Scandinavië. 1 juni tot 8 juli Loes en Johan Schaerlaeckens

Transcriptie

1 Scandinavië 1 juni tot 8 juli 2009 Loes en Johan Schaerlaeckens 1

2 Scandinavië, zomer 2009 Op 10 maart vertrekken we met onze camper vanuit Chaam voor een reis die 4 maanden zal duren. We doen 10 landen aan: Nederland, België (vlucht van Riga op Charleroi, v.v.), Duitsland, Litouwen, Letland, Estland, Finland, Noorwegen, Zweden en Denemarken. We leggen km af. Van 10 maart tot 17 maart bezoeken we enkele natuurgebieden in Duitsland. Vanaf 17 maart tot 25 mei reizen we door de Baltische Staten waar we wondermooie waarnemingen doen. Het uitgebreide verslag van deze reis staat op onder Estonia : Een Baltische lente: 10 maart 25 mei, Op 25 mei vliegen we op Charleroi en brengen een weekje thuis door. De camper blijft in Riga (Letland) staan. Op 1 juni hervatten we onze reis richting Scandinavië. Over deze reis gaat dit verslag. De afgebeelde foto s zijn genomen door Loes. Indrukken Na 4 maanden is onze belangrijkste conclusie dat (qua mensen, landschap, biodiversiteit en natuurbeleving en -bescherming) de Baltische Staten ons meer aanspreken dan de Scandinavische landen. Misschien wordt dit beïnvloed door het feit dat we in Scandinavië vaak dramatisch weer hadden waardoor we veel soorten misten. Ook hadden we pech met een enorme uilendip. Vooral tijdens onze lange reis naar het noorden werden we in de uitgestrekte taiga s getroffen door slecht weer zodat we weinig vogels zagen. De fantastische waarneming van een bruine beer en maar liefst acht wolverines maakten echter veel goed. De Varangerfjord was geweldig. Niet alleen door het indrukwekkende landschap maar ook door de grote aantallen vogels. Hier hadden we eindelijk ook een weekje redelijk weer. We zijn nog altijd onder de indruk van het vogeleiland Hornoya en de ongelooflijke waarneming van 2 orka s die, bij Grense Jakobselv, pal onder de kust (tussen groepen bruinvissen) voor ons langs zwommen. We hadden onderweg fijne contacten met lokale mensen en natuurliefhebbers uit allerlei landen. Loes heeft weer prachtige video-opnames en foto s kunnen maken. Het probleem van de muggen viel geweldig mee maar dat was vooral te danken aan het slechte weer. In warmere zomers zijn mugdichte kleren en deet noodzakelijk. Het meenemen van winter- en regenkleding is geen overbodige luxe. Tijdens het rijden moet je steeds bedacht zijn op overstekende elanden en rendieren. Met uitzondering van alcohol en frisdranken zijn de prijzen in Finland vergelijkbaar met Nederland. Gemakkelijk is ook dat Finland tot de Eurozone behoort. Noorwegen is aanmerkelijk duurder. Op de terugweg zorgden de brug over de Ore Sund (tol) en de perfect georganiseerde ferry van Rodbyhavn naar Puttgarden voor een snelle verbinding naar Duitsland. De afstanden moeten niet onderschat worden. We hebben 4 volle dagen gereden (700 km per dag) om van het noorden thuis te komen. Begrijpelijk dat het verbruik van de wagen (veruit) de grootste onkostenpost tijdens de reis was. Verslagen, boeken en kaarten Er is ontzettend veel informatie en documentatie over de beste birding sites in Scandinavië. Alleen al op staan veel verslagen. Zelf vonden we de verslagen van Norbert Willaert kwalitatief van hoog gehalte: 2

3 Over de natuur van de Baltische Staten is veel minder info. Deze landen missen uiteraard de arctische soorten. Of misschien komt het dat veel vogelliefhebbers elkaar achterna reizen. De Baltische landen worden pas de laatste jaren door m.n. Britse en Finse natuurliefhebbers in toenemende mate bezocht. In tegenstelling tot het enorme aantal verslagen zijn er verrassend weinig recente vogelboeken over Scandinavië. Hoewel gedateerd leveren onderstaande boeken relevante informatie: Where to watch birds in Scandivania (1996) van Gustaf Aulen. ISBN Birdwatching in Sodankylä (1998), te verkrijgen in het toeristencentrum van Sodankylä Cantecleer Natuurgids Noord-Scandinavië en Finland (1996) van Sven Halling. ISBN BARENTS watch, large predators in the Barents Region (2008), te verkrijgen in het infocentrum van de Pasvikvallei. Field guide to protected areas in the Barents region (2004) van Morten Günther. ISBN Uiteraard hadden we de Michelin landkaarten van Finland, Noorwegen en Zweden en de ANWB routekaart van Scandinavië In Finland (waar we veruit de meeste tijd doorbrachten) maakten we gebruik van de voortreffelijke atlas GT Suomi Finland, Tiekartasto 1: (het zuiden) en 1: (het noorden), ISBN Voor het hoge noorden was Norway North Cape, Hammerfest, 1: van freytag&berndt heel bruikbaar. In het infocentrum van Sodankylä kun je voor 2 euro een goede, gedetailleerde kaart van Sodankylä en omgeving kopen. Alle infocentra van de nationale parken bieden gedetailleerde kaarten van de betreffende parken aan. De vogels In ornithologisch opzicht was deze reis niet bepaald een succes. De oorzaken: We hadden bijna de gehele reis dramatisch weer met veel regen, wind en extreem lage temperaturen. We hadden de reis onvoldoende voorbereid. We wilden dit in Estland doen maar het kwam er niet van. Wel kregen we veel gegevens van Huub Don, Jorn van den Bogaert, Jan Kelchtermans en Tom Snoeckx. Behalve hun verslagen waren Huub, Jan, Jorn en (vooral) Tom behulpzaam bij de voorbereiding, waarvoor dank. Juist dit jaar was er een gigantische uilendip. Door een crash in zowel de muizen- als de lemmingenstand waren er nauwelijks uilen te zien. We verzuimden een zekere plek voor laplanduil te bezoeken. We hebben geen lokale hulp ingeschakeld. Aan den lijve ondervonden we dat het zelf vinden van sommige zeldzame soorten onbegonnen werk is. Anderzijds stuit de economische inslag van Finnature ons tegen de borst. Ze vragen 200 p.p per dag. Hun groepen bestaan veelal uit 7 personen. Tel uit je winst. Onder het mom van verstoring mag je geen GPS gebruiken of de plaatsen aan derden doorvertellen. Zelf verstoren ze de rust door het veelvuldig gebruik van MP3-spelers. Ook hebben ze geen moeite de uilenkasten open te maken als de vogels zich niet laten zien. Blijkbaar wordt hun invloed steeds groter want het wordt steeds moeilijker (is ook de ervaring van anderen) contact te leggen met bijv. ringers en lokale vogelaars. Wie (net als wij) via Oost-Finland naar het noorden rijdt, moet zeker de Siikalahti moerassen (met o.a. kuifduikers en velduil) en het Patvinsuo National Park (met o.a. moerassneeuwhoen, taiga rietganzen en broedende steltlopers) bezoeken. 3

4 Wat noordelijker leken de uitgestrekte taigagebieden door het slechte weer soms vogelloos. Bekende gebieden rond Kuusamo, Sodankyla en Ivalo voldeden daarom niet aan de hoge verwachtingen. Geteisterd door felle regenvlagen lazen we (in de camper) verslagen met mooie waarnemingen op plaatsen waar wij nauwelijks vogels aantroffen. We hadden aanvankelijk zelfs feeders nodig voor soorten als haakbek en bruinkopmees. Pas in de Pasvikvallei zagen we beide soorten zonder lokmiddelen. We hadden slechts vluchtige waarnemingen van dwerggorzen. De bekende plaatsen leverden ook geen bosgorzen op. Gelukkig hadden we een, totaal onverwachte, schitterende waarneming van een zingend mannetje bosgors toen we met de fiets verkeerd gereden waren (dat maakt vogelen zo leuk). In de stromende regen met temperaturen rond het vriespunt strompelde Johan vele uren op hooggelegen fjelden. Dit leverde wel een pijnlijke knie maar geen alpensneeuwhoenders en morinelplevieren op. We hadden geluk met blauwstaartjes en witstuitbarmsijzen. Beide soorten waren dit jaar talrijk. Alleen al op de bekende parking in het Valtavaara gebied hadden we 2 zingende blauwstaartjes. Op de feeder bij het Pohjan Tuli hotel waren witstuiten (9 exx.) algemeen. Tijdens het weekje Varanger hadden we wel redelijk weer met mooie waarnemingen van o.a. giervalk, geelsnavelduiker en grote jager. We genoten hier van de grote aantallen kleine en kleinste jagers, ijs- en sneeuwgorzen, roodkeel- en parelduikers. Het Hornoya vogeleiland met zijn kolonies papegaaiduikers, alken, kortbekzeekoeten, zeekoeten, drieteenmeeuwen, kuifaalscholvers was indrukwekkend. Hier zagen we ook één grote jager en enkele roodkeelpiepers. Op de terugweg was de vogelrijkdom op het Takernmeer in Zuid-Zweden een verademing na de stille taigabossen. De zoogdieren Anderhalf jaar geleden begonnen we met ons nieuwe leven. Sindsdien brengen we het grootste gedeelte van het jaar door in Europese natuurgebieden. Onze belangstelling voor zoogdieren nam de laatste jaren toe, misschien in de hand gewerkt door het feit dat aansprekende diersoorten zoals wolf, lynx, bruine beer, bever en otter begonnen zijn aan een voorzichtige herovering van hun oorspronkelijke verspreidingsgebied. We hoopten binnen twee jaar onze Europese big four te zien: wolf, bruine beer, lynx en veelvraat (wat een verschrikkelijke naam). Bijna elke recente Spanje-reis leverde mooie waarnemingen op van iberische wolven in Sierra de la Culebra en spelende visotters in de Rio Almonte. In Sierra de Andújar hadden we een spectaculaire ontmoeting met 3 iberische lynxen. In Bosque de Muniellos zochten we vergeefs naar bruine beren. Op onder Spain staan deze ontmoetingen in Een natuurreis door België, Frankrijk, Spanje en Portugal, 13 januari 24 april 2008 en Frankrijk, Spanje en Portugal, najaar 2008 uitgebreid beschreven. Omdat we in het wondermooie Sooma-park in Estland enkele weken eerder een schitterende waarneming van een adulte wolf hadden, hoopten we vooral op bruine beer en wolverine in Finland. We beseften dat we weinig lans maakten beide soorten tijdens onze wandelingen tegen te komen. We overwogen een bezoek aan Wild Brown Bear (ter hoogte van Vartius, tegen de Russische grens) en/of Wildlife Lodge Era-eero (ten oosten van Lieksa, zie dagverslag). We kozen voor de laatste plaats. In tegenstelling tot Wild Brown Bear is in Era-eero meer sprake van verantwoord ecotoerisme. Bovendien is de plaats super mooi. Op de Wild Brown Bear plaats zijn de beren volgevreten en gewend aan mensen. De (sporadisch waargenomen) beren in het gebied van de Era-eero lodge zijn wild, schuw en waarschijnlijk afkomstig van het nabijgelegen Patvinsuo National Park. Bovendien is de kans om wolverines te zien in Era-eero bijna 100%. We hadden geen spijt van onze keuze. We hadden de moeder van alle nachten in Era-eero (zie dagverslag). 4

