De toekomst van de landbouw en voedselvoorziening van de EU: Vereenvoudiging en modernisering van het gemeenschappelijk landbouwbeleid

Transcriptie

1 De toekomst van de landbouw en voedselvoorziening van de EU: Vereenvoudiging en modernisering van het gemeenschappelijk landbouwbeleid VRAGEN & ANTWOORDEN over de RAADPLEGING en de EFFECTBEOORDELING Wat zijn de toekomstplannen van de Commissie voor het GLB? Met haar werkprogramma voor 2017 bevestigt de Commissie dat ze zal doorgaan met en een brede raadpleging zal houden over de vereenvoudiging en modernisering van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Het doel is om het GLB te laten bijdragen aan de tien prioriteiten van de Commissie en aan de duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen 1. De resultaten van deze werkzaamheden zullen eind 2017 worden gepresenteerd in een mededeling over de vereenvoudiging en modernisering van het GLB. Waarom moet het GLB zo snel na de vorige hervorming opnieuw onder de loep worden genomen? Twee onvoorziene ontwikkelingen maken dit nodig: Ten eerste, de vaststelling dat geen van de betrokken partijen tevreden was over het eindresultaat vanwege de complexiteit van de uiteindelijke wetgeving vandaar de behoefte aan vereenvoudiging van het GLB. Ten tweede is de bredere context waarin de landbouw van de EU is ingebed, gaande van uitdagingen op het gebied van markten en handel tot klimaat en milieu, in sneltempo veranderd vandaar de behoefte aan modernisering van het GLB. Wat houdt dit proces in? Het proces omvat een brede raadpleging en een effectbeoordeling. De bedoeling is alle beschikbare gegevens over de prestaties van het GLB te verzamelen, lering te trekken uit de tenuitvoerlegging van de hervorming van 2013, de huidige problemen met het GLB aan te wijzen en te analyseren waar er behoefte is aan modernisering en vereenvoudiging. De resultaten worden eind 2017 gepresenteerd in een mededeling met de bevindingen over de huidige prestaties van het GLB en aanvullende beleidsopties op basis van degelijke en betrouwbare informatie. Welke andere bijdragen horen bij dit proces? Het debat over de toekomst van het GLB is zowel binnen als buiten de Europese instellingen al begonnen. Zo heeft de Raad van ministers er verschillende vergaderingen aan gewijd (onder andere een informele Raad onder het Nederlandse voorzitterschap, een ministeriële conferentie in het Franse Chambord, en een debat van de Raad onder het Slowaakse voorzitterschap), terwijl het 1 Werkprogramma van de Europese Commissie voor 2017: Naar een Europa dat ons beschermt, sterker maakt en verdedigt (COM(2016) 710 final).

2 Europees Parlement verscheidene initiatiefverslagen heeft aangenomen waarin tot ingrijpende veranderingen wordt opgeroepen. Ook heeft het Maltese voorzitterschap een debat over de toekomst van het GLB op de agenda van de Raad in maart gezet. RAADPLEGING Waarom worden belanghebbenden geraadpleegd? Doelstellingen van de raadpleging: Meningen peilen over de prestaties van het huidige beleid en over de uitdagingen voor de landbouw en de plattelandsgebieden van de EU Ideeën over hoe het beleid kan worden aangepast aan deze nieuwe uitdagingen verzamelen en evalueren Op een open en transparante wijze een zo breed mogelijk scala aan standpunten en bezorgdheden over de EU-landbouw samenbrengen Het brede publiek betrekken bij het debat over het GLB, en meer mensen aanmoedigen om deel te nemen aan de beleidsbesprekingen Tijdens de raadpleging zal bijzondere aandacht worden besteed aan de noodzaak om standpunten in te winnen van belanghebbenden die doorgaans geen toegang hebben tot de institutionele kanalen (zoals individuele landbouwers, burgers, consumenten en sommige landbouw- en plattelandsgemeenschappen). Er wordt ook rekening gehouden met het advies van het REFITplatform 2, zonder vooruit te lopen op het voorstel van de Commissie voor een