I Afdeling , Algemene bepalingen

Transcriptie

1 I Afdeling , Algemene bepalingen 1 Enige historische aspecten, ontwikkeling van het oude verzekeringsrecht Men neemt aan dat de huidige verzekering voortspruit uit de overeenkomst van bodemerij. In een later stadium was van echter verzekering sprake, de afzonderlijke overeenkomsten werden beheerst door standaardovereenkomsten en door de overheid uitgevaardigde plakkaten. In het begin van de negentiende eeuw werd de wens gevoeld om te komen tot een wettelijke regeling. In het begin van de 19 e eeuw is aan de toenmalige Amsterdamse advocaat mr. J. van der Linden opdracht gegeven tot het ontwerpen van een Burgerlijk Wetboek. In dit ontwerp waren in het Derde Boek, elfde titel, eerste afdeling, ongeveer honderd artikelen gewijd aan verzekering. De ontworpen bepalingen gaven een aantal regels voor verzekering in het algemeen, maar waren voornamelijk gewijd aan de zeeverzekering. Het ontwerp van Van der Linden heeft het niet tot wet gebracht. Na de Napoleontische tijd is het verzekeringsrecht opgenomen in het Wetboek van Koophandel dat in 1835 door de Staten-Generaal werd aangenomen en in 1838 in werking is getreden. In Boek I, titel 9 houdt dit wetboek algemene bepalingen in betreffende verzekering. Aan zeeverzekering, waarin wederom enige bepalingen waren opgenomen die eigenlijk voor verzekering in het algemeen gelden, was Boek II, titel negen, gewijd. 2 Korte geschiedenis van de totstandkoming van titel 7.17 BW 2.1 Ontwerp van de Bedrijfsgroep schadeverzekering Nadat aan prof. mr. E.M. Meijers in april 1947 opdracht was verleend tot het ontwerpen van een nieuw Burgerlijk Wetboek, heeft een door de Bedrijfsgroep schadeverzekering samengestelde commissie in oktober 1950, bij wijze van advies een Ontwerp ener nieuwe wettelijke regeling van de schadeverzekering met toelichting aan Meijers aangeboden. De commissie stond onder voorzitterschap van prof. mr. T.J. Dorhout Mees. Het hier bedoelde ontwerp bestond uit 91 artikelen. Daaronder waren in het bijzonder aan enkele afzonderlijke verzekeringsvormen bepalingen gewijd zoals aan brandverzekering, aansprakelijkheidsverzekering en transportverzekering. Met name deze laatste verzekeringsvorm werd uitvoerig geregeld. Als sluitstuk hield het ontwerp een uit twee artikelen bestaande titel Y in betreffende ziekte en ongevallenverzekering. 2.2 Titel 17 in het Ontwerp Meijers Geruime tijd later, in 1972, verscheen het vierde gedeelte van het Ontwerp voor een Nieuw Burgerlijk Wetboek (een deel van het Ontwerp Meijers.), houdende 1

2 Boek 7. In titel 17 hiervan was een, door prof. mr. T.J. Dorhout Mees geconcipieerd ontwerp voor een nieuw verzekeringsrecht opgenomen. De in het O.M. voorgestelde titel 17 bestaat uit drie afdelingen. De eerste afdeling bevat algemene bepalingen die gelden voor alle vormen van verzekering. De tweede afdeling bevat regels voor schadeverzekering en wel in 1 algemene bepalingen, in 2 regels voor brandverzekering, in 3 een aan aansprakelijkheidsverzekering gewijde bepaling en in 4 twaalf aan transportverzekering gewijde bepalingen. Afdeling 3 tenslotte is gewijd aan sommenverzekering. In 1 van laatst genoemde afdeling zijn algemene bepalingen met betrekking tot sommenverzekering opgenomen; 2 is gewijd aan de levensverzekering. 