Rapportage Kindsdeel Bij Erfrechtshulp.nl zien we dat veel problemen spelen rondom het aanspraak kunnen maken op het kindsdeel.

Transcriptie

1 Rapportage Kindsdeel 2019 Bij Erfrechtshulp.nl zien we dat veel problemen spelen rondom het aanspraak kunnen maken op het kindsdeel.

2 Rapportage erfrecht De pijn van het erfrecht 4 Hoe het erfrecht in elkaar zit 7 Waarom er steeds meer erfrechtszaken zijn 10 De cijfers 12 Welke trends zijn er zichtbaar? 16 Waar u een erfrechtadvocaat voor nodig heeft 19 Slotwoord 22 2

3 Voorwoord Het overlijden van een ouder is vaak een pijnlijke zaak. Ook de afwikkeling van het testament brengt nadien veel emoties met zich mee. Toch is het belangrijk om goed uit te zoeken waar u recht op hebt en ervoor te zorgen dat alles correct wordt afgehandeld. Daarvoor heeft u uiteraard contact met de notaris die het testament heeft opgesteld, maar die wil nadrukkelijk neutraal blijven en gaat enkel over de inhoud van de nalatenschap. Hebt u behoefte aan iemand die uw belangen vertegenwoordigt, meer uitlegt geeft of bemiddelt tussen conflicten dan kunt u een erfrechtadvocaat inschakelen. Dat gebeurt steeds vaker. Door de toenemende vergrijzing en de groei van het aantal samengestelde gezinnen ontstaan er meer conflicten rondom de erfenis. Vaak gaat het om onterving van een of meerdere erfgenamen of vinden de nabestaanden dat de overledene wilsonbekwaam was op het moment dat de erfenis werd opgesteld. Wat ook voorkomt is dat de kinderen verbolgen zijn over het langstlevende testament dat een gescheiden vader of moeder heeft opgesteld, nadat diegene opnieuw is getrouwd. Alles gaat dan naar de langstlevende ouder. De kinderen vrezen dat de stiefouder de erfenis zal verkwisten en willen dat voorkomen. Om deze problemen op te lossen is het verstandig om een gespecialiseerde erfrechtadvocaat in de arm te nemen. Iemand die een lange staat van dienst heeft op het gebied van erfrecht is Mr. Jan Damstra. Mr. Jan Damstra heeft een erfrechtpraktijk en behandelt nagenoeg uitsluitend erfrechtszaken. Bij het voeren van vele procedures heeft hij een grote expertise opgebouwd. In dit rapport zal mr. Damstra uiteenzetten hoe het erfrecht werkt en welke problemen er spelen. 3

4 De pijn van het erfrecht Ruzie over de erfenis, de meeste mensen denken dat het hen nooit zal overkomen. Ze zijn immers in de veronderstelling dat de familieverhoudingen goed zijn. Toch kunnen er problemen ontstaan op het moment dat de nalatenschap vrijkomt. Families krijgen ruzie en vallen soms uit elkaar doordat mensen binnen het gezin het moeilijk vinden om te accepteren dat de een meer krijgt dan de ander. Sommigen voelen zich achtergesteld, terwijl ze toch altijd goed voor vader of moeder hebben gezorgd. Vooral bij samengestelde gezinnen komt het vaak voor dat de kinderen van de overleden ouder vrezen dat de langstlevende stiefouder het erfdeel opmaakt en er na diens overlijden niets meer over is. 4

