Gezuiverd water Nutriënten, org. materiaal, Zware metalen, etc. CO 2. CH 4 NO x. Hulpstoffen: - energie - chemicaliën

Transcriptie

1 Waterschap De Dommel Beheren afvalwaterketen Milieuprestatie 2008 CO 2 Gezuiverd water Nutriënten, org. materiaal, Zware metalen, etc. CH 4 NO x Hulpstoffen: - energie - chemicaliën Afval: Zuiveringsslib, Roostervuil, etc. Afvalwater

2

3 Verantwoording Titel : Milieuprestatie 2008 Beheren afvalwaterketen Opdrachtgever : ing. M.J.G.M. Brands MMO Auteur : ing. R.E. Moerman Projectnummer : - Kenmerk : Datum : 12 mei 2009 Status : definitief Versie : 01 Gecontroleerd door : ing. P. van Dijk Handtekening plus datum Vastgesteld door : mw. ing. G.T. Dalstra Handtekening plus datum Waterschap De Dommel afdeling Ontwikkelen afvalwaterketen Boscheweg 56 Postbus DA Boxtel

4

5 Voorwoord Waterschap De Dommel draagt zorg voor de kwaliteit en kwantiteit van het oppervlaktewater binnen haar beheergebied. Het transport en zuiveren van het afvalwater en het verwerken van slib worden binnen het waterschap uitgevoerd door de afdeling Beheren afvalwaterketen. De doelstelling van de afdeling is daarbij om op een maatschappelijk verantwoorde manier de belasting van primair het oppervlaktewater te minimaliseren en dit te doen tegen de laagst maatschappelijke kosten. Wij zien dan ook dat een goede samenwerking in de keten van groot belang is om deze doelstelling te bereiken. Door niet alleen te kijken naar afzonderlijke taken van de verschillende partijen (waterleidingbedrijf, gemeenten en industrie) in de waterketen, maar juist de kansen integraal af te wegen, wordt het mogelijk om op een efficiëntere wijze middelen in te zetten en het uiteindelijke milieurendement te verbeteren. Deze werkwijze hebben wij verwoord in de onderstaande missie: "Wij maken op een gedreven manier afvalwater schoon door de waterketen centraal te stellen." Het voorliggende jaarverslag gaat in op interne processen van acht rioolwaterzuiveringsinstallaties en één slibverwerkingsinstallatie, waarbij de milieubelasting waterschapsbreed wordt toegelicht. 5

6 6

7 Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Afvalwaterketen Algemeen Beheergebied Waterschap De Dommel Slibbewerking Wet- en regelgeving Wet verontreiniging oppervlaktewateren Lozingenbesluit stedelijk afvalwater Kaderrichtlijn water, emissiebeheersplan rwzi s Wet milieubeheer Activiteitenbesluit Besluit Milieujaarverslaglegging Besluit Luchtkwaliteit MJA IPPC e-prtr Innovatie en realisatie Rioolwaterzuivering Soerendonk wordt waterpark Verbouwing van rwzi Sint-Oedenrode Nieuwe vorm van aanbesteden voor rwzi Biest-Houtakker Optimalisatie zuiveringsproces Emissies Oppervlaktewater Lozingdebieten Eutrofiëring Verspreiding Emissie atmosfeer Klimaatversterking Verzuring Duurzaamheid en energieverbruik Duurzaam zuiveren MJA Energieverbruik Elektriciteitverbruik transport Elektriciteitverbruik zuiveren Elektriciteitverbruik slibontwatering Aardgasverbruik Energieproductie Inzet warmte Besparing energie-inkoop

8 7 Afval- en hulpstoffen Afvalstoffen procesafhankelijke afvalstromen Procesonafhankelijk afval Hulpstoffen Chemicaliënverbruik Polymeerverbruik Oliën en vetten Drinkwaterverbruik Milieuvergunningen (Wm, Wvo) Vergunningaanvragen Naleving Wm Naleving Wvo en het Lozingenbesluit Wvo stedelijk afvalwater (LSA) Effluentnormen Naleving bemonsteringsprogramma (bemonsteringsfrequentie) Geur- en geluid emissies Literatuurlijst Lijst met begrippen en afkortingen Bijlagen: Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Bijlage 7 Bijlage 8 Bijlage 9 Organisatieschema Waterschap De Dommel Resumé poster Milieuzorgsysteem Grafische weergave effluentsamenstelling en influentbelasting plus vijfjarenoverzicht Overzicht gerealiseerde projecten Toetsing WVO Berekeningsmethoden Meet- en registratiesysteem + aantal analyses Berekening energiebesparing Beschrijving zuiveringsproces rwzi's 8

9 1 Inleiding Waterschap De Dommel draagt zorg voor de kwaliteit en kwantiteit van het oppervlaktewater binnen haar beheergebied. Het beheer van het grondwaterpeil is daarmee rechtstreeks verbonden. Om tot een optimale waterkwaliteit van het oppervlaktewater te komen heeft het waterschap onder meer de taak het communale afvalwater te zuiveren, alvorens het water wordt geloosd op het oppervlaktewater. Het transport en zuiveren van het afvalwater valt binnen het waterschap onder de afdeling Beheren afvalwaterketen. In het voorliggende milieujaarverslag worden de prestaties van de afdeling Beheren afvalwaterketen weergegeven over het verslagjaar Daarbij worden zowel de zuiveringsprestaties als de uiteindelijke emissies naar ondermeer de compartimenten het oppervlaktewater en de atmosfeer belicht. In 2008 heeft duurzaamheid een prominentere plaats gekregen in de organisatie. Naast het tot stand brengen van een duurzame waterhuishouding wordt duurzaamheid meegenomen bij de bouw van de nieuwe werken (duurzaam inkopen) en vindt een verantwoorde inzet van hulpstoffen plaats voor het zuiveren van het afvalwater. Hiertoe is ondermeer de afspraak gemaakt om tot een energie-efficiency te komen van 30% in 2020 (MJA3). leeswijzer Na algemene informatie over de afvalwaterketen bij Waterschap De Dommel en de relevante wetgeving, wordt inzicht gegeven in drie grote projecten, de milieuprestaties, het energieverbruik met bijbehorende prestaties, de afvalstromen en de naleving van de Wm- en Wvo-vergunningen. De milieuprestaties richten zich voornamelijk op de emissies van verschillende componenten naar het oppervlaktewater en naar de atmosfeer. Een uitgebreid overzicht van de zuiveringsprestaties van de afgelopen vijf jaar is per zuiveringsinstallatie opgenomen in bijlage 3. Deze informatie is uitermate geschikt voor naslagwerk. 9

10 10

11 2 Afvalwaterketen 2.1 Algemeen Binnen Waterschap De Dommel is de scope voor het zuiveren van het afvalwater gericht op de gehele waterketen en in het bijzonder op de activiteiten die van invloed zijn op het zuiveren van het afvalwater. De activiteiten, als de bereiding van drinkwater, verzameling en transport van afvalwater inclusief regenwater en het zuiveren van het afvalwater vormen een keten met als begin- en eindpunt het oppervlaktewater. Om tot een optimale verwerking van het afvalwater in relatie met een goed beheer van het oppervlaktewater te komen, is samenwerking in de keten een must. Waterschap De Dommel en de afdeling Beheren afvalwaterketen in het bijzonder, vervult daarin een centrale rol. De procesgerichte organisatiestructuur van het Waterschap De Dommel is weergegeven in bijlage Beheergebied Waterschap De Dommel Het beheergebied van Waterschap De Dommel heeft een oppervlakte van hectare en bestrijkt het midden van de provincie Noord-Brabant (zie figuur 2.1). Binnen het beheergebied wordt het huishoudelijk- en industrieel afvalwater en een gedeelte van het regenwater verzameld door 34 gemeentes. Op meerdere punten wordt het afvalwater overgenomen door het waterschap en getransporteerd naar één van de acht rwzi's. In het totaal heeft het waterschap 80 rioolgemalen in haar beheer. Het communaal afvalwater (afvalwater van zowel huishoudens als van de industrie) wordt gezuiverd in één van de acht rwzi's, met een gezamenlijke zuiveringscapaciteit van 1,5 miljoen inwonerequivalenten (i.e. à 54 gram BZV 5 ). Een overzicht van de zuiveringslocaties is weergegeven in tabel 2.1 en figuur 2.1. In het afgelopen jaar is 104 miljoen kubieke meter afvalwater gezuiverd en vervolgens op het oppervlaktewater geloosd. Tabel 2.1: omvang zuiveringscapaciteit Waterschap De Dommel (de nummers corresponderen met de nummers in figuur 2.1). ontvangend opp. water zuiveringscapaciteit (ontwerp) * belasting 2008 i.e. à 54 g BZV i.e. à 136 g TZV i.e. à 136 g TZV 1 rwzi Boxtel Dommel rwzi Eindhoven Dommel rwzi Hapert Groote Beerze rwzi Biest-Houtakker Reusel rwzi Soerendonk Buulder Aa rwzi Sint-Oedenrode Dommel rwzi Haaren Essche Stroom rwzi Tilburg Zandleij s.v.i. Mierlo * voor verschillende rwzi's is de ontwerpcapaciteit uitgedrukt in 136 g TZV niet bekend, waardoor geen vergelijking gemaakt kan worden tussen ontwerp en werkelijke belasting. 11

12 Figuur 2.1: overzichtskaart van het beheergebied van Waterschap De Dommel met 1 rwzi Boxtel; 5 rwzi Tilburg; 6 rwzi Eindhoven; 7 rwzi Hapert; 9 rwzi Biest-Houtakker; 10 rwzi Haaren; 11 rwzi Sint-Oedenrode; 12 rwzi Soerendonk; 13 svi Mierlo. 2.3 Slibbewerking Bij het zuiveren van afvalwater komt zuiveringsslib vrij in de vorm van bezinkbaar organisch materiaal (primair slib) en aangroei van biomassa als gevolg van biologische omzetting van organische verbindingen (secundair slib). Deze organische fractie wordt voor een deel vergist (ca. 35%). Hiertoe staan vergistinginstallaties op de rwzi Tilburg en de rwzi Boxtel. Al het materiaal wordt ontwaterd middels centrifuges tot een steekvast product (slibkoek) op de rwzi Tilburg (slibontwatering voor rwzi Tilburg, rwzi Biest-Houtakker en rwzi Haaren) en de svi Mierlo (slibontwatering voor rwzi Eindhoven, rwzi Soerendonk, rwzi Hapert, rwzi Sint Oedenrode en rwzi Boxtel). Het ontwaterde slib wordt uiteindelijk afgezet bij de slibverbrandingsinstallatie SNB te Moerdijk. 12

13 3 Wet- en regelgeving Voor het bedrijven van de zuiveringsinstallaties zijn twee wetten relevant, zijnde de Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Wvo) en de Wet Milieubeheer (Wm). Beide wetten met onderliggende besluiten en richtlijnen worden hier nader toegelicht. Op de naleving van de Wm en de Wvo wordt nader ingegaan in hoofdstuk Wet verontreiniging oppervlaktewateren Lozingenbesluit stedelijk afvalwater De minimale kwaliteit, waar de afzonderlijke installaties aan moeten voldoen, is vastgelegd in de vigerende Wvo-vergunningen en het Lozingenbesluit Wvo Stedelijk Afvalwater (LSA). Uit het LSA vloeit eveneens voort dat bij recente en toekomstige lozingsvergunningen de normen eveneens afgestemd worden op de te realiseren doelstellingen van het ontvangende oppervlaktewater ("waterkwaliteitsdoelstelingen") middels een immissietoets. Voor de nutriënten fosfaat en stikstof kan dat een verscherping van de normen betekenen. Het kader waarbinnen de vaststelling van de lozingsnormen c.q. vergunningverlening plaats vindt is schematisch weergegeven in figuur % gebiedsreductie [N+P] Grenswaarden [N+P] Strenger op basis van immissietoets Waterkwaliteitsdoelstellingen Mag niet Als 75% gebiedsreductie wordt gehaald mag je ruimer normeren Ruimte voor scenario s Verder dan wettelijke eisen v e r g u n n i n g e n s p o o r Figuur 3.1: kader vergunningverlening (bron V&H) Kaderrichtlijn water, emissiebeheersplan rwzi s Het beleid van Waterschap De Dommel is erop gericht de ecologische waarden van de beken te waarborgen en de kwaliteit van kansrijke beken te verhogen. Om tot dynamische en veerkrachtige watersystemen te komen, welke geschikt zijn voor de toegekende functies, is een emissiebeheersplan (EBP) ontwikkeld. Binnen dit plan is in 2007 een deelplan opgesteld, waarin het effect en mogelijke aanpassingsmogelijkheden van de acht zuiveringsinstallaties is uitgewerkt. Daarmee vindt een voorbereiding plaats op het planproces van de KRW en de te nemen beslissingen over de toekomstige investeringen in zuiveringen. Middels de deelstudie is vastgesteld om een aanvullende inspanning te verrichten op de stikstof- en fosfaatverwijdering bij de rwzi s, vanwege hun aandeel in de uiteindelijke stikstofen fosfaatconcentraties in de oppervlaktewateren. De maatregelen betreffen aanpassingen 13

14 van de biologische zuivering, aanvullende zandfiltratie voor fosfaat en/of stikstofverwijdering en aanvullende chemicaliëndosering. Deze maatregelen worden gefaseerd ingevoerd. Voor de verwijdering van zware metalen is vastgesteld dat een brongerichte aanpak het meest efficiënt is. 3.2 Wet milieubeheer Activiteitenbesluit Het activiteitenbesluit valt onder de Wet milieubeheer en stelt algemene voorwaarden aan het uitvoeren van activiteiten. Hiermee zijn alle algemene maatregelen van bestuur (AmvB) komen te vervallen. Binnen het activiteitenbesluit wordt onderscheid gemaakt tussen categorie A, categorie B en categorie C bedrijven. De rwzi s en de slibverwerkingsinstallatie vallen daarbij onder de categorie C bedrijven. Dit houdt in dat in het kader van de Wet milieubeheer voor deze inrichtingen afzonderlijke Wm-vergunning afgegeven worden met specifieke voorschriften. Alle inrichtingen hebben dan ook een actuele Wm-vergunning Besluit Milieujaarverslaglegging De rwzi s en de svi van Waterschap De Dommel zijn in het kader van het besluit Milieujaarverslaglegging niet verplicht tot het jaarlijks opstellen van een milieujaarverslag. Het voorliggende verslag wordt dan ook niet vanuit die verplichting geschreven. Bij de opzet van het verslag is echter wel rekening gehouden met de voorwaarden, zoals deze gesteld zijn in het besluit Besluit Luchtkwaliteit In 2005 is het Besluit Luchtkwaliteit van kracht geworden, waarmee uitvoering aan de richtlijn nr. 199/30/EU van de Raad van de Europese Unie wordt gegeven. In dit besluit worden grenswaarden aangegeven voor zwaveldioxide, stikstofoxiden, fijnstof en lood in de atmosfeer. Daarnaast zijn grenswaarden opgenomen voor benzeen en koolmonoxide in de atmosfeer. De toetsing aan deze grenswaarden vindt plaats bij realisatie van nieuwe projecten, als onderdeel van de Wm-aanvraag MJA3 Waterschap De Dommel heeft samen met alle andere zuiveringsbeheerders van Nederland een overeenkomst gesloten met het Ministerie van Economische Zaken over energieefficiency in de afvalwaterketen. Met deze overeenkomst is aangegeven om een energieefficiency te realiseren van 2% per jaar tot en met De overeenkomst is vastgelegd in de meerjarenafspraak voor energie-efficiency (MJA3). In paragraaf 6.2 wordt dit nader toegelicht IPPC De IPPC is een Europese richtlijn (Integrated Pollution and Prevention Control), welke wordt verankerd in de vergunningverlening vanuit de Wm en Wvo. De rwzi Tilburg en de svi Mierlo vallen onder deze richtlijn. Voor verschillende bedrijfsactiviteiten zijn BREF's (BAT Reference documents) opgesteld, waarin de best beschikbare techniek is verwoord. Zowel rwzi Tilburg als de svi Mierlo voldoen aan de best beschikbare technieken, wat vastgesteld is door het bevoegd gezag de Provincie Noord-Brabant. 14

15 3.2.6 e-prtr De E-PRTR-verordening is een afkorting van European Pollutant Release Transfer Register. Deze verordening verplicht specifieke bedrijven hun afvaltransporten en emissies naar de atmosfeer, het oppervlaktewater en de bodem te rapporteren aan de overheid. De betreffende overheid is vervolgens verplicht deze informatie beschikbaar te stellen aan het publiek. Voor de inrichtingen van Waterschap De Dommel is de E-PRTR van kracht voor de svi Mierlo, de rwzi Tilburg en de rwzi Eindhoven. De betreffende emissies worden gerapporteerd via het e-mjv. Daarnaast zijn het merendeel van de emissies eveneens opgenomen in het voorliggende jaarverslag. 15

16 16

17 4 Innovatie en realisatie Binnen het waterschap worden doorlopend maatregelen getroffen om de huidige en gewenste zuiveringsprestaties in de toekomst te kunnen waarborgen en te kunnen blijven voldoen aan de wet- en regelgeving. Daarbij vindt een sterke modernisering van de zuiveringsinstallaties plaats. In het jaar 2008 staan drie grote projecten centraal, zijnde de verbouwing van de rwzi Sint-Oedenrode, het definitieve ontwerp van de rwzi Soerendonk en de nieuwe manier van aanbesteden voor de modernisering van de rwzi Biest-Houtakker. De betreffende projecten worden nader toegelicht. In bijlage 4 wordt een volledig overzicht gegeven van de uitgevoerde en in uitvoering zijnde projecten. 4.1 Rioolwaterzuivering Soerendonk wordt waterpark Voor 1 januari 2012 wordt het afvalwater uit de regio Budel gezuiverd in een volledig vernieuwde zuivering voorzien van zandfiltratie en een waterharmonica. Het ontwerp hiervoor is grotendeels in 2008 geschreven. De aanpassing van de rwzi Soerendonk wordt ingegeven doordat enerzijds de rwzi verouderd is en anderzijds de Kaderrichtlijn Water (KWR) een verdere aanscherping van de waterkwaliteit van de Buulder Aa en daarmee ook het gezuiverde afvalwater van de rwzi vraagt. Op het terrein naast de huidige rwzi wordt de nieuwe installatie gerealiseerd. Deze installatie krijgt een hydraulische capaciteit van m 3 /h en een zuiveringscapaciteit van i.e. à 136 g TZV. De zuiveringsprocessen bestaan uit de volgende onderdelen: - ontvangwerk en influentgemaal; - roostergoedinstallatie; - vet- en zandvanginstallatie; - anaërobe tank; - voordenitrificatietank; - oxidatiesloot met bellenbeluchting; - nabezinktanks en retourslibgemaal; - zandfilters, type klassiek vastbedfilter. De rwzi wordt uitgerust met een nageschakeld zandfilter om tot de gewenste fosfaatconcentraties te komen in de rivier de Buulder Aa. Met het betreffende filter wordt aanvullend fosfaat en zwevende stof uit het biologisch gezuiverde afvalwater verwijderd. Met de nieuwe installatie worden aan de volgende effluenteisen voor stikstof en fosfaat voldaan: - stikstof-totaal 5 mg N/l als gemiddelde zomerwaarde 8 mg N/l als gemiddelde winterwaarde - fosfaat-totaal 0,25 mg P/l als gemiddelde zomerwaarde 0,50 mg P/l als gemiddelde winterwaarde Het gezuiverde afvalwater wordt geloosd op een zogeheten waterharmonica, alvorens het op de rivier de Buulder Aa komt. De waterharmonica is een waterpartij wat een natuurlijke buffer vormt tussen de rwzi en de Buulder Aa. Het doel van de waterharmonica is het ecologiseren van het effluent. Deze waterpartij wordt toegankelijk gemaakt voor bezoekers. Figuur 4.1 laat zien hoe de nieuwe rwzi en de waterharmonica in grote lijnen uit zal gaan zien. 17

18 Figuur 4.1: ontwerpschets van waterpark Soerendonk 4.2 Verbouwing van rwzi Sint-Oedenrode In 2008 is de verbouwing van de rwzi Sint-Oedenrode van start gegaan. De rwzi wordt grondig aangepakt, waarbij zowel de hydraulische als de biologische capaciteit wordt vergroot (3.800 m 3 /h en i.e. à 136 g TZV) evenals de zuiveringsprestaties worden verbeterd. De aanpassing bestaat in grote lijn uit: - de vernieuwing van het influentgemaal plus mechanische zuivering; - een nieuwe anaerobe tank/selector voor o.m. biologische fosfaatverwijdering; - vergroting van de beluchtingcapaciteit in de oxidatiesloot; - een extra nabezinktank met extra retourslibgemaal; - de vernieuwing van de slibindikking. Foto 4.1: luchtfoto van de rwzi Sint-Oedenrode tijdens de verbouwing Met de nieuwe installatie wordt voldaan aan de nieuwe eisen betreffende afnameverplichting en effluentkwaliteit, zijnde: - afnameverplichting m 3 /h; - stikstof-totaal 7,0 mg N/l als gemiddelde zomerwaarde; 9,6 mg N/l als gemiddelde winterwaarde; 18