2.3 Titel 17 in het Regerings-Ontwerp Veertien jaren na het verschijnen van het O.M. is een wetsontwerp ingediend ter vaststelling van titel 17. Vervolgens is in 2000, na wederom veertien jaren, een NvW verschenen. Nadien zijn het voorlopig verslag en de nota naar aanleiding van het verslag verschenen. Dat het zolang heeft geduurd voordat na de indiening van het wetsontwerp de NvW is verschenen, wordt verklaard in de daarbij behorende toelichting. Daar wordt vermeld dat indertijd is besloten de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel tot vaststelling van titel 17 (verzekering) te laten volgen op de parlementaire behandeling van de in 1986 reeds ingediende voorstellen inzake het erfrecht. Begrijpelijkerwijs heeft men met name wat de levensverzekering betreft de behandeling van het erfrecht willen afwachten. De behandeling van de voorstellen betreffende het erfrecht vergde meer tijd dan destijds was voorzien. Pas nadat was komen vast te staan hoe aan het nieuwe erfrecht vorm zou worden gegeven was de weg vrij voor behandeling van het wetsontwerp inzake het nieuwe verzekeringsrecht, zie NvW, p. 16. Het wetsvoorstel tot vaststelling van titel 7.17 (verzekering) is vervat in het ontwerp van wet nr Het ontwerp sluit aan bij het O.M. in deze zin dat het wat de artikelnummers het O.M. volgt. Er is naast een aantal kleinere wijzigingen een aantal in het oog springende afwijkingen. Afdeling is in het R.O. met een vijftal artikelen uitgebreid. In afdeling 2 zijn met name de aan bijzondere vormen van verzekering gewijde bepalingen verdwenen. Afdeling 3 heeft een uitbreiding ondergaan maar is in grote lijnen gehandhaafd. Naast deze bepalingen hield het R.O. ook regels in voor executoriaal en conservatoir beslag op rechten uit een sommenverzekering. Zie over de geschiedenis van de totstandkoming van het nieuwe verzekeringsrecht ook Wansink, Het nieuwe verzekeringsrecht Titel 7.17 BW belicht, p. 1 e.v.; Oostwouder en Vloemans, Nieuw verzekeringsrecht praktisch belicht, 1 e.v. 3 Algemene beginselen, definitie van verzekering, art. 7:925 BW De overeenkomst van verzekering wordt gedefinieerd in art. 7:925 lid 1 BW als een overeenkomst tussen verzekeraar en verzekeringnemer. Volgens de genoemde bepaling verbindt de verzekeraar zich bij deze overeenkomst, tegen het genot van premie jegens de verzekeringnemer tot het doen van een of meer uitkeringen. Bij het sluiten van deze overeenkomst mag voor partijen geen zekerheid bestaan, dat, wanneer of tot welk bedrag enige uitkering moet worden gedaan, dan wel hoe lang de overeengekomen premiebetaling zal duren. In de 2

3 slotzin van de bepaling wordt hieraan toegevoegd dat de verzekering hetzij schadeverzekering hetzij sommenverzekering is. Zie voor het begrip schadeverzekering nader art. 7:944, waarover hierna nr Sommenverzekering wordt nader omschreven in art. 7:964, waarover hierna nr e.v. 4 Verzekering een consensuele, wederkerige overeenkomst 4.1 Verzekering als consensuele overeenkomst In overeenstemming met de ten aanzien van andere overeenkomsten in Boek 7 gegeven definities is in art. 7:925 lid 1 BW tot uitdrukking gebracht dat verzekering een overeenkomst is, en wel een consensuele overeenkomst, hetgeen wil zeggen dat zij tot stand komt door de enkele wilsovereenstemming. Verzekering is voorts een wederkerige overeenkomst zoals bedoeld in art. 6:261 lid 1 BW. Zie voor de betekenis van het beginsel van consensualisme, Asser-Hartkamp 4-II, nr. 34. Daar wordt erop gewezen dat het beginsel van consensualisme is neergelegd in art. 3:37 lid 1 BW. Verklaringen kunnen worden afgelegd in iedere vorm. Een overeenkomst komt volgens art. 6:217 BW tot stand door aanbod en aanvaarding, dat wil dus zeggen door twee verklaringen. Voor het sluiten van een verzekering is geen schriftelijke vorm voorgeschreven. Het opmaken van de in art. 7:932 lid 1 BW genoemde polis is dus niet een vormvoorschrift