nieuw meerjarig financieel kader. Hoe worden de belanghebbenden geraadpleegd? De raadpleging gebeurt via: Bestaande institutionele kanalen: vergaderingen van deskundigengroepen en van de groepen voor de dialoog met het maatschappelijk middenveld, in het bijzonder die over het GLB Methoden met een ruimer bereik: een online openbare raadpleging (om onder andere burgers en consumenten te bereiken) en technische seminars (met deskundigen en een aantal specifieke belanghebbenden) Een conferentie waarop de resultaten van de openbare raadpleging zullen worden gepresenteerd aan een brede waaier van belanghebbenden Op welke bouwstenen is deze openbare raadpleging gebaseerd? De raadpleging bouwt voort op een aantal stappen die reeds in 2016 zijn gezet: a) Europese Conferentie over plattelandsontwikkeling 2.0 in Cork (5-6 september 2016): Het doel van deze conferentie bestond erin te komen tot een gezamenlijke visie van de belanghebbenden op de toekomst van plattelandsgebieden en tot aanbevelingen om deze visie in de praktijk te brengen. De inhoud van de Verklaring van Cork zal als leidraad dienen voor het hele 2 Het REFIT-platform bestaat uit vertegenwoordigers van de Commissie, van nationale overheden en van belanghebbenden. Het platform ondersteunt de vereenvoudiging van de EU-wetgeving en de vermindering van de regeldruk voor het maatschappelijk middenveld, het bedrijfsleven en overheidsinstanties.

3 beleidsvormingsproces. Op de conferentie verzamelden 340 belanghebbenden bij de ontwikkeling van plattelandsgebieden (onder andere landbouwers, milieu-ngo's, niet-gouvernementele consumentenorganisaties, plattelandsondernemingen, toeleveranciers en verwerkende bedrijven, denktanks en plaatselijke actiegroepen). b) EU-conferentie over de vooruitzichten voor de landbouw (6-7 december 2016): Deze conferentie had als doel inzichten en gegevens te verzamelen over de middellangetermijnontwikkeling op de landbouwmarkten, en een debat aan te zwengelen tussen beleidsmakers en belanghebbenden over de beleidsuitdagingen van klimaatverandering en de beschikbaarheid van hulpbronnen. Daarnaast werden de nieuwste vooruitzichten voor de EUmarkten voor zuivel, varkensvlees, en akkerbouwgewassen voor de komende tien jaar gepresenteerd en besproken met de belanghebbenden. Meer dan 500 vertegenwoordigers van EU-instellingen, overheden, internationale organisaties, belanghebbenden binnen de voedselketen, de sociaal-professionele sector, marktdeskundigen, academici en denktanks waren aanwezig. c) Groep voor de dialoog met het maatschappelijk middenveld (CDG) over het GLB (16 december 2016) Meer dan 70 vertegenwoordigers van landbouwverenigingen, de levensmiddelenindustrie, handelaren en milieu-ngo's namen deel aan deze dialoog. Met het brede scala van belanghebbende partijen als deelnemers wordt verwacht dat de dialooggroep over het GLB het belangrijkste forum voor besprekingen wordt tijdens het raadplegingsproces. d) Verslag van de Taskforce landbouwmarkten (AMTF) (14 november 2016) De AMTF bestond uit 12 ervaren deskundigen inzake een of meer aspecten van de voedselketen. De groep is tussen januari en november 2016 regelmatig samengekomen om te praten over markttransparantie, toegang van landbouwers tot financiële instrumenten en termijnmarkten voor afdekking van prijsrisico's, opties voor contractuele verbintenissen binnen de keten en wettelijke mogelijkheden voor landbouwers om collectieve acties te organiseren thema's die stuk voor stuk als doel hebben de positie van landbouwers in de voedselketen te versterken. De aanbevelingen van de AMTF (met onder meer de aanbeveling voor EU-wetgeving betreffende oneerlijke handelspraktijken) zullen aanvullende waardevolle input vormen en de Commissie zal deze aanbevelingen uitvoerig onderzoeken in het kader van dit raadplegingsproces. Wanneer en hoe zullen de resultaten van de raadpleging worden bekendgemaakt?