19 - fosfaat-totaal 0,6 mg P/l als gemiddelde zomerwaarde; 0,8 mg P/l als gemiddelde winterwaarde. Foto 4.2: de nieuwe nabezinktank met een diameter van 51 meter en een wanddiepte van 3,3 meter in aanbouw. 4.3 Nieuwe vorm van aanbesteden voor rwzi Biest-Houtakker Met een nieuwe vorm van aanbesteden wordt beroep gedaan op de innovatieve kennis uit het bedrijfsleven. De rwzi Biest-Houtakker wordt voor 2012 verbouwd, om tot een verbeterde effluentkwaliteit van de rwzi te komen en daarmee een verbeterde oppervlaktewaterkwaliteit van de rivier de Reusel. De stikstofconcentratie in het effluent wordt verbeterd naar een jaargemiddelde concentratie tot onder de 5 mg N/l. Het fosfaat wordt zo ver als mogelijk verwijderd, waarbij de concentratie aan ortho-fosfaat wordt teruggebracht tot onder de 0,1 mg P/l en de concentratie aan totaalfosfaat tot onder de 1 mg P/l. Op de rwzi Biest-Houtakker komt relatief veel opgelost organisch gebonden fosfaat voor wat lastig te verwijderen is in de conventionele zuiveringen. In 2008 is nader onderzoek uitgevoerd naar deze fractie en naar een eventuele bronaanpak. In 2009 wordt bekeken hoe deze fractie middels nabehandeling van het effluent eventueel verder verwijderd kan worden. In tegenstelling tot onze andere projecten ligt bij de aanbesteding van dit project geen definitief ontwerp ten grondslag. Het uitgangspunt voor de aanbesteding is het resultaat waaraan de nieuwe rwzi moet voldoen. Hiermee wordt de keuze van het ontwerp in grote lijnen vrijgegeven en kan de markt met innovatieve ideeën komen. In het jaar 2008 zijn de uitgangspunten en toetsingscriteria vastgesteld voor de aanbesteding. In 2009 vindt de uiteindelijke keuze plaats van de aangeboden ontwerpen en kan gestart worden met de bouw. 4.4 Optimalisatie zuiveringsproces Naast de uitbreidings- en renovatieprojecten van de zuiveringen vindt doorlopend een optimalisatie van het zuiveringsproces plaats, met als doel om tot optimale zuiveringsprestaties en tot een verantwoorde inzet van hulpstoffen (verlaging energieverbruik, chemicaliëngebruik, etc.) te komen. Eén van de projecten is de optimalisatie van de stikstof- en fosfaatverwijdering op de rwzi Eindhoven. Het doel van dit project is om tot een zo laag mogelijk en een nagenoeg constante stikstof- en fosfaatconcentratie in het effluent te komen. Daarnaast wordt vastgesteld of de uiteindelijke effluentkwaliteit geschikt is voor een eventuele nabehandeling middels zandfiltratie. Deze studie loopt door tot in

20 20

21 5 Emissies Bij de zuivering van het afvalwater komen stoffen vrij die emitteren in het oppervlaktewater en in de atmosfeer. De betreffende emissies zijn in de onderstaande twee paragrafen gekwantificeerd weergegeven. 5.1 Oppervlaktewater Waterschap De Dommel draagt zorg voor een goede kwaliteit van het oppervlaktewater binnen haar beheergebied ( mooi water genaamd). Daartoe wordt ondermeer het huishoudelijke- en industriële afvalwater door het waterschap gezuiverd alvorens het op het oppervlaktewater wordt geloosd. De rwzi's lozen het gezuiverde afvalwater (effluent) op de nabij gelegen oppervlaktewateren. Deze puntlozingen hebben zowel invloed op de kwaliteit van het ontvangende oppervlaktewater als op de reguliere waterhuishouding. Het afvalwater van de svi Mierlo wordt geloosd op de rwzi Eindhoven (indirecte lozing) en vormt daarmee geen directe emissie naar het oppervlaktewater. In de onderstaande subparagrafen zijn de emissies vanuit onze inrichtingen op het oppervlaktewater weergegeven voor de relevante stoffen. De vermelde jaarvrachten zijn berekend volgens de methode van RIZA "Methodiek voor berekening jaarvrachten". In bijlagen 6 en 7 worden de gehanteerde berekeningsmethoden beschreven en het aantal analysecijfers weergegeven waarop de gepresenteerde emissievrachten van 2008 zijn gebaseerd Lozingdebieten In het afgelopen jaar is 104 miljoen kubieke meter afvalwater gezuiverd en geloosd op het oppervlaktewater (zie tabel 5.1). Deze hoeveelheid is nagenoeg gelijk aan de voorgaande jaren. De aanwezige verschillen worden voornamelijk bepaald door de neerslaghoeveelheid in het gebied. De verdeling van het geloosde debiet over de waterafvoerende rivieren/beken is opgenomen in figuur 5.1. Tilburg (21%) Zandleij Haaren (4%) Essche Stroom Dommel Biest-Houtakker (4%) Reusel Eindhoven (54%) Beerze Hapert (5%) Buulder Aa Soerendonk (2%) Dommel Sint-Oedenrode (5%) Boxtel (5%) Figuur 5.1: de verdeling van het afgevoerde water van 104 miljoen m 3 over de waterafvoerende rivieren binnen het beheergebied van Waterschap De Dommel. 21

22 Tabel 5.1: de totale afvoerdebieten van de acht rwzi's naar het oppervlaktewater in 2008 en de voorgaande vier jaren. Waterschap De Dommel Effluent totaal *10 6 m 3 /jaar Neerslag mm/jaar Eutrofiëring Voor een gezond en zuurstofrijk oppervlaktewater is het van belang dat zo min mogelijk organische verbindingen (CZV, BZV), stikstofverbindingen en fosfaten op het oppervlaktewater wordt geloosd. De rwzi s zijn erop ingericht om deze verbindingen zo veel mogelijk te verwijderen uit het afvalwater. In de tabellen 5.2 a en b zijn respectievelijk de concentraties en jaarvrachten in het effluent opgenomen van de zuurstofvragende en eutrofiërende stoffen. Tabel 5.2a: de gemiddelde in- en effluentconcentraties aan zuurstofvragende en eutrofiërende stoffen voor 2008 In- en effluentconcentraties rwzi CZV BZV 5 N-Kj NO x N totaal P totaal infl. effl. infl. effl. infl. effl. infl. effl. infl. effl. infl. effl. mg/l mg/l mg N/l mg N/l mg N/l mg P/l Boxtel ,4 63 3,8-5,4 63 9,2 7,1 0,7 Eindhoven ,6 42 3,5-5,5 42 9,0 8,6 0,8 Hapert ,2 44 2,5-1,5 44 4,1 7,3 0,5 B-Houtakker ,4 51 4,8-2,6 51 7,4 9,2 0,8 Soerendonk ,8 42 5,2-2,8 42 8,0 6,8 1,0 St-Oedenrode ,7 43 8,0-3, ,7 7,8 2,8 Haaren ,7 42 2,1-2,8 42 5,0 7,0 1,0 Tilburg ,0 50 2,0-5,4 50 7,4 8,3 0,8 Tabel 5.2b: effluentvrachten aan zuurstofvragende en eutrofiërende stoffen voor 2008 en de voorafgaande vier jaren Effluentvrachten rwzi CZV BZV 5 N-Kj NO x N totaal P totaal ton ton ton N ton N ton N ton P drempelwaard - besluit MJV - E-PRTR Boxtel ,4 Eindhoven Hapert ,3 19 2,6 B-Houtakker ,5 Soerendonk ,6 19 2,6 St-Oedenrode Haaren , ,7 Tilburg CZV BZV 5 N-Kj NO x N totaal P totaal Totaal

23 De nutriënten stikstof en fosfaat zijn met respectievelijk 81% en 90% verwijderd uit het afvalwater. Deze verwijderingpercentages liggen een fractie hoger dan in 2007, waarbij de geloosde vrachten licht zijn afgenomen. Over het algemeen kan gesteld worden dat na de verbouwing van de rwzi Eindhoven in 2005 de stikstof- en fosfaatverwijdering stabiel is. In het Lozingenbesluit Wvo stedelijk afvalwater (LSA) zijn individuele normen opgenomen voor stikstof en fosfaat. Daarbij is een bestuurlijke ruimte aanwezig om voor bestaande zuiveringen een minder scherpe norm in de vergunning op te nemen, indien voldaan wordt aan een gebiedsreductie van minimaal 75%. Voor de rwzi's Soerendonk, Sint-Oedenrode en Haaren zijn hogere normen dan 10 mg N/l en/of 2 mg P/l opgenomen in de vigerende vergunningen, waarmee de gebiedsreductie voor stikstof en fosfaat minimaal 75% moet bedragen. Aan dit vereiste wordt in het jaar 2008 voldaan. Op rwzi-niveau zijn voor het jaar 2008 de volgende noemenswaardige aspecten aanwezig: - In de oxidatiesloot van de rwzi Sint-Oedenrode zijn twee extra oppervlaktebeluchters geïnstalleerd om tot een verdergaande ammoniumverwijdering te komen. Deze extra beluchting komt te vervallen nadat in 2009 de beluchtingcapaciteit van de drie vaste puntbeluchters is verhoogd van 1,5 naar 2,2 kg O 2 /kwh per beluchter. - Op de rwzi Eindhoven is in 2008 een optimalisatiestudie gestart naar de stikstof- en fosfaatverwijdering, met als doel om tot lagere en stabielere eindconcentraties te komen in het effluent. Deze studie loopt door in

24 5.1.3 Verspreiding Emissie zware metalen In de tabellen 5.3 a en b worden respectievelijk de concentraties en de bijbehorende vrachten aan de gemeten zware metalen weergegeven, welke via de zuiveringsinstallaties op het oppervlaktewater zijn geloosd in Daarnaast worden in tabel b de totale vrachten van de rwzi's van de afgelopen vijf jaar gepresenteerd. Tabel 5.3 a: de gemiddelde gehaltes aan zware metalen in het effluent voor 2008 Effluentconcentraties in µg/l koper chroom zink lood cadmium nikkel arseen kwik Boxtel 10,1 0,4 97 1,4 0,2 2,4 0,6 0,0 Eindhoven 4,3 0,8 73 2,1 0,2 6,8 1,0 0,0 Hapert 2,3 1,7 24 0,0 0,1 6,1 1,6 0,0 Biest-Houtakker 4,6 0,2 16 1,4 0,1 1,6 0,6 0,0 Soerendonk 6,1 0,8 58 2,2 0,2 2,5 0,8 0,0 Sint-Oedenrode 5,0 0,6 36 0,0 0,0 20 0,7 0,0 Haaren 49,8 0, ,0 0,0 0,5 0,7 0,0 Tilburg 6,0 2,0 75 3,0 0,0 8,0 1,2 0,0 Tabel 5.3 b: de vrachten aan zware metalen in het effluent voor 2008 Effluentvrachten in kg/jaar rwzi koper chroom zink lood cadmium nikkel arseen kwik drempelwaarde - besluit MJV - E-PRTR Boxtel 54 2, ,5 1,1 13 3,2 0,0 Eindhoven ,0 Hapert 11 8, ,0 0,5 29 7,5 0,0 Biest-Houtakker 20 0,9 70 6,1 0,4 7,0 2,6 0,0 Soerendonk 15 2, ,4 0,5 6,1 2,0 0,0 Sint-Oedenrode 26 3, ,0 0, ,7 0,0 Haaren 187 0, ,8 0,0 1,9 2,6 0,0 Tilburg , ,0 koper chroom zink lood cadmium nikkel arseen kwik totaal , verwijdering 2008 t.o.v. influent 1 93% 91% 2 63% 81% [-] 2 50% 2 [-] 3 [-] 3 1 gebaseerd op 6 metingen in het influent en 12 metingen in het effluent (zie bijlage 7) 2 de verwijderingpercentages zijn berekend op basis van een beperkt aantal rwzi's, aangezien bij de overige rwzi's de concentraties onder de detectiegrenzen ligt, waardoor de vrachtberekening in het influent op 0 kg/jaar komt. Voor Cd liggen alle waarnemingen in het influent onder de detectiegrens, zodat geen influentvracht vastgesteld kan worden. 3 geen influent metingen verricht op deze parameter De rwzi s zijn niet specifiek ingericht op de verwijdering van zware metalen uit het afvalwater. De aanwezige verwijdering van 50 tot ruim 90% wordt puur gerealiseerd door adsorptie van de metalen aan (an)organische materialen. Deze metalen worden uiteindelijk afgevoerd met het zandvangmateriaal en het zuiveringsslib. De aanwezige fluctuaties in de vrachten in de afgelopen jaren worden voornamelijk veroorzaakt door relatief kleine verschillen in concentraties in de effluenten van de rwzi Eindhoven en de rwzi Tilburg. Een lichte verandering in de concentratie heeft op deze twee

25 rwzi's een groot effect op de uiteindelijke vracht vanwege de grote hoeveelheden gezuiverd afvalwater wat geloosd wordt. Opvallende afwijkingen in de concentraties en vrachten zijn: - het relatief hoge kopergehalte in het effluent van rwzi Haaren (gem. 49 µg/l); - de sterke toename van de arseenvracht, als gevolg van een stijging van het arseengehalte in het effluent van de rwzi Eindhoven (van 0,5 naar 1,0 µg/l); - een duidelijke verlaging aan het gehalte aan chroom (6,9 naar 2,0 µg/l) en nikkel (15 naar 8 µg/l) in het effluent van de rwzi Tilburg; - een duidelijke verhoging van het arseengehalte in het effluent van rwzi Hapert (0,5 naar 1,6 µg/l). Naar de oorzaken van de toe- en afnamen van de concentraties is geen nader onderzoek verricht. Emissie onopgeloste bestanddelen, chloride en sulfaat In tabel 5.4 zijn de gemiddelde geloosde concentraties en vrachten aan onopgeloste bestanddelen, chloride en sulfaat opgenomen. Met de dosering van metaalzouten voor de fosfaatverwijdering (zie paragraaf 7.2.1) worden chloride en sulfaat aan het afvalwater toegevoegd. Voor 2008 is respectievelijk 6% en 21% van de emissies aan chloride en sulfaat een gevolg van de metaaldosering. Tabel 5.4: gemiddelde effluentconcentraties en -vrachten voor 2008 en de voorafgaande vier jaren Effluentconcentraties en -vrachten rwzi onopg.stof chloride sulfaat mg/l ton mg/l ton mg/l ton drempelwaard - besluit MJV - E-PRTR Boxtel 7, Eindhoven 5, Hapert 2, Biest-Houtakker 3, Soerendonk 6, Sint-Oedenrode 3, Haaren 4, Tilburg 2, Totaal Over de emissies aan onopgeloste bestanddelen, chloride en sulfaat zijn geen specifieke bijzonderheden te vermelden

26 5.2 Emissie atmosfeer Bij de behandeling van afvalwater en bewerking van zuiveringsslib komen (specifieke) stoffen vrij, die eventueel invloed hebben op de atmosfeer in de vorm van een versterking van het broeikaseffect, aantasting van de ozonlaag en verzuring van het milieu (zure neerslag). De betreffende stoffen zijn: - klimaatversterkende stoffen: koolstofdioxide, methaan, lachgas; - ozon aantastende stoffen: niet aanwezig in relevante concentraties; - verzurende stoffen: NH 3, SO 2, NO x, NMVOS. Van de vermelde stoffen komen koolstofdioxide, stikstofoxiden, methaan, lachgas en vluchtige organische verbindingen in relevante hoeveelheden vrij. Bij de biologische zuivering van het afvalwater wordt het organische vuil omgezet in water, biomassa en koolstofdioxide. Daarbij komt eveneens methaan en lachgas vrij. De componenten stikstofoxiden, methaan en vluchtige organische verbindingen komen (eveneens) vrij op de locaties waar het zuiveringsslib wordt vergist en het daarbij vrijkomende biogas wordt verbrand in gasmotoren voor de energieopwekking. In de onderstaande subparagrafen worden de betreffende emissies gekwantificeerd, waarbij de benodigde informatie is verkregen uit een achtergronddocument (lit.2) en het protocol afvalwater van VROM (lit. 9). Daarnaast is gebruik gemaakt van een onderzoek naar de luchtemissies bij onder meer rwzi's, uitgevoerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS, lit.3) in opdracht van VROM. De berekeningen van de vrachten zijn opgenomen in bijlage Klimaatversterking In tabel 5.5 zijn de emissievrachten weergegeven van de klimaatversterkende stoffen die bij het zuiveringsproces vrijkomen in de atmosfeer. Tabel 5.5: de emissievrachten bij de transport en zuivering van afvalwaterketen voor 2008 en de vier voorafgaande jaren. Emissievrachten (kg/jaar) Parameters CO 2 CO 2 CO 2 CH 4 CH 4 N 2O biologie aardgas biogas spui uit proces uit proces drempelwaarde - besluit MJV - E-PRTR Boxtel Eindhoven svi Mierlo Hapert Biest-Houtakker Soerendonk nihil Sint-Oedenrode Haaren Tilburg Totaal Koolstofdioxide Koolstofdioxide komt vrij bij de biologische omzetting van organische componenten (82%), bij de verbranding van biogas (17%) en bij de verbranding van aardgas (0,8%). Van deze CO 2 -uitstoot is 99% zogenaamd kortcyclisch neutraal. Deze CO 2 -emissie draagt niet structureel bij aan de klimaatverandering, aangezien het CO 2 weer opgenomen wordt in de voedselketen via de gewassen. Hiermee is alleen de CO 2 -emissie bij de verbranding van 26

27 aardgas relevant. De CO 2 -uitstoot bij de verbranding van aardgas is met 242 ton relatief laag. Ten opzichte van 2007 is deze emissie toegenomen met 20% als gevolg van een hoger aardgasverbruik (zie ook 6.3.4). Methaan Bij de behandeling van het afvalwater komt methaan vrij in de atmosfeer. Deze emissie is vastgesteld op 0,007*CZV influent bij de biologische zuivering en 0,0015*CZV influent bij de procesonderdelen van de slibgisting (lit. 9). Binnen het zuiveringsproces kan deze emissie niet beïnvloed worden. Naast de methaanemissie in het proces kan bij de slibgisting op de locaties Tilburg en Boxtel direct methaan vrijkomen als gevolg van een noodspui. Deze spui is samen met de biogasproductie opgenomen in tabel 5.6. Tabel 5.6: methaanemissie als gevolg van rechtstreeks spuien van methaan in de atmosfeer in 2008 biogasproductie spui biogas methaanuitstoot *1, 2 m 3 m 3 m 3 kg Boxtel Soerendonk Tilburg Totaal * *1 biogas bestaat voor 65% uit methaangas *2 het soortelijk gewicht van methaangas bij 1 atmosfeer en 20 C is 0,667 kg/m3 *3 reductie van circa 8,7 ton door uitbedrijfname van de clarigester op rwzi Soerendonk De directe methaanemissie op de rwzi Tilburg, als gevolg van het spuien van biogas, is ten opzichte van 2007 gereduceerd met meer dan 50%. De uiteindelijke spui aan biogas is voor meer dan 75% een gevolg van de stilstand van één van de twee gasmotoren in de maand januari. Op de rwzi Tilburg is een biogasleiding aangelegd, waarmee overtollig gas naar het naastgelegen gasverwerkingsfabriek van Essent (stortplaats De Spinder) geleverd kan worden. Door te lage zuigdrukken, waarmee het gas vanuit de stortplaats wordt gewonnen, is de levering vanuit de rwzi gelimiteerd. In goede samenwerking met Essent is hiervoor een oplossing gevonden. In 2009 wordt de leiding voorzien van een compressor, zodat hoger debieten geleverd kunnen worden en rechtstreekse spui van biogas in de atmosfeer tegen gegaan kan worden. Lachgas Bij de behandeling van het afvalwater komt lachgas vrij in de atmosfeer. Omtrent het kwantificeren van deze emissie bestaan nog veel onzekerheden. Ondanks deze onzekerheden is een emissievracht aan N 2 O in de tabel opgenomen, welke is vastgesteld op 0,01*N Kj-influent (lit. 9). Binnen het zuiveringsproces kan deze emissie niet beïnvloed worden. GWP De totale bijdrage van de CO 2 -, CH 4 - en N 2 O-emissies aan de klimaatversterking wordt uitgedrukt in zogeheten global warming potentials (GWP, CO 2 -equivalenten). Daarbij wordt het effect van de emissies teruggerekend naar CO 2 -equivalenten, waarbij één CO 2 -eq. staat voor het effect van 1 kg CO 2 -uitstoot. Bij deze benadering hebben methaan en lachgas over een periode van 100 jaar een respectievelijk 21 en 310 keer zo sterk effect dan koolstofdioxide op basis van kilogrammen. 27