5 Rechtvaardigheid Wat regelmatig voorkomt is dat een van de kinderen de zorg voor de ouder op zich heeft genomen in de laatste fase van diens leven. De erflater is dan gevoeliger voor de argumenten van het kind dat voor de erflater zorgt om zijn testament aan te passen en de kinderen die niet naar hem omkijken te onterven, vertelt mr. Jan Damstra. Veel familieruzies ontstaan als het testament boven tafel komt. Op het moment dat bekend wordt dat kinderen zijn onterfd, zijn ze emotioneel geraakt. Hoe heeft vader of moeder dit kunnen doen?, vragen ze zich af, aldus Damstra. Er is een groot gevoel van onrechtvaardigheid bij het onterfde kind. De erflater heeft vaak niet voorzien dat de kinderen niet alleen onderling ruzie krijgen, maar dat het onterfde kind ook zal onderzoeken of het testament nietig kan worden verklaard of kan worden vernietigd. De erflater heeft vaak niet voorzien dat na zijn overlijden de kinderen onderling over de inhoud van het testament ruzie kunnen krijgen. Het onterfde kind zal bijvoorbeeld onderzoeken of het testament niet nietig kan worden verklaard of kan worden vernietigd. Dat betekend dat de zaak aan de rechter moet worden voorgelegd. Met de verdeling van de erfenis wordt ook de liefde verrekend, weet ook familietherapeut Else-Marie van den Eerenbeemt. Alle kinderen zoeken naar erkenning van hun ouders, maar kinderen van gescheiden ouders hebben die behoefte nog meer. Ze voelen zich vaak enorm tekortgedaan en zijn daarom extra alert op de erfenis. Ze worden dan ten onrechte gezien als graaiers. Met die erfenis willen ze vooral kunnen zeggen: zie je wel, ík was ook belangrijk, legt de therapeute uit in het Financieele Dagblad. Stiefouders Ze heeft veel schrijnende gevallen in haar praktijk gehad. Ik ken tientallen gevallen waarbij de stiefouder direct na de dood van de biologische ouder een nieuw testament opstelt waardoor alleen de eigen kinderen nog erven. Soms is dat, omdat het contact met de niet-biologische kinderen is verwaterd en ze al jaren niet meer langskomen. Als dat al zo is, zou het geen enkele rol mogen spelen. Als een ouder doodgaat, gaat het niet om de laatste vijf of tien jaar. Een kind maakt dan de balans op van een heel leven. Nog erger is het wanneer een biologische ouder de kinderen uit het eerste huwelijk onterft, soms onder druk van de nieuwe partner. Dat is dramatisch, vindt Van den Eerenbeemt. Je voelt je als kind helemaal afgeschreven door een ouder die je al eens eerder heeft verlaten. Ook mr. Damstra heeft veel schrijnende zaken in zijn praktijk meegemaakt. Hij heeft meerdere zaken onder zich waarin de stiefmoeder met wie vader in het tweede huwelijk is getreden grote invloed heeft op de vader. Ze trouwen in gemeenschap van goederen en laten een testament opstellen op de langstlevende. Als vader eerder overlijdt dan moeder dan krijgen de biologische kinderen van vader te maken met een stiefmoeder met wie zij geen of slecht contact hadden. 5

6 Onterving Het komt regelmatig voor dat vader opnieuw in het huwelijk treedt en weinig contact meer heeft met de kinderen uit zijn eerste huwelijk. Hij besluit dan soms de kinderen te onterven en alles aan zijn tweede vrouw na te laten. De klap voor de kinderen is dan vaak groot. Zij worden immers twee keer gestraft. Emotioneel doch ook financieel, aldus de advocaat. Zij krijgen slechts de helft van het erfdeel waar zij recht op zouden hebben gehad als zij niet onterfd zouden zijn. Tevens worden zij in de wachtkamer gezet omdat hun legitieme portie pas opeisbaar is als de langstlevende stiefouder komt te overlijden. Damstra vervolgt: De stiefouder heeft ook een probleem omdat ze wordt geconfronteerd met de gefrustreerde kinderen van haar partner die allerlei mogelijkheden zoeken om toch hun legitieme portie uitgekeerd te krijgen dan wel om te onderzoeken of het testament niet kan worden nietig verklaard, omdat vader bijvoorbeeld aan het dementeren zou zijn geweest. Moreel onrecht Vaak spelen gevoelens van moreel onrecht een rol bij erfrechtszaken. Bij rouw ligt conflict onmiddellijk op de loer. Mensen kunnen moeilijk omgaan met verdriet en verlies en zetten die emoties om in boosheid jegens iemand anders met alle gevolgen vandien, legt Annette van Riemsdijk, voorzitter van de Stichting Nalatenschapsmediation, uit. Het lastige is ook dat gesprekken over de erfenis vaak lang worden uitgesteld, want het zou natuurlijk het beste zijn als er over wordt gesproken voordat iemand overlijdt. Op de een of andere manier rust er een taboe op het praten over erfenissen, aldus Van Riemsdijk. Daardoor zitten veel mensen na de dood van een dierbare met de gebakken peren. De experts maken duidelijk dat er vaak allerlei emoties een rol spelen bij de verdeling van de erfenis, zeker bij samengestelde gezinnen. Als er ruzie ontstaat over het erfdeel dan is er dus vaak meer aan de hand dan simpel hebzucht. Mensen zijn gekrenkt en gekwetst door dingen die zich in het verleden hebben afgespeeld en willen de zaak weer rechttrekken met de verdeling van de nalatenschap. In de emotionele nasleep van een overlijden is een ruzie dan snel ontstaan en hoewel niemand het wil eindigt de zaak dan niet zelden bij de rechter. 6

