes bedden, wel voldoende met de situatie in het oude gebouw, één unit met 10 bedden? De verhouding personeel/patiënten verschilt namelijk nauwelijks en op de nieuwe afdeling zijn er zelfs twee bedden meer. Daarnaast moet rekening worden gehouden met de opzet van het onderzoek. Omdat sprake is van een veldexperiment kan namelijk nooit met zekerheid worden uitgesloten dat er andere factoren zijn die invloed hebben gehad op de resultaten. Het kan bijvoorbeeld zijn dat de kwaliteit en kwantiteit van de personeelsbezetting een rol heeft gespeeld. In de tweede periode zijn namelijk vele personeelsveranderingen geweest, waardoor het team minder stabiel was. De leidinggevende van de afdeling en tal van artsen en verpleegkundigen zijn met ontslag gegaan en hiervoor zijn nieuwe werknemers in de plaats gekomen. Ook werd vaker gewerkt met invalkracht. Dit zou zijn weerslag kunnen hebben gehad op de patiënten en tot meer spanning en onrust hebben geleid, waardoor wellicht vaker werd besloten om te separeren. Het is hierom lastig om een goede vergelijking tussen de twee periodes te kunnen maken. Een andere verklaring voor het uitgebleven van een daling van de separatie, zou kunnen zijn dat een verhuizing meer tijd vergt, dan één jaar. De afdeling is niet alleen van schaal veranderd, maar ook de manier van werken moest worden aangepast en de afdeling had een totaal ander uiterlijk. Het is zeker mogelijk dat de personeelsleden bij de tweede periode nog moesten wennen aan de nieuwe afdeling en de nieuwe manier van werken en dat hierdoor meer werd gesepareerd. Bij het interpreteren van de resultaten moet ook rekening worden gehouden met de manier waarop duur en frequentie van het aantal separaties zijn gemeten. Het aantal separaties is namelijk per dag geteld, waardoor de duur langer kan lijken dan deze in werkelijkheid is geweest. Nu is het zo dat wanneer een patiënt op twee aaneensluitende dagen is gesepareerd, ongeacht de lengte van deze separaties, dit als één separatie van twee dagen is gerekend. Wanneer bijvoorbeeld per uur gemeten wordt, levert dit een meer gedifferentieerd beeld op. 20

22 Het antwoord op de tweede vraagstelling kan ook een verklaren waarom het gewenste effect van minder separaties niet is bereikt. Op basis van de veronderstelling dat kleinschaligheid tot meer privacy en veiligheid leidt, werd verwacht dat deze interventie zou leiden tot minder separaties. Werknemers zijn over het algemeen inderdaad positiever over de nieuwe afdeling en hebben het idee dat dit ook voor de patiënten geldt. Voor zichzelf ervaart personeel geen verschil in veiligheid. Uit de resultaten blijkt echter ook dat de patiënten op de kleinschalige afdeling privacy en veiligheid niet beter beoordelen dan de patiënten op de grootschalige afdeling. Dit zou kunnen betekenen dat de eerder genoemde veronderstelling niet voldoende is uitgekomen en zodoende ook het effect op de separaties achterwege is gebleven. Ook hier moet worden opgemerkt dat allerlei factoren van invloed kunnen zijn op de resultaten. Het kan zo zijn dat de interventie (kleinschaligheid) niet goed toegepast is of dat kleinschaligheid niet leidt tot meer privacy en veiligheid. Een andere mogelijkheid is dat de meetinstrumenten niet toereikend zijn geweest. Deze hypotheses zijn namelijk pas achteraf opgesteld en er moest dus gewerkt worden met de beschikbare middelen. Wanneer vooraf bekend was dat deze variabelen gemeten zouden worden had men de patiënten gerichter kunnen ondervragen om zo betrouwbaardere resultaten te krijgen. De vragenlijst voor het personeel is ook pas achteraf opgesteld, beter zou zijn geweest om deze zowel in het oude als nieuwe gebouw in te laten vullen tijdens de onderzoeksperiodes. Daarnaast moet rekening worden gehouden met alle andere veranderingen die het nieuwe gebouw met zich mee heeft gebracht. Niet alleen het aantal bedden is veranderd, maar ook de indeling, locatie en faciliteiten. Deze factoren kunnen eveneens een grote invloed hebben op gevoelens van privacy en veiligheid. Verschillende personeelsleden laten bijvoorbeeld in de vragenlijst weten dat zij de nieuwe indeling van de afdeling onveilig vinden, dat zij de grote tuin rondom het oude gebouw missen en dat er niet voldoende activiteiten voor de patiënten worden aangeboden. Anderzijds zijn de kamers op de nieuwe afdeling uitgerust met eigen sanitair, waardoor gevoelens van privacy zijn verhoogd. Het antwoord op de derde vraagstelling, over de mate van verbetering van patiënten en de algemene beoordeling die zij gaven over hun verblijf op de afdeling, is ook niet positief. Er is tussen de twee groepen geen verschil gevonden wat betreft de aanwezigheid van symptomen bij opname en ontslag. Tegen de verwachting in verbeteren patiënten bij kleinschaligheid niet meer dan bij grootschaligheid. Dat het beoogde resultaat niet is bereikt lijkt gezien de antwoorden op de voorgaande vraagstellingen niet verrassend. Op een kleinschalige afdeling is geen sprake van meer privacy en veiligheid of minder en/of kortere separaties, waardoor deze factoren ook geen positieve bijdrage hebben kunnen leveren in de verbetering van de 21