28 De totale broeikasversterkende emissie van het waterschap komt op ton CO 2 -eq. (zie tabel 5.7 en fig. 5.2). Tabel 5.7: de totale emissie aan klimaatversterkende stoffen uitgedrukt in CO 2 -equevalenten voor Global warming potentials (kg CO 2-eq./jaar) gas vracht GWP GWP (kg/jaar) - (CO 2-eq.) CO 2 aardgas CH 4 proces N 2O proces CH 4 spui Totaal kg CO2-eq jaar Totaal beïnvloedbaar Figuur 5.2: de grafische weergave van de totale en beïnvloedbare global warming potential in de afgelopen vijf jaar uitgedrukt in CO 2 -equevalenten. Van de totale directe emissie aan CO 2, N 2 O en CH 4 is slechts de emissie van de directe spui van biogas en de CO2-emissie bij de verbranding van aardgas beïnvloedbaar. Deze fractie is slechts 1,4% (312 ton CO 2 -eq. voor 2008). In de afgelopen vijf jaar is de beïnvloedbare GWP afgenomen van circa 950 ton naar 314 ton. Deze afname is hoofdzakelijk een gevolg van een afname van de directe spui van methaanhoudend biogas op de rwzi Tilburg en de rwzi Soerendonk (stopzetting slibgisting in clarigester in 2005). 28

29 5.2.2 Verzuring In tabel 5.8 zijn de emissievrachten weergegeven van de verzurende stoffen die bij het zuiveringsproces vrijkomen in de atmosfeer. Tabel 5.8: emissies aan verzurende stoffen (vluchtige organische verbindingen, stikstofoxiden, ammonium en zwaveldioxide) in de atmosfeer in 2008 en de vier voorafgaande jaren. Emissievrachten (kg/jaar) * Parameters NMVOS tot NO x NH 3 SO 2 drempelwaarde - besluit MJV - E-PRTR Boxtel Eindhoven svi Mierlo Hapert Biest-Houtakker Soerendonk Sint-Oedenrode Haaren Tilburg Totaal * NMVOS zijn vluchtige kws inclusief etheen en exclusief methaan. Stikstofoxide Stikstofoxide (NO x ) komt voornamelijk vrij bij de verbranding van biogas en aardgas in de gasmotoren, welke zijn opgesteld op de rwzi Tilburg en de rwzi Boxtel. Daarnaast komt een verwaarloosbare hoeveelheid NO x vrij bij het zuiveringsproces en bij de verwarmingsketels. Op de rwzi Tilburg zijn in 2004 twee nieuwe gasmotoren in gebruik genomen. De stikstofemissie is daarmee ten opzichte van 2003 sterk gereduceerd. In 2008 zijn de gasmotoren van de rwzi Tilburg in het kader van de BEES gecontroleerd waarbij de stikstofemissie van de gasmotoren is vastgesteld op een gemiddelde van 145 g/gj voor biogas en 113 g/gj voor aardgas. Daarmee voldoen de twee motoren aan de normen uit de BEES. In 2007 is de NOx-emissie van de gasmotor van de rwzi Boxtel vastgesteld op een gemiddelde van 132 g/gj voor biogas, waarmee de uitstoot eveneens voldoet aan de norm uit de BEES. De NO x -uitstoot is vergelijkbaar met de uitstoot van 2007 tot en met 2005, aangezien er geen sterke fluctuaties aanwezig zijn in de verwerkte hoeveelheden biogas. NMVOS en VOStotaal (incl. etheen) Bij de rapportage van de emissie aan vluchtige organische stoffen wordt onderscheid gemaakt tussen methaan en overige organische stoffen. De Vluchtige Organische Stoffen exclusief methaan (NMVOS) komen voornamelijk vrij bij de verbranding van biogas in gasmotoren. Daarnaast komt een verwaarloosbaar deel vrij (maximaal 1,5%) bij de biologische zuivering van het afvalwater (0,2x10 - ³ kg/i.e; bron TNO-MEP). Dit houdt in dat de emissie aan NMVOS direct gerelateerd is aan de hoeveelheid biogas wat gebruikt wordt voor elektriciteitwinning. Van de vluchtige organische componenten die vrijkomen bij de verbranding van biogas is gesteld dat 10% vrijkomt als etheen (bron TNO-MEP). 29

30 In het biogasverbruik zitten geen grote fluctuaties, waardoor de emissies aan NMVOS per jaar niet noemenswaardig variëren. Ammoniak (NH3) De concentratie aan ammoniak is in evenwicht met de concentratie aan ammonium in het afvalwater. Bij een verhoging van de ph (basis milieu) verschuift het evenwicht naar ammoniak en zal een deel naar de luchtfase diffunderen. Bij een ph van het afvalwater (7,0 8,0) is voor meer dan 99% van de stikstof in de vorm van ammonium aanwezig. De emissie van ammoniak is daarmee zeer beperkt. Zwaveldioxide (SO2) Zwaveldioxide komt vrij bij de verbranding van biogas in gasmotoren en CV-installaties, waarbij waterstofsulfide (H 2 S) wordt omgezet in zwaveloxide. Het gehalte aan H 2 S in het biogas varieert van 150 tot 200 ppm. (Bij 200 ppm H 2 S vormt 1 m 3 biogas ca. 0,5 g SO 2 ). Bij deze gehaltes blijft de emissie aan zwaveldioxide ver beneden de drempelwaarde voor rapportage vanuit de E-PRTR en Besluit Milieujaarverslaglegging. 30

31 6 Duurzaamheid en energieverbruik 6.1 Duurzaam zuiveren Een duurzame waterhuishouding en een goed rentmeesterschap zijn aspecten die voor het waterschap van belang zijn. Naast het gebruik van milieuverantwoorde materialen en het verantwoord omgaan met energie, gaat het ook om het creëren en beheren van een omgeving waar de huidige en toekomstige generaties graag willen wonen en werken en waar ruimte is voor de ontwikkeling van natuurwaarden. Bit houd ondermeer in dat er gestreefd wordt naar een goede balans tussen welzijn, een gezond ecosysteem en welvaart; ook wel de drie P s genaamd van people, plannet en profit. Met betrekking tot het realiseren van werken is een visie rond duurzaam bouwen ontwikkeld. Daarbij is gesteld dat de komende periode ingezet wordt op: - het bevorderen van de inzet van duurzame energie; - het bevorderen van het gebruik van duurzame materialen; - het verbeteren van de energie-efficiënte van installaties; - het beperken van de aantasting of het verbeteren van het (grond)watersysteem; - het beperken van de inzet van schadelijke hulpstoffen. Bij het nieuwbouwproject voor de rwzi Soerendonk wordt hieraan invulling gegeven. Daarnaast is bij de aanbesteding voor de aanpassing van de rwzi Biest-Houtakker een stimulans meegegeven om duurzaamheid mee te nemen in de ontwerpen (zie ook de paragraven 4.1 en 4.3). 6.2 MJA3 In 2008 hebben de Nederlandse zuiveringbeheerders met het Ministerie van Economische Zaken de afspraak gemaakt om een energie-efficiency te realiseren van 30% in 2020 (2% per jaar) ten opzichte van het referentiejaar Hiermee hebben de waterschappen zich geconformeerd aan de Meerjarenafspraak 3 (MJA 3) voor energie-efficiency. Het streven daarbij is om tweederde van de energie-efficiency te realiseren binnen de processen en één derde te realiseren in de afvalwaterketen en duurzame energie. De energie-efficiency wordt afgestemd op drie prestaties zijnde: 1 het transporteren van het afvalwater (kwh/m 3 afvalwater. km); 2 het zuiveren van afvalwater (kwh/delta i.e. à 136 g TZV); 3 het bewerken/ontwateren van zuiveringsslib (kwh/ton d.s.). De afspraken vanuit de MJA3 hebben betrekking op onze inrichtingen waarvoor een Wmvergunning is afgegeven, zijnde de acht rwzi s, de svi Mierlo en rioolgemaal Moerenburg. In 2009 wordt in het kader van de MJA3 het energie-efficiencyplan opgesteld voor de periode 2009 tot en met 2012 (EEP 09-12). Middels dit plan wordt inzicht gegeven in de maatregelen die nodig zijn om tot de gewenste energie-efficiency te komen. 31

32 6.3 Energiemonitoring Voor een goede analyse van het energieverbruik voor het transporteren en zuiveren van het afvalwater, is in 2008 een energiemonitoringsplan opgesteld. Middels het monitoringsplan kan op het niveau van procesonderdelen het energieverbruik gevolgd worden. Hiertoe zijn overzichten gemaakt van alle procesonderdelen met bijbehorende geïnstalleerde vermogen en worden de daadwerkelijke draaiuren en/of elektriciteitverbruiken ingelezen. In 2009 worden de afzonderlijke monitoringsplannen geoptimaliseerd en vindt de eerste analyse plaats. Tijdens de analyse worden de volgende aspecten beoordeeld: - het verbruik in de loop van de tijd (signalering van slijtage of verstoppingen); - het verbruik onderling (vergelijking tussen de acht rwzi s); - het aandeel van het verbruik ten opzichte van het totaal (relevantie); - de noodzaak van het verbruik. 6.4 Energieverbruik Voor het transporteren en zuiveren van het afvalwater en de bewerking van het zuiveringsslib is 38,5 miljoen kwh aan elektriciteit ingezet en 125 duizend m 3 aardgas. Een uitsplitsing hiervan over de negen inrichtingen is opgenomen in tabel 6.1 en figuur 6.1. Tabel 6.1: energieverbruik voor 2008 en de vier voorgaande jaren energieverbruik 2008 elektriciteit aardgas biogas totaal inkoop inkoop eigen opwekking CV CV verbruik gemalen rwzi/svi *10 3 kwh *10 3 kwh *10 3 kwh m 3 m 3 GJ Boxtel 433, , * Eindhoven 2.350, svi Mierlo Hapert 359, Biest-Houtakker 348, ,4 * Soerendonk 180, ,6 * Sint-Oedenrode 226, Haaren 167, Tilburg 690, , * * * * * *1 rwzi Biest-Houtakker en rwzi Soerendonk hebben gaan aansluiting op het gasnet. De verbruiken betreffen respectievelijk butaangas en propaangas. *2 het totale aardgasverbruik, exclusief verbruik butaangas en propaangas. *3 inclusief het biogasverbruik voor de verwarming van de clarigesters. 32

33 Tilburg 23% Eindhoven 39% Haaren 5% Biest-Houtakker 4% Hapert 6% Soerendonk 2% Sint-Oedenrode 6% Boxtel 9% Mierlo 6% Figuur 6.1: verdeling van het totale energieverbruik over de negen inrichtingen. Met het energieverbruik worden de volgende drie prestaties geleverd: - transport van het afvalwater naar de rwzi; - het zuiveren van het afvalwater; - het ontwateren van het zuiveringsslib. Deze drie prestaties met bijbehorende energieverbruiken worden afzonderlijk besproken Elektriciteitverbruik transport Het elektriciteitverbruik voor het transporteren van afvalwater is gedefinieerd als het verbruik van alle in eigen beheer zijnde rioolgemalen waarmee het afvalwater naar de betreffende rwzi wordt getransporteerd. De prestatie die daarbij geleverd wordt is de verpompte hoeveelheid water over een bepaalde afstand. De verbruiken voor het transporteren van afvalwater is opgenomen in tabel 6.1. De bijbehorende geleverde prestaties, in de vorm van de getransporteerde hoeveelheid afvalwater over een bepaalde afstand (m 3 *km), was bij het publiceren van dit verslag nog niet inzichtelijk. Hierdoor kan het specifieke energieverbruik voor 2008 en de voorafgaande jaren nog niet vermeld kan worden Elektriciteitverbruik zuiveren Het elektriciteitverbruik voor het zuiveren van afvalwater is gedefinieerd als het verbruik van de rwzi, exclusief de procesonderdelen voor de slibontwatering, zijnde de slibbuffer, homogenisatietank en de ontwateringinrichting. De slibindikking vormt wel een onderdeel van het zuiveringsproces. In de onderstaande tabel zijn de elektriciteitverbruiken per inrichting weergegeven met de bijbehorende zuiveringsprestatie. 33

34 Tabel 6.2: de elektriciteitverbruiken voor het zuiveren van het afvalwater en de bijbehorende zuiveringsprestaties voor 2008 en de voorafgaande vier jaren. elektraverbruik zuiveringsprestatie prestatiekenmerk kwh i.e. à 136 g verwijderd kwh/delta i.e. à 136 g Boxtel ,8 Eindhoven * ,5 Hapert * ,2 Biest-Houtakker ,0 Soerendonk ,1 Sint-Oedenrode ,5 Haaren ,6 Tilburg-Noord ,4 Totaal , , , ,3 *1 elektriciteitverbruik is het verbruik rwzi minus verbruik slibgemaal (voor geschat op kwh) *2 inclusief verbruik op de gemeentelijke bijkantoor Ten opzichte van het referentiejaar 2005 is een energie-efficiency waarneembaar van 9% (een verbetering van 2,3 kwh per verwijderde i.e.). Deze verbetering is gerealiseerd door: - rwzi Eindhoven 2006, realisatie vernieuwde biologische zuivering; - rwzi Soerendonk 2006, vervanging van de beluchting door plaatbeluchting; - rwzi Hapert 2006, vervanging indikcentrifuge door een bandindikker; - rwzi Tilburg 2007, optimalisatie werking aumas (luchttoevoer AT) plus optimalisatie schotelbelasting; - rwzi Boxtel 2007, procesoptimalisatie stikstofverwijdering; - rwzi Tilburg 2007, vervanging schotelbeluchting AT 3; - rwzi Tilburg 2008, vervanging schotelbeluchting AT 1 en Elektriciteitverbruik slibontwatering Het elektriciteitverbruik voor het ontwateren van zuiveringsslib is gedefinieerd als het verbruik van de procesonderdelen vanaf de slibbuffer voor ingedikt slib tot en met de afvoer van de slibkoek. Hierdoor wordt ook het verbruik voor het verpompen van het ingedikte zuiveringsslib van de rwzi Eindhoven naar de svi Mierlo gerekend tot de slibontwatering. In de onderstaande tabel zijn de elektriciteitverbruiken van de svi Mierlo en de slibontwatering van de rwzi Tilburg weergegeven met de bijbehorende ontwateringprestatie. Tabel 6.3: de elektriciteitverbruiken voor het ontwater van het zuiveringsslib en de bijbehorende ontwateringprestaties voor 2008 en de voorafgaande vier jaren. elektraverbruik ontwateringprestatie prestatiekenmerk kwh ton d.s. kwh/kg d.s. Mierlo * ,143 Tilburg-Noord ,063 Totaal , , , ,121 *1 elektriciteitverbruik is het verbruik svi plus verbruik slibgemaal rwzi Eindhoven (voor geschat op kwh) Het specifieke energieverbruik voor de slibontwatering is op de svi Mierlo beduidend hoger dan op de rwzi Tilburg. Redenen hiervoor zijn ondermeer dat de svi Mierlo zelfvoorzienend is (eigen inrichting) en het zuiveringsslib van de rwzi Eindhoven over een afstand van 10 km wordt verpompt. De vraag is echter of hiermee het verschil volledig te verklaren is. Middels 34

35 energiemonitoring wordt dit nader inzichtelijk gemaakt. Het totale specifieke energieverbruik komt overeen met het landelijke gemiddelde energieverbruik van 0,12 kwh/kg d.s. Op de rwzi Tilburg is één van de twee ontwateringcentrifuges door de firma Alpha Laval aangepast met als doel de doorvoer van het slib te vergroten. Dit resulteert in een lager PEverbruik, een verhoging van het drogestofgehalte en een reductie van het aantal draaiuren. In 2009 wordt de tweede centrifuge aangepast. Op basis van de kostenbesparing is deze aanpassing haalbaar. De exacte energiebesparing is daarbij nog niet inzichtelijk gemaakt. Op de svi Mierlo wordt de aandrijving van één van de vier centrifuges volledig vervangen, waarmee een energiebesparing wordt verwacht van 25%. Deze aanpassing is mogelijk doordat de huidige aandrijving defect is geraakt. Op basis van de verkregen resultaten wordt beoordeeld of het haalbaar is om de aandrijving van de overige drie centrifuges eveneens te vervangen Aardgasverbruik Op de zuiveringslocaties wordt aardgas voornamelijk ingezet voor de verwarming van gebouwen en in het bijzonder voor de verwarming van de clarigesters van de rwzi Boxtel. Daarnaast wordt op de rwzi Boxtel en de rwzi Tilburg aardgas ingezet voor de opstart van de gasmotoren van de Wkk-installatie. Deze verbruiken staan vermeld in paragraaf 6.4 (tabel 6.5). Op de rwzi Soerendonk en de rwzi Biest-Houtakker is geen vaste aardgasaansluiting aanwezig. Voor de verwarming van de gebouwen is respectievelijk een butaangas- en een propaangasinstallatie geïnstalleerd. Het aardgas-, propaangas- en butaangasverbruik in 2008 en de vier voorafgaande jaren is weergegeven in tabel 6.4. Tabel 6.4: het aardgas en propaangasverbruik in 2008 en de vier voorafgaande jaren. Aardgasverbruik CV (excl. Wkk) m Boxtel Eindhoven Mierlo Hapert Biest-Houtakker *1 2,4 3,6 5,0 4,15 4,75 Soerendonk *1 4,6 3,20 6,16 6,56 Sint-Oedenrode Haaren Tilburg Tilburg-Oost Totaal *1 op Biest-Houtakker en Soerendonk zijn de opgegeven hoeveelheden respectievelijk butaan- en propaangas. Deze hoeveelheden zijn niet opgenomen in het totaalverbruik aardgas. Op de svi Mierlo en de rwzi Eindhoven wordt relatief veel aardgas verbruikt voor de verwarming van respectievelijk de laadruimte en het influentgemaal. Beide ruimtes worden ten behoeve van de geurbestrijding met een hoge ventilatievoud geventileerd, wat een verlies van warmte met zich meebrengt. Het aardgasverbruik van de rwzi Eindhoven is vanaf 2004 (voor realisatie nieuwe zuivering) sterk toegenomen. Deze toename is gedeeltelijk toe te wijzen aan het in gebruik hebben van een nieuw dienstgebouw. Daarnaast is in 2008 de verwarmingsinstallatie van het 35

36 influentgemaal vervangen om de betreffende betreedbare ruimtes beter te kunnen verwarmen. Deze aanpassing is uitgevoerd om verdere corrosie van het bouwwerk te voorkomen als gevolg van aanwezige condens in combinatie met zeer lage H 2 S- concentraties. In 2009 wordt het aardgasverbruik voor de verwarming van het influentgemaal geoptimaliseerd. 6.5 Energieproductie Op de locaties rwzi Boxtel en rwzi Tilburg wordt een gedeelte van het zuiveringsslib vergist. In het totaal wordt circa 35% van het zuiveringsslib benut. Daarnaast wordt in de gisting van de rwzi Tilburg eveneens het drijfvuil (vetten) van de rwzi in de vergisting verwerkt (1.035 m 3 in 2008). Bij de vergisting van het zuiveringsslib komt biogas vrij. Het biogas is een methaanhoudend gas en wordt ingezet voor de productie van elektriciteit en warmte in een Wkk-installatie. Daarnaast is op de rwzi Tilburg de mogelijkheid aanwezig om biogas te leveren aan de gasfabriek van Essent, waar het biogas wordt opgewerkt tot aardgaskwaliteit. Deze levering vindt plaats op momenten dat het biogas niet verwerkt kan worden in de Wkk-installatie. Naast energiewinning uit zuiveringsslib, wordt op de rwzi Tilburg een beperkte hoeveelheid elektriciteit opgewekt middels een remkoppeling op de twee ontwateringcentrifuges. Een overzicht van de biogas- en elektriciteitproductie is opgenomen in tabel 6.3. Tabel 6.5: Energieproductie op rwzi Boxtel en rwzi Tilburg Energieproductie Boxtel aardgasverbruik Wkk m aardgasverbruik CV m biogasproductie m biogasverbruik Wkk m *1 biogasverbruik CV m biogas fakkel m biogas noodspui m elektriciteitproductie kwh *1 Tilburg aardgas Wkk m aardgas CV m biogasproductie m biogas Wkk m biogas CV m biogas naar Spinder m biogas 'noodspui' m elektriciteitproductie Wkk kwh elektriciteitterugwinning remkoppeling centrifuges kwh Totaal biogasproductie m biogasverbruik m elektriciteitsproductie kwh *1 de geregistreerde hoeveelheden biogas en geproduceerde elektriciteit komen niet met elkaar overeen (voor de betreffende elektriciteitproductie is meer biogas nodig). Deze waarden zijn hierdoor indicatief. 36