5 We zagen weinig elanden. Deze zijn in de Baltische Staten veel gemakkelijker te zien. Dit geldt ook voor bevers en wasbeerhonden. In de noordelijke helft van Finland lopen kuddes semi-gedomesticeerde rendieren rond. De meeste toeristen kicken hierop maar het zijn juist deze dieren die er de oorzaak van zijn dat de grote roofdieren zo meedogenloos vervolgd worden. Een ander hoogtepunt van de reis waren de twee orka s bij Grense Jakobselv. De talrijk aanwezige bruinvissen leken wel stekelbaarsjes. Grense Jakobselv is een aanrader als je de Varanger bezoekt met in juni en juli ook kans op beluga s. Poolhazen kwamen verrassend zuidelijk voor (zie dagverslag). Voor muskusossen en poolvossen zullen we een keertje terug moeten. Vanaf het zuidelijkste puntje van Finland tot en met de Varanger hebben we consequent informatie ingewonnen over de status en de bescherming van de grote roofdieren in Finland en Noorwegen. Niet alleen bij natuurmensen maar ook bij gewone burgers en jagers. De uitkomst is alarmerend. Wolven en bruine beren worden (vooral in Finland) meedogenloos vervolgd. Boven de lijn waar semi-gedomesticeerde rendieren rondlopen, is de situatie helemaal hopeloos. Daar moeten ook lynxen, wolverines en zelfs steenarenden het ontgelden. De vervolging gaat niet alleen met het geweer, maar ook met het gebruik van gif. Controle is er nauwelijks en bovendien bijna onmogelijk in deze uitgestrekte gebieden. Voor meer details: zie het dagverslag. De route, de bezochte gebieden, bijzondere waarnemingen Onder de landen staan (in chronologische volgorde) de belangrijkste gebieden met interessante waarnemingen. Via de data kan men de gebieden snel in het dagverslag terug vinden. In het dagverslag staat (cursief en vet) vaak extra informatie over een aantal bezochte gebieden. In het dagverslag zijn de gebieden zodanig beschreven dat ze vrij gemakkelijk terug te vinden zijn in het veld. Estland Keremi National Park (1 en 2-6): Kwartelkoning, grauwe klauwier, zwarte ooievaar, witte ooievaars, roodmus, bosrietzanger, wilde zwanen, kraanvogels met jongen, ijsvogel, zomertortel. Een goede week geleden hadden we op deze plaats (Dunduru meadows) ook schreeuwarend, sperwergrasmus en een baltsend bokje. Haademeeste (2 en 3-6): Zwarte ruiters, bonte strandlopers (zomerkleed), zeearend, grauwe kiekendief, brilduikers. Finland De Siikalahti moerassen (4 en 5-6): Kuifduiker (algemeen), roodhalsfuut, dwergmeeuw, roerdomp, visarend, roodmus, velduil. Witrugspecht is broedvogel. Dramatisch weer. Möhkö Karhumajet (5 en 6-6): Deze camping (20 km ten oosten van Ilomantsi) ligt in de meest oostelijke uithoek van Finland. Wilgengors was hier enkele jaren geleden nog algemeen. Nu uiterst zeldzaam. Kleine spotvogel en kleine sprinkhaanrietzanger zouden tot de mogelijkheden behoren. Bevers zijn vrij talrijk in de rivier bij de camping. Bruine beren bezoeken het gebied vanuit Rusland (3 km). Wij hadden uiterst slecht weer. Sneeuwhaas (onderweg op de 500 ) en dwergmeeuwen. Het Petkeljarvi National Park (6-6): Parelduiker (algemeen), hazelhoen. Kans op bruine beren (zie dagverslag). 5

6 Wildlife Lodge Era-eero (8 en 9-6): WOLVERINE (8 verschillende exx.), BRUINE BEER, parelduiker, roodkeelduiker. Het Patvinsuo National Park (9 en 10-6): Moerassneeuwhoen, regenwulp (talrijk), taiga rietgans, zwarte ruiter (broedvogel), kemphaan (broedvogel), groenpootruiter (broedvogel), goudplevier (broedvogel), noordse gele kwik (talrijk), boomvalk, slechtvalk, parelduiker, visarend, kraanvogels met jongen. Kuusamo en omgeving (11 t/m 13-6): Blauwstaartjes (een zestal zingende mannetjes zowel op de Valtavaara- als de Livaaraberg), taigagaai (algemeen), parelduiker (een groep van 18 exx.op het Kuusamojarvi meer), auerhoen. Bos- en dwerggors gemist op kansrijke plaatsen. Slecht weer. Kaira bog, 8 km ten noorden van Pelkosenniema (15-6): korhoen, dwerggors, kraanvogels met jongen. Dramatisch weer. Het Kohkonenstuwmeer bij Suvanto, 20 km ten noordwesten van Pelkosenniema (15 en 16-6): korhoen, parelduiker, nonnetje, zingende dwerggors. Dramatisch weer. Sodankyla en omgeving (17 t/m 18-6): Zingende dwerggors. Op het Kulvakkojarvi meer ten zuidwesten van Sodankyla: zwarte zee-eend, nonnetje en grote zee-eend (25 exx.), Lake Ilmakkijarvi bij Petkula (18-6): Dramatisch weer, geen breedbekstrandlopers. Urho Kekkonen National Park (19 en 20-6): Mogelijkheden voor o.a. witbandkruisbek, haakbek, alpensneeuwhoen, morinelplevier. In slecht weer vergeefs de hoog gelegen fjelden afgezocht op zoek naar morinelplevieren en alpensneeuwhoenders. De waarnemingen beperkten zich tot goudplevieren en regenwulpen. De twee observatietorens Mmielikkojarven en Juurakkovupajan aan de zuidkant van het Inarimeer op weg naar Veskoniemi (20 en 21-6): Parelduiker, pijlstaarteend, taiga rietgans, pestvogel. Dramatisch weer Anderen zagen hier: Sperweruil, moerassneeuwhoen, bruinkopmees, dwerggors. Feeder bij het Neljan Tuulen Tupa restaurant (21-6): meerdere haakbekken (zowel mannetjes als wijfjes), witstuitbarmsijs, bruinkopmees. Haapalahti uitkijktoren bij Kaamanen (21-6): pestvogel, bruinkopmees, eland. Onderweg naar deze toren: auerhoen. Feeder bij het Pohjan Tuli hotel, 5 km ten zuiden van Utsjoki (22-6): Witstuitbarmsijs (9 exx.). Een Engelse vogelaar had dezelfde dag haakbek. Nabij de vuilnisbelt van Utsjoki (22-6): Zingende bosgors. De exacte plaats: zie dagverslag. Hoogvlakte ten oosten van Utsjoki (22-6): Samen met Nederlandse vogelaars: ijsgors (met jongen), kleine jager, goudplevier (talrijk), ruigpootbuizerd, roodgesterde blauwborst. Dezelfde vogelaars hadden één dag eerder: morinelplevier en strandleeuwerik. Alpensneeuwhoen zou ook op deze mooie hoogvlakte voorkomen. Noorwegen (Varangerfjord) Varangerbotn Nesseby (23-6): Roodkeelduiker, zeearend (4 exx.), steenloper, rosse grutto, zwarte en grote zee-eenden. Nesseby, achter het kerkje (23-6): Grauwe franjepoot, zwarte zeekoet, zwarte zee-eend, bonte strandloper. Vadso (23-6): Grauwe franjepoot (90 exx.), kleine jager, kemphaan, Op deze plaats worden tussen de eiders vaak konings- en stellers eiders gezien. Store Ekkeroy (23 en 24-6): Kolonie drieteenmeeuwen, zeekoet, kortbekzeekoet, zwarte zeekoet, verbluffende waarneming van giervalk in zit, ijsgors (zingend), grote zee-eend, steenloper, paarse strandloper, kemphaan, kleine strandloper, grijze zeehond. De uitgezette wandeling is een van de mooiste die we gedaan hebben. Vlakte bij Skallelv (24-6): Kleinste jager, zeearend, kleine jager (talrijk), goudplevier, regenwulp, tapuit. 6