7 Hoe het erfrecht in elkaar zit Weinig mensen weten hoe het erfrecht in elkaar zit. Het is maar een klein rechtsgebied waar u vermoedelijk alleen belangstelling voor heeft als u er direct mee in aanraking komt. Toch is het wel belangrijk om er iets vanaf te weten. Daarom wordt hier in vogelvlucht de belangrijkste terminologie en wetgeving besproken. 7

8 Het kindsdeel Als een of beide ouders overlijden dan heeft een kind recht op een kindsdeel. Als bijvoorbeeld de vader overlijdt en hij een partner en twee kinderen achterlaat dan krijgt ieder één derde deel van de nalatenschap van vader. Ouder in leven Tot 2003 konden kinderen hun kindsdeel opeisen, ook als er nog een ouder in leven was, maar dat is nu niet meer zo. Ze moeten wachten tot allebei de ouders zijn overleden, ook als het een stiefouder betreft. Dus stel dat uw moeder is overleden en daarna is uw vader hertrouwd met een andere vrouw, dan heeft u als kind pas recht op de erfenis als ook de tweede vrouw van uw vader niet meer leeft. Wilsrecht Soms kan daarop een uitzondering worden gemaakt. Als een gescheiden vader hertrouwt en kiest voor een langstlevende testament, waarbij zijn nieuwe vrouw alles erft en de kinderen pas erven als ook zij overlijdt, kunnen de kinderen aanspraak maken op hun wilsrecht. Zo kunnen ze toch hun kindsdeel veiligstellen. In veel testamenten zijn de wilsrechten uitgesloten en kan een kind geen enkele vuist maken jegens de stiefouder. De notaris kan vader adviseren om te voorkomen dat de wilsrechten al dan niet moeten worden uitgesloten. Anders ligt het wanneer vader hertrouwt, omdat moeder is overleden. Als hun vader hertrouwt, dan kunnen de kinderen al een beroep doen op hun wilsrechten. De kinderen doen er goed aan om op dat moment ook al eens te rade te gaan bij een erfrechtadvocaat om hun juridische positie te bepalen. Een onterfd kind kan geen beroep doen op de wilsrechten. Onterfd Een ander obstakel is uiteraard de onterving. Maar bent u als kind onterfd dan wil dat niet zeggen dat u helemaal niets krijgt. Sterker nog, bij wet is geregeld dat u dan aanspraak kunt maken op de legitieme portie. Die bedraagt normaal gesproken de helft van het kindsdeel. Bij de bepaling van de hoogte van de legitieme portie wordt niet uitgegaan van het saldo van de nalatenschap maar het saldo van de nalatenschap te vermeerderen met de giften die erflater tijdens zijn leven heeft gedaan. U heeft dus recht op inzage en afschrift van alle bescheiden die nodig zijn om de hoogte van de legitieme portie te bepalen. Denk bijvoorbeeld aan bankafschriften tot 5 of 7 jaar terug om de hoogte van de giften te kunnen vaststellen. Als u bent onterfd kan het zijn dat u weinig medewerking krijgt van de executeur of de andere erfgenamen. Via een kort geding kunt u dan de benodigde documenten afdwingen. Vervaltermijn Als u onterfd bent dan moet u binnen vijf jaar aanspraak maken op uw legitieme portie. Deze vervaltermijn kan niet worden verlengd. Als het kind van de overleden ouder bijvoorbeeld in het buitenland woont en er na tien jaar achter komt dat vader of moeder is overleden en hij of zij is onterfd dan kan er dus geen beroep meer worden gedaan op de legitieme portie. Als u onterfd bent dan dient u bij voorkeur op een zo kort mogelijke termijn schriftelijk een beroep op uw legitieme portie te doen. Op die wijze kunt u toch uw rechten veiligstellen. 8