zoals bedoeld in art. 3:39 BW. De polis is niet meer maar ook niet minder dan een door de verzekeraar aan zijn wederpartij ter hand te stellen bewijsmiddel, zie verder hierna nr e.v. 4.2 Verzekering een volmaakt wederkerige overeenkomst Volgens art. 6:261 lid 1 BW is een overeenkomst wederkerig indien elk van beide partijen een verbintenis op zich neemt ter verkrijging van de prestatie waartoe de wederpartij zich daartegenover jegens haar verbindt. De verbintenis die de verzekeringnemer op zich neemt is die tot betaling van de premie. Daartegenover verbindt de verzekeraar zich het gevaar te lopen. De verzekeraar verbindt zich tot het doen van de overeengekomen uitkering indien het risico zich verwezenlijkt, dit zal echter slechts een klein aantal gevallen gebeuren. Betekent dit dat een verzekeraar die geen uitkering behoeft te doen niet tot het verrichten van enige prestatie is verplicht? Zou men dit aannemen dan zou verzekering niet een volmaakt wederkerige maar een onvolmaakt wederkerige overeenkomst zijn. Vooropgesteld zij dat de verzekeraar bij sommige verzekeringsvormen stellig op zich neemt een uitkering te betalen, onzeker is dan slechts wanneer en/of hoe groot. In dit geval is zonder twijfel van een volmaakt wederkerige overeenkomst sprake. Ten aanzien van risicoverzekering alleen indien het risico zich verwezenlijkt, is de verzekeraar tot het doen van een uitkering gehouden wordt in de literatuur verdedigd dat de verbintenis van de verzekeraar er een is onder opschortende voorwaarde. Verwezenlijking van het risico doet dan de werking van de verbintenis tot het doen van de uitkering plaatsvinden, zie art. 6:22 BW. Omdat het van het toeval afhangt of de verzekeraar tot het doen van de uitkering is gehouden zou verzekering dan een onvolmaakt wederkerige overeenkomst zijn. Anders te dien aanzien Oostwouder en Vloemans, Nieuw verzekeringsrecht praktisch belicht,

4 4 Aan de mogelijkheid van een onvolmaakt wederkerige overeenkomst is gedacht bij art. 6:261 lid 2 BW: de bepalingen omtrent wederkerige overeenkomsten zijn van overeenkomstige toepassing op andere rechtsbetrekkingen die strekken tot het wederzijds verrichten van prestaties voor zover de aard van die rechtsbetrekkingen zich daartegen niet verzet. Zie T.M. bij art. 6:261 lid 2 BW (Parl. Gesch. Boek 6, p.988 e.v.). Uit art. 6:261 lid 2 BW zou voortvloeien dat art. 6:265 BW (ontbinding) en art. 6:262 BW (opschorting) van toepassing zijn. In geval van tekortschieten van de verzekeringnemer in de nakoming van zijn verbintenis de premie of de vervolgpremie te betalen, zou de verzekeraar de verzekering door ontbinding kunnen beëindigen. Hierdoor zou de verzekeraar dan zijn ontslagen van zijn verbintenis tot het doen van de uitkering. Dit is anders wat de uitoefening van de opschortingbevoegdheid van art. 6:262 BW betreft. In de opvatting dat de verbintenis van de verzekeraar er een is onder opschortende voorwaarde is opschorting, ondanks art. 6:261 lid 2 BW, niet mogelijk. Zolang het risico zich niet heeft verwezenlijkt is de verzekeraar immers niet tot iets verplicht en er valt dus voor hem ook niets op te schorten. Van der Feltz heeft in zijn intree rede de gedachte ontwikkeld dat de verzekeraar zich bij het aangaan van de verzekering verbindt het overeengekomen gevaar te lopen (Verzekering en voorziening, VA 1973, p. 1 e.v.); hij heeft deze opvatting herhaald in zijn bijdrage aan de Van Oven-bundel, ( Gratia Commercii, p. 81). In deze zin werd de verbintenis van de verzekeraar overigens reeds opgevat door Van der Linden in het door hem ontworpen Burgerlijk Wetboek dat