7 Brug bij Komagveer (24-6): Koningseider (2 exx. tussen gewonen eiders). Hornoya (25-6): Papegaaiduiker, kortbekzeekoet, alk, zeekoet, zwarte zeekoet, drieteenmeeuw, kuifaalscholver, roodkeelpieper, oeverpieper, kleine jager (talrijk), grote jager (1 ex.), jan van gent. Hanningberg (25 en 26-6): Roodkeelduiker, ijseend (300+), zwarte zee-eend, grote zee-eend, zwarte zeekoet (talrijk), zeekoet, sneeuwgors, geelsnavelduiker, giervalk, noordse stormvogel, jan van gent (talrijk). De rotswand 30 km ten noorden van Tana Bru (27-6): Giervalk, steenarend, ruigpootbuizerd. Monding van de Tana bij Heyholmen (27-6): Temminckx strandloper (balts), grijze zeehond (5 exx.). Grense Jakobselv en de weg ernaar toe (28-6): Roodgesterde blauwborst, kleine jager (talrijk), zwart zeekoet (talrijk), ijseend (talrijk), bruinvis, ORKA (2 exx.). Noorwegen (Pasvikvallei) Pasvikvalei (1 t/m 3-7): Bruinkopmees (talrijk), haakbek (op de grond in de berm!!). De Pasvikvallei is een van de betere plaatsen om bruine beer te zien. Zweden Takern (7en 8-7): Visarend (4 exx.), zeearend, roodhalsfuut, baardmannetje, groenpootruiter, bruine kiek (talrijk). Dagverslag Na onze enerverende reis door de Baltische Staten van 10 maart tot 25 mei vliegen we op maandag 25 mei vanuit Riga naar Charleroi. De camper staat veilig op een gazonnetje achter Motel Keremi in het dorpje Keremi in het Keremi National Park, 40 km ten westen van Riga. We brengen een (knuffel)weekje thuis door in Nederland. Op zondag 31 mei brengt zoon Willie ons naar Hotel Charleroi, 5 km van het vliegveld. De komende 7 weken staat Scandinavië op het programma. We hadden Scandinavië in de Baltische Staten willen voorbereiden maar dat is er niet van gekomen. Estland Maandag 1 juni Op maandagmorgen vertrekt het vliegtuig in alle vroegte (6.20 uur). Na een probleemloze vlucht worden we in Riga opgehaald door de chauffeur van het Motel Keremi. De ruime fooi van een week geleden heeft blijkbaar gewerkt. Om uur (klok 1 uur vooruit) zitten we weer in het zonnetje op het gazon van de motel-camping. De eigenaresse komt met de opgevouwen en gestreken was. We brengen de camper op orde, betalen de onkosten en worden uitgezwaaid door het personeel van Motelis Keremi. In de supermarkt vullen we alles aan en rijden naar de A10 richting Tukums. We willen de rest van de dag doorbrengen in de Dunduru meadows ( Dunduru Playas ) van het Keremi National Park. Die zijn ons een paar weken geleden uitstekend bevallen. Het weer is te mooi om lang in de auto te zitten. Dat is het grote voordeel: Het komt bij ons niet meer op een dagje aan. Op de A 10 rijden we westwaarts. Net voorbij de harde weg rechts naar Smarde, slaan we links het grindpad op, richting Slampe. Na 5,3 km over het grindpad linksaf en in de bocht bij de boerderij links over het erf. We vervolgen dit pad tot we (na 5 km) bij de uitkijktoren aankomen. In het plas-dras gebiedje waar we twee weken geleden o.a. een baltsend bokje en een sperwergrasmus zagen, zien we al snel een mannetje grauwe klauwier. De vogelzang is niet meer zo uitbundig als 2 weken geleden. Wel horen we nu meerdere 7

8 roodmussen. Op de grens met het agrarische gebied zingt een bosrietzanger. De goudplevieren zijn blijkbaar doorgetrokken. Het paartje wilde zwanen is nog altijd aanwezig. Bij de toren zetten we de tuinstoelen in het zonnetje. We zien kraanvogels, witte ooievaars, een paartje wilde zwanen, een mannetje grauwe klauwier. Vanuit de bossen horen we wielewaal en koekoek. Paapjes, roodmussen, kneutjes, veldleeuweriken en geelgorzen zingen nog volop. Een mannetje paap poseert op een weipaal. Boven de toren vliegen huis- en boerenzwaluwen. Vanuit onze stoeltjes zien we de kop van een foeragerende zwarte ooievaar boven het gras uitsteken. Soms komt hij wat beter in beeld maar het grootste gedeelte van de tijd wordt hij opgeslokt door het (nu) veel hogere gras. Twee weken geleden zagen we op dezelfde plaats een schreeuwarend bijna identiek voedsel zoeken. Johan maakt nog een fietstochtje door het bos (bij de brug linksaf). Langs het kanaaltje vliegt warempel een ijsvogeltje (zeldzaam hier) en vanuit een dicht sparrenbos horen we het spinnende trrrrrr trrrrrr trrrrrr van een zomertortel. Het weer blijft zo lekker dat we buiten barbecuen. Achter ons roept een kwartelkoning. Voor ons foerageert nog steeds een zwarte ooievaar. Mensen zien we niet. Wat een ongelooflijk verschil met Nederland waar we juist vandaan komen. Wat hebben we het goed!! verzucht Loes. Inderdaad, daar staan we misschien te weinig bij stil. Uiteraard blijven we hier slapen. Boven het gesnurk van Johan hoort Loes voortdurend kwartelkoningen roepen. Dinsdag 2 juni We slapen uit. De eerste vogel die we om 9.00 uur buiten de camper zien, is een roepende grauwe klauwier. Even verder zitten 2 wilde zwanen. Bij de plas-dras (na 5 km) stoppen we nog even. De aangrenzende hooilanden zijn pas gemaaid. Niet ver van de camper lopen pa en ma kraanvogel met 2 oranje-bruine jonkies. Doordat het gras zo kort is, kunnen we (door de telescoop) elk detail zien. Nauwelijks verontrust slentert de familie richting bosrand. In het moeras zien we nog een kraanvogel met een jong. We besluiten richting Tallinn te rijden. Via de rondweg bij Riga zitten we al snel op de A1, richting Estland. Net ver voorbij de grens met Estland, bezoeken we het gebied ten noorden van Haademeeste. We nemen de 2 e afslag naar Haademeeste en gaan onmiddellijk rechtsaf op de harde weg die parallel loopt met de E67/A4. Bij de bushalte van Riiskopi (= km 4 ) slaan we linksaf op het grindpad en volgen (2 km) de borden naar de uitkijktoren. We zetten de camper weg bij de (onbemande) infohut, een kleine 500 meter van de uitkijktoren die over de wetlands van de Baltische kust uitkijkt. De infoborden geven aan dat in de aangrenzende bossen en venen oeraluilen, goudplevieren, regenwulpen, hazel-, kor- en auerhoenders broeden. Deze soorten hebben we de voorbije maanden allemaal bewonderd. Voor de goede plaatsen, zie: onder Estonia. Er hangen donkere wolken en soms regent het. We besteden de middag aan de voorbereidingen voor het vervolg van onze reis. Tussen de buien door wandelen we naar de toren vanwaar we een schitterend uitzicht hebben. We zien (baltsende) tureluurtjes, zwarte ruiters en bonte strandlopers in zomerkleed. Op het water liggen onvoorstelbaar veel brilduikers. Op een rotsblokformatie heeft een kolonie aalscholvers domicilie gekozen. Zowel links als rechts van ons zien we een zeearend. Even denken we (ver weg) een mannetje grauwe kiek te zien maar als we de telescoop opstellen, is de vogel gevlogen. Woensdag 3 juni We rijden via Pärnu naar het noorden. In Pärnu slaan we voedsel, wijn en bier in. Straks zullen we met andere prijzen te maken krijgen. In Tallinn volgen we de borden Helsinki en komen zonder problemen bij het hoofdkantoor van Tallink aan (pier D). We hebben geluk want we kunnen met de eerstvolgende boot (14.00 uur) mee. De passagekosten vallen wel 8