37 6.5.1 Inzet warmte Bij de omzetting van biogas in elektriciteit in een Wkk-installatie komt een grote hoeveelheid warmte vrij. Het rendement van de toegepaste gasmotoren op de rwzi Boxtel en de rwzi Tilburg zijn voor 2008 respectievelijk 22% en 32%. Dit houdt in dat respectievelijk 78% en 68% van de ingevoerde energie in de vorm van biogas en aardgas vrij is gekomen als warmte. Voor 2008 was de vrijkomende warmte bij benadering GJ. De vrijkomende warmte wordt primair ingezet voor het op temperatuur houden van de vergistinginstallaties. Daarnaast wordt op de rwzi Tilburg de warmte ingezet voor de verwarming van het roostergebouw en de laadstraat voor slibkoek (bij benadering 632 GJ wat overeen komt met de verbranding van m 3 aardgas) Besparing energie-inkoop Met de productie van energie en warmte uit biogas vindt een besparing plaats op de inkoop van elektriciteit en aardgas. Daarbij kan de productie van elektriciteit en warmte uit biogas beschouwd worden als duurzame energie. Voor 2008 is de volgende besparing op energie-inkoop gerealiseerd: elektriciteit (4.491 MWh) GJ 12 % van het totale elektriciteitgebruik. warmte voor gebouwen GJ 28 % van het totale energieverbruik voor verwarming van gebouwen; totale besparing GJ 12 % van het totale energieverbruik (zie tabel 6.1) Daarnaast is GJ aan biogas geleverd aan de gasfabriek van Essent. De berekening van de energiebesparing is opgenomen in bijlage 8. In 2009 wordt de gasleiding naar Essent voorzien van een compressor, waarmee het leveringsdebiet verhoogt kan worden van 135 m 3 /h naar 400 m 3 /h. Met deze aanpassing wordt naar verwachting m 3 (186,4 GJ) extra biogas nuttig toegepast. Daarnaast is de mogelijkheid gecreëerd om eventueel meer biogas te gaan produceren en te leveren aan de gasfabriek. 37

38 38

39 7 Afval- en hulpstoffen Bij de zuivering van afvalwater komen afvalstoffen vrij en worden meerdere hulpstoffen ingezet. In de onderstaande twee paragraven worden de stoffen toegelicht en gekwantificeerd. 7.1 Afvalstoffen De afvalstromen binnen de afdeling Beheren afvalwaterketen zijn te onderscheiden in procesafhankelijke- en procesonafhankelijke afvalstromen. Daarbij is qua omvang het procesafhankelijk afval de belangrijkste afvalstroom. Beide afvalstromen worden afzonderlijk toegelicht procesafhankelijke afvalstromen Bij het zuiveren van het afvalwater komt afval vrij in de vorm van: - roostervuil; - zandvangmateriaal; - zuiveringsslib (primair-, secundair- en uitgegist slib, slibkoek); - drijfvuil. De onderlinge verdeling van deze afvalstromen is opgenomen in de onderstaande taartschema. Daaruit valt op te maken dat het procesafhankelijk afval voor 97% uit zuiveringsslib (slibkoek) bestaat. Zuiveringsslib (97,4%) Roostervuil (1,0%) Zandvangmateriaal (1,5%) Drijfvuil (0,1%) Figuur 7.1: de verdeling van het procesafhankelijk afval 39

40 De in 2008 vrijgekomen procesafhankelijke afvalstromen zijn opgenomen in onderstaande tabel. Tabel 7.1: afvoerhoeveelheden procesafhankelijk en -onafhankelijk afval voor 2008 Procesafhankelijk afval 2008 Zuiveringsslib Roostervuil Zandvangmateriaal Drijfvuil ingedikt slib ontwaterd slib m 3 (ton nat) ton ds ton nat ton ds ton ton ton Euralcode Boxtel Eindhoven Mierlo [-] [-] [-] [-] [-] Hapert Biest-Houtakker Soerendonk Sint-Oedenrode Haaren Tilburg [-] [-] [-] Totaal De betreffende procesafhankelijke afvalstromen worden afzonderlijk toegelicht. roostervuil Het roostervuil bestaat uit grove delen organisch en anorganisch materiaal (> 6 mm), wat middels roosters uit het afvalwater wordt gezeefd. Het roostervuil wordt doorgaans geperst opgeslagen in containers, waarna het periodiek wordt afgevoerd. Het roostervuil wordt als bedrijfsafval gestort of verbrand. Het bedrijfsafval heeft geen waarde voor eventueel hergebruik. Op inrichtingsniveau is op de rwzi Eindhoven 92 ton minder roostervuil afgevoerd (afname van 20%). Deze afname is een gevolg van een verlaging van de hoeveelheid aangevoerd roostervuil. Verder zijn er geen specifieke verschillen ten opzichte van de voorafgaande jaren waarneembaar. zandvangmateriaal Met het afvalwater wordt een aanzienlijke hoeveelheid zandhoudend materiaal op de zuiveringsinstallaties aangevoerd. Deze voornamelijk anorganische fractie (65-90%) wordt afgevangen in een zandvanger en gespoeld opgeslagen in containers. Binnen de afdeling Beheren afvalwaterketen wordt het materiaal door de firma Helma overgenomen, waarna het wordt gereinigd bij een erkende verwerker. Het zandvangmateriaal wordt hiermee grotendeels opnieuw toegepast als bouw- of grondstof. Op inrichtingsniveau is op de rwzi Eindhoven de afgevoerde hoeveelheid zand afgenomen met 413 ton ( afname van 48%). Deze afname is deels een gevolg van het toepassen van een extra spoeling op de zandwasser, waarmee minder organisch materiaal en aanhangend water met het zandvangmateriaal wordt afgevoerd. Op de rwzi Tilburg is 75 ton minder zandvangmateriaal afgevoerd (afname van 28%). Deze afname is een gevolg van een lagere aanvoer aan zand op de rwzi. 40

41 zuiveringsslib Bij de zuivering van het afvalwater komt primair en secundair slib vrij. Het primaire slib is voornamelijk organisch materiaal wat middels bezinking wordt afgescheiden. Het secundair slib komt vrij bij de biologische omzetting van organische componenten uit het afvalwater (bacteriegroei in aëratietanks en oxidatiesloten). Op de rwzi's Boxtel en Tilburg wordt het slib (gedeeltelijk) vergist, waarbij de organische fractie gedeeltelijk wordt omgezet in methaangas. Op de svi Mierlo en de rwzi Tilburg wordt het zuiveringsslib ontwaterd middels slibcentrifuges. Daarbij wordt het slib ontwaterd tot een steekvaste massa (slibkoek) met een drogestofgehalte van 23-30%. De slibkoek wordt op werkdagen afgevoerd naar de slibverbrandingsinstallatie SNB te Moerdijk. Op inrichtingsniveau is op de rwzi Soerendonk de slibafvoer toegenomen met 165 ton d.s. (toename van 31%). Een mogelijke oorzaak is een extra aanvoer van anorganisch slib via het aanvoerstelsel. Dit wordt in 2009 nader onderzocht. De totale slibafvoer is ten opzichte van 2006 met circa ton toegenomen (toename van 2%). Deze toename is een gevolg van de toepassing van andere polymeerproducten in de slibontwatering, waarmee een lichte afname van drogestofgehalte van de slibkoek is behaald. drijfvuil Aanwezige vetten in het afvalwater vormen op de zandvangers, voorbezinktanks en nabezinktanks drijflagen. Deze drijflagen worden afgevangen en, met uitzondering van de rwzi Tilburg, periodiek afgevoerd door de firma Helma. Onder verantwoording van de firma Helma wordt het materiaal afgezet bij een erkende verwerker. Bij de rwzi Tilburg wordt het drijfvuil samen met het zuiveringsslib op de locatie vergist. Op inrichtingsniveau is op de rwzi Boxtel 25 ton extra vet afgevoerd (toename van ruim 300%). Deze extra hoeveelheid is vrijgekomen bij de ontstopping van rioolleidingen Procesonafhankelijk afval Het procesonafhankelijke afval bij de rwzi's komt vrij bij onderhoudswerkzaamheden, kantooractiviteiten en bij renovatie- en uitbreidingsactiviteiten. De betreffende afvalstromen zijn voornamelijk: kantoorafval, periodiek bouw en sloopafval, staal, periodiek (verontreinigde) grond, afgewerkte olie en oliehoudend afval. Daarnaast komt een beperkte hoeveelheid klein gevaarlijk afval vrij (KGA) in de vorm van batterijen, toners, verf, laboratorium afval, etc. De afvalstromen worden gescheiden verzameld en afgevoerd naar erkende verwerkers. De afgevoerde hoeveelheden staan in tabel 7.2 weergegeven. Qua hoeveelheden en verschillen ten opzichte van voorafgaande jaren zijn er geen noemenswaardige bijzonderheden aanwezig. 41

42 Tabel 7.2: de totale afgevoerde hoeveelheden afval binnen de afdeling Beheren afvalwaterketen in 2008 en de voorafgaande vier jaren. verwerker Omschrijving Euralcode papier en karton ton Gansewinkel gem. stedelijk afval ton Gansewinkel bouw en sloopafval ton ,3 ijzer en staal ton ,1 1, Afgewerkte olie Oliehoudend afval liter kg liter kg l l l l l. Wuben / / l. 37 ltr 0 ltr. 823 kg 200 ltr. 322 ltr. 210 kg Gansewinkel 315 kg kg Oliehoudend afval kg Gansewinkel Smeervet kg Gansewinkel Ontvetter liter Gansewinkel KGA kg / Gansewinkel Laboratoriumafval kg Ecotechniek stuks *1 2 dozen Chemie kg ,4 idem stuks *1 34 dozen 2 dozen 3 dozen TL-buizen stuks/ st. Gansewinkel kg 23 kg 7 kg 300 kg kwikhoudend afval kg kg Gansewinkel verfresten liter kg kg - - Gansewinkel *1 doos met 90 cuvetten à 10 ml 7.2 Hulpstoffen Voor de zuivering van het afvalwater worden de volgende bronnen aangesproken en hulpstoffen gebruikt: - energie; - leidingwater; - metaalzouten en polymeren; - oliën en vetten. Naast het verbruik van hulp- en grondstoffen wordt via de zuiveringslocaties een aanzienlijke hoeveelheid water (104 miljoen m 3 in 2008) teruggeleverd aan de natuur. Het energieverbruik is reeds toegelicht in hoofdstuk 5. De overige bronnen en hulpstoffen worden in de onderstaande paragraven toegelicht Chemicaliënverbruik Aan het zuiveringsproces worden met uitzondering van de rwzi's Haaren, Hapert en Soerendonk structureel ijzer- of aluminiumzouten toegevoegd voor de simultane defosfatering en/of de beheersing van de slibvolume-index (svi). Met de betreffende chemicaliën wordt een extra hoeveelheid fosfaat uit het afvalwater verwijderd, welke niet op biologische wijze wordt verwijderd. Op de rwzi Hapert vindt periodiek een lage en kortstondige dosering plaats ter bestrijding van lichtslib en eventueel drijflagen. De fosfaatverwijdering vindt op deze locatie volledig op biologische wijze plaats. Bij de rwzi Soerendonk wordt ijzer gedoseerd in het aanvoerstelsel in de vorm van ijzerhoudend slib van drinkwaterbedrijf Brabant Water. Daarmee wordt zowel 42

43 fosfaat als sulfide in het aanvoerstelsel gedeeltelijk gebonden en afgevangen op de zuivering. Daarnaast is op de rwzi Soerendonk de mogelijkheid aanwezig om chemicaliën te doseren in het geval dat de fosfaatgehalte (tijdelijk) te hoog is in het effluent. In de slibgisting van de rwzi Boxtel en de rwzi Tilburg worden eveneens chemicaliën (FeCl 3 ) gebruikt om te hoge H 2 S-gehaltes in het biogas te voorkomen. Te hoge H 2 S-gehaltes zijn schadelijk voor de gasmotoren. De toegepaste hoeveelheden voor 2008 en de voorgaande vier jaren zijn opgenomen in tabel 7.3. Tabel 7.3: ijzer- (Fe) en aluminium (Al) verbruik voor 2008 en de vier voorgaande jaren voor de afdeling Beheren afvalwaterketen, waarbij de totale hoeveelheden en de hoeveelheden actief product (Fe of Al) worden aangegeven. Chemicaliënverbruik (ton) FeCl 3 FeSO 4 AlCl 3 Al 2 (SO 4 ) 3 NaAlO 2 Totaal act. tot. act. tot. act. tot. act. tot. act. tot. act. Fe Al Boxtel 9,0 1, ,6 0, ,3 0,1 Eindhoven Hapert ,2 0, ,5 B-Houtakker ,9-59,9 Soerendonk 2,9 0, ,9 0, ,2 St-Oedenrode ,6 18 0,5 54 2,9-12,0 Haaren Tilburg-N Totaal , , , , Totaalverbruik actief product Fe-FeCl Fe-FeSO 4 Al-AlCl Al-Al 2 (SO 4 ) 3 Al-NaAlO 2 Fe tot Al tot De doseerhoeveelheden zijn afgestemd op de doelstellingen per zuiveringslocatie, zijnde de beheersing van de slibvolume-index of de verwijdering van fosfaat. Het loslaten van deze doelstellingen zal leiden tot overschrijdingen van de Wvo-normen. Ten opzichte van 2007 is een verlaging waarneembaar van de hoeveelheden gedoseerd aluminium (afname van 29 ton / 7%). Op alle rwzi s met aluminiumdosering is een lichte afname waarneembaar, waarbij de dosering op de rwzi Boxtel uiteindelijk is teruggebracht naar 0. In tegenstelling tot 2007 wordt op de rwzi Boxtel het fosfaat volledig biologisch verwijderd en is er geen dosering nodig voor de beheersing van de bezinkeigenschappen van het zuiveringsslib. Met de dosering van metaalzouten wordt ongeveer 480 ton chloride en ton sulfaat in het zuiveringsproces gebracht, wat met het effluent op de rivieren wordt geloosd. Dit komt overeen met respectievelijk 6% en 21% van de totale emissies aan chloride en sulfaat Polymeerverbruik Bij de indikking en ontwatering van het zuiveringsslib worden polyelectrolieten (ook PE en polymeren genaamd) aan het slib toegevoegd, om tot een verbetering van het indik- en ontwateringproces te komen. Door het toevoegen van polymeren wordt de overwegend positieve lading van het slib geneutraliseerd, waarna het vrije water beter verwijderd kan worden. Het toevoegen van polymeren resulteert in een reductie van het totale slibvolume 43

44 (verhoging drogestofgehaltes slib) en daarmee een verlaging in het aantal transportbewegingen over de weg voor de afvoer van het slib. Het polymeerverbruik voor 2008 en de vier voorafgaande jaren is opgenomen in tabel 7.4. Daarbij is ook het specifieke gebruik weergegeven, waarbij het verbruik is afgezet tegenover de hoeveelheid verwerkt slib. Tabel 7.4: het (specifiek) polymeerverbruik voor 2008 en de vier voorgaande jaren voor de afdeling Beheren afvalwaterketen. Polymeerverbruik (ton) slibindikking * slibontwatering: Tilburg Mierlo Totaal Specifiek polymeerverbruik (kg actief PE/ton drogestof verwerkt slib) Slibindikking Hapert 1,1 1,2 0,4/0,8 *2 0,6 - Sint-Oedenrode 2,2 2,0 1,9 1,7 2,1 Tilburg 1,5 2,5 2,6 2,8 2,6 Slibontwatering svi Mierlo 10,2 10,0 8,9 9,2 9,5 Tilburg 10,4 10, *1 indikking bij rwzi Hapert, Sint Oedenrode, Tilburg, Tilburg-Oost *2 voor respectievelijk centrifuge en bandindikker In 2007 zijn na Europese aanbesteding nieuwe producten toegepast voor de slibontwatering. Met het nieuwe product is het verbruik op de svi mierlo een fractie toegenomen om tot vergelikbare ontwateringsprestaties te komen. Daarnaast zijn hebben zich technische problemen aan de doseerinstallaties van beide installaties voorgedaan, wat eveneens een negatief effect heeft gehad op het verbruik. De installatie van de rwzi Tilburg wordt op korte termijn vervangen Oliën en vetten De aanwezige pompen, centrifuges en motoren op de rwzi's en de rioolgemalen verbruiken oliën en vetten. Om het verbruik inzichtelijk te maken is in tabel 7.5 een overzicht van de inkoopgegevens opgenomen voor 2008 en de voorgaande drie jaren. 44

45 Tabel 7.5: inkoop van olie en vetten in 2008 en de vier afgelopen jaren. Inkoop oliën (liter) Boxtel Eindhoven Mierlo Hapert B-Houtakker Soerendonk St-Oedenrode Haaren Tilburg-N Inkoop vetten (kg) Boxtel Eindhoven Mierlo ,6 19 Hapert B-Houtakker Soerendonk St-Oedenrode ,8 40 Haaren Tilburg-N Totaal oliën (liter) vetten (kg) Op de rwzi Tilburg wordt relatief veel olie en vetten gebruikt. Dit verbruik wordt voornamelijk bepaald door de aanwezige gasmotoren van de Wkk-installatie en de aanwezige opvoervijzels. Omtrent de inkoop van oliën en vetten zijn geen bijzonderheden te vermelden Drinkwaterverbruik Op de zuiveringslocaties wordt gebruik gemaakt van drinkwater, proceswater en bedrijfswater. Zowel het drinkwater als het proceswater is leidingwater, waarbij het leidingstelsel voor proceswater is voorzien van een breektank als beschermingsmaatregel voor het drinkwaternet. Het bedrijfswater is gefiltreerd effluent van de zuiveringen. Met het gebruik van bedrijfswater wordt het drinkwaterverbruik tot een minimum gereduceerd. Het bedrijfswater wordt ondermeer toegepast voor de besproeiing van de luchtbehandelingfilters, de aanmaak van polymeren, het spoelen van tanks en het schoonmaken van losplaatsen en laadhallen. Het verbruik aan bedrijfswater wordt niet geregistreerd. In tabel 7.6 is het leidingwaterverbruik weergegeven voor 2008 en de voorgaande vier jaren. 45

46 Tabel 7.6: leidingwaterverbruik voor 2008 en de vier voorgaande jaren Leidingwaterverbruik (m³) Boxtel Eindhoven Mierlo Hapert * Biest-Houtakker Soerendonk * *2 Sint-Oedenrode Haaren Tilburg Rioolgemalen * *5 500 * *3 totaal Totaal *1 waarde is een schatting o.b.v. jaarafschrift over periode jul. '03 tot jun. '04 *2 waarden zijn een schatting op basis van jaarafschrift over periode mei '03 mei '04 *3 gebaseerd op waarden van Boxtel, Edh., Hapert, B-H, St-O en Haaren *4 inclusief waterverbruik op de Werf van de gemeente Bladel *5 in de totaalwaarde is een schatting opgenomen voor ondermeer Moerenburg, Aalst en Eersel. - geen waarden beschikbaar Ten opzichte van 2007 is het drinkwaterverbruik afgenomen met ruim m 3 (14%). Duidelijke afnamen zijn aanwezig op de rwzi s Boxtel, Eindhoven, Sint-Oedenrode en Tilburg. Daarnaast is het verbruik van drinkwater op de rioolgemalen verdubbeld, als gevolg van een hoog verbruik op rioolgemaal Moerenburg. In de afgelopen jaren was dit verbruik te laag ingeschat. Het verbruik op rioolgemaal Moerenburg wordt bepaald door het aantal draaiuren van de pompen om de regenwaterbuffertanks te legen. Deze pompen zijn voorzien van sperwater, waarvoor drinkwater wordt gebruikt. Daarnaast wordt drinkwater geleverd aan het naastgelegen sportcomplex en bij evenementen op het terrein Moerenburg. Binnenkort wordt dit afgekoppeld, zodat het drinkwaterverbruik van het rioolgemaal beter inzichtelijk wordt. Op de rwzi Sint Oedenrode is geen bedrijfswater aanwezig, zodat voor het spoelen van de luchtbehandelingfilters, voor de aanmaak van polymeer en voor schoonmaakwerkzaamheden gebruik wordt gemaakt van leidingwater. Dit resulteert in een relatief hoog leidingwaterverbruik. Ten opzichte van 2007 is het verbruik met 880 m 3 afgenomen, doordat in 2008 de luchtbehandeling is vervangen door een techniek zonder waterverbruik. Bij de uitbreiding van de rwzi (realisatie 2009) wordt de locatie voorzien van bedrijfswater. 46