9 Niet op de hoogte van overlijden Het kan zijn dat u geen contact meer heeft met uw ouders of ze al heel lang niet hebt gesproken. Ze kunnen dan overlijden zonder dat u daar weet van heeft. Zeker als er geen andere familie meer in leven is, komt dat soms voor. Het kan zijn dat u bent onterfd. Dan hoeft de notaris of de executeur geen contact met u op te nemen en blijft u onwetend. Hoe komt u er achter dat u toch erfgenaam bent of legitimaris? U kunt dan bij de gemeente waar erflater is overleden een kopie opvragen van de overlijdensakte. Die kunt u opsturen naar het Centraal Testamentenregister in Den Haag om erachter te komen of er een testament is en bij welke notaris dit testament is opgemaakt. Vervolgens kunt u een afschrift van het testament of als u onterfd bent een passage uit het testament waaruit dit blijkt bij de notaris opvragen. Ook hier geldt: wacht niet te lang. Immers, bent u onterfd dan vervalt vijf jaar na het overlijden uw recht op de legitieme portie. Zuivere aanvaarding versus beneficiaire aanvaarding Een erfenis bestaat natuurlijk niet altijd uit een positief saldo, soms blijken er meer schulden te zijn dan bezittingen. Denk dan goed na voor u de erfenis aanvaard op welke wijze u die wilt aanvaarden. Kiest u voor zuivere aanvaarding dan betekent dit namelijk dat u zowel de bezittingen als de schulden accepteert. In sommige gevallen kan dat erg ongunstig voor u uitpakken. Mr. Damstra adviseert u een nalatenschap altijd beneficiaire aanvaarding. Hierbij aanvaardt u de erfenis alleen als er geen schulden overblijven. Als u toch zuiver heeft aanvaard en er komt alsnog ene schuld uit de hoge hoed waarvan u niet het bestand kon weten dan is het sinds kort mogelijk om de rechter te vragen om alsnog beneficiair te mogen aanvaarden. Bij belastingschulden is dat niet het geval. Erfbelasting Indien u een erfenis krijgt dan dient daarover erfbelasting te worden betaald. Daarbij wordt rekening gehouden met de vrijstelling die u geniet voor de erfbelasting. Als slechts één van de ouders is overleden dan is het vaak zo dat de langstlevende ouder de erfbelasting ook van de andere erfgenamen betaalt. Daar kunnen echter uitzonderingen op zijn. 9

10 Waarom er steeds meer erfrechtszaken zijn Het is triest, maar waar: steeds meer mensen stappen naar de rechter, omdat er onenigheid is over de erfenis. Het aantal erfrechtszaken is in iets meer dan tien jaar tijd verachtvoudigd. Wat daarvan de oorzaak is? Voornamelijk de vergrijzing en het sterk toegenomen aantal samengestelde gezinnen. 10