9 tegen: 150 (camper en 2 personen). Binnen een uur na aankomst in Tallinn zitten we al op open zee. Finland Om uur arriveren we in Helsinki. Onze GPS loodst ons door de (drukke) stad tot we op snelweg 4 (later 7 ) zitten, richting Kotka (140 km). Om uur komen we op de camping Santalahti Holiday Resort aan. Deze rustig gelegen 5-sterren camping heeft verharde stukken met voldoende ruimte voor campers. Het sanitair is zuiver. We betalen wel 27 voor een overnachting. In het gezellige barretje hebben we echter gratis Internet en koffie. We leggen al onze spullen aan het (elektrisch) infuus. We weten niet wanneer we weer stroom hebben. Donderdag 4 juni Het heeft de gehele nacht geregend. We slapen uit, ontbijten, mailen-internetten een uurtje en vertrekken om uur via de 6 naar de Siikkalahti moerassen in Zuid-Oost Finland. Het weer is zo slecht dat we besluiten Lake Vakevanjarvi over te slaan. Dit meer is de beste plaats in Finland om bastaardarend te zien (broedt net over de grens in Rusland). De Siikalahti moerassen Het Siikalahti moeras (Parikkala Siikalahti) is een 165 ha groot, ondiep vogelrijk meer. Het infobord spreekt van het most precious wetland inner Finland. Het gebied is vooral bekend om zijn broedende kuifduikers. Het gebied heeft ook een reputatie als vlindergebied. In het meer zijn eilandjes aangebracht voor broedende vogels. Doordat het meer zo voedselrijk is, wordt (machinaal) regelmatig de steeds oprukkende begroeiing verwijderd. Deze rietmoerassen zijn omgeven door uitgestrekte bossen en velden. In en rond de moerassen broeden verder o.a. roodhalsfuut, roerdomp (6 paar), porseleinhoen, klein waterhoen (sinds kort), dwergmeeuw, kwartelkoning, waterral, grauwe klauwier, struikrietzanger, boombalk, bruine kiek en visarend. De meeste soorten zijn vanaf de strategisch geplaatste (overdekte) schuilhut te zien. We overbruggen de 212 km naar Parikkala in de stromende regen. Gelukkig zijn de wegen goed en rustig. Bij Parikkala gaan we rechtsaf (zie de borden) en komen na 2 km bij de parking uit (rechts van de weg) waar de trail naar de uitkijkhut begint. Het regent nog altijd fors zodat er niet gewandeld kan worden. We rijden nog 1 km door tot we bij een kleine (verharde) parking komen met schitterend uitzicht over het meer. Een betere plaats tijdens deze aanhoudende regenbuien is niet denkbaar. De eerste vogel die we zien is een kuifduiker in prachtkleed. Hij zwemt nog geen 20 meter voor ons. Vanuit de open camperdeur (de wind staat perfect) kan Loes hem filmen. Even later zien we er zelfs 5 zwemmen waarvan er twee zin hebben vereeuwigd te worden. Ondanks de gietende regen zien we praktisch de gehele middag een biddende visarend. Hij maakt enkele vergeefse stootduiken. Boven het water vliegen visdiefjes, kok- en dwergmeeuwen. In de camper horen we roerdomp en grote karekiet. We zien zowel bonte kraaien als (twee maal) een bruine kiek indalen op exact dezelfde plaats in het riet. Op het water zwemmen slobeenden, wijfje brilduiker, wintertalingen en enkele kuifeenden. Het regent niet alleen de gehele dag, het is ook nog eens onaangenaam koud (5 graden. Gezien het slechte weer lijkt ons dit de beste plaats om te overnachten. We dubben even tussen een DVD en een leesboek. We kiezen voor het laatste. Op de weg rijden nauwelijks auto s. We zetten de muziek wat zachter want met roerdomp en grote karekiet is het achtergrondorkest al dik in orde. Om uur zien we in de stromende regen nog altijd de biddende visarend. Wij bidden dat hij zijn visje snel op het droge heeft. Bij onszelf hielp dit maar toen ging het om schaapjes. 9

10 Vrijdag 5 juni Het heeft heel de nacht geregend. De kuifduikers zijn nog altijd present en een visdiefje poseert op het infobord. We horen roerdomp, rietzanger, grote karekiet en roodmus. Na het ontbijt rijden we richting Parikkala. Pal na de parking links zien we rechts (het is 9.30 uur) een jagende velduil, een van Johans favoriete soorten. We zien de velduil een half uur lang laag over de velden jagen. Pal voor ons gaat hij in de top van een iel boompje zitten. Toch een mooi begin van deze regenachtige dag. We rijden even naar het dorp in de hoop dat we een van de gasflessen kunnen omwisselen. Voor onze 4 maanden durende reis hebben we 3 x 11-liter gasflessen bij. Ze hebben wel de fles maar niet de vereiste koppeling. We keren onverrichter zake terug naar Siikalahti moeras. We parkeren de camper nu bij de eerste parkeerplek. Het motregent nog steeds. We kletsen even met een Finse vogelaar die meedeelt dat zijn vriend gisteren twee zingende blauwstaartjes had op de Valtavaara-parking bij Kuusamo. We wandelen richting toren. Na enkele 100den meters is er een (onbemand) infocentrumpje. Hier staat dat de witrugspecht langs de wandelroute broedt. Door het gebrek aan oude bossen is de witrugspecht met 40 paartjes zeldzaam geworden in Finland. In Finland zijn slechts 3 procent van de bossen beschermd, tegen 10% van de bossen in Estland waar we tientallen witruggen hadden. Onderweg horen we grasmus, noordse nachtegaal, wielewaal en opvallend veel fitissen. Een mekkerende watersnip landt, na zijn dalende baltsvlucht, pontificaal in de top van een dode boom. Vanaf de toren zien we een biddende visarend, enkele bruine kieken, een wilde zwaan, brilduikers, smienten, mannetje zomertaling, gierzwaluwen en een roodhalsfuut op het nest. Op de terugweg horen we een wulp roepen. Ondanks het matige weer vallen de waarnemingen niet tegen. Na de wandeling rijden we over de 6 verder naar het noorden. Na 7 km (splitsing 6 en 14 ) zien we rechts een groot ABC-restaurant. We hebben hier (incl. salades en koffie) een warm buffet voor 9 per persoon. Verrassend goedkoop voor een Scandinavisch land. We rijden via de 6 richting Joensuu. Bij de splitsing bij Puhos gaan we rechts, richting Kitee en de Russische grens. Na Kitee houden we Vartsila aan via de 70. In Vartsila rijden we naar het noorden via de 500 richting Ilomantsi. Dit is een rustige weg door een prachtig gebied, parallel aan de Russische grens. Op een van de zijpaden zien we, in een flits, een haasachtige met witte poten. Dit kan niet anders dan een sneeuwhaas zijn. Die hadden we zo zuidelijk niet verwacht. Na zo n 90 km komen we op de T-kruising, even rechts van Ilomantsi. We slaan rechtsaf naar Möhkö en volgen de aanwijzingen naar camping Möhkö Karhumajet. Deze camping is, op 3 km van de Russische grens, mooi gelegen aan de rivier de Koittajokiligt. We zijn nu in de meest oostelijke uithoek van Finland. Wilgengors was hier enkele jaren geleden nog tamelijk algemeen, nu uiterst zeldzaam. Twitchers kunnen hier hun best doen op mogelijke waarnemingen van kleine spotvogel en kleine sprinkhaanrietzanger. We stappen uit en zien, in een flits, een slanke vogel heel fel een kokmeeuw achtervolgen. Gedrag, vlucht, snelheid, kleur en silhouet doen onmiddellijk aan een jager denken. Op deze breedte is dat echter onwaarschijnlijk. We praten met de campingbaas. Deze is helemaal in de ban van de tweede wereldoorlog. Hij vertelt dat 800 Finnen op deze plaats in 1944 een Russische divisie in de pan hakten. Johan wijst hem op de houten beren die de camping markeren. Hij vertelt trots dat ze de laatste 5 jaar, onder zijn leiding, 12 bruine beren geschoten hebben. Op Johans vraag of dat zomaar mag, antwoordt hij dat het (voor hem) niet moeilijk is om aan special licences te komen. Hij zegt dat beren regelmatig in de buurt van de camping komen. Hij wordt dan gewaarschuwd door zijn 2 honden die heel specifiek reageren op naderende bruine beren. Hij loopt dan, met zijn blaffende honden aan de lijn, richting beer om ze te verjagen. Enigszins ontgoocheld horen wij zijn verhaal aan. Dan zit je in een uithoek van Europa en dan gaan ze nog zo met hun dieren om. In de rest van het 10

11 verslag zal blijken dat dit verhaal (helaas) symbolisch zal blijken te zijn. Het blijft de gehele dag fors regenen zodat het er mistroostig uitziet. s Avonds valt onze voorgenomen zoektocht naar bevers letterlijk in het water. We overnachten voor 20. Zaterdag 6 juni Het heeft de gehele nacht geregend. Johan wandelt s morgens (in de regen) nog even naar de brug. Hier zit een kolonie dwergmeeuwen. Op het water zwemmen enkele wijfjes brilduikers. In de tuinen van de huisjes langs de rivier hangen veel grote nestkasten, waarschijnlijk bedoeld voor brilduikers. Om de 100 meter is een zangpost van koperwieken. Ook kramsvogels zijn talrijk. Verder nog fitis, tuinfluiter, goudvink. Boven de rivier vliegen huis-, boeren- en gierzwaluwen. We vertrekken en rijden 6 km richting Ilomantsi. We slaan linksaf richting het Petkeljarvi National Park. Het Petkeljarvi National Park Dit kleine (6 km²) nationale park is vooral bekend om zijn populatie broedende parelduikers. Je kunt er 3 wondermooie wandelingen maken tussen de grote meren en zijn onaangetaste pijnbossen. Er zijn plannen om het gebied binnenkort uit te breiden tot een groter Petkeljarvi-Purkelanharju Nature 2000 Area. De campingreceptie op het einde van de weg is tegelijkertijd infocentrum waar je (gratis) een foldertje krijgt met de hiking trails in het park. Bever is algemeen in het park en er zwerven ook wolven en beren rond. Na 6 km komen we bij de parking/camping. Johan bezoekt het infocentrum en krijgt te horen dat er een vorige week een bruine beer over de parking liep. Enkele dagen geleden zag een medewerkster een beer over de weg lopen. Jagen is niet toegestaan in het park. We parkeren de camper en zien achter het campinggebouw een parelduiker over het gigantische meer vliegen. We maken een mooie wandeling tussen de vijvers. We zien vijf parelduikers, eenmaal een paartje en drie maal individuele vogels. Eén van de parelduikers laat zich op enkele tientallen meters afstand bewonderen. Door de telescoop krijg je pas een goede indruk van de onvoorstelbare schoonheid van deze duiker. Eenmaal vliegt een hazelhoen van het pad op. Het blijft miezeren en we komen met doornatte broekspijpen en wandelschoenen bij de camper aan. Door het slechte weer besluiten we de rest van het weekend op een camping in Joensuu (70 km westelijker) door te brengen. Voor maandag wordt beter weer voorspeld. In Joensuu volgen we de borden naar de camping. Camping Linnunlahti is gedeeltelijk open terrein, gedeeltelijk bebost. Zoals op de meeste campings zijn hier ook blokhutten te huur. Op het open stuk vangen we de Astra-satelliet. Johan wil op zaterdag het Nederlands elftal zien voetballen en op zondag de tennisfinale op Rolland Garros. We betalen 30 voor 2 nachten. Het sanitair is goed en we hebben Internet in de camper. s Avonds wandelen we (op advies van de campingreceptie) naar restaurant Kielo, een nieuw restaurant. Het restaurantje is knus ingericht. De serveerster is attent en vriendelijk. De gerechten zijn uiterst smakelijk en worden met de nodige uitleg opgediend. De prijzen zijn vergelijkbaar met Nederland, alleen het bier is duurder ( 5,50 voor een ½ liter pint). De eigenares tipt ons nog dat er morgen een rockconcert en een vlooienmarkt in het stadje is. Zondag 7 juni In de ochtend zien we warempel een waterig zonnetje. Terwijl Johan de eerste overwinning van Roger Federer op Roland Garros ziet, wandelt Loes naar het stadje. Ze loopt over de vlooienmarkt (een echte rommelmarkt) en gaat nog even naar het rockconcert waar ze constateert dat de meeste aanwezigen zo n 40 jaar jonger zijn dan zijzelf. De muziek staat 11