hiervoor (nr. 1) werd genoemd; art BW van dit ontwerp houdt in dat de verzekeraar het gevaar van toevallige onheilen op zich neemt. Vat men de verbintenis die de verzekeraar op zich neemt op als de onvoorwaardelijke verbintenis tot het lopen van het risico, dan is sprake van een volmaakt wederkerige overeenkomst. Daarmee is dan niet alleen art. 6:265 lid 1 BW, maar ook art. 6:262 lid 1 BW volledig van toepassing. De verzekeraar kan de nakoming van zijn verbintenis het risico te lopen opschorten. Ik sluit mij bij deze opvatting aan. Steun voor deze opvatting is ook te vinden in art. 7:938 lid 1 BW, waar is bepaald dat geen premie is verschuldigd indien in het geheel geen risico is gelopen. Tegenover de verbintenis tot premiebetaling staat blijkbaar de verbintenis tot het lopen van het risico. In deze zin ook MvT bij art. 7:926 BW, waar wordt opgemerkt dat onder voorval moet worden verstaan het voorval waarvan de verzekeraar het risico op zich heeft genomen (MvT, p. 7). Steun vindt men ook in art. 7:934 BW betreffende de niet betaling van de vervolgpremie. De verzekeraar kan dan de dekking schorsen. De Hoge Raad lijkt deze opvatting ook tot uitgangspunt te hebben genomen waar hij in het arrest van 6 november 1992, NJ 1994, 150 (m.nt. M.M. Mendel) spreekt van de gehoudenheid van de verzekeraar het risico te lopen. Dit is ook het geval waar de Hoge Raad in het arrest van 11 april 1997, NJ 1998, 111 (m.nt. M.M. Mendel) overweegt dat essentie van de verzekeringsovereenkomst is dat de verzekeraar het overeengekomen risico loopt. Mendel heeft in zijn noot onder HR 19 april 2002, NJ 2002, 456 opgemerkt dat de Hoge Raad de uitkeringsverplichting van de verzekeraar in deze uitspraak als een voorwaardelijke beschouwt. Zie ook Mendel, Kamphuisen-bundel, p. 167; Wery-Mendel, p. 8. In de genoemde uitspraak overweegt de Hoge Raad dat voor het intreden van een betalingsverplichting door de verzekeraar aan bepaalde voorwaarden voldaan moet zijn, zoals het intreden van het onzeker voorval waartegen is verzekerd. Zonder twijfel is de verzekeraar slechts tot het doen van de overeengekomen uitkering gehouden nadat het risico zich heeft verwezenlijkt. Men kan dit vervulling van een voorwaarde noemen, maar uit de door de Hoge Raad gebezigde formulering valt niet af te leiden dat hij zijn opvatting dat de essentie van de verzekeringsovereenkomst is dat de verzekeraar het risico loopt en dat deze als consequentie hiervan gehouden is tot vergoeding van schade, heeft verlaten. Wat de praktijk betreft, valt nog te wijzen op het volgende. Verzekeraars of tussenpersonen plegen in hun premienota s te vermelden dat wanneer de premie niet tijdig wordt betaald geen rechten aan de verzekering kunnen worden ontleend. In art. 7:934 BW wordt voorts gesproken van schorsing van de verzekeringsovereenkomst of de dekking na het uitblijven van betaling van de vervolgpremie. Zie ook HR 16 januari 1987, NJ 1987, 554 (m.nt. W.C.L. van der Grinten) waar de verzekeraar zich op het standpunt stelde dat hij

5 gedurende de niet-betaling van premie geen risico liep en dat de dekking pas weer zou ingaan nadat de verschuldigde premie was betaald. Klaarblijkelijk gaan verzekeraars ervan uit dat er iets op te schorten valt wanneer de verzekeringnemer met betaling van de premie in gebreke blijft. Ook dit is een aanwijzing ervoor dat het lopen van het risico de hoofdverbintenis is die voor de verzekeraar uit de verzekering voortvloeit. De hier vermelde opvatting wordt in de literatuur door sommigen als een niet-juridische maar een economische beschouwing gekwalificeerd. Zie