Ketenanalyse Aanvoer in situ beton De situatie voor Visser & Smit Bouw

Transcriptie

1 Ketenanalyse Aanvoer in situ beton De situatie voor Visser & Smit Bouw Versie Datum Naam / Functie Akkoord? Floor van der Wind / adviseur Primum Akkoord Mike Vink / Energiemanager VSB Akkoord Ketenanalyse Aanvoer in situ beton pagina 1 van 30

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 Doelstelling... 3 Leeswijzer De VSB waardeketen & de relevante scope 3 emissie categorieën... 5 ProRail CO 2 -prestatieladder... 6 GHG-protocol categorieën... 6 Keuze voor afvalverwerking en beton als ketenanalyses... 6 Beton als relevante ketenanalyse Identificeren van partners binnen de waardeketen... 7 Vaststellen systeemgrenzen... 7 Ketenpartners Kwantificeren van de CO 2 -emissies... 9 Dataverzameling... 9 Karakterisatie methode... 9 Afbakening inputs en outputs... 9 Uitgangspunten Resultaten CO2-reductiemogelijkheden Discussie Conclusie Bronvermelding Bijlage I: Data uit Simapro Bijlage II: Afstand transportbewegingen Ketenanalyse Aanvoer in situ beton pagina 2 van 30

3 1. Inleiding Visser & Smit Bouw is een ontwikkelende bouwer die met ervaring vanuit het verleden en kennis van de toekomst meedenkt met haar opdrachtgevers. Visser & Smit Bouw (VSB) streeft ernaar in haar bedrijfsvoering de drie elementen People, Planet en Prosperity op harmonieuze wijze te combineren. Per 1 december 2009 heeft ProRail de CO 2 -prestatieladder geïntroduceerd. Het doel van de CO 2 - prestatieladder is om bedrijven die deelnemen aan aanbestedingen uit te dagen en te stimuleren hun eigen CO 2 -productie te kennen en te verminderen. De stimulans voor bedrijven om hierin te participeren is het voordeel wat gehaald kan worden bij aanbestedingen doormiddel van een (fictieve) korting op de inschrijvingsprijs. Hoe hoger een bedrijf op de CO 2 -prestatieladder staat hoe hoger de korting oploopt, tot een maximum van 10%. Dit initiatief vanuit ProRail is een goed uitgangspunt voor VSB om te werken aan CO 2 -management en sluit ook aan op de duurzaamheidsmissie van VSB. Onlangs zag VSB haar inspanningen beloond door het behalen van het CO 2 -bewustzijn certificaat niveau 3. Niveau 3 van de CO 2 -prestatieladder is met name gericht op de integratie van CO2- management en bewustzijn in de interne bedrijfsvoering. VSB heeft nu de ambitie om met haar ervaringen buiten de bedrijfsgrenzen te treden en het CO 2 -bewustzijn te verspreiden door de gehele waardeketen. Deze ambities moet concreet vorm krijgen middels het behalen van het CO 2 - bewustzijn certificaat niveau 4. Het integreren van de waardeketen in het CO 2 -management systeem is een centraal thema in het CO 2 -bewustzijn certificaat niveau 4. Een belangrijke manier om inzicht te krijgen in de reductiemogelijkheden buiten de bedrijfsgrenzen is het uitvoeren van twee ketenanalyses. VSB heeft hiervoor twee onderwerpen gekozen: Afvalverwerking en de Aanvoer van in situ beton. Dit document beschrijft de ketenanalyse van de Aanvoer van in situ beton. Voor de ketenanalyse van de Afvalverwerking beton wordt verwezen naar het document `Ketenanalyse Afvalverwerking, de situatie voor Visser & Smit Bouw`. De ketenanalyse is in nauwe samenwerking met duurzaamheidsadviesbureau Primum opgesteld. Doelstelling Om de CO 2 -footprint van een bedrijf in beeld te brengen wordt een onderscheid gemaakt tussen scope 1, scope 2 en scope 3. De uitstoot in scope 1 geeft aan hoeveel CO 2 direct door het bedrijf wordt uitgestoten. Hieronder valt bijvoorbeeld gas- en dieselverbruik en andere brandstoffen. Onder scope 2 valt de uitstoot die indirect door het bedrijf wordt veroorzaakt. Dit is bijvoorbeeld het elektriciteitsverbruik dat wel door VSB wordt gebruikt, maar waarvan de CO 2 -uitstoot door de elektriciteitproducent wordt uitgestoten. In scope 3 wordt de uitstoot verzameld die wel ontstaan vanuit de activiteiten van VSB, maar die uitgestoten worden door bronnen die niet eigendom zijn van het bedrijf zelf. Hierbij kan men denken aan een leverancier of ingehuurde transporteur. De doelstelling van het opstellen van deze ketenanalyse is tweeledig. Ten eerste heeft Visser & Smit Bouw graag inzicht in de scope 3 emissies die tijdens de aanvoer van In Situ Beton wordt uitgestoten, zodat VSB een bijdrage kan leveren aan het reduceren van de CO 2 -uitstoot binnen haar waardeketen. Ten tweede verstrekt VSB graag informatie aan de sector over de invloed van de aanvoer van In Situ Beton op de CO 2 -uitstoot binnen de keten. De doelgroep van deze ketenanalyse bestaat daarmee uit VSB zelf alsmede sectorgenoten die vanuit hun vergelijkbare activiteiten ook vergelijkbare CO 2 -emissies veroorzaken binnen de keten. Ketenanalyse Aanvoer in situ beton pagina 3 van 30