12 loeihard. De rest van de dag beluisteren we ons eigen rockconcert (de Stones) en bereiden het vervolg van de reis voor. We dubben of we al dan niet naar de Wildlife lodge Era-eero zullen gaan met redelijk veel kans op de uiterst zeldzame wolverine (veelvraat). We mailen naar Juhani die de bookings voor Eero doet. Binnen een uur krijgen we antwoord: Wolverine is vrijwel zeker, bruine beren zijn de laatste 2 maanden niet gezien. De kans op wolf en lynx is vrijwel nihil. De kosten (voor minder dan 3 personen) zijn 175,- p.p. We gaan er een nachtje over slapen. Maandag 8 juni Indachtig het advies van Jan Kelchtermans ( Gewoon doen, waar ga je anders ooit wolverine zien? ) besluiten we naar de lodge te rijden. Voor Johan staat dit mythische dier hoog op zijn verlanglijstje. Om de kosten te drukken, blijft Loes s nachts in de camper. Ze vindt 175 te veel om een nachtje slaap over te slaan om één dier te zien. Wildlife Lodge Era-eero Era-eero is waarschijnlijk de enige plaats in Europa waar je Europa s big four kunt zien: wolverine, bruine beer, lynx en wolf. Wolverine heb je bijna zeker, (schuwe) bruine beren laten zich regelmatig zien. Wolf en lynx zijn zeldzaam. In tegenstelling tot het nabijgelegen Wild Brown Bear is hier veel meer sprake van verantwoord ecotoerisme. Bovendien is de plaats super mooi. Op de Wild Brown Bear plaats zijn de beren volgevreten en gewend aan mensen. De beren in het gebied van de Era-eero lodge zijn wild en waarschijnlijk afkomstig van het nabijgelegen Patvinsuo National Park. De Eera-eero lodge is waarschijnlijk de beste plaats in Europa om wolverines te zien. De dieren worden weliswaar gelokt met vlees maar verder ligt het gebied in een maagdelijk landschap. De bossen grenzen het het Patvinsuo National Park (zie hieronder). De veelvraat is een kloeke en gespierde marterachtige die tot 30 kilo kan wegen. Veelvraten zijn onwaarschijnlijk sterk en onversaagd. Meestal eten ze knaagdieren, vogels (hoenders), eieren en ongewervelden. Ze doden vossen, reeën en schapen en deinzen zelfs niet terug voor bruine beer en eland. Ze zijn niet alleen zeldzaam maar hebben enorme territoria. Dat is ook de reden dat ze zo moeilijk in het wild te zien zijn. Meestal ligt het hol op een rotshelling. We vertrekken uit Joensuu en gaan via de 6 en (na 14 km bij Uuro) de 73 richting Lieksa. Vlak voor het stadje gaan we rechtsaf op de 522. Na ± 20 km nemen we het grindpad rechts richting Kontiovaara. Na ± 7 km loopt er een zandpad rechts met de aanduiding Eraeero. Dit pad volgen we tot het huis van Eero. Er is niemand aanwezig en we hebben geen GSMverbinding. Rond het hoofdgebouw staan enkele sauna s en blokhutten. Na een ½ uur komt er een auto aangereden. We maken kennis met een Franse reisleider. Hij heeft zijn groep enkele dagen geleden afgezet en komt rechtstreeks van Wild brown bear in Lentiira (zo n 100 km noordoostelijker) waar hij afgelopen nacht drie bruine beren had. We kennen dit complex maar het heeft de naam dat de beren daar hun natuurlijke schuwheid verloren hebben en dat wolverines uiterst zeldzame bezoekers zijn. Ook de Fransman miste de wolverine. Die hoopt hij hier te zien. Hij heeft voor vannacht een reservering voor de lodge. Hij komt van het hoge noorden en geeft ons enkele goede tips. Zowel geelsnavelduiker, konings- en stellerseider waren nog aanwezig in de Varanger. Hij vertelt dat de muizenstand 1,5 maand geleden is ingestort. Veel uilen hebben hun broedsels verlaten. Dankzij (dure) ingehuurde (Finn Nature-) gidsen hadden ze toch nog lapland- en oeraluil maar misten sperweruil. Sperweruilen zijn in muizenrijke jaren vrij talrijk. Volgens hem zijn veel uilen afgezakt naar de agrarische gebieden in Zuid-Finland. Deze verhalen hadden we de voorbije weken meer gehoord. Dat wordt een streep door onze aspiraties om spannende uilensoorten te zien. Na een tijdje komt 12

13 Juhani, Eero s assistent. We kunnen vanavond eventueel mee, er zijn geen andere reserveringen. Met drie personen is de prijs nog maar 150, -- p.p. dit is inclusief eten en drinken. Wat Loes overhaalt om toch mee te gaan is het feit dat er gisterenavond (voor de eerste keer sinds 2 maanden) een bruine beer op bezoek is geweest. Bovendien ligt de waarnemingshut 7 km dieper het gebied in. Bij de koffie legt Juhani (wat breedsprakerig) uit dat de beren vaak komen van de brede strook niemandsland aan de Russische zijde van de grens waar geen menselijke activiteiten zijn. Ondertussen is ook Eero gearriveerd. Hij is de eigenaar en ex-houthakker. Hij maakt een ingetogen, sympathieke indruk. Helaas spreekt hij geen woord Engels. Om uur worden we naar de 7 km verder gelegen lodge gebracht. Vanuit uiterst comfortabele stoelen kijken we uit op een open stuk aan de rand van een meer waar een riviertje in uitkomt. Aan de overkant van het meer gaat de, met rotsen bedekte, helling vrij steil omhoog. Juhani zal ons deze nacht gezelschap houden. Door de ramen kun je wel van binnen naar buiten kijken maar andersom niet. De dieren zouden kunnen schrikken van spiegelingen en/of bewegingen. Voor telescopen en telelenzen hebben ze een prachtige constructie gemaakt zodat je met je lens door een kijkgat naar buiten kunt kijken. Onder ons zien we dat Eero brokken vlees onder stenen verstopt of in bomen ophangt. Juhani legt uit dat dit voor de raven is. Er liggen op korte afstand ook enkele kadavers van varkens. We installeren ons voor een lange nacht. In de hoofdkamer staan enkele bedden met slaapzakken voor enkele uurtjes rust. Ook voor de catering is goed gezorgd. Vanaf nu converseren we fluisterend. Juhani vertelt dat de wolverines, voor de eerste keer sinds de lodge draait (= 7 jaar), aan de overkant van het meer (tegen de helling), een den hebben. Hij laat schitterende foto s zien van wolven, lynxen, beren en veelvraten die de laatste jaren rond de lodge genomen zijn. Wolven komen haast niet meer. Eero en hij hebben het vermoeden dat ze vergiftigd worden. Samen met de politie doen ze onderzoek. Het is echter bijna ondoenlijk om kwaadwillenden te betrappen in zo n uitgestrekt gebied. Wat Johan ervan begrijpt is dat ze vleesballen uitstrooien waarin een substantie zit die in het spijsverteringskanaal uitzet waardoor de dieren gruwelijk aan hun einde komen. Zo kletsen we wat tot om uur de eerste veelvraat zich meldt aan de overkant van het meer. We zien een wijfje met drie jongen. Johan wordt helemaal lyrisch. Fluisterend juichen valt echter niet mee. Het wordt echter nog veel mooier. We zien het wijfie via een omgevallen boom een stroompje oversteken en pal voor ons naar het vlees zoeken. Ze heeft geen enkele moeite met de rotsblokken of de bomen die het vlees bedekken. Na zelf wat gegeten te hebben, brengt ze het vlees naar de jongen die, na de maaltijd, met elkaar en met moeder ravotten. Dit is het begin van een adembenemend schouwspel dat bijna de gehele avond doorgaat. Behalve het wijfje met de 3 jongen zien we 2 bijna volwassen dieren die met de regelmaat van de klok terugkomen, een ander adult wijfje (dat ook ergens met jongen ligt) en een fors mannetje. De dieren lijken ons in de gaten te hebben want bij aankomst kijken ze soms, al snuivend met opgeheven kop, onze kant uit. We verroeren geen vin. We zien minstens 8 verschillende wolverines. Regelmatig klimmen ze de bomen in om een brok vlees te bemachtigen. De filmcamera en het fototoestel van Loes draaien overuren. Om uur (het is nog licht) wordt de activiteit wat minder. We proberen enkele uurtjes te slapen maar met die fantastische beelden nog op het netvlies valt dat niet mee. Dinsdag 9 juni Om zijn de Fransman en Johan weer paraat. Het weer is goed: helder en weinig wind. Het is frisjes maar dat lossen we met een slaapzak op. Fluisterend wisselen ze gegevens uit. Het is frappant dat de Fransman zo n beetje dezelfde gebieden heeft bezocht. Hij zag de bruine beer in Muniellos (waar wij hem misten), de lynx in Andújar en de otter in de Extremadura. Hij leidt ook reizen naar Zuid-Amerika. Hij vertelt dat hij volgende week weer 13