4 De resultaten van de raadpleging zullen in juli 2017 worden meegedeeld op een conferentie voor diverse belanghebbenden, waaronder vertegenwoordigers van de groepen voor de dialoog met het maatschappelijk middenveld, agrarische en ecologische belangenorganisaties, deskundigen en andere belanghebbenden, zoals consumenten- en milieuorganisaties. Een samenvatting van de resultaten van de raadpleging wordt online gepubliceerd. Voorts zullen de resultaten van de raadpleging worden verwerkt in de effectbeoordeling (zie hieronder). Commissaris Hogan heeft gesproken over een toekomstig GLB dat milieuvriendelijker en duurzamer is, meer aandacht besteedt aan generatievernieuwing, beter bestand is tegen prijsschommelingen enz. Betekenen deze uitspraken niet dat het hele raadplegingsproces overbodig is? Wat als de raadpleging immers geheel andere prioriteiten opwerpt? Deze standpunten weerspiegelen de bezorgdheden van een brede waaier aan belanghebbenden sinds de laatste hervorming. Het doel van deze raadpleging is de prioriteiten van het toekomstige GLB in kaart brengen. Waarschijnlijk zullen veel van de geuite bezorgdheden nadrukkelijk aanwezig blijven, maar de raadpleging zou ook andere zorgpunten kunnen opwerpen. Het raadplegingsproces is ontworpen om inbreng te leveren voor de uiteindelijke voorstellen van de Commissie. Hoe wordt het evenwicht van het raadplegingsproces gegarandeerd? Wat als een bepaalde belangengroep ondervertegenwoordigd of oververtegenwoordigd is? De raadpleging staat open voor alle belanghebbende partijen. De Commissie neemt momenteel een aantal maatregelen om zo veel mogelijk reacties te krijgen, en verspreidt de uitnodiging onder andere via webpublicaties, sociale media, het Europees netwerk voor plattelandsontwikkeling en op landbouwbeurzen waar DG AGRI aanwezig is. Respondenten zal worden gevraagd aan te geven wie ze zijn en waar ze werken, zodat het spectrum aan reacties duidelijk zichtbaar is. Waarom worden er enkel gesloten en pro-formavragen gesteld? Het wezenlijke doel van de vragenlijst is om op relatief korte tijd toch op doeltreffende wijze zo veel mogelijk antwoorden te verzamelen van zo veel mogelijk verschillende respondenten. Het soort vragen van deze vragenlijst is daartoe het geschiktst. De vragen in de vragenlijst zijn zowel gesloten als open, in het bijzonder die over doelstellingen, modernisering en vereenvoudiging. Respondenten zullen niet alleen de vragen kunnen beantwoorden, maar ook hun specifieke standpunten en bezorgdheden kunnen uiten. Ook nodigt de online vragenlijst de respondenten uit een bijdrage van maximaal vijf bladzijden toe te voegen, zoals bijvoorbeeld een standpuntnota. Er bestaan geen beperkingen op de onderwerpen die in een dergelijke nota kunnen worden aangekaart. Voorts wordt verwacht dat verschillende belangengroepen, zoals groepen van belanghebbenden, denktanks enz., specifieke en vrij gedetailleerde bijdragen zullen indienen, die ook een welkome inbreng vormen tijdens het raadplegingsproces. Waarom enkel een online vragenlijst? Wat met diegenen die geen toegang hebben tot het internet (een groot probleem in landelijke gebieden)?