47 8 Milieuvergunningen (Wm, Wvo) 8.1 Vergunningaanvragen In de onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de vergunningaanvragen binnen de afdeling Beheren afvalwaterketen, welke in 2008 zijn aangevraagd of in behandeling zijn. Tabel 8.1: overzicht van de aangevraagde vergunningen en in behandeling zijnde aanvragen in 2008 rwzi type aanvraag datum status reden aanvraag svi Mierlo Wvo- en Wm-aanvraag nieuwe vergunningen van kracht veroudering vigerende vergunningen rwzi Sint-Oedenrode Wm-aanvraag nieuwe uitbreiding rwzi vergunningen van kracht rwzi Sint-Oedenrode Wvo-aanvraag nieuwe uitbreiding rwzi vergunning van kracht rwzi Soerendonk Wm en Wvo-aanvraag in aanvraag verbouwing rwzi melding Tilburg Melding Wet milieubeheer gehonoreerd extra doseerunit voor metaalzouten svi Mierlo Voor een realisatie van een slibgistinginstallatie op de svi Mierlo zijn een nieuwe Wm- en Wvo-vergunning aangevraagd. De afgegeven Wm-vergunning is uiteindelijk niet van kracht geworden vanwege het intrekken van de bouwvergunning voor de slibgistinginstallatie. Hiermee bleef de oude vergunning van kracht. Aangezien deze vergunning verouderd is, is besloten om een nieuwe Wm-vergunning aan te vragen. De aangevraagde Wvo-vergunning is van kracht, waarbij de oude vergunning is ingetrokken. Aangezien de nieuwe vergunning is toegespitst op de slibgisting, waarin de huidige afvalwaterstroom (centraat) niet is opgenomen, is eveneens in het kader van de Wvo een nieuwe vergunning aangevraagd. Beide vergunningen zijn in 2008 van kracht geworden. rwzi Sint-Oedenrode Voor de uitbreiding van de rwzi Sint-Oedenrode zijn een nieuwe Wm- en Wvo-vergunning aangevraagd. Op de definitieve Wm-beschikking is één bezwaar ingediend, welke in behandeling is genomen bij de Raad van State. Het bezwaar is terzijde gelegd, waardoor de Wm-beschikking ongewijzigd van kracht is geworden. rwzi Soerendonk Voor de verbouwing van de rwzi Soerendonk zijn een nieuwe Wm- en Wvo-vergunning aangevraagd. De verwachting is dat de nieuwe beschikkingen in het voorjaar van 2009 van kracht worden. rwzi Tilburg Voor de inrichting van een tweede doseerunit voor aluminiumzouten ten behoeve van de optimalisatie van fosfaatverwijdering is een melding ingediend bij de Provincie Noord- Brabant. Deze melding is geaccepteerd. 47

48 8.2 Naleving Wm In de vigerende Wm- en Wvo-vergunningen zijn meerdere voorschriften opgenomen. De naleving van deze voorschriften wordt vormgegeven in het milieuzorgsysteem. Daarbij streven wij naar een eenduidige naleving voor alle vergunningsverplichtingen. Periodiek worden de rwzi's gecontroleerd door handhavende organisaties van de Wm. In de onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de afgelegde bezoeken aan de rwzi's en de svi. Tabel 8.2: overzicht van de handhavende bezoeken vanuit de Wet milieubeheer locatie datum organisatie verslagen Boxtel - Eindhoven gemeente Eindhoven 08uit22023/ak Mierlo SRE Milieudienst ADV/ /HvdH/AvdL/pg Hapert - Biest-Houtakker - Soerendonk - Sint-Oedenrode - Haaren - Tilburg r.g. Moerenburg - RMHT Tilburg TVO/177/ TVO/177/ Naleving Wvo en het Lozingenbesluit Wvo stedelijk afvalwater (LSA) In het LSA zijn verplichtingen opgenomen voor de rwzi's met betrekking tot de controle van de lozing op het oppervlaktewater (meetfrequentie en analysepakket) en de normen waaraan deze lozingen moeten voldoen. De verplichtingen vanuit de LSA zijn opgenomen in de afzonderlijke vigerende Wvo-vergunningen. Voor de stikstof- en fosfaatverwijdering zijn in het LSA normen opgenomen voor de individuele zuiveringen (zie ook 3.1). Daarbij is een bestuurlijke ruimte aanwezig om ruimere normen in de vergunning op te nemen voor bestaande rwzi s, indien voldaan wordt aan een gebiedsreductie van minimaal 75%. Voor de rwzi Soerendonk zijn ruimere normen opgenomen dan de normen uit de LSA, waardoor Waterschap De Dommel, waardoor het essentieel is dat voldaan is aan de 75% gebiedsreductie. Daarnaast worden voor enkele zuiveringsinstallaties ook strengere normen voorgeschreven om de waterkwaliteitsdoelstellingen van het desbetreffende oppervlaktewater te kunnen realiseren. Voor zowel stikstof als voor fosfaat is in 2008 aan de verwijdering van 75% voldaan. De naleving van de effluentnormen en de bemonsteringsfrequenties uit de vigerende Wvo-vergunningen worden in de onderstaande twee subparagrafen toegelicht. De afdeling Verlenen vergunningen en handhaving van Waterschap De Dommel heeft aan alle rwzi's bedrijfsbezoeken afgelegd in Daarbij is de bemonstering van het effluent en de naleving van de voorschriften uit de Wvo-vergunningen gecontroleerd. De bezoeken zijn afzonderlijk vastgelegd in verslagen. 48

49 8.3.1 Effluentnormen In tabel 8.3 is het aantal overschrijdingen van de Wvo-normen uit de afzonderlijke vigerende vergunningen opgenomen. In bijlage 5 is een uitgebreid overzicht opgenomen, waarbij eveneens de normen en de minimale bemonsteringsfrequenties per rwzi zijn opgenomen. In tabel 8.4 is een overzicht weergegeven van de meldingen die in 2008 gedaan zijn. Tabel 8.3: aantal overschrijdingen van de afzonderlijke normen uit de vigerende Wvo-vergunningen Individuele waarnemingen Voortschrijdend gemiddelde van 10 waarnemingen Voortschr. jaargem. BZV CZV onopg best. P tot NH 4 Cl SO 4 O 2 onopg. best. Ptot Ntot aantal overschr. totaal aantal waarnemingen Boxtel ,3% Eindhoven % svi Mierlo % Biest- Houtakker % Hapert 1 *** 2 *** % Soerendonk % Sint- Oedenrode % Haaren % Tilburg % Totaal ,1% Geen formele overschrijding: waarden liggen binnen de maximaal toegestane overschrijding + bijbehorende maximale * aantal ** Geen formele overschrijding: binnen dezelfde maand voldeden voldoende aantal waarnemingen aan de norm *** Calamiteit: in overleg met VV&H tellen de overschrijdingen die naar aanleiding van een calamiteit hebben plaatsgevonden als geen of als 1 melding Tabel 8.4: Overzicht van de meldingen rwzi datum melding datum overschrijding postnummer melding Hapert U warneming van een extreem verhoogde CZV-gehalte ( mg/l) en BZV-gehalte (98 mg/l) in het effluentmonster Hapert U waarneming van een extreem verhoogde CZV-gehalte ( mg/l) in het effluentmonster Boxtel U drie maal fosfaatoverschrijding van het voortschrijdend gemiddelde (max. 0,96 mg P/l) fractie overschr. calamiteit rwzi Hapert Tot twee keer toe is op een formele bemonsteringsdag op de rwzi Hapert een onwerkelijk verhoogd CZV-gehalte vastgesteld in het effluent. De vastgestelde concentraties aan CZV waren op 13 mei mg/l en op 27 juni mg/l. Op de verhoogde waarnemingen is adequaat gehandeld door de situatie als een calamiteit te beschouwen, welke tijdelijk is opgeschaald naar niveau 1. De verhoogde CZV-gehaltes zijn niet toe te schrijven aan het minder goed functioneren van de rwzi. De bedrijfsgegevens geven geen bijzonderheden weer. Daarnaast is op het oppervlaktewater, waarop de rwzi loost, eveneens geen bijzonderheden vastgesteld. 49

50 Om tot een oorzaak van de verhoogde CZV-waarden te komen zijn ondermeer de influenten effluentmonsters nader onderzocht en is een opsporingsactie uitgezet in de omgeving. Uit het onderzoek zijn echter geen bijzonderheden naar voren gekomen die tot de mogelijke oorzaak kan leiden. In het kader van de naleving van de normen uit de Wvo-vergunning kan de situatie beschouwd worden als een ongewoon voorval en is er geen sprake van een formele overschrijding van de normen. fosfaatoverschrijding rwzi Boxtel Op de rwzi Boxtel wordt het fosfaat volledig biologisch verwijderd, waarbij de mogelijkheid aanwezig is om aanvullend aluminiumzouten aan het proces te doseren. Ondanks de goede biologische fosfaatverwijdering is de norm voor het voortschrijdend fosfaatgehalte licht overschreden (max. 0,96 mg P/l met een norm van 0,9 mg P/l). De oorzaak van de overschrijding was een aanhoudende regenweeraanvoer, waarbij op twee bemonsteringsdagen de effluentconcentratie aan fosfaat zijn opgelopen naar 2,1 en 3,1 mg P/l Naleving bemonsteringsprogramma (bemonsteringsfrequentie) De bemonstering van het influent en het effluent van de zuiveringen en het centraat van de svi Mierlo wordt uitgevoerd volgens een jaarlijks vastgesteld bemonsteringsprogramma (lit. 5). In de tabellen 8.5 a, b is de naleving van de bemonsteringsfrequenties uit de vigerende Wvovergunningen voor respectievelijk het effluent en het influent opgenomen. Tabel 8.5 a: het aantal te weinig uitgevoerde bemonsteringen van het effluent op basis van de vigerende Wvo-verguningen. BZV CZV onopg. best. N tot P tot NH4 Cl SO 4 O 2 zware met. ph T Boxtel Eindhoven svi Mierlo Biest Houtakker Hapert Soerendonk Sint Oedenrode Haaren Tilburg

51 Tabel 8.5 b: het aantal te weinig uitgevoerde bemonsteringen van het influent op basis van de vigerende Wvo-verguningen. BZV CZV onopg. best. N tot P tot NO2 NH4 Boxtel Eindhoven Biest-Houtakker Hapert Soerendonk Sint-Oedenrode Haaren Tilburg De bemonsteringen van het influent en het effluent hebben nagenoeg voldaan aan de minimaal verplichte bemonsteringsfrequenties uit de vigerende vergunningen. Slechts één maal is er niet voldaan aan de meetverplichting. Het effluent van de rwzi Haaren is in de maand augustus drie maal gecontroleerd op het fosfaatgehalte in plaats van de voorschreven vier maal. Wijzigingen ten opzichte van het bemonsteringprogramma 2008 zijn opgenomen in tabel 8.5. Tabel 8.5: afwijkingen ten opzichte van het bemonsteringsprogramma 2008 rwzi/svi wijzigingen oorzaak melding V&H bemonsteringsdag frequentie * Boxtel vr. 21 nov. naar vr. 7 nov. foutieve weergave in bemonsteringsplan - Eindhoven za. 16 feb. naar ma. 25 feb. storing bemonsteringskast 9 april extra bemonstering - - zo. 27 jul. naar wo. 30 jul. - - vr. 21 nov. naar 7 nov. foutieve weergave in - bemonsteringsplan Mierlo do. 3 jan. naar 11 jan. - - vr. 24 okt. naar vr. 31 okt. - - Hapert 22 aug. geen P-tot - ma. 21 apr. naar ma. 28 apr. storing bemonsteringskast 30 mei extra bemonstering jun. extra bemonstering - - di. 28 okt. naar wo. 29 okt. geen aansturing van bemonsteringskast vanuit BBS vr. 12 dec. naar vr. 19 dec. vandalisme op rwzi B-Houtakker za. 8 mrt. naar za. 29 mrt. - Soerendonk ma. 22 sep. naar ma. 29 storing bemonsteringskast sep. St-Oedenrode za. 8 mrt. naar za. 15 mrt. storing bemonsteringskast wo 18 jun. naar wo. 25 jun. storing bemonsteringskast Haaren - Tilburg ma. 3 mrt. naar di. 4 mrt. - - vr. 21 nov. naar vr. 7 nov. foutieve weergave in bemonsteringsplan - bemonsteringsprogramma 2009 Voor het jaar 2009 is in samenwerking met het Gemeenschappelijk Waterschapslaboratorium (GWL) een nieuw programma opgesteld (lit. 6) en voorgelegd aan de afdeling Verlenen vergunningen en handhaven van Waterschap De Dommel. Per brief heeft VV&H goedkeuring verleend aan het programma. 51

52 8.4 Geur- en geluid emissies Binnen de wet Milieubeheer worden de emissies aan geur en geluid van de rwzi s en de rioolgemalen gereguleerd. Bij de aanvraag van een Wm-vergunning worden studies naar de geur- en geluidemissies van de aangevraagde situaties voorgelegd aan het bevoegd gezag. In 2008 is goedkeuring verleend aan de aangevraagde geur- en geluidemissie van de svi Mierlo en de rwzi Sint Oedenrode. Daarnaast zijn voor de nieuwe rwzi Soerendonk als onderdeel van de Wm-aanvraag twee studies ter goedkeuring voorgelegd. Op de rwzi Eindhoven is in 2008 een geuronderzoek uitgevoerd als controle op de aangevraagde situatie. Uit het onderzoek is gebleken dat twee nieuwe luchtbehandelingfilters niet optimaal functioneerden vanwege een defect aan de besproeiing. Bij aanpassing van dit effect zal de totale geuremissie van de rwzi overeenkomen met de aangevraagde en vergunde situatie. De uitkomsten van het onderzoek heeft de goedkeuring gekregen van de gemeente Eindhoven. klachtenregistratie Een maatgevend instrument voor de aanwezige geuremissies is een klachtenregistratie. Klachten omtrent geuremissie worden op de betreffende locatie geregistreerd en afgehandeld. Bij de melding van de klacht wordt nagegaan wat de oorzaak van de geurhinder kan zijn geweest. Indien mogelijk wordt de oorzaak direct verholpen. Bij de afhandeling van de klacht vindt altijd een terugkoppeling plaats met de indiener. Een overzicht van de klachtenregistratie voor 2008 is opgenomen in tabel 8.6. Tabel 8.6: het aantal geregistreerde klachten omtrent geur en geluidsoverlast in 2008 aantal geregistreerde klachten geur rwzi geur r.g. geluid rwzi geluid rg Boxtel Eindhoven Mierlo Biest-Houtakker Hapert Soerendonk Sint-Oedenrode Haaren Tilburg r.g. Moerenburg Totaal Bij het ontvangen van een geurklacht, wordt direct beoordeeld of in de procesvoering bijzonderheden aanwezig zijn die de aanleiding kunnen zijn voor de aanwezige geuroverlast. Daarnaast wordt de windrichting en het weertype geregistreerd. De bevindingen en de eventuele nazorg/getroffen maatregelen worden vastgelegd in een rapportage. Op de rwzi Eindhoven is één geurklacht ontvangen. De geuroverlast was een gevolg van achterblijvend slib na ingebruikname van de regenwaterbezinktank. In 2009 worden gefaseerd aanpassingen aangebracht om tot een goede verwijdering van het bezonken slib te komen. Daarbij wordt de besproeiing aangepast en de vloer eventueel voorzien van een coating. Geuremissie bij rioolgemaal Heeze-Nieuwedijk (regio Eindhoven) heeft geleid tot twee geurklachten van direct omwonenden. Per direct is de aanwezige luchtbehandeling geoptimaliseerd. Daarnaast is een studie uitgevoerd naar het verbeteren van de 52

53 bedrijfszekerheid van de aanwezige luchtbehandeling. Deze studie loopt door tot in 2009 en heeft als doel om tot een goede invulling te komen van de toe te passen luchtbehandelingstechniek bij het rioolgemaal. Bij rioolgemaal Moerenburg zijn meerdere geurklachten binnengekomen, waarbij 14 meldingen in één aansluitende periode. De geuroverlast was een gevolg van achterblijvend slib in de twee regenwaterbuffertanks. Met de huidige spoelinstallatie kunnen de tanks niet gereinigd worden. Hiertoe wordt nog naar een passende oplossing gezocht. afbeelding 8.1: achterblijvend slib na ingebruikname van de regenbuffertanks Vanuit de regio Sint-Oedenrode (bufferbassin Best) is een geluidsklacht ontvangen. De overlast werd veroorzaakt door een tijdelijke opstelling van dieselpompen voor het leegpompen van de buffer. 53

54 54

55 Literatuurlijst Lit 1. Werkmap Overheidsverslag besluit milieuverslaglegging, Milieu en industrie, 4 december 1998, FO-industrie. Lit. 2 Achtergronddocument milieujaarverslag rioolwaterzuiveringsinstallaties, Ir. J.O.J. Duin, A.Proost, Dr. K. Appeldoorn, Drs R. van Doorn, 29 maart Lit. 3 Emissies in Nederland, Trends, thema's en doelgroepen 1995 en 1996, Nr 38, augustus 1997, Publicatiereeks Emissieregistratie. Lit. 4 Waterschap De Dommel, Calamiteitenplan , versie 2.0.0, februari 2008, Boxtel. Lit. 5 Lit. 6 Lit. 7 GWL, Bemonsteringsprogramma 2008 Beheren afvalwaterketen, d.d. 09 januari 2008, Boxtel. GWL, Bemonsteringsprogramma 2009 Beheren afvalwaterketen, d.d. 15 december 2008, Boxtel. Waterschap De Dommel, Chemicaliënbeleid , P-verwijdering en SVIbeheersing, kenmerk B010r002d01, november 2005, Boxtel. Lit. 8 Deloitte, Bedrijfsvergelijkingsonderzoek zuiveringsbeheer 2006, 20 september Lit. 9 VROM, Protocol 8136 Afvalwater, t.b.v. NIR 2008, uitgave maart

56 56

57 Lijst met begrippen en afkortingen rwzi svi rioolgemaal afvalwaterketen Wm Wvo LSA KRW NeR BLK NRB BEES i.e. CZV BZV 5 TZV Kjeldahl-stikstof Stikstof totaal Fosfaat totaal Gebiedsreductie VOS NMVOS Rioolwaterzuiveringsinstallatie Slibverwerkingsinstallatie gemaal voor het verpompen van afvalwater naar een ander gemaal of rwzi de herkomst van afvalwater tot en met de lozing op het oppervlaktewater c.q. hergebruik van het (gezuiverde) water Wet Milieubeheer Wet verontreiniging oppervlaktewateren Lozingenbesluit Wvo Stedelijk afvalwater (Europese) Kader Richtlijn Water Nederlandse emissierichtlijn Besluit Luchtkwaliteit Nederlandse Richtlijn bodemgebruik Besluit emissie eisen stookinstallaties inwonerequivalent; de gemiddelde vuillast van één inwoner per dag op basis van de benodigde zuurstof voor de reiniging van het water chemisch zuurstofverbruik; de hoeveelheid benodigde zuurstof voor de afbraak van het aanwezige organische materiaal in oplossing biologisch zuurstofverbruik; de hoeveelheid benodigde zuurstof voor de biologische afbraak van organisch materiaal in 5 dagen thermisch zuurstofverbruik; de hoeveelheid benodigde zuurstof voor de afbraak van het aanwezige organisch materiaal, organisch gebonden stikstof en ammonium het gehalte aan ammonium plus organisch gebonden stikstof het totale gehalte aan stikstof in de vorm van ammonium, nitraat, nitriet en organisch gebonden stikstof het totale fosfaatgehalte in de vorm van opgelost fosfaat (orthofosfaat) en organisch en chemisch gebonden fosfaat reductie van een bepaalde stof in het gehele gebied van het waterschap totaal aan vluchtige organische stoffen totaal aan vluchtige organische stoffen minus methaan voortschrijdend gemiddelde het gemiddelde van het aantal aangegeven laatste bemonsteringen voortschrijdend jaargemiddelde het gemiddelde van de bemonsteringen in de afgelopen 365 dagen kalenderjaar gemiddelde het gemiddelde over de periode van 1 jan. tot en met 31 dec. 57

58 58

59 Bijlage 1 Organisatieschema Waterschap De Dommel LIX

60 LX

61 LXI

62 LXII

63 Bijlage 2 Resumé poster Milieuzorgsysteem LXIII

64 LXIV

65 LXV

66 LXVI

67 Bijlage 3 Grafische weergave effluentsamenstellingen en belastingen rwzi's plus vijfjarenoverzichten LXVII

68 LXVIII

69 Bijlage 3-1 RWZI Boxtel LXIX

70 LXX

71 RWZI BOXTEL Ontwerpgegevens rwzi Boxtel Technische gegevens Eenheid Capaciteit Opmerking Ontwerpcapaciteit i.e. à 136 g CZV/N Pompcapaciteit m 3 /h 600 / DWA/RWA Voorbezinking m 2 2 * 314 Clarigester m 2 1 * 346 VBT Beluchting m 3 3 * Ronde tank Beluchtingscapaciteit: AT 1 en 2 AT 3 kgo 2 /h kgo 2 /h 2 * * 304 Fijne bellen (schotels) Fijne bellen (platen) Nabezinking m 2 2 * 908 Ronde tank m 2 2 * 380 Ronde tank m 2 1 * Ronde tank Gistingstank m 3 2 * Clarigester Spuislibverwerking m 3 /h 1 * 25 Indikcentrifuge Slibbuffer m 3 1 * 300 Ingedikt uitgegist slib (evt. sec slib) Luchtbehandeling m 2 37 Lavafilters LXXI