Asser-Clausing-Wansink, nr. 16; Wery-Mendel p. 7 e.v.; Oostwouder en Vloemans Nieuw verzekeringsrecht praktisch belicht, Dit is in zoverre juist dat economische aspecten in het licht worden gesteld. Door zich te verzekeren behoeft de verzekerde niet zelf te zorgen voor reserves waaruit kosten van herstel of vervanging dan wel schade door aansprakelijkheid kunnen worden gefinancierd. Daartegenover staat dat de verzekeraar zal moeten zorgen voor een fonds waaruit eventuele uitkeringen kunnen worden bekostigd. Dit is een opoffering omdat de aan te houden reserves door de verzekeraar niet kunnen worden gebezigd voor andere investeringen. Afgezien van deze meer op het terrein van de economie liggende aspecten is er ook de juridische consequentie dat de hier verdedigde opvatting duidelijk maakt dat op de verzekeraar steeds een verbintenis rust waarvan hij de nakoming kan opschorten in geval van tekortschieten door de verzekeringnemer. Anders gezegd, verzekering is een volmaakt wederkerige overeenkomst zoals bedoeld in art. 6:262 lid 1 BW. Aan dit een en ander kan nog worden toegevoegd dat men, uitgaande van de opvatting dat de verbintenis van de verzekeraar tot het doen van de uitkering er een is onder opschortende voorwaarde, kan betogen dat de verzekeraar, nadat het risico zich heeft verwezenlijkt, bevoegd is de dan onvoorwaardelijk op hem rustende verbintenis tot het doen van de uitkering op te schorten als de vervolgpremie niet is betaald. De bevoegdheid tot opschorting vervalt echter zodra de verzekeringnemer alsnog de door hem verschuldigde vervolgpremie betaalt. Dit zou het mogelijk maken dat de verzekeringnemer zijn verbintenis tot betaling van de premie niet nakomt zolang het risico zich niet heeft verwezenlijkt maar alsnog tot betaling van de premie overgaat zodra dit wel gebeurt, waardoor hij recht krijgt op betaling van de uitkering. Deze situatie kan niet ontstaan wanneer men ervan uitgaat dat de primaire verbintenis van de verzekeraar is de verbintenis tot het lopen van het gevaar. Schiet de verzekeringnemer tekort in de nakoming van zijn verbintenis tot betaling van de vervolgpremie, dan zal de verzekeraar de nakoming van zijn verbintenis het gevaar te lopen opschorten. Deze is dan niet gehouden tot het doen van de uitkering indien het risico zich tijdens deze opschorting verwezenlijkt, de verzekering bood op dat moment geen dekking. 4.3 Verzekering een kansovereenkomst? Schadeverzekering wordt veelal gekwalificeerd als kansovereenkomst. Het heeft evenwel weinig zin diep in te gaan op de kwalificatie van verzekering als kansovereenkomst omdat aan het onderscheid tussen vergeldende overeenkomsten en kansovereenkomsten geen rechtsgevolg is verbonden. Zie over het kanskarakter van de verzekeringsovereenkomst het vervallen art BW (oud) en art. 1104, tweede zin, CC. Uit deze laatste bepaling volgt dat wanneer de tegenprestatie bestaat uit de kans op winst of verlies voor ieder der partijen na een onzekere gebeurtenis, de overeenkomst als een aléatoire moet worden aangemerkt (alea: teerling of dobbelsteen). Zie over kansovereenkomsten Asser-Van Schaick, nr Gaat men ervan uit dat de hoofdverbintenis van de verzekeraar is het gevaar te lopen, dan kan de verzekering niet worden aangemerkt als een aléatoire. Zie ook Asser-Hartkamp 4-II, nr. 70. Dat de kwalificatie van de verzekeringsovereenkomst als een kansovereenkomst van weinig betekenis is omdat aan deze kwalificatie geen consequenties zijn verbonden, wordt uiteengezet bij Asser-Hartkamp 4-II, nr