14 een reis heeft naar Brazilië. Verrast reageert hij op het nieuws van de vorige week neergestorte Franse airbus (220 doden) op weg naar Brazilië. Om uur is het prijs. De bruine beer geniet van zijn maaltijd De Fransman stoot Johan aan: Langs de rand van het meer komt een bruine beer aangewandeld. Johan offert enkele seconden waarnemingstijd op om Loes te wekken. Die ziet nog net de beer uit het zicht verdwijnen. Voldaan leunen we achterover in de stoel. 1,5 jaar geleden zijn we begonnen met ons nieuwe leven en nu zijn Europa s big four in de pocket: wolf, bruine beer, lynx en wolverine. De rust is maar van korte duur want enkele minuten later zien we de beer het kadaver naderen. Hij is blijkbaar wat verderop het stroompje overgestoken. Loes heeft haar toestel paraat en kan de naderende beer filmen, misschien wel onze mooiste opname van de reis. Pal voor ons, op zo n 30 meter, begint hij van het kadaver te eten. We horen de ribben kraken. We zien de kleine, pientere oogjes onze kant uitkijken. We zijn echter doodstil en kunnen zo ruim drie kwartier van een adembenemend schouwspel genieten. De Fransman heeft een professioneel toestel met dito telelens. Hij heeft de imposante kop van de beer (die regelmatig argwanend onze kant uitkijkt) er fenomenaal opstaan. Als Loes, bij het verwisselen van toestel, een minimaal geluid maakt, sprint de beer het bos in. Het varken heeft dan flink aan omvang ingeboet. Met Era rijden we terug naar de lodge. We ontbijten nog met Juhani en Eero. Ze zijn duidelijk in hun nopjes met het enthousiasme van hun bezoekers. We krijgen 2 mooie posters mee van lynx en wolverine, beide genomen vanuit de hut waarin we zaten. Een uur later hangen de posters al in de camper als permanente herinnering aan deze onvergetelijke ervaring. We hadden nog graag met de Fransman gekletst maar hij moet zich haasten om zijn vliegtuig in Joensuu te halen. De komende jaren zullen we vaker aan deze waarnemingen terugdenken dan aan het geld dat we ervoor uitgegeven hebben. Zo gaat dat. Juhani geeft nog een tip voor een 14

15 paartje roodkeelduikers 3 km verderop. Onder het zingen van Het was een nacht rijden we naar het Patvinsuo National park, zo n 30 km oostelijker. Als we op het hoofdgrindpad komen, houden we rechts aan. Na 2 km slaan we het (door Juhani opgegeven) zandpad rechts in. Na 500 meter kunnen we de camper parkeren. We steken de kapvlakte (200 meter) over en zien al snel de roodkeelduiker liggen. Ook weer een beauty die in schoonheid maar weinig onderdoet voor zijn neefje de parelduiker. Het Patvinsuo National Park Dit 105 km² grote park ligt 30 km ten zuidoosten van Lieksa, tegen de Russische grens. Qua vogelsoorten ontmoeten noord en zuid elkaar hier. Voor enkele soorten vormt deze breedte de noordgrens van hun verspreidingsgebied en voor sommige (arctische) soorten de zuidgrens (bijvoorbeeld taigagaai, pestvogel en blauwstaart) ha van het park bestaat uit hoogveen, 4000 uit bos en 700 ha uit meren. Op de venen broeden o.a. moerassneeuwhoen, korhoen, regenwulp, kraanvogel, goudplevier, (taiga)rietgans, zwarte ruiter en groenpootruiter. In de bossen leven steenarend, drieteenspecht, auerhoen, hazelhoen, oeral- en ruigpootuil. De meren herbergen o.a. visarend, parel- en roodkeelduiker. Volgens de folders leven in het park gezonde populaties van lynx, veelvraat, bruine beer (symbool van het park) en wolf. In het infocentrum in Suomu kun je (gratis) een folder krijgen waarop 80 km gemarkeerde trials zijn aangegeven. De trail naar de Teretinniemi toren wordt als de vogelrijkste beschouwd. We vervolgen het grindpad tot we op de verharde weg komen. Hier gaan we even links en, bij het bruine bord naar Patvinsuo, meteen rechts. We rijden deze weg 7 km af tot we links de afslag naar het infocentrum zien. Op de parking zetten we de camper weg. We wandelen tot aan het meer. In het bos maken we kennis met de familie de Jong uit Friesland die hier hun tent hebben opgeslagen. Johan de Jong is voorzitter van de Stichting Kerkuilenwerkgroep Nederland. Via Finse connecties zijn ze de laatste weken getuige geweest van het ringen van o.a. jonge lapland- en oeraluilen. Hij vertelt hoe driest de oude oeraluilen de ringers aanvallen. De ringers moeten zelfs nekbeschermers dragen. Op het grote meer is, behalve wat visdiefjes, niet veel te zien. Na de wandeling bezoeken we het infocentrum en krijgen een folder mee met de verschillende wandelingen door het N.P. Na het eten gaat Johan nog even het gebied in met de fiets. Hij fietst het asfaltweggetje af tot de kruising. Op het grindpad 300 meter naar links en dan de wandeltrail (een onooglijk smal paadje) rechts richting het Lahnasuo veengebied. In het bosgedeelte zijn keep, fitis, gekraagde roodstaart, boompieper, grauwe en bonte vliegenvanger vrij talrijk. In het veen ziet hij alleen een roepende regenwulp. De familie de Jong had hier groenpootruiter en goudplevier. Op de terugweg liggen er drie parelduikers op het grote meer, niet ver van de camper. Woensdag 10 juni Het weer is redelijk als we uit de camper stappen. We horen meteen de naargeestige roep van enkele parelduikers. Na het ontbijt vertrekken we naar wat de mooiste wandeling in het N.P. moet zijn: Terug naar de T-kruising. Hier links. Doorrijden (ongeveer 2 km) tot de 2 e parking. Hier zetten we de camper weg met links het meer en rechts het beginpunt van de 3,5 km lange wandeling naar de uitkijktoren. Boven het meer zien we een visarend en wat visdieven. In het veengebied loopt de wandeling over n één plank brede boardwalk richting Teretinniemitoren. Het nadeel van de smalle plank is dat je tijdens het wandelen niet goed rond kunt kijken. We zijn nog maar net in het veen of we zien twee alarmerende regenwulpen. Een van de twee oudervogels alarmeert in een topje van een dode boom terwijl de andere met een afhangende vleugel over het veen waggelt. We laten de vogels met rust. Johan vertelt Loes over het moerassneeuwhoen dat in deze venen voorkomt. Hij vertelt dat de kansen om deze vogels te 15

16 zien vrij klein zijn. Hij is nauwelijks uitgesproken of we zien een moerassneeuwhoen op een 15-tal meter van de boardwalk opvliegen. Even later vliegt een tweede moerassneeuwhoen op enkele meters voor ons op. Ook deze vogels zitten waarschijnlijk met jongen. We prijzen ons gelukkig met deze waarneming. Waarschijnlijk zijn we vandaag de eerste bezoekers. We constateren dat dit veen mooier, opener en vogelrijker is dan de hoogvenen in Estland. Achteraf ook het vogelrijkste veen van onze reis. Vanaf de toren doen we mooie waarnemingen: zwarte ruiter in zomerkleed (broedvogel), foeragerende groenpootruiter (broedvogel), roepende bosruiter, kemphaan (broedvogel), watersnip, regenwulp (talrijk), wulp, roepende goudplevier, kieviten, wintertalingen, smienten, noordse gele kwik (talrijk), enkele paartjes kraanvogels met jongen, visdieven, koekoeken, 6 taiga rietganzen (broedvogel), een paartje wilde zwanen, jagende boomvalk, jagende slechtvalk en een wijfje bruine kiek. Dit is een van de mooiste en vogelrijkste venen die we ooit zagen. Verslagen en mondelinge info leerden dat ook veelvraat en bruine beer tijdens deze wandeling tot de reële waarnemingsmogelijkheden horen. Na de wandeling smaken de wentelteefjes overheerlijk. We kletsen nog een half uurtje met de familie De Jong. Ze nodigen ons uit om komende winter Friesland te bezoeken. We rijden via Lieksa naar het noorden, richting Kuhmo over de 524. Deze weg gaat vanaf Nurmijárvi over in een (goed) grindpad van ± 30 km lengte. Daarna is de weg weer verhard. Even voor Kuhmo zien we onze eerste (gedomesticeerde) rendieren. Het is uur als we in Kuhmo aankomen. In Kuhmo staat camping Kalevala rechts aangegeven bij de rotonde. Deze camping is onderdeel van een groot complex van hotels en sportparken. De camping ligt aan een meer. Campers en caravans kunnen op verharde stukken onder de bomen staan. Met onze Scandinavische campingcard krijgen we zelfs korting. Nu kost de camping nog maar 23. We installeren ons en in een mum van tijd hangt alles, wat maar opgeladen kan worden, aan de stroom. Donderdag 11 juni We vertrekken pas om uur en komen (na 300 km) om uur in Kuusamo aan. Ons eerste bezoek geldt het infocentrum. Infocentrum Kuusamo Vóór je Kuusamo inrijdt, kom je aan de rotonde waar de 20 en de E 62/5 elkaar kruisen. Als je vanaf hier het stadje inrijdt ligt het toeristische centrum en het Natuurcentrum (Karhuntassu Customer Service Point) rechts van je. Ze zijn tijdens werkdagen open van 9 tot 17 uur. In het infocentrum kun je een goede (onmisbare) kaart van Kuusamo en omgeving krijgen. Hier staan alle goede birding sites van de omgeving op (Valtavaara, Livaara, Oulanka etc.). Je kunt hier ook gratis internetten. In het Karhuntassu Customer Service kun je folders van de meeste nationale parken krijgen. We zijn net op tijd om het infocentrum te zien sluiten. We besluiten om dan maar naar de Valtavaara Ridge te rijden: Via Kuusamo naar het noorden (baan 5), en ongeveer 5 km voorbij Ruka rechtsaf (baan 8694) naar de parking die na 4 km links van de weg ligt. Johan heeft de volgende ochtend om een beklimming van de Konttainen berg gepland in een poging blauwstaartjes te zien en te horen. Valtavaara Nature Reserve Het Valtavarara Nature Reserve werd gesticht in 1991 en is 8 km² groot. Het reservaat ligt even ten noordoosten van Ruka, 30 km noordelijk van Kuusamo. Het gebied omvat de Konttainen Hill, de Valtavaara Hill, de Pyhävaara Hill and de Juhannuskallio Cliffs. De Valtavaara Ridge is het hoogste punt in de omgeving van Kuusamo ( en 16