23 patiënten. Bij het interpreteren van deze resultaten moet echter wel rekening worden gehouden met de manier waarop gemeten is en de gegevens die beschikbaar zijn. Er missen bijvoorbeeld veel GAF-scores in de tweede periode. Daarnaast was het de bedoeling dat de REHAB en BPRS direct bij opname of na ontslag werd ingevuld. Omdat dit niet altijd meteen gedaan is kan informatie achteraf verkeerd zijn herinnerd. Ook moet rekening worden gehouden met het subjectieve karakter van de vragenlijsten. Het is wel eens voorgekomen dat voor dezelfde patiënt twee keer dezelfde vragenlijst is ingevuld door verschillende medewerkers die uiteenlopende antwoorden gaven. De patiënten in het nieuwe gebouw hebben hun verblijf niet beter beoordeeld dan de patiënten in het oude gebouw. Dit resultaat zou wederom verklaard kunnen worden door het uitgebleven effect van kleinschaligheid op separaties. Echter, ook hierbij moet rekening worden gehouden met methodologische beperkingen. De KWAZOP is in dit onderzoek het enige meetinstrument waarbij de patiënten zelf antwoord hebben kunnen geven. Vanwege de ernst van de problematiek heeft niet iedere patiënt mee kunnen of willen werken aan dit onderdeel, waardoor het aantal cases minder was dan bij de rest van de meetinstrumenten. In de eerste periode hebben 28 patiënten deelgenomen, in de tweede 30 patiënten. Naast het feit dat het aantal cases beperkt is, moet gezien de ernst van de problematiek ook rekening worden gehouden met de betrouwbaarheid van de antwoorden die er wel zijn. Patiënten kunnen bewust of onbewust een vertekend beeld van de werkelijkheid hebben gegeven. Hoewel de resultaten niet het gewenste effect laten zien, heeft de uitvoering van dit onderzoek een bijdrage kunnen leveren aan de kennis over het terugdringen van separaties. Naar het separeren van psychiatrische patiënten en kleinschaligheid is nog weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan. Goede zorg is een belangrijk onderwerp in onze maatschappij en de impact van separaties is dusdanig groot dat er alles aan gedaan moet worden om de toepassing ervan te vermijden. Vervolgonderzoek zal daarom de bovenstaande beperkingen in achting moeten nemen. Het is vooral belangrijk dat andere factoren die mogelijk van invloed kunnen zijn, bijvoorbeeld de personele bezetting, stabiel zijn en dat kleinschaligheid en separaties goed worden gedefinieerd en gemeten. Daarnaast is het aan te raden de periodes waarin gegevens worden verzameld te verlengen. Op die manier zijn er meer cases beschikbaar en kan een betrouwbaarder resultaat worden verkregen. De resultaten van deze studie zijn voornamelijk bruikbaar voor de gesloten afdeling van het AMC zelf, maar andere instellingen kunnen hier uiteraard ook profijt van hebben. Aan het 22