5 Met online vragenlijsten kan het grootst mogelijke aantal reacties worden ingewonnen. De Commissie verwelkomt echter ook altijd spontane bijdragen over de toekomst van het GLB per post. In dat opzicht hoopt de Commissie dat de organisaties van belanghebbenden en de autoriteiten van de lidstaten de deelname aan de raadpleging zo veel mogelijk zullen bevorderen. Wat is het doel van de effectbeoordeling? EFFECTBEOORDELING Belangrijke initiatieven van de Commissie gaan gepaard met een effectbeoordeling, wanneer verwacht wordt dat de geplande EU-maatregelen aanzienlijke economische, ecologische of sociale gevolgen zullen hebben. Dat is het geval voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, en de Commissie wil dan ook handelen volgens de voorschriften voor betere regelgeving. De behoefte aan modernisering en vereenvoudiging van het GLB vereist zowel retrospectief als toekomstgericht overleg over het beleid, niet alleen om de belangrijkste uitdagingen in de landbouw en op het platteland te identificeren, maar ook om het GLB zo goed mogelijk te laten bijdragen aan de beleidsprioriteiten van de Commissie (met name werkgelegenheid en groei), duurzame ontwikkeling, een resultaatgerichte begroting, vereenvoudiging en subsidiariteit. In dit verband biedt de raadpleging van belanghebbenden op meningen gebaseerde informatie. Ze biedt een kans om in het debat over de toekomst van het GLB rekening te houden met maatschappelijke behoeften en om de nieuwe beleidsprioriteiten beter op inclusieve en omvattende wijze in het GLB te integreren. De effectbeoordeling die daarna volgt, gaat uit van feiten. Ze maakt het mogelijk uitdagingen te benoemen, doelstellingen af te bakenen en beleidsopties te formuleren om deze doelstellingen te bereiken. Vervolgens worden de effecten van deze beleidsopties op economisch, ecologisch en sociaal gebied geëvalueerd. Dit alles gebeurt op een inclusieve en transparante manier, met betrokkenheid van alle relevante Commissiediensten, belanghebbenden en externe deskundigen. Begint u van nul af aan bij deze beoordeling? Nee. De beoordeling van de modernisering en vereenvoudiging van het GLB bouwt voort op verschillende belangrijke processen en werkzaamheden: Ten eerste, de ontwikkeling van de publieke opinie omtrent landbouw, plattelandsgebieden en het GLB: Zoals opeenvolgende Eurobarometer-enquêtes laten zien, heerst er bij EU-burgers een toenemende bezorgdheid over landbouw en plattelandsgebieden. Ten tweede de vereenvoudiging van het GLB die sinds 2014 wordt doorgevoerd (een belangrijk initiatief in deze ambtsperiode van de Commissie): Dit proces heeft de Commissie in staat gesteld om standpunten van diverse partijen te verzamelen die belang hebben bij het aanzienlijke aantal vereenvoudigingsmaatregelen dat tot nu toe is genomen. Tijdens dit proces hebben een aantal belanghebbenden opgeroepen tot ambitieuze wijzigingen van het GLB.