6 5 Onzekerheid 5.1 Aan iedere vorm van verzekering is onzekerheid inherent, art. 7:925 lid 1 Uit art. 7:925 lid 1 BW volgt dat voor elke vorm van verzekering het element van onzekerheid essentieel is. De onzekerheid kan in de eerste plaats bestaan ten aanzien van de vraag of een uitkering moet worden gedaan. In de tweede plaats kan, zoals bij levensverzekering, weliswaar vaststaan dat een uitkering zal moeten worden gedaan maar is onzeker wanneer de verplichting daartoe ontstaat. Met betrekking tot levensverzekering kan ook onzeker zijn tot welk bedrag een uitkering zal moeten worden gedaan. Ten slotte kan wel de grootte van de uitkering vaststaan, maar is onzeker hoe lang premie zal moeten worden betaald. In het geval van schadeverzekering is onzeker of en tot welk bedrag een uitkering moet worden gedaan. Zie HR 11 april 1997 NJ 1998, 111 (m.nt. M.M. Mendel), waarin de Hoge Raad overwoog dat de essentie van de overeenkomst van (schade)verzekering is dat de verzekeraar het overeengekomen risico loopt. Daaraan is, zoals de Hoge Raad overweegt, inherent dat onzeker is of de schade waartegen de verzekering dekking biedt, zal ontstaan. Ook bij vormen van sommenverzekering zal onzeker zijn of een uitkering verschuldigd wordt. In het geval van levensverzekering kan onzeker zijn of, wanneer, dan wel tot welk bedrag een uitkering verschuldigd wordt. Er zijn ten slotte vormen van kapitaalverzekering waar onzeker is hoe lang premie moet worden betaald; dat en wanneer het verzekerde kapitaal zal moeten worden uitgekeerd staat vast, de verplichting tot betaling van premie kan echter eindigen bij het eerder overlijden van de verzekeringnemer. 5.2 Het risico behoeft zich niet als voorval te verwezenlijken Niet vereist is dat sprake is van een onzeker voorval zoals art. 246 WvK nog eiste. De vereiste onzekerheid kan ook bestaan ten aanzien van het uitblijven van een voorval. In het geval van schadeverzekering kan ook sprake zijn van het zich verwezenlijken van het risico, ofschoon niet van een gebeurtenis sprake is zoals in het geval van verzekering tegen eigen gebrek. Volgens art. 246 WvK moest sprake zijn van een onzeker voorval. Hiervan ging ook de definitie van het O.M. uit. In het R.O. is het vereiste van een onzeker voorval vervallen. Volgens de MvT is het element van een voorval wel essentieel bij talloze verzekeringsvormen maar niet bij alle. Genoemd wordt het vereiste van in leven zijn op een bepaald toekomstig tijdstip. Dit is wel een onzeker feit maar niet een voorval of gebeurtenis. Gewezen wordt voorts op HR 4 januari 1980, NJ 1984, 305 (m.nt. F.H.J. Mijnssen) betreffende schade veroorzaakt door corrosie van metaal in betonplaten, een eigen gebrek. De Hoge Raad aanvaardde dat als onzeker voorval in de zin van art. 246 WvK kan worden beschouwd het aan het licht komen van het eigen gebrek. Het is echter nogal gewrongen om een eigen gebrek als voorval, of gebeurtenis aan te merken, zie A. van Oven, VA 1982, p. 189 en Van der Feltz, VA 1975, p Zie ook Mendel, Kamphuisen-bundel, p Bij toepassing van de definitie van art. 7:925 lid 1 BW is niet meer relevant of de verwezenlijking van het risico al dan niet als voorval kan worden aangemerkt. 6