11 Lossere familiebanden Verder speelt de grotere welvaart een rol en zijn burgers mondiger geworden. Daarnaast zijn familiebanden losser, weet de Groningse hoogleraar familievermogensrecht Wilbert Kolkman te vertellen, maar het overgrote deel van de rechtszaken komt voor rekening van samengestelde gezinnen. Dat heeft vooral te maken met een verandering in het erfrecht in Tot die tijd konden kinderen na het overlijden van een van de ouders direct hun kindsdeel opeisen. Tegenwoordig gaat het hele vermogen en zelfs de inboedel naar de nog levende partner. De kinderen moeten wachten tot hij of zij ook overlijdt. De meeste mensen komen daar pas achter als een van hun ouders sterft. Dat zorgt voor veel spanningen. Al die tijd zijn de kinderen voor hun erfenis afhankelijk van hun stiefouder. Vaak verwatert het contact en barst vroeg of laat de bom, aldus Kolkman. Zo komt het voor dat partners bij leven besluiten om in een kruiselings testament alles eerlijk te verdelen onder zowel kinderen als stiefkinderen, maar dat dit verandert zodra een van de twee overlijdt. Het gebeurt regelmatig dat de nog levende partner de stiefkinderen uit het testament schrijft, zodat alleen de eigen kinderen nog erven. Dit zorgt uiteraard voor veel conflict, waarbij niet zelden een erfrechtadvocaat nodig is om tot overeenstemming te komen. Discussie De laatste tijd bestaat er discussie over de wet, die kinderen, onterfd of niet, altijd recht geeft op een legitieme portie, die de helft van het kindsdeel bedraagt. Pas na vijf jaar is dat recht vervallen. Er was een geval waarbij een zus niet wilde dat haar broer erachter kwam dat hun moeder was overleden. Daarom heeft ze vijf jaar lang iedere dag de gordijnen open en dicht gedaan, zodat hij te laat ontdekte dat zijn moeder dood was en hij geen aanspraak meer kon maken op zijn erfdeel. Familieverhoudingen zijn ingewikkelder geworden en daarmee ook de testamenten. Grootste oorzaak voor veel juridisch gesteggel is, zoals eerder gezegd, dat de hele erfenis sinds de invoering van het nieuwe erfrecht standaard naar de langstlevende partner gaat. Zeker wanneer dit niet de biologische vader of moeder is van de kinderen ontstaat daar wrijving. Het kan een perverse prikkel geven, zegt Van den Eerenbeemt. Het zijn juist de kinderen die grotere rechten zouden moeten hebben. Partners kunnen gewisseld worden, maar je hebt maar één vader en moeder. En ex-ouders bestaan niet. 11

12 De cijfers: veel kinderen zijn bang dat de erfenis wordt verkwist Bij de verdeling van de erfenis komen vaak veel emoties vrij, waardoor het niet altijd makkelijk is om binnen de familie over de nalatenschap te praten. Kinderen van ouders die zijn overleden willen daarom vaak onafhankelijk en laagdrempelig advies inwinnen over hun rechten. Dat blijkt wel uit de overweldigende belangstelling voor de website Erfrechtshulp.nl. Bijna mensen vulden er het afgelopen jaar de Quickscan Kindsdeel in om zo beter te weten wat hun positie is bij de verdeling van de nalatenschap. 12

13 Beide ouders in leven Van de mensen die de vragenlijst aanklikten, was bij 60,6 procent onlangs een ouder overleden. In 22,8 procent van de gevallen was de ouder nog in leven en bij 16,6 procent van de mensen is het overlijden al langer dan vijf jaar geleden. In het laatste geval verliezen kinderen hun recht op het kindsdeel. Mogelijk zijn zij het contact verloren en er te laat achter gekomen dat hun ouder is overleden. Zoals verwacht vult de meerderheid de vragenlijst in als het vraagstuk speelt namelijk vlak na het overlijden van een vader of moeder. Gek genoeg, is bij bijna een kwart van de kinderen de ouder die de erfenis nalaat nog in leven. Waarschijnlijk is er bij veel mensen met nog levende ouders sprake van een samengestelde gezinssituatie, waarbij kinderen nu alvast willen weten wat hun rechten zijn. Één ouder in leven Het is opmerkelijk dat van de grote groep bij wie onlangs een ouder is overleden, de overgrote meerderheid nog een biologische ouder (40,6 procent) of een stiefouder (32,7 procent) heeft. In slechts 26,7 procent is recentelijk de tweede ouder overleden. In bijna driekwart van de gevallen hebben de kinderen dus nog geen recht op hun kindsdeel, omdat er nog een partner leeft. Daar zijn de meeste kinderen niet mee bekend. Ze ontdekken dat mogelijk pas na het invullen van de quickscan. 13