24 AMC wordt geadviseerd om meerdere interventies in te zetten om het aantal separaties te verminderen. Volgens Cadeyrom et al. (2007) is het effectiever om meer interventies tegelijkertijd toe te passen. Inmiddels is het AMC hier ook mee bezig en heeft de uitvoering van dit onderzoek vooral tot een verhoogd bewustzijn geleid. Medewerkers zijn bewuster bezig met het separeren van patiënten, waardoor zij in de loop van de tijd wellicht minder snel tot deze maatregel over zullen gaan. 23

25 REFERENTIES Cadeyrom, J.G., Elsom, S.J., & Happell, B. (2007). Interventions for reducing the use of seclusion in psychiatric facilities: Review of the literature. British Journal of Psychiatry, 191, Dijkman, M.V., Schoevers, R.A., Dekker, J., Sikkens, E.P.K., Swinkels, J., Mulder, N., & Tilburg, W. van (2006). Toepassing en effecten van de dwangopname; de wetenschappelijke onderbouwing. In: Onderzoeksverslag ten behoeve van de ontwikkeling van een richtlijn dwangopname in het kader van de Wet BOPZ in Nederland. Dingemans, P. (1986). Handleiding voor het gebruik van de gewijzigde BPRS (BPRS-ME) door verpleegkundigen ten behoeve van klinische observatie. Amsterdam. Fisher, W.A. (1994). Restraint and seclusion: A review of the literature. American Journal of Psychiatry, 151, Gaag, M. van der, & Wilken, J.P. (1994). Handleiding van de REHAB: Een maat van psychiatrische invaliditeit. Swets & Zeitlinger Bv: Lisse. Graaf, W. van de (2004). Isoleren, dat is niet gewoon. Eindrapportage onderzoek IGPB. Guy, W. (1976). Clinical Global Impressions. In: ECDEU Assessment Manual for Psychopharmacology, Revised DHEW Pub. (ADM). Rockville, MD: National Institute for Mental Health. Janssen, W.A., Noorthoorn, E.O., Vries de, W.J., Hutschemaekers, G.H.M., & Lendemeijer, H.H.G.M. (2008). The use of seclusion in the Netherlands compared to countries in and outside Europe. International Journal of Law and Psychiatry, 38, 1-2. Janssen, W.A., Noorthoorn, E.O., Vries de, W.J., Hutschemaekers, G.H.M., & Lendemeijer, H.H.G.M. (2009). Separaties in psychiatrische ziekenhuizen : Nederland internationaal vergeleken. Maandblad Geestelijke Volksgezondheid, 6,