72 Jaarcijfers 2008 rwzi Boxtel Algemene gegevens Debieten Type RWZI Aktief-slib Influent m³ m³/d Ontvangend oppervlakte water Dommel Effluent m³ m³/d Ontwerpcapaciteit (i.e. à 136 g TZV) i.e. Neerslag 842,9 mm Pompcapaciteit DWA Pompcapaciteit RWA 600 m³/h 3150 m³/h Inhoud beluchtingstanks totaal m³ Belasting Influent Effluent Verwijderd Maatgevend i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N Zuiveringsprestatie Rendementen CZV BZV 5 KjN Ntot P RWZI % 100 RWZI % 92,5 97,8 94,0 85,3 90,7 Concentraties CZV BZV 5 NO 2 NO 3 NO 23 KjN NH 4 Ntot P OB O 2 Cl SO 4 Influent mg/l ,5-62,5 7, Voorbezinking mg/l , ,1 60, Effluent mg/l 42,5 6,4 0,17 5,3 5,4 3,8 1,5 9,2 0,66 7,7 6,3 94,5 23,7 Vrachten CZV BZV 5 NO 2 NO 3 NO 23 KjN NH 4 Ntot P OB Cl SO 4 Influent kg/d Voorbezinking kg/d Effluent kg/d , , Concentraties Cu Cr Zn Pb Cd Ni Hg As Al Fe Influent ug/l 94 0, ,0 3, Effluent ug/l 10,1 0,4 97 1,4 0,20 2,4 0,00 0, Biologie Inhoud tank AT AT AT m³ Hydraulische belasting m³/d Hydraulische belasting per bemonst m³/d Vuilbelasting i.e. Zwevende stof gehalte 3,8 4,0 4,2 kg ZS/m³ Slibindex ml/g Gloeirest % Slibbelasting 0,11 0,10 0,08 kg CZV/kg ZS Slibbelasting 0,05 0,04 0,03 kg BZV/kg ZS Spuislib m³/d Spuislib hoeveelheid in kg kg ZS/d Retourslib concentratie 8,3 8,8 7,4 kg ZS/m³ Slibproductie 0,4 0,4 0,4 kg ZS/delta kg CZV Energie specifiek kwh/ton delta TZV Energie kwh/d Slibleeftijd d Energie Chemicaliënverbruik RWZI Elektriciteit Verbruik kwh SGT FeCl3 9,0 ton Zuiveren afvalwater Elektriciteit Verbruik kwh SGT Fe-FeCl3 1,3 ton Indikking centrifuge Elektriciteit Verbruik kwh Verdeelwerk 3 Al2(SO4)3 3,6 ton Gasmotor Elektriciteit Productie kwh Verdeelwerk 3 Al-Al2(SO4)3 0,1 ton Slibgisting Biogas Productie m³ Gasmotor Biogas Verbruik m³ Slibgisting Biogas Verbruik m³ Noodspui Biogas Verbruik m³ RWZI Aardgas Verbruik m³ Gasmotor Aardgas Verbruik m³ Specifiek elektra zuiveren afvalwater 27 kwh/delta i.e. Specifiek elektra totaal 407 Wh/m³ Sliblijn m³ tds ds % m³/d tds/d asr % g/i.e. Slibgisting Uitgegist slib ,2 22 0, Slibindikking Product Aantal Actief PE Actief PE draaiuren Meetdagen m³ tds ds % tds/d kg/tds kg h Indikking centrifuge Spuislib ,8 2, Indikking centrifuge Ingedikt slib ,3 2, Slibafvoer m³ tds ds % Afgevoerd slib ,1 Verbruik Product m³ RWZI Drinkwater Gemalen Drinkwater 57 Reststoffen afvoer Roostervuil 53 ton Zand 80 ton Afgevoerd slib m³ Drijflaag 33 ton LXXII

73 Vijfjarenoverzicht rwzi Boxtel Parameter Eenheid Vuilbelasting Ontwerpcapaciteit TZV i.e. à 136 g CZV/N Ontwerpcapaciteit BZV i.e. à 54 g BZV [-] [-] [-] [-] [-] Gemeten belasting i.e. à 136 g CZV/N Belasting biologie i.e. à 136 g CZV/N Maatgevende belasting i.e. à 136 g CZV/N Effluentbelasting i.e. à 136 g CZV/N Hydraulische belasting Gemiddeld per bemonsteringsdag m³/dag Gemiddeld per periode dag m³/dag Totale aanvoer m³/jaar Aanvoer per i.e. l/ie*d Neerslag mm/jaar Influent CZV mg/l BZV 5 mg/l N-Kj mg/l N-tot mg/l P-tot mg/l 6,1 6,7 6,7 6,1 7,1 Zwevende stof mg/l Effluent voorbezinking/influent AT's CZV mg/l BZV 5 mg/l N-Kj mg/l N-tot mg/l P-tot mg/l 5,0 6,7 6,6 6,0 7,1 Zwevende stof mg/l Effluent CZV mg/l BZV 5 mg/l 6,9 6,2 4,4 5,2 6,4 N-Kj mg/l 5,2 6,9 3,8 2,9 3,8 NH 4-N mg/l 2,9 3,8 1,8 1,1 1,5 NO 2-3 mg/l 7,6 7,6 7,6 5,7 5,4 N-tot mg/l ,6 9,2 P-tot mg/l 0,7 1 0,6 0,6 0,7 Zwevende stof mg/l ,0 7,8 Cl mg/l SO 4 mg/l Influentvrachten CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-Kj kg/dag Ptot kg/dag Zwevende stof kg/dag LXXIII

74 Parameter Eenheid Vrachten effluent voorbezinking/influent AT's CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-Kj kg/dag Ptot kg/dag Zwevende stof kg/dag Effluentvrachten CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-tot kg/dag Ptot kg/dag 9,6 17 9,3 9,9 9,4 Zwevende stof kg/dag Rendement RWZI CZV % BZV 5 % N-Kj % N-tot % P-tot % Biologische zuivering Inhoud tanks m³ Hydraulische belasting m³/dag Ruimte belasting kg CZV/m³*dag 0,70 0,85 0,52 0,54 0,49 Vuilbelasting i.e./dag Aktief slib kg zw.st./m³ 4,0 4,0 4,0 4,0 4,0 Slibindex ml/g Asrest % Slibbelasting kg CZV/kg zw.st*d. 0,13 0,16 0,10 0,11 0,10 kg BZV/kg zw.st*d. 0,050 0,062 0,042 0,045 0,040 kg N/kg zw.st*dag 0,017 0,019 0,013 0,015 0,013 Retourslib kg zw.st./m³ 8,9 9,0 8,2 8,3 8,2 Slibleeftijd dagen E-verbruik beluchting kwh/dag Slibbehandeling Indikcentrifuge toevoer m³/jaar ton ds/jaar ds % 0,8 0,9 0,9 1,0 0,8 Indikcentrifuge afvoer m³/jaar ton ds/jaar ds% 5,6 7,5 7,2 7,8 8,3 Slibgisting (clarigesters) spuislib uitgegist slib ton ds/jaar totaal ds% clarigester 1 % 4,7 3,9 4,0 3,7 4,1 as% clarigester 1 % ds% clarigester 2 % 4,9 4,1 4,0 3,8 4,2 as% clarigester 2 % LXXIV

75 Parameter Eenheid Reststoffen afzet Slib svi Mierlo m³/jaar ton ds/jaar % ds 5,3 5,5 5,4 5,0 6,1 Slib rwzi 's-hertogenbosch m³/jaar ton ds/jaar [-] [-] [-] [-] [-] % ds [-] [-] [-] [-] [-] Zand (stort) m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] Zand (stort) ton/jaar Roostervuil (stort) m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] Roostervuil (stort) ton/jaar Drijflaag (stort) m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] Drijflaag (stort) ton/jaar 8,0 6,1 6,0 7,9 33,0 Chemicalien verbruik FeCl 3 m 3 product/jaar ton product/jaar ton Fe/jaar ,1 1,4 1,3 Al 2O 3 ton product/jaar [-] 2,4 [-] [-] [-] tonal/jaar [-] [-] [-] [-] [-] AlCl 3 ton product/jaar [-] [-] [-] [-] [-] tonal/jaar [-] [-] [-] [-] [-] Al 2(SO 4) 3 ton product/jaar [-] ,6 ton Al/jaar [-] ,4 0,1 Water Leidingwater rwzi m Leidingwater rioolgemalen m 3 [-] Energie Elektra rwzi totaal kwh/jaar Elektra inkoop kwh/jaar Elektra opwekking Wkk kwh/jaar Elektra zuiver afvalwater kwh/jaar Elektra biologie kwh/jaar Elektra beluchting kwh/jaar Elektra slibindikking kwh/jaar Elektra rioolgemalen kwh/jaar [-] Aardgasverbruik rwzi m Specifiek energieverbruik Afvalwater-energie-index Wh/m³ afvalwater Beluchting-energie-index kwh/ton -TZV Overall-energie-index kwh/ -i.e LXXV

76 Parameter Eenheid Zware metalen influent Cu ug/l Cr ug/l 10 3,1 1, Zn ug/l Pb ug/l Cd ug/l 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Ni ug/l 7,2 7,2 2,7 21 3,2 Fe ug/l [-] [-] [-] [-] 3.100,0 Zware metale effluent Cu ug/l 9,4 9,3 6,8 7,7 10,1 Cr ug/l 0,5 0,6 0,2 1,5 0,4 Zn ug/l Pb ug/l 0,4 2,1 1,7 1,8 1,4 Cd ug/l 0,0 0,1 0,1 0,2 0,2 Ni ug/l 4,0 3,7 0,6 3,2 2,4 As ug/l 1,0 0,1 0,0 0,2 0,6 Hg ug/l 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Al ug/l [-] [-] [-] Fe ug/l Zware metalen effluentvrachten Cu kg/jaar Cr kg/jaar 2,6 3,6 0,9 9 2,3 Zn kg/jaar Pb kg/jaar 2, Cd kg/jaar 0,0 0,5 0,5 1,3 0,8 Ni kg/jaar As kg/jaar 5,8 0,6 0,0 1,4 3,4 Hg kg/jaar 0,2 0,2 0,1 0,1 0,0 Al kg/jaar [-] [-] [-] Fe kg/jaar Zware metalen in slibafvoer Cu mg/kg Cr mg/kg Zn mg/kg Pb mg/kg Cd mg/kg 1,7 1,6 1,7 1,5 0,9 Ni mg/kg Hg mg/kg [-] 1,4 0,9 0,7 0,7 As mg/kg 5,0 6,1 6,2 6,6 5,7 Fe mg/kg Zware metalen in zand Cu mg/kg Cr mg/kg Zn mg/kg Pb mg/kg Cd mg/kg 0,4 0,4 0,3 0,4 0,2 Ni mg/kg 11 8,6 8, Cn mg/kg 1,8 2,5 [-] [-] [-] LXXVI

77 Parameter Eenheid Procesonafhankelijke reststoffen afzet Papier (200101) ton 2,4 2,5 2,5 2,4 2,5 Bedrijfsafval (200301) ton via roostervuil Afgewerkte olie (130205) liter Oliehoudend afval (150202) liter 200 Oliehoudend afval (130899) kg KGA (200199) Laboratorium afval (160507) liter 1,0 Laboratorium afval (160507) dozen Spuitbussen (150110) aantal dozen Lege embalage (080409) liter IJzer en staal (170405) ton 7,9 Bouw- en sloop afval (170107) ton Bouw- en sloop afval (170107) m3 Verontreinigde grond m3 Verfresten kg LXXVII

78 LXXVIII

79 Bijlage 3-2 RWZI Eindhoven LXXIX

80 LXXX

81 RWZI EINDHOVEN Ontwerpgegevens rwzi Eindhoven Technische gegevens Eenheid Capaciteit Opmerking Ontwerpcapaciteit i.e. à 54 g BZV i.e. à 136 g CZV/N Pompcapaciteit dwa/rwa m 3 /h / Zandvanger m 2 2 * 400 Vlakke zandvangers Voorbezinking m 2 3 * Ronde tanks Actief slibtank 1, 2 en 3 m 3 3 * Bellenbeluchting Beluchtingscapaciteit kg O 2 /h 3 * Nabezinktanks AT 1 m 2 4 * Ronde tanks Nabezinktanks AT 2 m 2 4 * Ronde tanks Nabezinktanks AT 3 m 2 4 * Ronde tanks Slibindikking m 3 2 * 252 Ronde tanks Luchtbehandeling m Lavafilters (hoogte 3,0 m) Lavafilters (hoogte 1,0 m) LXXXI

82 Jaarcijfers 2008 rwzi Eindhoven Algemene gegevens Debieten Type RWZI Aktief-slib Influent Afvalwater m³ m³/d Ontwerpcapaciteit (54g BZV) i.e. Afloop VBT Afvalwater m³ m³/d Ontwerpcapaciteit (136g TZV) i.e. RBT Afvalwater m³ m³/d Pompcapaciteit DWA m³/h Effluent Effluent m³ m³/d Pompcapaciteit RWA m³/h Neerslag 667,9 mm Ontvangend oppervlakte water Dommel Inhoud beluchting totaal m³ Belasting Influent Voorbezinking Effluent Verwijderd Maatgevend i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N Zuiveringsprestatie Rendementen CZV BZV 5 NKj Ntot P RWZI % 100 RWZI % 92,2 96,2 91,6 78,3 91,3 VBT % 27,0 17,2 5,1 [-] 11,8 Concentraties organisch CZV BZV 5 NO 2 NO 3 NO 23 KjN NH 4 Ntot P OB O 2 Cl SO 4 Influent mg/l ,7-41,7 8, Voorbezinking mg/l , ,5 78, Effluent mg/l 33,9 4,6 0,09 5,4 5,5 3,5 1,7 9,0 0,75 5,5 5,0 78,0 41,2 Vrachten organisch CZV BZV 5 NO 2 NO 3 NO 23 KjN NH 4 Ntot P OB Cl SO 4 Influent kg/d Voorbezinking kg/d Effluent kg/d Concentraties metalen Cu Cr Zn Pb Cd Ni Hg As Al Fe Influent ug/l , Effluent ug/l 4,3 0, ,1 0,20 6,8 0,00 1, Biologie AT1 AT2 AT3 Inhoud tank m³ Hydraulische belasting m³/d Hydraulische belasting per bemonst m³/d Vuilbelasting i.e Zwevende stof gehalte 3,6 3,6 3,6 g/l Slibindex ml/g Gloeirest % Slibbelasting 0,14 0,14 0,14 kg CZV/kg ZS Spuislib m³/d Spuislib hoeveelheid in kg kg ZS/d Retourslib concentratie 9,6 9,7 9,6 kg ZS/m³ Slibproductie 0,44 0,44 0,49 kg ZS/delta kg CZV Energie specifiek kwh/ton delta TZV Energie kwh/d Slibleeftijd d Energie Chemicaliënverbruik RWZI Elektriciteit kwh Biologie Al2(SO4) ton Zuiveren afvalwater Elektriciteit kwh Biologie Al-Al2SO43 90 ton Biologie (beluchting) Elektriciteit kwh Biologie AlCl ton RWZI Aardgas m³ Biologie Al-AlCl3 93 ton Specifiek elektra zuiveren afvalwater 19 kwh/delta i.e. Specifiek elektra totaal 221 Wh/m³ Sliblijn m³ tds ds % m³/d tds/d asr % g/i.e. Slib naar Mierlo Ingedikt slib , Slib naar Mierlo Primair slib , Slib naar Mierlo Secundair slib , Verbruik product m³ RWZI drinkwater Gemalen Reststoffen afvoer Roostervuil Zand Afgevoerd slib Drijflaag 363 ton 453 ton m³ 32 ton LXXXII

83 Vijfjarenoverzicht rwzi Eindhoven Parameter Eenheid Vuilbelasting Ontwerpcapaciteit i.e. à 136 g CZV/N i.e. à 54 g BZV [-] Gemeten belasting i.e. à 136 g CZV/N Maatgevende belasting i.e. à 136 g CZV/N Effluentbelasting i.e. à 136 g CZV/N Hydraulische belasting Gemiddeld per bemonsteringsdag m³/dag Gemiddeld per periode dag m³/dag Totale aanvoer m³/jaar Aanvoer per i.e. l/ie*d Neerslag mm/jaar Influent CZV mg/l BZV 5 mg/l N-Kj mg/l N-tot mg/l P-tot mg/l 9,4 8,2 7,4 6,8 8,6 Zwevende stof mg/l Afloop VBT totaal CZV mg/l BZV 5 mg/l [-] [-] [-] [-] 109 N-Kj mg/l N-tot mg/l P-tot mg/l 5,8 5,8 6,2 5,7 7,5 Zwevende stof mg/l Effluent CZV mg/l BZV 5 mg/l 6,1 5,6 4,9 5,2 4,5 N-Kj mg/l 9,8 11 3,6 3,7 3,5 NH 4-N 8,4 7,4 2,1 1,5 1,7 NO 2-3 mg/l 12 9,2 4,5 5,1 5,5 N-tot mg/l ,1 8,7 9,0 P-tot mg/l 1,3 1,5 0,93 0,81 0,75 Zwevende stof mg/l 7,3 12 5,4 10 5,5 Cl mg/l SO 4 mg/l Influentvrachten CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-Kj kg/dag Ptot kg/dag Zwevende stof kg/dag LXXXIII

84 Parameter Eenheid Vrachten afloop voorbezinking CZV kg/dag BZV 5 kg/dag [-] [-] [-] [-] N-Kj kg/dag Ptot kg/dag Zwevende stof kg/dag Effluentvrachten CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-tot kg/dag Ptot kg/dag Zw-st kg/dag Rendement VBT CZV % BZV5 % [-] [-] [-] [-] 17 N-Kj % ,6 9 5 P-tot % Zw-st % Rendement RWZI CZV % BZV 5 % Nkj % N-tot % P-tot % Zw.stof % Biologische zuivering AT 1 Inhoud tank m³ [-] [-] Hydraulische belasting m³/dag [-] [-] Ruimte belasting kg CZV/m³*dag [-] [-] 0,74 0,74 0,68 Vuilbelasting i.e./dag [-] [-] Aktief slib kg zw.st./m³ [-] [-] 3,3 3,3 3,6 Slibindex ml/g [-] [-] Asrest % [-] [-] Slibbelasting kg CZV/kg zw.st*dag [-] [-] 0,17 0,16 0,14 kg BZV/kg zw.st*dag [-] [-] 0,07 0,08 0,06 kg N/kg zw.st*dag [-] [-] 0,02 0,02 0,02 Retourslib kg zw.st./m³ [-] [-] 7,2 7,8 9,6 Slibleeftijd dagen [-] [-] E-verbruik beluchting kwh/dag [-] [-] [-] AT 2 Inhoud tank m³ [-] [-] Hydraulische belasting m³/dag [-] [-] Ruimte belasting kg CZV/m³*dag [-] [-] 0,74 0,73 0,68 Vuilbelasting i.e./dag [-] [-] Aktief slib kg zw.st./m³ [-] [-] 3,3 3,4 3,6 LXXXIV