17 heeft grote aantrekkingskracht op vogelliefhebbers vanwege het voorkomen van o.a. blauwstaart, taigagaai, hazelhoen en bosgors. De parkeerplaats (zie dagverslag) is een van de best bezochte birding sites in Noord-Finland. De feeders die je vanaf de parkeerplaats kunt zien trekken o.a. taigagaaien aan. Vanaf de parkeerplaats is een goed gemarkeerde wandelroute (de zgn berenroute) uitgezet. Dit gebied is vooral bekend om zijn blauwstaartjes. Johan parkeert zodanig dat we zicht hebben op de feeders die enkele meters dieper in het bos hangen. Bij de feeders is het een drukte van belang met eekhoorns, grote bonte spechten, goudvinken, matkopmezen en sijsjes. Helaas geen taigagaaien. Vlakbij staan 4 jongelui irritant luidruchtig te kletsen. Ze hebben kijkers om, dus toch vogelliefhebbers. Als we merken dat er steeds 3 van de 4 aan het woord zijn, vermoeden we (terecht) dat het Spanjaarden zijn. Een Zwitsers koppel (ook met camper) geeft Johan een plaats voor bosgors. Probleem is dat de aangegeven plaats 250 km westelijker ligt. Eerst zelf maar proberen. Een van de Spanjaarden komt ons al vrij snel waarschuwen dat er een blauwstaartje aan het zingen is. Gezamenlijk turen we de boomtoppen af tot dezelfde Spanjaard in de verte het zingende blauwstaartje ontdekt. Hoewel de vogel vrij ver weg zit, slaan de Spanjaarden helemaal op tilt. De waarneming wordt al handenschuddend gevierd en de ontdekker de hemel in geprezen. Hun irritante geklets is vergeten en vergeven. Even later horen we een tweede ex. zingen. De Franse reisleider had ons al verteld dat er twee mannetjes vanaf de parking te horen waren. Johan loopt om uur op het smalle paadje (niet het officiële wandelpad) pal tegenover de parking naar boven en hoort nog 2 zingende mannetjes die hij (door de telescoop) op veel kortere afstand kan bekijken. Na ongeveer een km vliegt bij het uitkijkpunt (waar ook het officiële wandelpad op uitkomt) een taigagaai weg. Bij dit punt heb je een fenomenaal uitzicht over de taiga en zijn meren. Johan cancelt zijn nachttocht. De buit is onverwacht snel binnen. We drinken wat en constateren dat het al uur is. Gelukkig kunnen we de camper uitstekend verduisteren zodat we het daglicht (want dat is het) buiten houden en aan onze uurtjes slaap toekomen. Vrijdag 12 juni Het is bewolkt en koud. Nog vóór het ontbijt wandelen we naar het mooie uitkijkpunt: Vanaf de parking 200 meter terug, richting Ruka. Links begint de beroemde berenroute. Via enkele trappen kom je na ongeveer 1 km bij een geweldig uitzichtpunt boven op de berg. Loes neemt hier de nodige foto s en belast haar knie niet verder. Johan loopt nog een km verder tot de hut bij het meer. Pal voorbij het uitkijkpunt ziet hij 3 taigagaaien. De vogels zijn niet schuw. Bij de hut zingt een blauwstaart die hij, na enig zoeken, in de telescoop krijgt. Ook hier een taigagaai. Op de weg terug komen enkele kruisbekken overvliegen. Tijdens het ontbijt in de camper vliegen een vijftal taigagaaien af en aan zodat Loes ze kan filmen. Na het ontbijt rijden we naar het infocentrum van Kuusamo (vanaf hier: bij de rotonde de 3 e afslag en dan direct rechts). We krijgen de nodige folders en kaarten van de omgeving. We doen boodschappen en eten wat in het ABC-restaurant (lunchbuffet voor 8,90 p.p.). We rijden naar de Livaaraberg. In Kuusamo nemen we bij de rotonde de 3 e afslag richting Suomussalmi. Na 6 km slaan we op de 866 rechtsaf. Na ± 7 km is er aan de linkerkant een grote parking bij een meer ( Kuusamojarvi ). We tellen maar liefst 18 parelduikers op dit meer. Ze lijken te oefenen in synchroon duiken. Een paar 100 meter verder nemen we de afslag rechts, richting Hiltunen. Dit is een goed grindpad. Onderweg zien we enkele rendieren. Loes ontdekt een auerhen die in een zandhoop voor een weekendhuisje foerageert. Wat verder zien we, links van de weg naast een meer, een mooie, open vlakte die helaas ontsierd wordt door jachthutten. Een bosruiter uit zijn ongenoegen over onze korte wandeling richting meer. Bij de splitsing (na 18 km) houden we, op het (middelste) smallere bospad, links aan tot we, na 700 meter, bij de parking komen. We installeren ons want hier begint het 17

18 wandelpad naar de top van de Livaara. We hebben voor de eerste keer last van muggen. Behalve wat blokhutten staat er ook een huisje met uitzicht over het meer. Op het meer zwemmen 2 parelduikers en 2 wilde zwanen. We spreken met twee Nederlandse vogelaars die zojuist, even voorbij het bruggetje, twee wijfjes en een mannetje bosgors zagen. De vogels alarmeerden hevig. Dat kan niet missen. Hij geeft ook nog een plek voor de dwerggors, 10 km ten zuiden van Kuusamo. Johan waant zich al twee belangrijke soorten verder. We weten dat bosgors geen zekere soort is en wandelen onmiddellijk naar de aangegeven plek. Geen bosgors, geen alarmroepjes: niets. Loes draait om en Johan wandelt naar de top van de Livaara (2 km). Bovenaan zingen weer 2 blauwstaartjes. Hier ziet hij eindelijk een mannetje in volledig prachtkleed. De hordes muggen zijn zo lastig dat de observatie van korte duur is. In beweging blijven en flink smeren lijkt de beste remedie. Op de terugweg post hij nog even op de bosgorzenplek (overvliegend witgatje, gele kwik): niets. s Avonds is het nog even spannend. Een Fin zit al vanaf uur op zijn vriend te wachten die om uur nog niet terug is. De politie en een vliegtuigje beginnen een zoekactie. Om uur rijden ze allemaal weg. Hoe het afgelopen is, weten we niet. s Nachts worden we wakker van vogelliefhebbers die hun auto parkeren en om 4.00 uur met veel lawaai aan hun wandeling beginnen. Ze weten blijkbaar niet dat het aantal blauwstaartjes dit jaar zo talrijk is dat ze (w.s. door de territoriumdruk) praktisch de gehele dag zingen. Zaterdag 13 juni s Nachts is ook het Zwitserse echtpaar gearriveerd. Ze hebben (zonder resultaat) een zoektocht naar uilen ondernomen langs de Russische grens. Samen wachten we (vergeefs) voorbij het bruggetje op alarmerende bosgorzen. Het is koud, bewolkt en het waait. Johan trekt de (stoute) laarzen aan en zoekt de omgeving van het bruggetje af, hopend op alarmerende gorzen. Helaas. Op de terugweg nog enkele oeverlopers bij het stroomversnellinkje tussen de twee meren. We geven het op. In Kuusamo nemen we bij de rotonde de afslag naar Oulo, de 20. Na 11 km gaan we bij Juusola linksaf en houden rechts aan bij de splitsing. Dit pad loopt parallel aan de hoofdweg. Hier zouden 2 zingende dwerggorzen gezien zijn. Het weer is echter uiterst belabberd. Na het echec met de bosgorzen ook geen dwerggorzen. Is dit een omen of gewoon murphy s law? Ondanks het slechte weer besluiten we naar het Riissitunturi National Park te rijden. Dit park is goed voor grote kruisbek, drieteenspecht en ruigpootbuizerd. Vanuit Ruka gaan we op de hoofdweg (de 5 ) naar rechts (naar het noorden) en na 7 km linksaf richting Kitka. Na 12 km goede grindweg gaan we op de T-kruising rechtsaf richting Tolva. We rijden Tolva voorbij en slaan na enkele km s (bij de parking met het infobord) rechtsaf het grindpad op. Na 3 km (door een productiebos) komen we op een wondermooie, gloednieuwe parking aan de rand van het Nationaal Park. Deze parking ligt vrij hoog en heeft een schitterend uitzicht op het Yli-Kitka meer. Het regent weer en we stellen het foto s nemen uit tot morgen. Het blijft heel de nacht regenen en onweren. Zondag 14 juni We worden al vroeg wakker. Het regent, het waait en het is bitter koud. Van foto s maken komt niets, van wandelen ook niet. We lopen enkele 100den meters via de trail het wondermooie bos in. De regen neemt echter alsmaar toe en het ziet er niet naar uit dat het de komende uren beter wordt. We vertrekken. Via Posio rijden we over de 947 richting Kemijärvi. Vanwege de regen kunnen we niet stoppen bij de vele mooie hoogvenen die we zien. Om deze reden besluiten we het bekende Oulanka National Park over te slaan. Als het echt stortregent, stoppen we bij een restaurantje waarvan de eigenaresse Nederlandse is. Onze Belgische vrienden, Tom Snoeckx c.s., hadden hier in 2007 gedonder met haar. Als we haar bezig zien en horen begrijpen we waarom. Ondanks dat eten we voortreffelijk. Volgens haar 18