6 Ten derde, de dialoog die sinds 2015 met de belanghebbenden wordt gevoerd over de langetermijnontwikkeling van het beleid: de nadruk leggen op de standpunten van de verschillende EU-belanghebbenden aangaande de drie langetermijndoelstellingen van het GLB, en de opkomende spanningen tussen de economische en ecologische doelstellingen van het GLB identificeren. Het gaat hierbij om de aanbevelingen van de AMTF en de Cork 2.0-verklaring "Een betere levenskwaliteit in plattelandsgebieden". Ten slotte zal er bij de modernisering en vereenvoudiging van het GLB rekening worden gehouden met de resultaten van vorige evaluaties en studies over het GLB, evenals met de eerste evaluaties van en studies over het huidige GLB. Wat is een aanvangseffectbeoordeling? Het is een routekaart waarin de Commissie haar plannen voor nieuwe beleids- en wetgevingsinitiatieven uiteenzet waarvoor een effectbeoordeling zal worden uitgevoerd. De aanvangseffectbeoordeling geeft een eerste beschrijving van het probleem en van de mogelijke beleidsopties, samen met een overzicht van de beoogde fasen van het initiatief, waaronder geplande effectbeoordelingswerkzaamheden en de raadpleging van de belanghebbenden. Lopen de opties van de aanvangseffectbeoordeling vooruit op hoe het toekomstige GLB eruit zal zien? Zal het GLB na 2020 met andere woorden een van deze vijf opties zijn? Nee. De aanvangseffectbeoordeling loopt niet vooruit op de eindbeslissing van de Commissie. De in de aanvangseffectbeoordeling beschreven opties zijn een weerspiegeling van de continue analyse van de reeds in het debat besproken uitdagingen en ideeën. Het "no CAP"-scenario strookt niet met het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, en is als zodanig niet realistisch, noch wenselijk. Daarnaast is het basisscenario zonder beleidswijziging nodig om de impact van alternatieve beleidsopties te kunnen beoordelen. De beschreven opties zullen niet noodzakelijk worden opgenomen in de voorstellen voor het toekomstige GLB. Uit de brede raadpleging zouden andere ideeën kunnen voortspruiten. Het is eveneens mogelijk dat uiteindelijk voor een combinatie van deze opties wordt gekozen. Betekent dit een nieuwe stap in de richting van een hernationalisering van het GLB? In de effectbeoordeling zal een optie zonder beleid worden geanalyseerd. Het is echter een onrealistische optie die de toegevoegde waarde van een EU-breed beleid zal illustreren. In de eengemaakte markt is een gemeenschappelijke aanpak van het landbouwbeleid nodig. Een gemeenschappelijke aanpak zorgt, in vergelijking met nationaal beleid, ook voor efficiënter gebruik van begrotingsmiddelen, en draagt bij aan economische en sociale samenhang. Zo kan EU-beleid zich toespitsen op grensoverschrijdende uitdagingen als klimaatverandering, milieu en biodiversiteit, die niet ophouden aan de landsgrenzen. VOLGENDE STAPPEN HET TOEKOMSTIGE GLB Op welke manier is dit raadplegingsproces gerelateerd aan het MFK? Hoe kan er reeds sprake zijn van een GLB-hervorming terwijl de begroting nog niet bekend is?

7 Dit proces begint met het beantwoorden van de beleidsgerelateerde vragen "wat, waarom, hoe, en voor wie?" "Hoeveel" komt in een latere fase aan bod. De effectbeoordeling is gericht op specifieke beleidsprioriteiten voor de toekomst zonder vooruit te lopen op de financiële toewijzingen voor het GLB in het volgende MFK. Betekent een nieuwe hervorming van het GLB dat alle voorgaande hervormingen, en in het bijzonder de recentste hervorming, mislukt zijn? Hoe kan u met zekerheid weten dat deze hervorming zal slagen? Dat de Commissie een raadpleging houdt over de toekomst van het GLB betekent niet dat de recentste hervorming een mislukking was, noch dat de Commissie reeds volledig heeft bepaald hoe het beleid kan worden verbeterd. De hervorming moet veeleer als antwoord worden beschouwd op de belangrijke veranderingen die zich sinds 2013 hebben voorgedaan. De onzekerheid op de markt is toegenomen en de EU heeft nieuwe internationale overeenkomsten getekend, in het bijzonder op het vlak van klimaatverandering en duurzame ontwikkeling. Er is reeds een brede maatschappelijke discussie gevoerd over de vraag of de hervorming van 2013 ver genoeg