85 Parameter Eenheid Slibindex ml/g [-] [-] Asrest % [-] [-] Slibbelasting kg CZV/kg zw.st*dag [-] [-] 0,17 0,15 0,14 kg BZV/kg zw.st*dag [-] [-] 0,07 0,08 0,06 kg N/kg zw.st*dag [-] [-] 0,02 0,02 0,02 Retourslib kg zw.st./m³ [-] [-] 5,6 7,9 9,7 Slibleeftijd dagen [-] [-] E-verbruik beluchting kwh/dag [-] [-] [-] AT 3 Inhoud tank m³ [-] [-] Hydraulische belasting m³/dag [-] [-] Ruimte belasting kg CZV/m³*dag [-] [-] 0,74 0,88 0,69 Vuilbelasting i.e./dag [-] [-] Aktief slib kg zw.st./m³ [-] [-] 3,3 3,5 3,6 Slibindex ml/g [-] [-] Asrest % [-] [-] Slibbelasting kg CZV/kg zw.st*dag [-] [-] 0,17 0,15 0,14 kg BZV/kg zw.st*dag [-] [-] 0,07 0,08 0,06 kg N/kg zw.st*dag [-] [-] 0,02 0,02 0,02 Retourslib kg zw.st./m³ [-] [-] 7,3 8,1 9,6 Slibleeftijd dagen [-] [-] E-verbruik beluchting kwh/dag [-] [-] [-] Slib Vers ingedikt slib m³/jaar ton ds/jaar m³/dag ds% 2,2 2,0 1,9 2,1 2,1 asrest % [-] [-] [-] [-] [-] g/i.e Primair slib m3/jaar [-] [-] ton ds/jaar [-] [-] Secundair slib m3/jaar [-] [-] ton ds/jaar [-] [-] Spuislib AT 1 m³/jaar [-] [-] kg zs/m3 [-] [-] 7,2 7,8 9,6 kg zw.st./jaar [-] [-] Spuislib AT 2 m³/jaar [-] [-] kg zs/m3 [-] [-] 5,6 7,9 9,7 kg zw.st./jaar [-] [-] Spuislib AT 3 m³/jaar [-] [-] kg zs/m3 [-] [-] 7,3 8,1 9,6 kg zw.st./jaar [-] [-] Procesafhankelijke reststoffen afzet Zand m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] ton/jaar Roostervuil m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] ton/jaar Drijfvuil m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] ton/jaar LXXXV

86 Parameter Eenheid Hulpstoffen FeSO 4 ton product/jaar [-] [-] [-] [-] [-] Fe-(FeSO 4) ton Fe/jaar [-] [-] [-] [-] [-] AlCl 3 ton product/jaar Al-(AlCl 3) ton Al/jaar Al 2(SO 4) 3 ton product/jaar Al-(Al 2(SO 4) 3) ton Al/jaar NaAlO 2 ton product/jaar [-] [-] [-] [-] [-] Al-(NaAlO 2) ton Al/jaar [-] [-] [-] [-] [-] Leidingwaterverbruik rwzi m³/jaar Leidingwaterverbruik rg m³/jaar 854 [-] Energie Elektra rwzi totaal kwh/jaar Elektra zuiveren afvalwater kwh/jaar Elektra biologie kwh/jaar [-] [-] [-] Elektra beluchting kwh/jaar [-] [-] [-] Elektra rioolgemalen kwh/jaar aardgasverbruik rwzi m³/jaar Specifiek energieverbruik Afvalwater-energie-index Wh/m³ afvalwater Beluchting-energie-index kwh/ton -TZV [-] Overall-energie-index kwh/ -i.e Zware metalen influent Cu ug/l Cr ug/l 14 3,1 5, Zn ug/l Pb ug/l Cd ug/l 0,0 6,0 0,0 0,0 0,0 Ni ug/l Fe ug/l [-] [-] [-] [-] Zware metalen effluent Cu ug/l 9,1 15 6,6 6,5 4,3 Cr ug/l 0,9 1,8 1,0 1,3 0,8 Zn ug/l Pb ug/l 0,6 4,2 2,7 2,9 2,1 Cd ug/l 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 Ni ug/l 9,2 7,7 6,6 6,7 6,8 As ug/l 1,3 0,7 0,7 0,5 1,0 Hg ug/l 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 Al ug/l Fe ug/l [-] [-] [-] LXXXVI

87 Parameter Eenheid Zware metalen effluentvrachten Cu kg/jaar Cr kg/jaar Zn kg/jaar Pb kg/jaar Cd kg/jaar 3,6 6,7 7,1 12,1 8,9 Ni kg/jaar As kg/jaar Hg kg/jaar 0,0 2,8 0,0 0,0 0,0 Al kg/jaar Fe kg/jaar [-] [-] [-] Zware metalen in slibafvoer (Slibkoek Mierlo) Cu mg/kg Cr mg/kg Zn mg/kg Pb mg/kg Cd mg/kg 2,6 2,1 2,3 1,9 1,0 Ni mg/kg Hg mg/kg 0,8 2,0 0,8 0,7 0,6 As mg/kg 7,5 5,7 7,0 7,3 6,6 Fe mg/kg Zware metalen in zand Cu mg/kg Cr mg/kg 15 8, Zn mg/kg Pb mg/kg Cd mg/kg 0,7 5,1 1,6 2,0 0,5 Ni mg/kg Cn mg/kg 3,0 3,5 [-] [-] [-] Procesonafhankelijke reststoffen afzet Papier (200101) ton 3,5 5,0 5,0 5,0 7,5 Bedrijfsafval (200301) ton Afgewerkte olie (130208) liter Oliehoudend afval (130899) liter Oliehoudend afval (140605) liter 1100 Ontvetter (140603) liter 60 KGA (200127) Laboratorium afval (160507) liter 14 4,0 Spijsolie/vetten ton 60 IJzer en staal (170405) ton 4,0 Baterrijen kg/jaar 5,0 TL-buizen (200199) stuks 124 Bouw- en sloop afval (170107) ton 1,3 4,0 14 6,0 LXXXVII

88 LXXXVIII

89 Bijlage 3-3 svi Mierlo LXXXIX

90 XC

91 SVI MIERLO Ontwerpgegevens svi Mierlo Technische gegevens Eenheid Capaciteit Opmerking Capaciteit m 3 nat slib per jaar ton ds/jaar Slibverdeelkelder Slibbuffer 1 m Ontvangst slib rwzi Eindhoven Slibbuffer 2 m Ontvangst slib rwzi Eindhoven Slibbuffer 3 m Ontvangst extern slib *1 Slibgemaal aantal pompen * m 3 /h 4 * 100 Effluenttank m Opslag bedrijfswater Slibontwatering aantal * ton d.s./h aantal * m 3 /h 4 * 2,5 4 * 100 Centrifuges, debiet wordt gestuurd o.b.v. ton ds per uur met een max.debiet van 100 m 3 /h. Rioolgemaal aantal pompen * m 3 /h 3 * 160 Ontvangst persleiding Wolfsven, Mierlo-dorp, percolaat lavafilters, sanitair water en centraat centrifuges Slibbunker m 3 4 * 200 (bruto) Opslag ontwaterd slib Luchtbehandeling m 2 87 Lavafilters *1 zuiveringsslib van rwzi's Boxtel, Sint-Oedenrode, Soerendonk, Hapert XCI

92 Jaarcijfers 2008 svi Mierlo SVI Mierlo 2008 Algemene gegevens SVI Mierlo Slibontwateringsinstallatie Verwerkingscapaciteit m³/jaar Verwerkingscapaciteit tds/jaar Centrifuges 4 aantal Capaciteit per centrifuge 2,5 tds/h Inhoud Slibbuffer 1 en m³ Inhoud Slibbuffer m³ Inhoud per Slibbunker (4 stuks) 200 m³ Lavafilters 10 aantal Concentraties organische stoffen CZV BZV 5 KjN P PO4 OB Cl F Centraat mg/l ,3 Concentraties zware metalen Cu Cr Pb Zn Cd Ni As Hg Centraat ug/l ,0 24 1,1 0,020 Concentraties org. groepsparam. EOX VOX Centraat ug/l 100 1,7 Vrachten CZV BZV 5 KjN P PO4 OB Cl F Centraat kg Vrachten Cu Cr Pb Zn Cd Ni As Hg Centraat kg 66 0,0 0,0 59 0,0 19 0,9 0,0 Concentraties zware metalen Cu Cr Zn Pb Cd Ni Hg As Fe Slibkoek mg/kg ,0 30 0,7 6, Concentraties diversen KjN P Gloeirest % Zandrest % Stookwaarde kj/g Slibkoek g/kg Centrifuges Draaiuren aantal uren Slibinvoer debiet m³ Slibinvoer concentratie 2,2 2,2 2,2 2,2 % Slibinvoer massa tds Slibuitvoer concentratie 25,8 27,3 26,0 25,7 % Poly-Electroliet verbruik oplossing m³ Poly-Electroliet verbruik specifiek 10,1 10,4 10,3 10,5 actief kg/tds Energie Overig Totaal Elektriciteit kwh Effluent (rwzi Eindhoven) m³ Totaal Aardgas m³ Drinkwater 158 m³ Centraat m³ Polymeer ingekocht 341 m³ Slibverwerking Actief PE Actief PE Draai DS rend Aantal draaidagen 257 dagen ton tds ds % tds/d kg/tds ton uren (h) % Ontwatering Ingedikt slib , , Ontwatering Slibkoek , Externe aanvoer RWZI m³ tds ds % Boxtel afgevoerd slib ,1 Hapert afgevoerd slib ,5 Sint-Oedenrode afgevoerd slib ,0 Soerendonk afgevoerd slib ,3 XCII

93 Vijfjarenoverzicht svi Mierlo Parameter Eenheid Externe slibaanvoer Mierlo St.-Oedenrode m³/jaar Soerendonk m³/jaar Hapert m³/jaar Biest-Houtakker m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] Haaren m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] Boxtel m³/jaar Mechanische ontwatering Centrifuge in m³/jaar ton ds/jaar ds% 2,6 2,2 2,2 2,2 2,2 Centrifuge uit m³/jaar ton ds/jaar ds% Polymeerverbruik centrifuge kg produkt kg actief/ton ds 8,8 9,2 8, Draaiuren centrifuge uren/jaar Procesafhankelijke reststoffen afzet Slib SNB ton/jaar m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] ton ds/jaar % ds 26,2 26,3 26,2 26,2 26,4 Energie Elektra slibverwerking kwh/jaar [-] [-] aardgasverbruik m³/jaar Specifiek energieverbruik Slib-energie-index kwh/ton d.s. [-] [-] Zware metalen in slibafvoer Cu mg/kg Cr mg/kg Zn mg/kg Pb mg/kg Cd mg/kg 2,6 2,1 2,3 1,9 1,0 Ni mg/kg Hg mg/kg 0,8 2,0 0,8 0,7 0,6 As mg/kg 7,5 5,7 7,0 7,3 6,6 Fe mg/kg XCIII

94 XCIV

95 Bijlage 3-4 RWZI Hapert XCV

96 XCVI

97 RWZI HAPERT Ontwerpgegevens rwzi Hapert Technische gegevens Eenheid Capaciteit Opmerking Ontwerpcapaciteit i.e. à 136 g CZV/N Pompcapaciteit m 3 /h 718 / dwa/rwa Stripperput m 3 80 Zandvanger m 2 1 * 72 Vlakke zandvanger Anoxische tank m 3 1 * Beluchting m 3 1 * Oxidatiesloot Beluchtingscapaciteit kg O 2 /h 533 Puntbeluchters Nabezinking aantal * diameter 2 * 30 Ronde tank 2 * 36 Ronde tank Slibindikking aantal * m 3 /h 1 * 70 Bandindikker Slibbuffer aantal * m 3 1 * 300 Luchtbehandeling m 2 20 Lavafilters Moerasbos Noord ha en max. m 3 /h 3,5 en helofyten/vijver/moerasbos Moerasbos Zuid ha en max. m 3 /h 2,5 en 900 helofyten/moerasbos XCVII

98 Jaarcijfers 2008 rwzi Hapert Algemene gegevens Type RWZI Oxidatiesloot Afvalwater m³ m³/d Ontvangend oppervlaktewater Grote Beerze Effluent m³ m³/d Ontwerpcapaciteit (i.e. à 136 g TZV) i.e. Neerslag 698,4 mm Pompcapaciteit DWA Ontwerpcapaciteit (i.e. à 54 g BZV5) Pompcapaciteit RWA 718 m³/h i.e m³/h Inhoud beluchting (ox + an.tank) m³ Debieten Belasting Influent Effluent Verwijderd Maatgevend i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N Zuiveringsprestatie Rendementen CZV BZV 5 KjN Ntot P RWZI % 100 RWZI % 93,7 94,6 94,2 90,7 92,5 Concentraties organisch CZV BZV 5 NO 2 NO 3 NO 23 KjN NH 4 Ntot P OB O 2 Cl SO 4 Influent mg/l ,7-43,7 7, Effluent mg/l 32,0 6,2 0,08 1,4 1,5 2,5 1,0 4,1 0,54 2,9 4,4 55,3 61,5 Vrachten organisch CZV BZV 5 NO 2 NO 3 NO 23 KjN NH 4 Ntot P OB Cl SO 4 Influent kg/d Effluent kg/d , ,0 53 7, Concentraties metalen Cu Cr Zn Pb Cd Ni Hg As Al Fe - Influent ug/l 78 6, ,2 1, Effluent ug/l 2,3 1, ,0 0,10 6,1 0,00 1,6 9,0 55 Biologie Oxidatiecircuit Inhoud tank m³ Hydraulische belasting m³/d Hydraulische belasting per bemonst m³/d Vuilbelasting i.e. Zwevende stof gehalte 4,0 kg ZS/m³ Slibindex 116 ml/g Gloeirest 24 % Slibbelasting 0,15 kg CZV/kg ZS Slibbelasting 0,05 kg BZV/kg ZS Spuislib 497 m³/d Spuislib hoeveelheid in kg kg ZS/d Retourslib concentratie 6,6 kg ZS/m³ Slibproductie 0,50 kg ZS/delta kg CZV Energie specifiek 441 kwh/ton delta TZV Energie kwh/d Slibleeftijd 14 d Energie Chemicaliënverbruik RWZI Elektriciteit kwh Bandindikking PE 1.010,5 l Zuiveren afvalwater Elektriciteit kwh Bandindikking PE 1,0 ton Bandindikking Elektriciteit kwh Biologie Al-AlCl3 0,5 ton RWZI Aardgas m³ Biologie AlCl3 10,2 ton Specifiek elektra zuiveren afvalwater 28 kwh/delta i.e. Specifiek elektra totaal 384 Wh/m³ Slibindikking Aantal Actief PE draaiuren Meetdagen m³ tds ds % tds/d kg/tds h Bandindikking Spuislib ,5 2,5 1, Bandindikking Ingedikt slib ,7 2, Slibafvoer m³ tds ds % Afgevoerd slib ,5 Verbruik Product m³ RWZI Drinkwater 544 Gemalen Drinkwater 19 Reststoffen afvoer Roostervuil 27 ton Zand 47 ton Afgevoerd slib m³ Drijflaag 10 ton XCVIII

99 Vijfjarenoverzicht rwzi Hapert Parameter Eenheid Vuilbelasting Ontwerpcapaciteit i.e. à 136 g CZV/N Gemeten belasting i.e. à 136 g CZV/N Maatgevende belasting i.e. à 136 g CZV/N Effluentbelasting i.e. à 136 g CZV/N Hydraulische belasting Gemiddeld per bemonsteringsdag m³/dag Gemiddeld per periode dag m³/dag Totale aanvoer m³/jaar Aanvoer per i.e. l/ie*d Neerslag mm/jaar Influent CZV mg/l BZV 5 mg/l Nkj mg/l N-tot mg/l P-tot mg/l 6,8 6,6 7,7 6,4 7,3 Zw.st mg/l Effluent CZV mg/l BZV 5 mg/l 4,0 2,9 2,4 3,0 6,3 N-kj mg/l 2,5 3,5 2,1 1,9 2,5 NH 4-N mg/l 1,1 1,6 0,8 0,6 1,0 NO 2-N mg/l 0,09 0,06 0,05 0,07 0,08 NO 3-N mg/l 1,7 2,0 1,3 2,0 1,4 NO 23-N mg/l 2,0 2,1 1,3 2,0 1,5 N-tot mg/l 4,5 5,6 3,4 4,0 4,1 P-tot mg/l 0,4 0,6 0,5 0,6 0,6 Zw.st mg/l 5,6 5,3 3,2 2,8 2,9 Cl mg/l SO 4 mg/l Influentvrachten CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-Kj kg/dag Ptot kg/dag Zw-st kg/dag Effluentvrachten CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-Kj kg/dag N-tot kg/dag Ptot kg/dag 5,4 8,8 6,4 10 7,0 Zw-st kg/dag XCIX

100 Parameter Eenheid Rendement RWZI CZV % BZV 5 % Nkj % N-tot % P-tot % Biologische zuivering Inhoud tank m³ Hydraulische belasting m³/dag Ruimte belasting kg CZV/m³*dag 0,56 0,52 0,46 0,44 0,50 Vuilbelasting i.e./dag Aktief slib kg zw.st./m³ 4,2 3,7 4,2 4,0 4,0 Slibindex ml/g Asrest % Slibbelasting kg CZV/kg zw.st*d. 0,13 0,14 0,11 0,13 0,15 kg BZV/kg zw.st*d. 0,06 0,05 0,04 0,05 0,05 kg N/kg zw.st*d. 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 Retourslib kg zw.st./m³ 7,0 6,3 7,2 7,0 6,6 Slibleeftijd dagen E-verbruik beluchting kwh/dag Slib Spuislib m³/jaar kg zw.st./dag kg zw.st./kg CZV 0,51 0,48 0,48 0,53 0,43 Mechanische ontwatering centrifuge Centrifuge in m³ [-] [-] ton ds/jaar [-] [-] ds% 0,6 0,5 0,6 [-] [-] Centrifuge uit m³ [-] [-] ton ds/jaar [-] [-] ds% 5,1 4,8 6,0 [-] [-] Polymeerverbruik centrifuge ton produkt 0,0 1,2 0,3 [-] [-] liter produkt [-] [-] 556 [-] [-] kg actief/ton ds 0,0 0,6 0,4 [-] [-] Draaiuren centrifuge uren/jaar [-] [-] Mechanische ontwatering bandindikking Bandindikking in m³ [-] [-] ton ds/jaar [-] [-] ds% [-] [-] 0,7 0,5 0,5 Bandindikking uit m³ [-] [-] ton ds/jaar [-] [-] ds% [-] [-] 5,9 6,0 5,7 Polymeerverbruik bandindikking ton produkt [-] [-] 0,0 1,3 1,1 liter produkt [-] [-] kg actief/ton ds [-] [-] 0,8 1,2 1,0 Draaiuren bandindikking uren/jaar [-] [-] C

101 Parameter Eenheid Mechanische ontwatering noodbedrijf Gravitaire slibindikker in m³ [-] [-] [-] [-] ton ds/jaar [-] [-] 231 [-] [-] ds% [-] [-] 0,5 [-] [-] Gravitaire slibindikker uit m³ [-] [-] [-] [-] ton ds/jaar [-] [-] 160 [-] [-] ds% [-] [-] 2,5 [-] [-] Polymeerverbruik indikker kg produkt [-] [-] [-] [-] liter produkt [-] [-] 228 [-] [-] kg actief/ton ds [-] [-] 0,4 [-] [-] Procesafhankelijke reststoffen afzet Slib SVI Mierlo m³/jaar ton ds/jaar % ds 5,1 4,6 4,7 5,8 5,5 Zand ton/jaar 11 6, Roostervuil ton/jaar Drijflaag ton/jaar , Hulpstoffen AlCl 3 ton product/jaar Al-AlCl 3 ton Al/jaar 0,8 1,7 1,2 0,5 Al 2(SO 4) 3 ton product/jaar [-] 14 [-] [-] Al-Al 2(SO 4) 3 ton Al/jaar [-] 0,3 [-] [-] Leidingwaterverbruik rwzi m Leidingwaterverbruik r.g. m 3 63 < 2,0 < 2,0 <2,0 19 Energie Elektra rwzi totaal kwh/jaar Elektra zuiveren afvalwater kwh/jaar Elektra beluchting kwh/jaar Elektra slibindikkig kwh/jaar Elektra rioolgemalen kwh/jaar aardgasverbruik m Specifiek energieverbruik Afvalwater-energie-index Wh/m³ afvalwater Beluchting-energie-index kwh/ton D-TZV Overall-energie-index kwh/d-i.e Slib-energie-index (slibindikking) kwh/ton d.s CI

102 Parameter Eenheid Zware metalen influent Cu ug/l Cr ug/l 4,7 3,1 7,4 0,0 6,6 Zn ug/l Pb ug/l 20 0,0 3,1 8,8 15,2 Cd ug/l 0,0 0,0 0,5 0,0 1,0 Ni ug/l Fe ug/l [-] [-] [-] [-] Zware metalen effluent Cu ug/l 4,5 15 2,6 2,3 2,3 Cr ug/l 0,7 0,6 0,5 1,1 1,7 Zn ug/l Pb ug/l 0,6 2,3 1,0 0,5 0,0 Cd ug/l 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 Ni ug/l 4,9 6,0 8,7 6,0 6,1 As ug/l 0,9 0,2 0,8 0,5 1,6 Hg ug/l 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 Al ug/l [-] [-] [-] 27 9 Fe ug/l [-] [-] [-] Zware metalen effluentvrachten Cu kg/jaar Cr kg/jaar 3,3 2,9 2,4 5,9 8,0 Zn kg/jaar Pb kg/jaar 3,0 12 5,2 2,8 0,0 Cd kg/jaar 0,0 0,1 0,1 0,6 0,5 Ni kg/jaar As kg/jaar 4,2 1,1 4,1 2,8 7,6 Hg kg/jaar 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 Al kg/jaar [-] [-] [-] Fe kg/jaar [-] [-] [-] Zware metalen in slibafvoer Cu mg/kg Cr mg/kg Zn mg/kg Pb mg/kg Cd mg/kg 1,5 1,8 2,0 2,0 1,0 Ni mg/kg Hg mg/kg 0,7 0,8 0,7 0,6 1,1 As mg/kg 10 7,3 7,9 7,7 7,6 Fe mg/kg Zware metalen in zand Cu mg/kg Cr mg/kg 8,7 7,3 9,4 7,6 7,6 Zn mg/kg Pb mg/kg Cd mg/kg 0,3 0,2 0,3 0,3 0,2 Ni mg/kg 11 6,6 9,0 9,5 13,9 Cn mg/kg 0,0 0,0 [-] [-] [-] CII