19 hebben ze vorige herfst 17 bruine beren in de streek geschoten. De conclusie is gerechtvaardigd dat beren en wolven genadeloos vervolgd worden in Finland. Het regent nog altijd als we camping Hietaniemi in Kemijärvi oprijden. Deze camping ligt aan het Pöyliöjärvi meer. Op een mooie open vlakte hebben we een ruime, afgebakende standplaats met uitzicht over het meer. Loes kan eindelijk de was doen. We betalen 21 voor de camping en 9 (!!) voor de wasmachine en de wasdroger. Maandag 15 juni We vullen de watertank, lozen de afvaltanks en verlaten om uur deze uitstekende camping. Het weer is redelijk. We slaan een km of 8 voorbij Pelkosenniemi in het dorpje Kairala ( Luiro 6 ) rechtsaf. Na 5 km linksaf bij de aanduiding Lintutorni 6,6. Vanaf de miniparking leidt een 800 meter lang paadje naar de observatietoren die uitkijkt over de Kaira bog. Onderweg vliegt een korhoen van het pad op. Vanaf de toren zien we vooral kraanvogels en wilde zwanen. We zien meerdere paartjes kraanvogels met jongen lopen. Het veen is open en gigantisch groot. De plassen liggen helaas ver weg. We kunnen noch steltlopers, noch roofvogels ontdekken. Dan begint onder ons een dwerggors te zingen. Ook Loes, die de zang inmiddels kent van de ipod, herkent de zang onmiddellijk. We turen de bosjes af maar kunnen de zingende vogel niet ontdekken. Als Johan het te voet probeert, ziet hij de vogel wegvliegen. Terug op de toren zien we matkop, sijs, boompieper, keep en gele kwik. Uit de verslagen concludeerden we al dat vogels opsporen op deze breedte een frustrerende bezigheid kan zijn. Dat ervaren we nu aan den lijve. Zeker als dan ook nog het weer tegen zit. We rijden terug naar de 5 en slaan linksaf richting Pelkosenniemi. Enkele km s voorbij dit stadje rechtsaf op de Na 6 km weer rechtsaf richting Suvanto. In Suvanto in de scherpe bocht op het bospad rechtdoor tot je na 4 km langs het meer rijdt. Pal na een mooi veen (links) rijden we rechts een bypass op die pal langs een moerassige inham van het Kohkonenmeer voert. We worden gestuit door een slagboom. Er vliegt wel een korhaan op. We draaien om, vervolgen het hoofdpad en kunnen enkele km s verder rechts de dijk op waar we, vanaf een parking, uitkijken over het meer. De zon is weer achter de wolken verdwenen, het waait en regenvlagen wisselen elkaar af. Tussen de buien door onderneemt Johan tot uur enkele fietstochtjes die hij steeds moet afbreken voor striemende regenbuien. Een voordeel is dat de muggen niet lastig zijn. In het moerassige deel van het meer vliegen enkele wijfjes nonnetjes op, op het meer liggen twee parelduikers en een brilduiker. Boven het water vliegen enkele noordse sterns. Op het open veen laten zich voortdurend bosruiters horen. Een bosruiter roept vanaf een topje van een dode boom. Overal roepen koperwieken en kepen. Eenmaal denkt hij de zang van een dwerggors te horen. De vogel zingt echter niet door. Ook hier vallen de waarnemingen fors tegen. We blijven hier slapen. Dinsdag 16 juni Ook deze ochtend ziet er weer triestig uit. Het is bewolkt, regenachtig en koud. Van wandelen en fietsen komt niet veel. Het is zinloos om in dit weer vogels te kijken. We rijden naar de camping in Sodankylä. We eten matig in het stadje, internetten in het infocentrum, kijken tennis op T.V. en luisteren muziek. Op Internet zien we wel ( dat het weer vanaf woensdag beter wordt. Woensdag 17 juni Het weer ziet er ietsje pietsje beter uit. We rijden via de 967 richting Kelujärvi. Bij Siurunmaa parkeren we de auto rechts van de weg, tegenover de weg naar de uitkijktoren. Pal voorbij de brug horen we weer een dwerggors zingen. Het waait vrij hard, misschien daarom krijgen we de vogel weer niet te zien. Wel rietzanger, rietgors en barmsijs. Op de T-kruising wandelen we links en komen na 600 meter bij een grote parking! Hier begint de 1,7 km lange 19

20 wandelroute naar de Hanhiaapa uitkijktoren. Bij de toren is een vuurplaats, w.c. en een grote houtvoorraad. Op de uitkijktoren waait het hard. We kijken uit over een groot veen maar zien geen vogels. We rijden verder tot Kelujärvi. Pal na de brug had de Franse reisleider een zingende dwerggors. Er zingen alleen maar fitissen. Zonder zang wordt het een zware opgave de vogel te vinden. Op het meer zwemmen 7 zwarte zee-eenden, enkele wijfjes nonnetjes en een brilduiker met 7 jonkies. We rijden terug naar Sodankylä en volgen de 80 richting Kittilä. Bij Vaalajärvi gaan we links richting Riipi. Pal voor dit dorpje slaan we linksaf richting Ristonmänniköntie. Deze verharde weg gaat na 11 km over in een goed zandpad. Bij Hervuolevintie (ongeveer 3 km op het zandpad) gaan we rechts en parkeren de camper. Johan fietst het pad verder af. Na 500 meter op de splitsing rechts aanhouden. Na 2 km kun je via een (privé-)zandpad linksaf naar het Kulvakkojarvi meer. Hier staan enkele weekendhuisjes waar niemand te zien is. Bonte en grauwe vliegenvanger, gekraagde roodstaart maken dankbaar gebruik van de vele nestkastjes. Eindelijk een meer waar flink wat vogels op liggen. Behalve grote aantallen brilduikers, enkele nonnetjes (ook mannetjes), zwarte zee-eenden liggen er minstens 25 grote zee-eenden op het water. Die zouden hier ook broeden. Misschien daarom zijn er vooral mannetjes te zien. De witte vlek onder het oog is met de kijker goed te zien. Toch leuk om deze soort op zijn broedplaats te zien. Johan fietst nog even door, ziet dat er verderop geen autosporen meer zijn en haalt Loes op. We parkeren de camper bij de overgang van het bos naar een kapvlakte. Na het eten wandelen we naar het meer. Helaas zijn er nu wel mensen. Een dame maakt ons duidelijk dat ze het geen goed idee vindt als we bij het meer even naar de vogels kijken. Dergelijk ongastvrij gedrag hebben we de laatste maanden niet meegemaakt. Even voor de camper steekt Johan de kapvlakte over om bij het meer te komen. Hij staat aan de rand door z n telescoop te turen als een groepje van 6 grote zee-eenden (5 mannetjes, 1 wijfje) pal voor hem invalt. Dat had weer mooie plaatjes op kunnen leveren. Op de kapvlakte alarmeert een paapje. De wind valt wat weg en gelijk krioelt het van de muggen. Het is bijna onmogelijk muggenvrij in de camper te stappen zodat we na elk wandelingetje steevast op muggenjacht moeten. Donderdag 18 juni We hebben de gehele avond en nacht geen teken van menselijk leven gezien. Helaas ook geen zoogdieren. De ochtend begint somber. Het is bewolkt en koud (6 graden). Na het ontbijt rijden we terug naar Sodankylä en via de E 75/4 richting Ivalo. Vlak voor de 2 e afslag naar Petkula parkeren we de camper op de parkeerplek tegenover lake Ilmakkijarvi. Dit meer is o.a. bekend vanwege zijn (baltsende) breedbekstrandlopers. Onder het genot van een warm kopje koffie kijken we uit over de uitgestrekte venen aan de overkant van de weg. Het waait hard en er vallen regendruppels. Op de venen is geen enkele vogel te zien. Op het meer klotsen onstuimige golven hoog tegen de oevers. We constateren dat het geen zin heeft om in dit weer naar de toren te wandelen. 200 Meter verder slaan we rechtsaf, richting Petkula, tot de waterkrachtcentrale. Behalve een wulp en een gekraagde roodstaart levert dit niets op. In de luwte van de dam jagen huiszwaluwen en een gierzwaluw. We rijden 15 km door tot Peurasuvanto. Hier wilden we pas tegen de avond aankomen. Pal voorbij de brug over de Kitinen rivier ligt links restaurant-camping Holiday Village Peurasuvanto. De eigenaar, Olavi Nyssönen, is een vogelaar waarvan de naam in veel verslagen terugkomt. We komen op een, voor hem, historisch moment. Hij is aan het laatste uur van zijn werkzaam leven bezig. Om uur vraagt hij de aanwezige klanten af te rekenen. Op dat tijdstip vindt de overdracht plaats. Zijn eerste gesprek als pensionado is met ons. Veel wijzer worden we echter niet. Hij vertelt dat de stand van de bosgors de laatste jaren dramatisch gekelderd is (vroeger heel algemeen, nu zeldzaam). Dit geldt (in mindere mate) 20