14 Verkwisten erfenis Een tweede verklaring is dat ze het wel weten, maar willen voorkomen dat de erfenis door de nog levende ouder wordt verkwist, want als we inzoomen op de groep, waarvan nog een stiefouder in leven is (bijna mensen) dan zien we dat enerzijds inderdaad ruim 64 procent van de mensen zijn of haar kindsdeel op wil eisen. Zij weten dus mogelijk niet dat dit niet kan. Daarentegen zegt ruim een kwart (26,1 procent) te willen voorkomen dat het kindsdeel wordt verkwist. Nog eens 6 procent noemt het testament onjuist of onrechtmatig. Een kleine 4 procent heeft nog een ander probleem. Bijna een derde is het dus oneens met de gang van zaken. Zij weten dat de stiefouder recht heeft op de erfenis, maar zijn het daar niet mee eens. Overigens is het zo dat kinderen vaak loyaler zijn aan hun biologische ouders dan aan hun stiefouders. Je zou dus verwachten dat de kinderen van wie een biologische ouder nog in leven is het normaler vinden dat die de erfenis op mag maken, maar bij deze groep vreest een nog iets hoger percentage, namelijk 27,4 procent dat de erfenis wordt verkwist. Van deze mensen wil 64,4 procent zijn kindsdeel opeisen. Nog eens 8,1 procent zegt dat er een ander motief speelt. 14

15 Beide ouders overleden Bij ongeveer een op de zes mensen, die de quickscan invulden, is onlangs een ouder overleden en zijn nu beide ouders gestorven. Ook in deze groep spelen problemen. Zo n 30,4 procent van hen spreekt van onenigheid bij de verdeling van de nalatenschap. Denk aan conflicten over welk kind waar recht op heeft volgens het testament. Bijna 37 procent zegt onterfd te zijn en wil weten of ze toch nog aanspraak kunnen maken op een gedeelte van de erfenis. Een kleine minderheid van 7,3 procent stelt dat het testament niet correct tot stand is gekomen. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren als de overledene onder druk is gezet door familie of wilsonbekwaam is. Tot slot geeft 3,3 procent aan de executeur te willen ontslaan. De rest spreekt van een ander niet benoemd probleem. Erfrechtshulp De uitkomsten van de quickscan maken duidelijk dat er veel vragen spelen rondom de rechten van kinderen op de erfenis van hun ouders. Verrassend is dat veel kinderen al informatie inwinnen terwijl een of beide ouders nog in leven zijn. Zij weten waarschijnlijk niet dat ze moeten wachten tot er geen enkele ouder of stiefouder meer leeft. Een belangrijke zorg van de kinderen is dat de erfenis door die al dan niet biologische ouder wordt verkwist. Andere reden om juridische hulp in te roepen is onenigheid bij de nabestaanden over de verdeling van de nalatenschap. Verder is een aanzienlijk deel onterfd en willen mensen weten of ze dan toch nog ergens aanspraak op kunnen maken. Het zijn allemaal redenen om een erfrechtsadvocaat in te schakelen die kan helpen bij deze vraagstukken. 15

16 Welke trends zijn er zichtbaar? Het is triest, maar waar: steeds meer mensen stappen naar de rechter, omdat er onenigheid is over de erfenis. Het aantal erfrechtszaken is in iets meer dan tien jaar tijd verachtvoudigd. Wat daarvan de oorzaak is? Voornamelijk de vergrijzing en het sterk toegenomen aantal samengestelde gezinnen. 16

17 Onterfd, maar niet rechteloos Kinderen komen er steeds meer achter dat ze nog rechten hebben, zelfs als hun overleden ouder hen onterfd heeft en alles heeft nagelaten aan de stiefouder. De onterfde kinderen hebben niet alleen recht op de legitieme portie die gelijk zou zijn aan de helft van hun erfdeel. Dat is een misvatting. Bij het saldo van de nalatenschap dienen ook alle schenkingen te worden opgeteld die de erflater tijdens zijn leven heeft gedaan. Over het saldo van de nalatenschap plus deze schenkingen wordt de legitieme portie berekend. Het kan dan wel eens voorkomen dat een onterfd kind een groter bedrag zal ontvangen dan de kinderen die niet onterfd zijn, aldus Damstra. Wilsbekwaam of niet Een ander juridisch probleem dat tegenwoordig met de regelmaat van de klok voorkomt is dat een van de kinderen of een andere belanghebbende aannemelijk wil maken dat de erflater wilsonbekwaam was toen het testament werd opgesteld bij de notaris. Als de notaris de indruk heeft dat de erflater wilsbekwaam is dan zal hij altijd meewerken aan het opstellen van het testament, weet Damstra. Indien de notaris van mening is dat het wel eens zo zou kunnen zijn dat de erflater niet in staat is om zijn testament op te stellen dan moet hij het stappenplan wilsbekwaamheid gaan hanteren. Bij twijfel doet de notaris er verstandig aan een vertrouwensarts moet inschakelen die met de erflater gaat praten om te onderzoeken of deze wilsbekwaam is. Maar in de praktijk gebeurt dit niet vaak. De notaris stelt meestal dat het testament altijd nog nietig kan worden verklaard na het overlijden van zijn cliënt, maar dat is niet zo eenvoudig als het lijkt. Als de kinderen zich vervolgens tot de notaris wenden of vader of moeder wel wilsbekwaam was dan zal de notaris deze vraag altijd bevestigend beantwoorden. Anders had hij immers het testament niet opgesteld. De kinderen lopen dan vervolgens tegen een muur aan. De huisarts, de verzorgingsinstelling en het ziekenhuis beroepen zich op hun medisch beroepsgeheim. De enige oplossing is dat de kinderen zich tot de rechter wenden en aannemelijk weten te maken dat de erflater mogelijk wilsonbekwaam was. De rechter kan dan toestaan dat een deskundige het medisch dossier mag inzien. 17