gaat om deze grote uitdagingen, met inbegrip van een aantal trade-offs tussen de ecologische, economische en sociale aspecten ervan, het hoofd te bieden. Het raadplegingsproces zal input leveren voor dat debat en behulpzaam zijn bij de opstelling van toekomstige voorstellen. Op welke manier worden de medewetgevers geraadpleegd tijdens dit proces? De standpunten van het Europees Parlement en de Raad zijn welkom tijdens het brede raadplegingsproces. Het Parlement en de Raad zullen echter ook aanzienlijke inspraak hebben in de mededeling, en uiteindelijk zijn zij verantwoordelijk voor het opstellen van wetgeving op basis van het voorstel van de Commissie. Ook wordt verwacht dat de afzonderlijke lidstaten hun standpunten kenbaar zullen maken. De besprekingen in de Raad in maart zullen daaraan bijdragen. Soortgelijke discussies worden verwacht in de Commissie landbouw en plattelandsontwikkeling van het Europees Parlement. Wordt dit hervormingsproces aangedreven door het vooruitzicht van het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie en andere uitdagingen voor de GLB-begroting? Betekenen de hervormingsplannen dat u een verlaging van de GLB-begroting verwacht? Het hervormingsproces is toegespitst op specifieke beleidsprioriteiten voor de toekomst, zonder vooruit te lopen op de financiële toewijzingen voor het GLB in het volgende MFK, mogelijke gevolgen van de uittreding van het VK uit de EU, of andere uitdagingen. Het doel is om het GLB te moderniseren en vereenvoudigen en het beleid maximaal te laten bijdragen aan de tien prioriteiten van de Commissie en aan de duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen, ongeacht de uiteindelijke begrotingstoewijzingen. Zal het toekomstige GLB een schaduw werpen op de WTO-verbintenissen van de EU? De EU is gecommitteerd aan de nakoming van haar WTO-verbintenissen, wat voor vorm het nieuwe GLB ook zal aannemen. Zullen we een aantal jaren moeten wachten alvorens de aanbevelingen het daglicht zien in een wetsvoorstel over de toekomst van het GLB?

8 Het effectbeoordelingsproces zal uitmonden in de bekendmaking van een mededeling later dit jaar (hoogstwaarschijnlijk eind november). Het wetsvoorstel over het toekomstige GLB zou volgen op de bekendmaking van het MFK (mogelijk in het voorjaar van 2018). Om echter te anticiperen op de behoefte aan modernisering, moeten we nu beginnen vandaar deze raadpleging. Zullen betalingen in het kader van het toekomstige GLB naar behoren worden geplafonneerd? Het is nog te vroeg om commentaar te leveren op de mogelijke koers van een nieuw GLB. Deze maatregel is echter een element van optie 5 en zal bijgevolg worden geanalyseerd in het kader van de effectbeoordeling. Wanneer zal de vragenlijst beschikbaar zijn in alle EU-talen? In de beperkte tijd na de voltooiing ervan hebben we de vragenlijst beschikbaar kunnen maken in het Engels, het Frans en het Duits. Omdat we graag bijdragen zouden ontvangen uit alle hoeken van de EU, is de vragenlijst vanaf 8 februari beschikbaar in alle EU-talen. Op die manier krijgen alle belanghebbenden en burgers die de vragenlijst wensen te beantwoorden genoeg tijd om dat te doen binnen de termijn van 12 weken gedurende welke de openbare raadpleging loopt. Waarom bevat de vragenlijst geen specifieke vragen over vergroening? Milieubescherming en milieudoelstellingen zijn een rode draad in de vragenlijst. We zijn het er dus niet mee eens dat vergroening niet aan bod komt. Iets minder dan een jaar geleden hebben we een volledige openbare raadpleging georganiseerd die uitsluitend betrekking had op de groene rechtstreekse betaling in het kader van een evaluatie van de vergroening. Die openbare raadpleging bevatte specifieke vragen over de operationele aspecten van vergroening. Met de reacties op deze raadpleging over vergroening wordt in onze huidige werkzaamheden ten volle rekening gehouden. Bovendien wordt de groene rechtstreekse betaling momenteel aan een onafhankelijke evaluatie onderworpen die later dit jaar zal worden afgerond. De eerste inzichten van deze lopende evaluatie zullen ook worden gebruikt als onderdeel van dit raadplegingsproces en bij de opstelling van de mededeling van de Commissie. 2 februari 2017