4 Leeswijzer Dit document is opgezet op basis van de vier stappen voor ketenanalyses zoals beschreven door het GHG-protocol [GHG, 2004]: 1. Beschrijving van de waardeketen 2. Bepalen van relevante scope 3 emissie categorieën 3. Identificeren van de partners binnen de waardeketen 4. Kwantificeren van de scope 3 emissies Deze vier stappen zijn te herkennen in de hoofdstukstructuur. Tabel 1: Relevante literatuur Kenmerk CO 2 prestatieladder Handboek v1.1 Internationaal document t.a.v. CO2 management Document(en) De methodiek zoals door ProRail beschreven GHG-protocol Ketenanalyse Aanvoer in situ beton pagina 4 van 30

5 2. De VSB waardeketen & de relevante scope 3 emissie categorieën De waardeketen van VSB ziet eruit zoals geschetst in figuur 1. Grondstoffen en vooral halffabrikaten worden ingekocht. Hieronder vallen beton, hout, metaal (aluminium) en glas. Deze worden getransporteerd naar de verschillende projectlocaties van VSB, alwaar ze, eventueel na verdere bewerking, door VSB gebruikt worden in de door hen op te leveren gebouwen. Op deze projectlocaties wordt verder gebruik gemaakt van materieel. De leveranciers hiervan zijn onder andere VSM en Saan. Nadat VSB het eindproduct oplevert komt de eindgebruiker in zicht. Deze gebruikt het gebouw dat VSB oplevert, verbouwt er eventueel nog één en ander aan en onderhoudt het. Aan het einde van hun levensfase zullen de gebouwen worden gesloopt. Sita speelt een belangrijke rol bij de verwerking van de afvalstoffen. De activiteiten die behoren tot Scope 1 en 2 gerelateerde emissies bestaan uit het transport van de halffabricaten naar de bouwlocatie en de oplevering van de gebouwen. Deze emissies zijn reeds in beeld gebracht met de footprint van VSB. De overige activiteiten in de waardeketen zijn scope 3 gerelateerde emissies. Deze emissies worden nader onderzocht binnen twee ketenanalyses. Figuur 1: Waardeketen VSB Productie grondstoffen (Groeve) Transport Halffrabrikaat Transport (Halffabrikaat) VSB Transport (Productiegoed) Bouwlocatie Transport (Recycling) Werkzaamheden Gebruikersfase Gebouw Renoveren Gebruikersfase Gebruikersfase Slopen Transport afval Verwerking afval Ketenanalyse Aanvoer in situ beton pagina 5 van 30