26 Lendemeijer, B. (1999). Waarom separeren? De mening van verpleegkundigen. PsychoPraxis, 1,1, Nijssen, Y. (2000). Kwaliteit kortgesloten: het beoordelen van de kwaliteit van zorg op gesloten psychiatrische opname-afdelingen. Amsterdam: Academisch proefschrift UvA. Ng, B., Kumar, S., Ranclaud, M., & Robinson, E. (2001). Ward crowding and incidents of violence on a acute psychiatric inpatient unit. Psychiatric Services, 52(4), Palazzolo, J. (2004). Therapeutics About the use of seclusion of psychiatry. Journal de Neurologie, 30(3), Sailas, E., & Fenton, M., (2003). Seclusion and restraint for people with serious mental illnesses (Cochrane Review). The Cochrane Library, issue 3. Chichester, UK: John Wiley & Sons Ltd. Spijker, J., Ruiter, G. de, Blok, H. de, Brouns, B., Driel, R. van, Stek, J. van, Braakman, M., & Kaiser, L. (2005). De rol van psychiaters bij separeren. Maandblad Geestelijke Volksgezondheid, 60, Stolker, J.J., Nijman, H., & Zwanikken, P.H. (2004). Separatie: een noodzakelijk kwaad? Maandblad voor Geestelijke volksgezondheid, 59, Wal, G. van der (2008). Voorkomen van separatie van psychiatrische patiënten vereist versterking van patiëntgerichte zorg: Onderzoek naar insluiting in de separeer op de eerste dag van opname in psychiatrische opnameafdelingen van GGZ-instellingen. Den Haag. Wet BOPZ: Actueel overzicht van de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen. (2009). Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. 25

27 BIJLAGE I BPRS BPRS De onderstaande symptoombeschrijvingen dienen elk op een zeven-punts schaal te worden gescoord. De schaal varieert in ernst van afwezig tot zeer ernstig. Wanneer een specifiek symptoom niet is onderzocht, geef dan N aan. Voor de scoring geldt de meest ernstige mate waarin het symptoom zich in de observatieperiode (de afgelopen één tot drie dagen) heeft voorgedaan. 1=Afwezig, 2=Zeer mild, 3=Mild, 4=Matig, 5=Matig ernstig, 6=Ernstig, 7=Zeer ernstig (N= Niet onderzocht) 1 BEZORGDHEID OVER DE LICHAMELIJKE TOESTAND Geen/aanwezig/overdreven/hypochondere waan 2 ANGST (verbaal geuit) Geen/bezorgdheid/duidelijk angstig/hevige angst 3 AUTISME Geen/afstandelijk/onzichtbare muur/geen gevoelscontact 4 FORMELE DENKSTOORNISSEN Geen/licht verward/verhoogd associatief/incoherent 5 SCHULDGEVOELENS Geen/spijt/wroeging/schuldwaan 6 AGITATIE Geen/gespannen/duidelijk zenuwachtig/geagiteerd 7 GEMANIËREERDHEID Geen/vreemd/bizar/overheerst gedrag 8 ZELFOVERSCHATTING Geen/verhoogde eigendunk/grootheidsidee/grootsheidswaan 9 DEPRESSIEVE STEMMING Geen/gedrukt/somber/wanhopig 10 VIJANDIGHEID Geen/verbaal agressief/met voorwerpen/naar mensen 11 ACHTERDOCHT Geen/op zijn hoede/wantrouwend/paranoïde waan 26

28 12 HALLUCINATIES (verbaal geuit) Geen/corrigeerbaar/werkelijkheidskarakter/gaat er helemaal in op 13 VERTRAAGDE MOTORIEK Geen/vertraagd/sterk vertraagd/katatoon 14 NEGATIVISME Geen/onwillig/protesterend/weigert 15 INHOUDELIJKE DENKSTOORNISSEN Geen/ongebruikelijk/bizar/waan 16 AFFECT VLAKHEID Geen/mat/affectarm/affectloos 17 OPWINDING Geen/prikkelbaar/verhoogd prikkelbaar/overprikkeld 18 DESORIËNTATIE Geen/licht in de war/verward/geheel gedesoriënteerd 19 VERHOOGDE STEMMING Geen/te opgewekt/hypomaan/manisch 20 MOTORISCHE ONRUST Geen/vol energie/dadendrang/niet te remmen 21 AANDACHTS- EN CONCENTRATIE STOORNISSEN Geen/aandacht bemoeilijkt/verhoogd afleidbaar/verbrokkelde aandacht 22 HULPELOOSHEID-HOPELOOSHEID Geen/twijfelt aan zichzelf/ziet toekomst somber/melancholische waan 23 GEBREK AAN SOCIALE VAARDIGHEDEN Zie instructies in de handleiding 24 HULPBEHOEVENDHEID Zie instructies in de handleiding 25 SEKSUELE PREOCCUPATIE (c.q. ontremming) Geen/verleidend/handtastelijk/openlijke seksuele activiteit 26 HALLUCINATOIR GEDRAG Geen/aanwijzingen/duidelijk aanwezig/overeenkomstig gedrag 27 DWANGMIDDELEN Geen/zweedse band/isoleer/isoleer met fixatie 27