18 Te weinig geërfd Een derde trend die expert Damstra signaleert is dat erfgenamen steeds vaker vinden dat zij te weinig hebben geërfd. Ze pleiten dat hetgeen de erflater in zijn testament heeft opgesteld niet zijn wil is geweest. Neem bijvoorbeeld de situatie waarin een van de kinderen onterfd is, omdat die een uitkering ontving. De ouder kan dan het kind onterven, omdat hij denkt dat de erfenis naar de uitkeringsinstantie gaat in plaats van naar het kind zelf. In dit soort gevallen is het vaak zo dat er geen nader onderzoek is gedaan, legt de erfrechtadvocaat uit. Het is immers niet in alle gevallen zo dat het erfdeel wordt aangetast als iemand een dergelijke uitkering krijgt. Redelijkheid en billijkheid Tenslotte is er nog een relatief nieuwe trend die Damstra ziet in zijn praktijk. Zoals te doen gebruikelijk kan men zich ook op de redelijkheid en billijkheid beroepen. De rechtbank Den Haag heeft op 8 juni 2011 (met vindplaats ECLI:NL:RBSGR:2011:BU8572) een zaak behandeld waarin een beroep op de redelijkheid en billijkheid werd gedaan. In deze uitspraak heeft de rechtbank het beroep op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid toegelaten. Het komt vaak voor dat één van de kinderen vader of moeder isoleert van de buitenwereld waardoor erflater volledig afhankelijk is van dit kind. Erflater benoemd dit kind zelfs als enig erfgenaam in het testament. De andere kinderen worden als het ware buiten spel te zetten door zichzelf tot enig erfgenaam te laten benoemen. De rechtbank heeft: daarom voor recht verklaart dat gedaagde naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid geen rechten kan ontlenen aan de uiterste wilsbeschikking. Het beroep op de redelijkheid en billijkheid is zeker een verweer dat opgeworpen kan worden. 18

19 Waar u een erfrechtadvocaat voor nodig heeft Helaas ontstaan er rondom de verdeling van een nalatenschap regelmatig conflicten tussen nabestaanden, is er sprake van onduidelijkheden over het testament of zijn er ingewikkelde familiebanden, die de verdeling compliceren. In een aantal gevallen is het dan zinvol om de hulp in te roepen van een erfrechtadvocaat. 19