6 Om tot een goede keus voor twee ketenanalyses te komen is er rekening gehouden met de (rand)voorwaarden die ProRail stelt. In deze randvoorwaarden refereert ProRail naar het GHGprotocol en de Scope 3 categorieën die daarin onderscheiden worden. Beide worden hieronder uiteengezet. ProRail CO 2 -prestatieladder De ProRail CO 2 -prestatieladder stelt de volgende (rand)voorwaarden aan de uitgevoerde ketenanalyses [ProRail, 2010]: 1. De 4 algemene stappen (pagina 30 en 31) vormen de herkenbare structuur van de analyse. 2. Het dient hier te gaan om een significant deel van de emissies. 3. Indien het bedrijf werken en of leveringen aanbiedt, bijvoorbeeld een aannemer, dan dient de analyse tenminste een activiteit of een keten van activiteiten, uit de categorie Extraction and production of purchased materials and fuels en 1 uit een andere categorie te omvatten. 4. Indien het bedrijf alleen diensten aanbiedt, bijvoorbeeld ingenieursbureau, dan dient de analyse tenminste 2 activiteiten uit verschillende categorieën te omvatten. 5. Het resultaat van zulk een analyse dient een aanvulling te zijn op de bestaande (gepubliceerde) kennis en inzichten of anders gesteld: dient bij te dragen aan het voortschrijdend maatschappelijk inzicht. GHG-protocol categorieën Het GHG-protocol maakt onderscheid tussen de volgende Scope 3 emissie categorieën [GHG, 2004]: Extraction and production of purchased materials and fuels Transport-related activities Electricity-related activities not included in scope 2 Leased assets, franchises, and outsourced activities Use of sold products and services Waste disposal Keuze voor afvalverwerking en beton als ketenanalyses Het keuzeproces wordt voornamelijk bepaald door (1) de significantie van de emissies tijdens de keten ten opzichte van de Scope 1 en 2 emissies van VSB en (2) de mogelijkheden voor VSB om samen met partners tot reducties te komen, oftewel de invloed die VSB heeft op de waardeketen. De volgende mogelijke onderwerpen voor ketenanalyses zijn tijdens een bijeenkomst getoetst aan beide criteria. De uitkomst staat weergegeven in tabel 1. Tabel 2: Toetsing van mogelijke ketenanalyses op significantie en invloed Ketenanalyse Significantie Invloed Aanvoer In Situ Beton Hoog Groot Afvalverwerking Hoog Groot Hout Kleiner Groot Materieel Kleiner Groot Glas Klein Klein Metaal Klein Klein Bovenstaande tabel laat zien dat Aanvoer van In Situ Beton en Afvalverwerking naar verwachting de grootste emissies veroorzaken binnen Scope 3. Tevens denkt VSB samen met haar partners voldoende invloed te hebben om tot reducties binnen de waardeketen te komen. Er wordt gekozen voor de volgende twee ketenanalyses: 1. Aanvoer In Situ Beton: De toeleveringsketen van In Situ Beton aan VSB van de extractie van de grondstoffen tot aan het leveren van het beton aan VSB op de bouwplaats. Deze Ketenanalyse Aanvoer in situ beton pagina 6 van 30

7 ketenanalyse valt binnen de Extraction of purchased materials and fuels en Transportrelated activities categorieën van het GHG-protocol; 2. Afvalverwerking: Het transport en de verwerking van de afvalstromen veroorzaakt door VSB tijdens haar werkzaamheden. Deze ketenanalyse valt binnen de Waste disposal en Transportrelated activities categorieën van het GHG-protocol. Dit document beschrijft de ketenanalyse van de Aanvoer In Situ Beton. Voor de analyse van de afvalverwerking wordt verwezen naar het document Ketenanalyse Afvalverwerking, de situatie bij Visser & Smit Bouw. Beton als relevante ketenanalyse Visser & Smit Bouw is zich bewust van de reeds uitgevoerde ketenanalyses met betrekking tot Beton door andere, op niveau 4 gecertificeerde, bedrijven. Na analyse van deze reeds uitgevoerde ketenanalyses is gebleken dat deze: 1. Weinig gebruik maken van daadwerkelijke gebruiksgetallen, maar grotendeels databases zoals Simapro en DuboCalc aanwenden; 2. Over het algemeen grote aannames maken mbt het transport van de grondstoffen, waarbij de locatie van leveranciers veelal niet bekend is en/of handelshuizen niet worden meegenomen. Deze analyse van de Aanvoer In SItu Beton geeft daarom specifiek aandacht voor aan de volgende punten: 1. Berekeningen zoveel mogelijk baseren op daadwerkelijke gebruiksgetallen; 2. Transport berekeningen zoveel als mogelijk baseren op daadwerkelijk afgelegde kilometers in plaats van op grove schattingen. 3. Identificeren van partners binnen de waardeketen Ten eerste worden de systeemgrenzen vastgesteld om duidelijk te maken welke processen wel en niet meegenomen worden binnen de analyse. Hierna worden de activiteiten en de partners geïdentificeerd. Vaststellen systeemgrenzen Het beton wat door Cementbouw aan VSB in 2009 is geleverd is afkomstig uit drie betonfabrieken. De grondstoffen die voor het beton benodigd zijn worden onder andere gehaald in Duitsland, de Noordzee, Belgie en Limburg. Een gedeelte van de grondstoffen wordt door dochters van Cementbouw BV ontgonnen en getransporteerd. De ontginning van deze specifieke grondstoffen (Zand/Grind) ligt binnen de systeemgrens. Omdat VSB hier invloed op kan uitoefenen. Bij de overige grondstoffen wordt de ontginning en het transport door toeleveranciers van cementbouw uitgevoerd. Deze stappen worden ook meegenomen de in deze analyse. Hierdoor wordt het complete traject van well-to-use meegenomen bij de bepaling van de footprint. De afbakening is te zien in figuur 1. Ketenanalyse Aanvoer in situ beton pagina 7 van 30