7 5.3 Objectieve en subjectieve onzekerheid De vereiste onzekerheid heeft een objectief en een subjectief aspect. Deze aspecten spelen in het bijzonder een rol bij schadeverzekering. Het objectieve aspect komt hierin tot uiting dat schadeverzekering alleen mogelijk is indien zij de schadelijke gevolgen dekt van een risico waarvan de verwezenlijking naar objectieve maatstaven onzeker is. De toelichtende stukken verhelderen niet bijzonder wat in art. 7:925 BW met onzekerheid wordt bedoeld. Volgens Dorhout Mees (T.M., p. 1159) is in art. 7:925 BW het onzeker voorval als element van alle verzekering gehandhaafd. Het moet, in zijn visie, voor partijen bij het sluiten van de verzekering onzeker zijn of het risico zich zal verwezenlijken. Gaat men hiervan uit dan zal de dekking kunnen ingaan op een tijdstip waarop het risico zich al heeft verwezenlijkt, vereist is slechts dat partijen daarvan onkundig zijn. De formulering van art. 7:925 BW is niet gelukkig, niet alleen voor de verzekeringnemer, partij bij de overeenkomst, moet onzeker zijn of het risico zich reeds heeft verwezenlijkt, dit geldt ook voor de verzekerde. In de MvT bij art. 7:925 BW wordt het begrip onzeker niet gedefinieerd of nader omschreven. Men mag uit de bepaling niet afleiden dat verzekering ook mogelijk is in een geval waarin een doorsnee persoon diende te verwachten dat zich een schadeveroorzakende gebeurtenis zou voordoen en slechts is vereist dat de verzekeringnemer/verzekerde daar geen rekening mee hield. Naar objectieve maatstaven is bijvoorbeeld te verwachten dat piano s die geruime tijd worden opgeslagen in een vochtige en niet verwarmde loods, onherstelbare schade oplopen (Rb. Amsterdam 27 maart 1957, NJ 1957, 661). Kan degene die de piano s had verzekerd dan volhouden dat de maatstaf niet is wat als normaal is te verwachten, maar dat het erom gaat dat voor hem bij het aangaan van de verzekering geen zekerheid bestond dat de gevolgde wijze van opslag tot schade zou leiden? Een dergelijk standpunt is verworpen in HR 26 november 1993, NJ 1994, 126. Vrachtauto s werden in de winter per schip naar Canada vervoerd; aan de koelvloeistof in de motoren was geen antivries toegevoegd. De motoren werden beschadigd door bevriezing van de koelvloeistof. Het Hof achtte vorst in de winterperiode niet een onzeker voorval. In cassatie werd onder meer aangevoerd dat de verzekerde niet verwachtte of behoefde te verwachten dat de koelvloeistof zou bevriezen. De Hoge Raad verwierp dit betoog: aan de omstandigheid dat bevriezing van niet van antivries voorziene koelvloeistof als een normale gebeurtenis is te verwachten kan niet afdoen dat de verzekerde zelf het zich voordoen van deze gebeurtenis niet verwachtte of behoefde te verwachten. De maatstaf is dus dat de verwezenlijking van het risico niet als normale gebeurtenis was te verwachten, niet of de verzekerde zelf zulks verwachtte. Dit oordeel moet ook gelden voor het huidige recht. Verzekering is alleen mogelijk tegen schade die het gevolg is van verwezenlijking van een risico dat weliswaar als mogelijk maar niet als normaal te verwachten kan worden gekenschetst. Dat de verzekeraar het bij de overeenkomst omschreven risico loopt, impliceert dat weliswaar de kans bestaat dat het risico zich verwezenlijkt maar ook, zou ik zeggen, dat zulks, wat de individuele verzekering betreft, niet in de normale lijn der verwachtingen ligt. Men kan zich daarom ook volgens het nieuwe recht slechts verzekeren tegen de schadelijke gevolgen van een gebeurtenis die bij het aangaan van de verzekering als mogelijk maar als niet normaal te verwachten moet worden beschouwd. Dit neemt niet weg dat, zoals in art. 7:925 BW tot uitdrukking is gebracht, verzekering ook mogelijk is wanneer het op zichzelf niet als normaal te verwachten risico zich reeds heeft verwezenlijkt, indien maar de verzekeringnemer en/of de verzekerde daarvan niet op de hoogte zijn. Zie over de eis van objectieve onzekerheid ook Mendel, Kamphuisen-bundel, p. 163e.v.; Clausing, Mendelbundel p. 91 e.v.; Oostwouder en Vloemans, Nieuw verzekeringsrecht praktisch belicht, p