20 Onterfd Bent u onterfd dan kunt u in veel gevallen nog aanspraak maken op de legitieme portie, die de helft van het kindsdeel bedraagt. Om de vaak conflictueuze relatie met de overige nabestaanden in goede banen te leiden en om te onderzoeken waar u juridisch recht op hebt kunt u de hulp inroepen van een erfrechtadvocaat. Verdeling Een veel voorkomend probleem is onenigheid tussen de nabestaanden over de verdeling van de nalatenschap. Het kan zijn dat er bezittingen zijn verdwenen of dat er vlak voor het overlijden plots grote sommen geld van de rekening van een ouder zijn gehaald. Ook kan er een conflict ontstaan over wie waar het meeste recht op heeft. In al deze gevallen kan een erfrechtadvocaat bemiddelen en juridisch vaststellen wie waar recht op heeft. Uitleg testament Soms is er geen testament of laat het testament veel ruimte over voor speculatie. Er hoeft dan niet per se een geschil te ontstaan tussen de kinderen, maar er kan wel verwarring zijn over de interpretatie. Ook voor degene die het testament opstelt kan het verhelderend zijn om eerst uitvoerig de juridische positie uitgelegd te krijgen. Een erfrechtadvocaat kan dan uitkomst bieden en een en ander haarfijn voor u uiteenzetten. Aansprakelijkheid notaris Het komt steeds vaker voor dat de notaris aansprakelijk wordt gesteld. Deze aansprakelijkstelling wordt vaak ingeleid met een tuchtzaak. Als de notaris bijvoorbeeld het stappenplan wilsbekwaamheid niet in acht heeft genomen om te onderzoeken of de erflater op het moment dat hij zijn testament maakte wel wilsbekwaam is dan kan de notaris daarvoor aansprakelijk worden gesteld. Dat kan zelfs uitmonden in een procedure bij de rechtbank om de notaris veroordeeld te krijgen om de erfgenaam schadeloos te stellen. Nietigheid/vernietiging testament Indien u er van overtuigd bent dat de erflater op het moment dat hij of zij zijn testament maakte daartoe geestelijk niet in staat was dan kan het testament nietig worden verklaard dan wel worden vernietigd. De bewijslast is daarvoor moeilijker te leveren maar niet kansloos. Indien er een medische verklaring is of veel verklaringen van getuigen die kunnen uitleggen dat de erflater wilsonbekwaam was dan is er een gerede kans om het testament nietig te laten verklaren dan wel te vernietigen. 20

21 Complexe relaties Binnen samengestelde gezinnen is de verdeling van de nalatenschap vaak lastiger. Er zijn meer personen bij betrokken die niet eens allemaal familie van elkaar hoeven te zijn. Hoe zit het dan precies met het kindsdeel? Wie erft wat? En waar kunt u aanspraak op maken? Het zijn allemaal vragen waar een erfrechtadvocaat u bij kan helpen. Damstra raadt bijvoorbeeld een weduwnaar aan om een advocaat in de arm te nemen op het moment dat hij hertrouwt. De erfgenamen van moeder kunnen dan al hun erfrecht veilig stellen door een beroep te doen op hun wilsrechten. Klein rechtsgebied Er zijn slechts 233 wetsartikelen over het erfrecht. Het is dus een relatief klein rechtsgebied, maar wel eentje met grote emotionele en juridische gevolgen. Door de vergrijzing en de toename van het aantal samengestelde gezinnen komen er steeds meer erfrechtproblemen voor, terwijl er maar weinig mensen verstand van hebben, behalve een notaris. Het is handig om kennis te hebben van de hoofdlijnen van het erfrecht. Een erfrechtadvocaat kan u daar bij helpen. 21

22 Slotwoord Het kan lastig zijn om te besluiten om een erfrechtadvocaat in de arm te nemen. U lost immers uw vraagstuk liever op in harmonie met uw familie. Maar het een hoeft het ander niet uit te sluiten. U kunt ook een erfrechtadvocaat inschakelen, omdat u meer informatie wilt, bepaalde juridische problemen waar u tegenaan loopt wilt bespreken of om te bemiddelen in een conflict. De uitvoering van een testament gaat vaak met veel emoties gepaard, het is prettig als er dan iemand is die van een afstandje naar uw situatie kijkt en precies weet hoe uw zaak juridisch in elkaar steekt. De erfrechtadvocaat kan u helpen om voor u de best mogelijke oplossing te bedenken en hij kan ervoor zorgen dat uw belang op uitstekende wijze vertegenwoordigd is. Mr. Jan Damstra is een expert in erfrechtszaken. Zijn jarenlange ervaring als erfrechtadvocaat maakt hem kundig en betrokken. Hij heeft gemerkt dat hij nabestaanden de ondersteuning kan bieden die ze nodig hebben in een vaak ingewikkelde periode in hun leven. Ook u helpt hij graag verder. 22