8 Werklocatie VSB Transport Betonfabriek Cementbouw Transport Transport Cementbouw zand en Grind ENCI BASF Heemex transport Transport Mijnen Energiebedrijven Figuur 2: Afbakening van de ketenanalyse Het doel van deze ketenanalyse is nu als volgt te omschrijven: Voor de hoeveelheid beton dat in 2009 door Cementbouw aan VSB geleverd is bepalen hoeveel CO 2 er uitgestoten is binnen de toeleveringsketen tot en met de grondstoffenleveranciers van Cementbouw Ketenpartners De ketenpartners voor VSB bestaan uit leveranciers van halffabricaten. De leverancier heeft toeleveranciers van grondstoffen. Cementbouw Produceert en levert het beton aan VSB. Cementbouw Zand en Grind Cementbouw Zand en Grind is onderdeel van Cementbouw en ontgint het zand en grind voor het beton. Contrano BV Contrano BV is onderdeel van Cementbouw en transporteert de grondstoffen en de halffabrikaten naar de bestemming. ENCI ENCI is een leverancier van cement van Cemenbouw. BASF Produceert plastificeerder voor Cementbouw. Heemex Heemex is onderdeel van Cementbouw en coördineert de levering van Vliegas aan de betonfabrieken. Ketenanalyse Aanvoer in situ beton pagina 8 van 30

9 4. Kwantificeren van de CO 2 -emissies Nadat de bronnen, karakterisatie methode, afbakening en uitgangspunten zijn beschreven wordt er een kwantitatief overzicht gegeven van de scope 3 emissies in de verschillende fases. Dataverzameling De data die is gebruikt is afkomstig van de volgende bronnen: Erwin Akersloot, commercieel medewerker bij Cementbouw, voor de informatie over de aangeleverde grondstoffen aan de betonfabrieken van cementbouw. Het rapport Scope III ketenanalyse Spanwand Productie & Aanbrengen uitgevoerd door de Green Carbon [Green Carbon, 2010] voor data betreft het de emissies van cement. Presentatie ENCI, Closing the concrete loop towards C2C based buildings- J. Frenay, ENCI. De aanwezige data is aangevuld d.m.v.: Google Maps voor het berekenen van de transportafstanden. Schattingen. De EcoInvent database van Simapro. De verkregen primaire data is tevens vergeleken met gegevens uit de EcoInvent database om zeker te stellen dat de aangeleverde data klopt met algemene cijfers aangaande toelevering van materialen, danwel processen. Door deze check uit te voeren wordt er garandeert dat de aangeleverde primaire data ten minste de juiste orde van grootte heeft. Karakterisatie methode Er is waar mogelijk gebruik gemaakt van de CO 2 -uitstoot gegevens uit primaire bronnen. Waar conversie naar CO 2 -emissie nodig was, bijvoorbeeld vanuit het aantal liters verbruikte diesel, zijn de conversiefactoren zoals genoemd in het ProRail Handboek v1.1 aangehouden. Gegevens afkomstig uit de Ecoinvent database zijn omgerekend naar CO 2 -uitstoot door gebruik te maken van de Greenhouse Gas Protocol v1.00 / CO 2 eq (kg) karakterisatie methode. Overeenkomstig met de ProRail conversiefactoren zijn hieruit alleen de CO 2 -emissies afkomstig uit fossiele brandstoffen in kg meegenomen en niet de CO 2 -equivalent waardes. Afbakening inputs en outputs Op basis van de volgende criteria kan gekozen worden om een bepaalde input-, danwel output stroom niet mee te nemen [Simapro handleiding]: Als de massa lager is dan een bepaalde waarde Als de economische waarde minder is dan een bepaalde waarde Als de bijdrage aan CO 2 -uitstoot lager is dan een bepaalde waarde Als vuistregel is aangehouden dat input-, danwel output stromen alleen verwaarloost mogen worden als ze gerelateerd zijn aan materiaalstromen die minder dan 1% van de totale materiaalmassa uitmaken. Keuzes tot het verwaarlozen van bepaalde input- outputstromen zijn duidelijk benoemd. Uitgangspunten De resultaten worden berekend vanuit de hoeveelheid beton die in 2009 door Cementbouw geleverd is aan VSB. Een eerste stap is het in kaart brengen van de CO 2 -uitstoot voor de productie van het beton en het transport van het beton richting de bouwlocaties van VSB. Vervolgens wordt de hoeveelheid benodigde grondstoffen voor het type en hoeveelheid beton die aan VSB wordt geleverd bepaald. Tenslotte wordt de CO 2 -uitstoot per grondstof voor zowel de productie als het transport naar de betonfabrieken in kaart gebracht. Een belangrijk uitgangspunt bij de berekening voor een totale footprint is dat bij alle transport bewegingen enkel het transport naar de locaties toe is meegenomen. Het transport na de aflevering van de goederen wordt niet meegenomen in deze Ketenanalyse Aanvoer in situ beton pagina 9 van 30