29 BIJLAGE II REHAB 28

30 29

31 30

32 31

33 BIJLAGE III CGI CGI globale klinische beoordeling bij opname IC Globale ernst van de aandoening Normaal, niet ziek Minimaal ziek Licht ziek Matig ziek Matig ernstig ziek Ernstig ziek Zeer ernstig ziek CGI globale klinische beoordeling bij ontslag IC 1. Globale ernst van de aandoening Normaal, niet ziek Minimaal ziek Licht ziek Matig ziek Matig ernstig ziek Ernstig ziek Zeer ernstig ziek CGI globale klinische beoordeling bij ontslag IC 2. Globale verandering (ten opzichte van opname IC) Zeer veel verbeterd Veel verbeterd Minimaal verbeterd Geen verandering Minimaal slechter Veel slechter Zeer veel slechter 32

34 BIJLAGE IV KWAZOP KWAliteit van Zorg op de gesloten psychiatrische OPnameafdeling een vragenlijst voor de patiënt Introductie, vooraf aan het interview: Om te beginnen wil ik u danken dat u wilt meewerken aan het interview. Indien nodig: introduceer jezelf (naam en functie) In dit interview wil ik u vragen hoe u het verblijf op de gesloten opnameafdeling heeft ervaren. De vragen die ik u wil voorleggen, hebben betrekking op de veiligheid en de mate van privacy op de afdeling, op het behandel- en dagprogramma, op het contact met behandelaars en begeleiders en of u bepaalde informatie wel/niet heeft gekregen. Bij elk van deze onderwerpen vraag ik u wat u ervan vond, of u er tevreden over bent of juist niet. Er zijn dus geen 'goede' of 'foute' antwoorden. Het gaat om uw mening en hoe u het heeft ervaren. Uw antwoorden worden anoniem gemaakt, dat wil zeggen dat u een respondentnummer krijgt, zodat de antwoorden niet in verband kunnen worden gebracht met uw naam of persoon. Met uw oordeel willen de medewerkers van de gesloten opnameafdeling de kwaliteit van de zorg verbeteren. Heeft u voor we beginnen nog iets te vragen? 33

35 De eerste vragen over de gesloten opnameafdeling hebben betrekking op enige algemene informatie. Ik wil graag van u weten of u vindt dat u voldoende algemene informatie heeft gekregen over de gesloten afdeling. Meer specifieke informatievragen komen later aan de orde. Wilt u uw oordeel uitdrukken in een score van onvoldoende of voldoende. Het kan ook zijn dat u twijfelt, dat u de informatie niet echt onvoldoende vond, maar ook niet echt voldoende. Het kan ook voorkomen dat een bepaalde vraag op u niet van toepassing is, dan kunt u dat aangeven. ANTWOORDCATEGORIE A 1 nee, onvoldoende 2 niet echt onvoldoende / niet echt voldoende 3 ja, voldoende 9 niet van toepassing ALGEMENE INFORMATIE antwoordcategorie (omcirkel) 1. Bent u op de afdeling voldoende wegwijs gemaakt? (toilet, bad-, slaap-, huis-, telefoon-, medicijnkamer e.d.) A Heeft u voldoende informatie gekregen over de afdelingsregels? (dagindeling, huishoudelijke regels, bezoektijden, telefoongebruik e.d.) 3. Heeft u voldoende informatie gekregen over uw rechten als patiënt? (klachten- en ontslagprocedure, PVP, indien van toepassing: IBS of RM) A A