10 analyse omdat het onbekend met welk doeleinde dit transport wordt uitgevoerd. Een vrachtwagen kan bijvoorbeeld worden geladen met materialen voor een andere klant. Transport Beton Cementbouw transporteert het beton vanaf drie betonfabrieken naar de bouwlocaties van VSB. De betonfabrieken zijn gevestigd in Rijswijk, Zoeterwoude en Den Haag. De werkzaamheden van VSB in 2009 vonden plaats in werklocaties in Rijswijk, Leiden, Zoeterwoude en Den Haag. De totale hoeveelheid geleverde beton is 8536 m 3. Een betonmixer heeft een laadcapiciteit van 8 m 3 per rit. Het aantal ritten vermenigvuldigd met de afstand tussen de bouwlocaties en de betonfabrieken geeft een totaal aantal van 5097 afgelegde km. De hoeveelheid afgelegde km per route is bepaald aan de hand van een routeplanner (bronnen zijn in bijlage I gepresenteerd). Een betonmixer legt 1,5 km afstand af op 1 liter diesel. Dit geeft een totaal van 3398 liter diesel, vermenigvuldigd met de ProRail geeft een emissie van 3135 gram per liter heeft het transport geleid tot een CO 2 -uitstoot van 10,7 ton. Tabel 3: Emissies op basis van brandstofverbruik Aantal Afstand Totaal Liter Plaats M3 ritten (km) km brandstof Ton CO2 Rijswijk - RIJSWIJK , ,2 Zoeterwoude - LEIDEN , ,9 Zoeterwoude - LEIDEN , ,2 Zoeterwoude - ZOETERWOUDE , ,0 Den Haag- DEN HAAG , ,0 Den Haag- DEN HAAG , ,3 Totaal ,7 Om de aangeleverde data te valideren is de uitkomst vergeleken met het resultaat van berekeningen aan de hand van kentallen van ProRail. Tabel 4 laat deze berekeningen zien. De hoeveelheid Tonkm is vermenigvuldigd met de emissiewaarde van 110 gram per Tonkm afkomstig van ProRail. De totale uitstoot volgens deze berekening komt uit op 12,1 ton CO 2. Dit is van dezelfde orde grote als de uistoot 10,7 ton CO 2 gebaseerd op de getallen van Cementbouw waardoor de juistheid van deze gegevens is bevestigd. Tabel 4: Emissies op basis van tonkm Plaats M3 ton Afstand (km) Tonkm Ton CO2 Rijswijk - RIJSWIJK , ,2 Zoeterwoude - LEIDEN 3272, , ,8 Zoeterwoude - LEIDEN 579, , ,2 Zoeterwoude - ZOETERWOUDE , ,6 Den Haag- DEN HAAG 17, ,3 54 0,0 Den Haag- DEN HAAG , ,3 Totaal ,1 Productie beton De productie van het geleverde beton bij VSB vindt plaats in drie betonfabrieken gevestigd in Rijswijk, Zoeterwoude en Den Haag. Cementbouw geeft een verbruik van 3,01 kwh per m 3 beton aan. Het is onbekend welke elektriciteitsleveranciers door Cementbouw wordt gebruikt. Derhalve wordt er gebruik gemaakt van de conversiefactor van ProRail bij onbekende leverancier (615 Ketenanalyse Aanvoer in situ beton pagina 10 van 30

11 gram/kwh). De vermenigvuldiging met de hoeveelheid geproduceerde m 3 geeft een uitstoot van 15,8 ton CO 2 voor deze fase. Tabel 5: CO 2 emissies bij de productie van beton Plaats M3 kg CO2 per M3 Totaal ton CO2 Rijswijk 246 1, ,5 Zoeterwoude , ,2 Den Haag , ,2 Totaal ,8 Benodigde grondstoffen Beton bestaat uit enkele grondstoffen: Zand, grind, cement, plasticifiseerder, leidingwater en vliegas. Tabel 6 geeft de verhouding van de verschillende grondstoffen weer voor 1 m 3 beton. In de werkelijkheid worden er vele verschillende typen beton aan VSB geleverd. Voor elke toepassing wordt er een andere samenstelling gebruikt. Onderstaande samenstelling is representatief voor het beton dat aan VSB geleverd is in Er is in totaal 8536 m 3 beton geleverd aan VSB door cementbouw in Tabel 6 geeft aan hoeveel ton grondstoffen er benodigd zijn voor deze hoeveelheid. Tabel 6: Benodigde grondstoffen voor geleverde beton in 2009 Grondstof aantal ton per m3 Aantal ton totaal VSB Zand 0-4 0, Grind CEM III 0, CEM I 0, Plastificeerder 0, Leidingwater 0, Vliegas 0, Totaal 2, Zand & Grind Zand en grind worden gewonnen op drie locaties. De Noordzee, GrensMaas en beneden Rijn. In totaal wordt 2/3 deel van de grondstoffen gewonnen in de Noordzee en 1/3 in de Grensmaan en beneden Rijn. De winning van de grondstoffen wordt uitgevoerd door Cementbouw Zand en Grind. Cementbouw Zand en Grind geeft aan dat de winning van zand en grind 5 tot 7,5 kwh per ton aan energie kost. Er wordt uitgegaan dat er gemiddeld 6,25 kwh per ton benodigd wordt gebruikt. De elektriciteit is afkomstig van de elektriciteitsproducent E-on. Met behulp van de van de conversiefactor van ProRail (615 gram/kwh) is uiteindelijk een totale hoeveelheid van 59,5 ton CO 2 voor de ontginning van zand en grind gevonden. Tabel 7 geeft de achterliggende berekening weer. Tabel 7: CO 2 -emissie bij de ontginning van zand en grind kg CO2 per Ontginning plaats Totaal ton ton Totaal ton CO2 Noordzee ,8 39,7 GrensMaas ,8 9,9 Beneden Rijn ,8 9,9 Totaal ,5 De grondstof wordt na de winning per schip naar de betoncentrales van Cementbouw vervoerd. De afstand van de winning naar de betoncentrales wordt geschat aangezien de drie genoemde winning locaties grote regio s zijn. De afstand tot de betonfabrieken vanaf de Noordzee en de Grensmaas wordt geschat op 150 km. De afstand van de beneden Rijn tot de betonfabrieken wordt geschat op 400 km. Transport activiteiten worden uitgevoerd door het bedrijf Contrano BV. De schepen van Contrano hebben een beladingscapiciteit van 700 tot 1200 ton. In dit onderzoek wordt er uitgegaan van 950 ton. De beladingsgraad is altijd 100%. De schepen gebruiken 75 liter huisbrandolie per uur. Ketenanalyse Aanvoer in situ beton pagina 11 van 30

12 Met een 100% beladingsgraad legt een schip 15 km per uur af. Tabel 8 geeft de CO 2 -emissies van de genoemde werkzaamheden weer. Er wordt uitgegaan van de hoeveelheden ton die in tabel 7 zijn weergegeven. Er zijn een aantal verschepingen nodig om deze hoeveelheid te verplaatsen naar de betonfabrieken. Het aantal verschepingen vermenigvuldigd met de transportafstand geeft de totaal aantal afgelegde kilometers door de schepen weer. Aan de hand van de gemiddelde snelheid kan de hoeveelheid vaaruren worden bepaald. Dit geeft het verbruik in liters huisbrandolie. Voor de CO 2 - conversiefactor van huisbrandolie wordt een waarde van 3185 gram per liter aangehouden. Er is daarmee uitgegaan van de conversiefactor van stookolie zoals deze is bepaald door ProRail. Uiteindelijk wordt 49,8 ton CO 2 uitgestoten ten gevolge van transport activiteiten door Contrano BV. Tabel 8: CO 2 -emissies bij transport van de grondstoffen tbv beton Ontginning locatie Totaal ton Verschepingen Totaal km Totaal uren vaartijd Liter huisbrandolie Totaal CO2 Noordzee , GrensMaas , ,5 Beneden Rijn , ,3 Totaal , ,8 Door de winning (59,5 ton CO 2 ) en het transport (49,8 ton CO 2 ) van zand en grind is er een totaal van 109,3 ton CO 2 uitgestoten. Cement Cementbouw krijgt het cement van verschillende toeleveranciers CEM I komt van: CCB Doornik Belgie Gebr Seibel - Erwitte Duitsland Heidelberg- Geseke Duitsland CEM III B 42,5 komt van: ENCI - IJmuiden HCM- Moerdijk CEMEX- Duisburg Duitsland Gebr Seibel- Erwitte Duitsland Het beton wat door Cementbout BV wordt geleverd aan de VSB bestaat uit een mengsel van CEM I en CEM III cement. CEM I bestaat uit Portlandklinker. Er zijn enkel productiegegevens van dit type cement bekend van cementproducent ENCI. Er wordt daarom uitgegaan van deze gegevens. Bij de productie van Portlandcement wordt er 710 kg CO 2 per ton CEM I uitgestoten (ENCI, 2009). Er is geen data aanwezig over de ontginning en het transport van de grondstoffen van klinker naar de cementproducent ENCI. Er is gebruik gemaakt van Simapro voor een schatting van deze waarde. In de bijlage is de uitstoot van het totale productieproces voor Portlandklinker gegeven (Simapro, 2010). De uitstoot voor de ontginning van de grondstoffen bedragen 22,1 kg per ton CEM I (omcirkelt in bijlage). Opgeteld met uitstoot tijdens de productie geeft die een totale uitstoot van 732,1 kg CO 2 per ton CEM I. Dit is vergelijkbaar met de uitstoot van 813 kg CO 2 per ton CEM I die door Simapro wordt gegeven (zie bijlage). Het verschil wordt verklaard doordat de waarde van Simapro een mondiaal gemiddelde is. ENCI is zeer intensief bezig om haar uitstoot te verlagen door onder meer het gebruik van Biomassa (ENCI, 2009) hierdoor zal de uitstoot naar verwachting minder zijn dan de gemiddelde mondiale uitstoot. In totaal wordt er 427 ton CEM I direct aangeleverd aan de betonfabrieken. Tabel 9 presenteert de hoeveelheid uitgestoten CO 2 die door de productie van CEM I wordt veroorzaakt. Ketenanalyse Aanvoer in situ beton pagina 12 van 30

13 Tabel 9: CO 2 -emissie bij de productie van CEM I Productie CEM I 427 kg CO2 per ton 732,1 Ton CO2 CEM I VSB 313 Het cement wordt vanuit de cementfabriek per vrachtwagen getransporteerd naar de drie betonfabrieken. In deze analyse wordt er uitgegaan van een productie door ENCI. Het transport vindt daarom plaats tussen de cementfabriek van ENCI in Maastricht en de drie betonfabrieken van VSB (zie bijlage II voor de afstanden). Tabel 10 geeft aan dat, uitgaande van de conversiefactor gebruikt door ProRail van 110 gram per tonkm, in de transportfase 10 Ton CO 2 wordt uitgestoten. Tabel 10: CO 2 -emissie bij de transport van CEM I transport cement M3 kg per m3 Ton CEM I km ENCI Maastricht Tonkm Ton CO2 Rijswijk Zoeterwoude Den Haag Totaal De totale uitstoot als gevolg van het gebruik van CEM I cement is 323 ton CO 2 in CEM III is een mengsel van Hoogovenslak en Portlandklinker. BCB gebruikt met name CEM III B 42,5 N waarbij de verhouding klinker/slak ongeveer 1:2 is. [Data cementbouw, 27-10] Het Hoogovenslak wordt gegenereerd in IJmuiden als residu van de het ijzerproductieproces bij de Hoogovens. Het Hoogovenslag wordt vermengd met het portlandcement om uiteindelijk CEM III te vormen. Er wordt 0,5 ton CO 2 uitgestoten met de productie van een ton CEM III (Green Carbon, 2010). Er wordt uitgegaan dat in deze waarde de uitstoot tijdens het transport en de ontginning van de cement stoffen zijn inbegrepen aangezien de waarde afkomstig is van een eerdere ketenanalyse. Tabel 11 presenteert de hoeveelheid uitgestoten CO 2 die door de productie van CEM III wordt veroorzaakt. Tabel 11: CO 2 -emissie bij de productie van CEM III Productie CEM III 2347 CO2 per ton 0,5 Ton CO2 CEM III VSB 1174 De grondstof wordt van de centrale van ENCI in IJmuiden per vrachtwagen naar de betoncentrales getransporteerd (zie bijlage II voor de gebruikte afstanden). Tabel 12 presenteert de hoeveelheid CO 2 die wordt uitgestoten door het transport van het cement. Tabel 12: CO 2 -emissie door transport van CEM III transport cement M3 kg per M3 Ton CEM III km ENCI IJmuiden Tonkm Ton CO2 Rijswijk Zoeterwoude Den Haag Totaal In totaal wordt er 1188 ton CO 2 uitgestoten met de productie van CEM III voor VSB. De totale emissie ten gevolge van cement is 1511 ton CO 2. Ketenanalyse Aanvoer in situ beton pagina 13 van 30

14 Plastificeerder Plastificeerder is afkomstig van BASF te Oosterhout en het wordt direct per vrachtwagen geleverd aan de verschillende betonfabrieken. De hoeveelheid CO 2 die vrijkomt bij de productie van plastificeerder is eerder geschat op 2,11 ton CO 2 per ton plastificeerder (Green Carbon, 2010). De verschillende betonfabrieken krijgen in totaal 17 ton plastificeerder geleverd. De productie van de plastificeerder heeft in totaal een uitstoot 37,4 ton CO 2 veroorzaakt. Tabel 13: CO 2 -emissie bij de productie van plastificeerder ton Productie plastificeerder 17 CO2 uitstoot per ton 2,2 Totaal hoeveelheid CO2 uitstoot 37,4 De transport gerelateerde activiteiten zijn verantwoordelijk voor een bescheiden emissie van 0,2 ton CO 2 (zie bijlage II voor de gebruikte afstanden). Tabel 14: CO 2 -emissie door het transport van de plastificeerder transport Ton plastificeerder M3 kg per m3 Vliegas km Oosterhout Tonkm Ton CO2 Rijswijk ,0 Zoeterwoude ,1 Den Haag ,1 Totaal ,2 Leidingwater De CO 2 - uitstoot voor de productie en het transport van leidingwater is dermate klein dat dit valt te verwaarlozen en derhalve niet wordt meegenomen in dit onderzoek. Vliegas Vliegas is een residu van het productieproces van elektriciteit. Er wordt daarom geen CO 2 -uitstoot aan toegewezen. Vliegas is afkomstig van diverse kolengestookte energiecentrales in Nederland en Duitsland. Deze centrales zijn gelokaliseerd in: Maasvlakte (E.On) Geertruidenberg Amsterdam Nijmegen Voerde (Duitsland) Herne (Duitsland) De vliegas wordt per vrachtwagen getransporteerd van de energiecentrales naar een vestiging van Cementbouw te Wanssum. Het is onbekend in welke verhoudingen de vliegas is ontrokken van de verschillende centrales. Derhalve wordt uitgegaan van een algemene schatting van 200 km. Uitgaande van de totale hoeveelheid beton wat aan VSB is geleverd (8535,75 m 3 ) is er een totaal van 256 ton vliegas benodigd. De vliegas wordt per vrachtwagen naar Wanssum getransporteerd. Het aantal tonkm vermenigvuldigd met de conversiefactor van 110 gram per tonkm geeft een totale uitstoot van 5,6 ton CO 2 voor deze transportfase. Tabel 15: CO 2 -emissie bij de transport van het vliegas (energiecentrale Cementbouw) Ontginning locatie Totaal ton Totaal km totaal tonkm Totaal CO2 diverse elektriciteitscentrales ,6 Vervolgens wordt de vliegas per vrachtwagen getransporteerd naar de verschillende betonfabrieken. De hoeveelheid benodigde ton vliegas per betonfabriek is berekend aan de hand van de afzet aan de verschillende bouwlocaties van VSB (zie bijlage II voor de gebruikte afstanden). Vermenigvuldigd Ketenanalyse Aanvoer in situ beton pagina 14 van 30