103 Parameter Eenheid Procesonafhankelijke reststoffen afzet Papier (200101) ton 1,3 1,3 1,3 1,3 1,0 Bedrijfsafval (200301) ton via roostervuil Afgewerkte olie (130208) liter Oliehoudend afval (150202) liter Oliehoudend afval (13099) liter Ontvetter (140603) liter KGA (200127) Laboratorium afval (160506) kg/jaar 1,0 1,0 1,0 Laboratorium afval (160507) liter Laboratorium afval (200114) kg/jaar Spuitbussen (150110) aantal dozen Lege embalage (080409) liter IJzer en staal (170405) ton Bouw- en sloop afval (170107) ton CIII

104 CIV

105 Bijlage 3-5 RWZI Biest-Houtakker CV

106 CVI

107 RWZI BIEST-HOUTAKKER Ontwerpgegevens rwzi Biest-Houtakker Technische gegevens Eenheid Capaciteit Opmerking Ontwerpcapaciteit i.e. à 54 g BZV Pompcapaciteit m 3 /h 1.260/ dwa/rwa Zandvanger m 2 1 * 64 Beluchting m Oxidatiesloot + voortstuwing Beluchtingscapaciteit kg O 2 /h 510 Puntbeluchter (3 stuks) Nabezinking m 2 2 * Slibindikking m Gravitatie Slibbuffering m 3 4 * Lagune Luchtbehandeling m 2 4 Lavafilter CVII

108 Jaarcijfers 2008 rwzi Biest-Houtakker Algemene gegevens Debieten Type RWZI Oxidatiesloot Influent m³ m³/d Ontwerpcapaciteit (i.e. à 136 g TZV) i.e. Effluent m³ m³/d Pompcapaciteit DWA m³/h Neerslag 727,5 mm Ontwerpcapaciteit (i.e. à 54 g BZV5) Pompcapaciteit RWA Ontvangend oppervlakte water i.e m³/h Reusel Inhoud oxydatiesloot m³ Belasting Influent Effluent Verwijderd Maatgevend i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N Zuiveringsprestatie Rendementen CZV BZV 5 KjN Ntot P RWZI % 100 RWZI % 91,5 96,2 90,4 85,4 91,3 Concentraties organisch CZV BZV 5 NO 2 NO 3 NO 23 KjN NH 4 Ntot P OB O 2 Cl SO 4 Influent mg/l ,5-50,5 9, Effluent mg/l 47,8 6,4 0,26 2,3 2,6 4,8 2,8 7,4 0,80 3,1 5,6 69,6 52,2 Vrachten organisch CZV BZV 5 NO 2 NO 3 NO 23 KjN NH 4 Ntot P OB Cl SO 4 Influent kg/d Effluent kg/d , , Concentraties metalen Cu Cr Zn Pb Cd Ni Hg As Al Fe Influent ug/l 70 3, ,0 3, Effluent ug/l 4,6 0,2 16,0 1,4 0,10 1,6 0,00 0, Biologie Oxidatiecircuit Inhoud tank m³ Hydraulische belasting m³/d Hydraulische belasting per bemonst m³/d Vuilbelasting i.e. Zwevende stof gehalte 2,4 kg ZS/m³ Slibindex 103 ml/g Gloeirest 30 % Slibbelasting 0,15 kg CZV/kg ZS Slibbelasting 0,06 kg BZV/kg ZS Spuislib 1008 m³/d Spuislib hoeveelheid in kg kg ZS/d Retourslib concentratie 4,3 kg ZS/m³ Slibproductie 0,7 kg ZS/delta kg CZV Energie specifiek 380 kwh/ton delta TZV Energie kwh/d Slibleeftijd 10 d Energie Chemicaliënverbruik RWZI Elektriciteit kwh Biologie Al-NaAlO2 59,9 ton Zuiveren afvalwater Elektriciteit kwh Biologie NaAlO ton RWZI Aardgas 2,4 m³ Specifiek elektra zuiveren afvalwater 22 kwh/delta i.e. Specifiek elektra totaal 322 Wh/m³ Sliblijn m³ tds ds % m³/d tds/d asr % g/i.e. Gravitaire slibindikking Spuislib , , Gravitaire slibindikking Ingedikt slib , ,3-47 Slibafvoer m³ tds ds % Afgevoerd slib ,7 Verbruik Product m³ RWZI Drinkwater 133 Gemalen Drinkwater 2 Reststoffen afvoer Roostervuil 39 ton Zand 17 ton Afgevoerd slib m³ Drijflaag 4 ton CVIII

109 Vijfjarenoverzicht rwzi Biest-Houtakker Parameter Eenheid Vuilbelasting Ontwerpcapaciteit i.e. à 136 g CZV/N i.e. à 54 g BZV Gemeten belasting i.e. à 136 g CZV/N Maatgevende belasting i.e. à 136 g CZV/N Effluentbelasting i.e. à 136 g CZV/N Hydraulische belasting Gemiddeld per bemonsteringsdag m³/dag Gemiddeld per periode dag m³/dag Totale aanvoer m³/jaar l/ie*d Neerslag mm/jaar Influent CZV mg/l BZV 5 mg/l N-Kj mg/l N-tot mg/l P-tot mg/l 9,4 9,3 10,3 8,5 9,2 Zwevende stof mg/l Effluent CZV mg/l BZV 5 mg/l 4,3 6,5 5,3 5,7 6,3 NH 4-N mg/l 1,6 3,0 2,7 2,3 2,7 N-Kj mg/l 3,1 4,4 4,5 4,2 4,8 NO 2-N mg/l [-] 0,15 0,25 0,18 0,26 NO 3-N mg/l [-] 1,8 1,3 2,3 2,2 NO 2-3-N mg/l 4,5 3,3 1,8 2,4 2,4 N-tot mg/l 7,6 7,7 6,3 6,6 7,2 P-tot mg/l 0,7 0,8 1,1 0,9 0,8 Zwevende stof mg/l 3,3 2,9 2,7 2,8 3,1 Cl mg/l SO 4 mg/l Influentvrachten CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-Kj kg/dag Ptot kg/dag Zwevende stof kg/dag Effluentvrachten CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-tot kg/dag Ptot kg/dag Zwevende stof kg/dag CIX

110 Parameter Eenheid Rendement RWZI CZV % BZV 5 % N-Kj % N-tot % P-tot % Biologische zuivering Inhoud tank m³ Hydraulische belasting m³/dag Ruimte belasting kg CZV/m³*dag 0,41 0,40 0,36 0,38 0,36 Vuilbelasting i.e./dag Aktief slib kg zw.st./m³ 2,2 2,4 2,5 2,5 2,4 Slibindex ml/g Asrest % Slibbelasting kg CZV/kg zw.st*d. 0,19 0,16 0,15 0,15 0,15 kg BZV/kg zw.st*d. 0,08 0,06 0,05 0,05 0,06 kg N/kg zw.st*dag 0,013 0,013 0,012 0,012 0,021 Retourslib kg zw.st./m³ 4,0 4,3 4,0 3,9 4,3 Slibleeftijd dagen E-verbruik beluchting kwh/dag Spuislib m³/jaar kg zw.st./dag kg zw.st./kg CZV 0,50 0,52 0,62 0,60 0,56 Gravitaire indikking m³/jaar ton ds/jaar ds% 3,0 3,0 3,2 3,0 2,8 asrest % [-] g/i.e Procesafhankelijke reststoffen afzet Slib rwzi Tilburg-Noord m³/jaar ton ds/jaar % ds 3,9 4,0 4,0 3,8 3,7 Zand m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] ton/jaar Roostervuil m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] ton/jaar Drijflaag m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] ton/jaar Hulpstoffenverbruik NaAlO 2 ton product/jaar Al-(NaAlO 2) ton Al/jaar leidingwater rwzi m leidingwater rioolgemalen m ,3 2,0 CX

111 Parameter Eenheid Energie Elektra rwzi totaal kwh/jaar Elektra zuiveren afvalwater kwh/jaar Elektra beluchting kwh/jaar Elektra rioolgemalen kwh/jaar Butaangas m 3 4,8 4,2 5,0 3,6 2,4 Specifiek energieverbruik Afvalwater-energie-index Wh/m³ afvalwater Beluchting-energie-index kwh/ton D-TZV Overall-energie-index kwh/d-i.e Zware metalen influent Cu ug/l Cr ug/l 0,0 0,0 4,1 0,0 3,9 Zn ug/l Pb ug/l Cd ug/l 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Ni ug/l 4,7 0,0 4,1 0,0 3,9 Fe ug/l [-] [-] [-] [-] 989 Zware metalen effluent Cu ug/l 6,0 4,4 4,6 4,7 4,6 Cr ug/l 0,6 0,4 0,2 0,1 0,2 Zn ug/l Pb ug/l 0,3 1,1 1,2 1,0 1,4 Cd ug/l 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 Ni ug/l 2,6 1,7 2,0 1,3 1,6 As ug/l 0,9 0,2 1,5 0,5 0,6 Hg ug/l 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Al ug/l Fe ug/l [-] [-] [-] [-] 51 Zwaer metalen effluentvrachten Cu kg/jaar Cr kg/jaar 2,5 2,0 1,1 0,5 0,8 Zn kg/jaar Pb kg/jaar 1,2 5,1 5,8 4,9 6,2 Cd kg/jaar 0,0 0,0 0,1 0,2 0,3 Ni kg/jaar 12 8,0 9,3 6,4 6,9 As kg/jaar 4,0 0,9 7,0 2,4 2,6 Hg kg/jaar 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Al kg/jaar Fe kg/jaar [-] [-] [-] [-] 222 CXI

112 Parameter Eenheid Zware metalen in slibafvoer Cu mg/kg Cr mg/kg Zn mg/kg Pb mg/kg Cd mg/kg 1,0 1,1 1,0 1,1 0,5 Ni mg/kg Hg mg/kg 0,0 0,8 0,5 0,6 0,4 As mg/kg 5,0 7,7 6,1 7,0 6,0 Fe mg/kg Zware metalen in zand Cu mg/kg Cr mg/kg 11 8,8 7,6 8,5 5,2 Zn mg/kg Pb mg/kg Cd mg/kg 0,4 0,4 0,4 0,4 0,3 Ni mg/kg 7,3 6,4 10 7,6 3,7 Cn mg/kg 1,0 0,0 [-] [-] [-] Procesonafhankelijke reststoffen afzet Papier (200101) ton 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 Bedrijfsafval (200301) ton Afgewerkte olie (130205) liter 750 Oliehoudend afval (150202) liter KGA (200127) Laboratorium afval (160506) kg/jaar 30 5,0 5,0 Laboratorium afval (160507) liter 2,0 5,0 Spuitbussen (150110) aantal dozen Lege embalage (080409) liter 630 IJzer en staal (170405) ton 0,7 Bouw- en sloop afval (170107) ton TL-buizen (200121) stuks 20 CXII

113 Bijlage 3-6 RWZI Soerendonk CXIII

114 CXIV

115 RWZI SOERENDONK Ontwerpgegevens rwzi Soerendonk Technische gegevens Eenheid Capaciteit Opmerking Ontwerpcapaciteit i.e. à 54 g BZV Oxidatiebed /oxidatietank Pompcapaciteit m 3 /h 375 / dwa/rwa Zandvanger m 2 1 * 26 Goot Voorbezinking m 2 1 * 254 Beluchting m 3 1 * 920 Oxidatiebed Clarigester m 3 1 * Gecombineerd met VBT Tussenbezinktank m 2 1 * 254 Ronde tank Beluchting m 3 2 * Oxidatietank Beluchtingscapaciteit kg O 2 /h 2 * 93 Bellenbeluchting (platen) Nabezinking m 2 2 * 750 Ronde tank Slibindikking m 3 4 * Lagunes CXV

116 Jaarcijfers 2008 rwzi Soerendonk Algemene gegevens Debieten Type RWZI Aktief-slib Afvalwater m³ m³/d Ontwerpcapaciteit (i.e. à 136 g TZV) i.e. Effluent m³ m³/d Ontwerpcapaciteit (i.e. à 54 g BZV5) i.e. Oxidatiebed m³ m³/d Ontvangend oppervlakte water Buulder Aa Effluentrecir m³ m³/d Pompcapaciteit DWA 375 m³/h Neerslag 785,1 mm Pompcapaciteit RWA m³/h Inhoud beluchting m³ Belasting Influent Effluent Verwijderd Maatgevend i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N Zuiveringsprestatie Rendementen CZV BZV 5 KjN Ntot P RWZI % 100 RWZI % 93,8 97,4 87,4 80,8 85,5 Concentraties organisch CZV BZV 5 NO 2 NO 3 NO 23 KjN NH 4 Ntot P OB O 2 Cl SO 4 Influent mg/l ,7-41,7 6, Afloop tussenbezink mg/l 77 15, , ,3 19, Effluent mg/l 36,7 6,8 0,15 2,6 2,8 5,2 3,2 8,0 1,0 6,3 6,0 90,8 62,2 Vrachten organisch CZV BZV 5 NO 2 NO 3 NO 23 KjN NH 4 Ntot P OB Cl SO 4 Influent kg/d Afloop tussenbezink kg/d Effluent kg/d , Concentraties metalen Cu Cr Zn Pb Cd Ni Hg As Al Fe Influent ug/l 123 3, ,0 0,0 9, Effluent ug/l 6,1 0,8 58 2,2 0,20 2,5 0,00 0, Biologie AT1 AT2 Oxidatiebed Inhoud tank m³ Hydraulische belasting m³/d Hydraulische belasting per bemonst m³/d Vuilbelasting i.e. Zwevende stof gehalte 3,8 3,7 - kg ZS/m³ Slibindex ml/g Gloeirest % Slibbelasting 0,19 0,20 - kg CZV/kg ZS Slibbelasting 0,08 0,08 - kg BZV/kg ZS Spuislib m³/d Spuislib hoeveelheid in kg kg ZS/d Retourslib concentratie 6,1 5,9 - kg ZS/m³ Slibproductie 0,4 0,3 - kg ZS/delta kg CZV Energie specifiek kwh/ton delta TZV Energie kwh/d Slibleeftijd d Energie Chemicaliënverbruik RWZI Elektriciteit kwh AlCl 3 7,9 ton Zuiveren afvalwater Elektriciteit kwh Al-AlCl3 0,2 ton RWZI Aardgas 4,6 m³ FeCl 3 2,9 ton Specifiek elektra zuiveren afvalwater 22 kwh/delta i.e. FE-FeCl 4 0,4 ton Specifiek elektra totaal 311 Wh/m³ Slibafvoer m³ tds ds % Afgevoerd slib ,3 Verbruik Product m³ RWZI Drinkwater 915 Gemalen Drinkwater 125 Reststoffen afvoer Roostergoed 29 ton Zand 34 ton Afgevoerd slib m³ Drijflaag 9 ton CXVI

117 Vijfjarenoverzicht rwzi Soerendonk Parameter Eenheid Vuilbelasting Ontwerpcapaciteit i.e. à 136 g CZV/N i.e. à 54 g BZV Gemeten belasting i.e. à 136 g CZV/N Maatgevende belasting i.e. à 136 g CZV/N Interne belasting (eff. recirculatie) i.e. à 136 g CZV/N Effluentbelasting i.e. à 136 g CZV/N Hydraulische belasting Gemiddeld per bemonsteringsdag m³/dag Gemiddeld per periode dag m³/dag Interne belasting per bem.dag m³/dag Interne belasting per periode dag m³/dag Afloop TBT per bemonsteringsdag m³/dag Aanvoer infl. VBT per bem. dag m³/dag Aanvoer infl. AT s per bem. dag m³/dag Totale aanvoer m³/jaar Aanvoer per i.e. l/ie*d Neerslag mm/jaar Influent CZV mg/l BZV 5 mg/l N-Kj mg/l N-tot mg/l P-tot mg/l 6,2 7,4 6 6,1 6,8 Zwevende stof mg/l Afloop TBT CZV mg/l BZV 5 mg/l NH 4-N mg/l [-] 18 8,8 [-] [-] N-Kj mg/l NO 2-N mg/l [-] 0,2 0,1 [-] [-] NO 3-N mg/l [-] 1,1 0,6 [-] [-] NO 2-3-N mg/l [-] 1,3 0,7 [-] [-] N-tot mg/l [-] 1,3 0,7 [-] [-] P-tot mg/l 4,8 4,6 3,3 2,4 2,3 Zwevende stof mg/l Effluent CZV mg/l BZV 5 mg/l 5,3 7,7 7,4 6,8 6,7 NH 4-N mg/l 5,7 6,5 3,6 2,9 3,2 N-Kj mg/l 7,1 10,1 5,4 5,1 5,3 NO 2-N mg/l [-] 0,20 0,25 0,15 0,14 NO 3-N mg/l [-] 4,2 2,9 2,2 2,6 NO 2-3-N mg/l 6,2 4,5 3,2 2,3 2,7 N-tot mg/l 13,3 14,7 8,6 7,4 8,0 P-tot mg/l 3,0 2,6 2,1 1,6 1,0 Zwevende stof mg/l 6,0 6,1 8,7 6,3 6,3 Cl mg/l SO 4 mg/l CXVII

118 Parameter Eenheid Influentvrachten CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-Kj kg/dag Ptot kg/dag Zwevende stof kg/dag Effluentvrachten CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-tot kg/dag Ptot kg/dag Zwevende stof kg/dag Rendement RWZI CZV % BZV 5 % N-Kj % N-tot % P-tot % i.e. % Biologische zuivering AT 1 Inhoud tank m³ Hydraulische belasting m³/dag Ruimte belasting kg CZV/m³*dag 0,56 0,65 0,68 0,53 0,74 Vuilbelasting i.e./dag Aktief slib kg zw.st./m³ 3,5 4,0 3,8 3,9 3,8 Slibindex ml/g Asrest % Slibbelasting kg CZV/kg zw.st*d. 0,16 0,16 0,18 0,21 0,19 kg BZV/kg zw.st*d. 0,06 0,06 0,06 0,08 0,08 kg N/kg zw.st*d. 0,02 0,02 0,02 0,01 0,02 Retourslib kg zw.st./m³ 3,6 4,1 5,0 6,5 6,1 Slibleeftijd dagen E-verbruik beluchting kwh/dag Spuislib m³/jaar kg zw.st./dag kg zw.st./kg CZV 0,45 0,42 0,26 0,61 0,35 Biologische zuivering AT 2 Inhoud tank m³ Hydraulische belasting m³/dag Ruimte belasting kg CZV/m³*dag 0,56 0,65 0,68 0,53 0,74 Vuilbelasting i.e./dag Aktief slib kg zw.st./m³ 3,4 3,9 3,9 3,8 3,7 Slibindex ml/g Asrest % Slibbelasting kg CZV/kg zw.st*dag 0,16 0,17 0,18 0,21 0,20 kg BZV/kg zw.st*dag 0,06 0,06 0,05 0,08 0,08 CXVIII

119 Parameter Eenheid kg N/kg zw.st*dag 0,02 0,02 0,02 0,01 0,02 Retourslib kg zw.st./m³ 3,4 3,9 5,2 6,3 5,9 Slibleeftijd dagen E-verbruik beluchting kwh/dag Spuislib m³/jaar kg zw.st./dag kg zw.st./kg CZV 0,39 0,39 0,28 0,55 0,33 Slibbehandeling Gravitaire indikking Gravitaire indikking in (spuislib) m³/jaar ton ds/jaar ds% 0,35 0,40 0,51 0,64 0,60 Gravitaire indikking uit m³/jaar ton ds/jaar ds% 3,3 3,3 3,4 3,1 3,3 Procesafhankelijke reststoffen afzet Slib SVI Mierlo m³/jaar ton ds/jaar % ds 3,3 3,3 3,4 3,1 3,3 Zand m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] ton/jaar Roostervuil m³/jaar [-] [-] ton/jaar [-] [-] [-] Drijflaag m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] ton/jaar Hulpstoffen Leidingwaterverbruik rwzi m Leidingwaterverbruik r.g. m 3 [-] [-] < Energie Elektra rwzi totaal kwh/jaar Elektra zuiveren afvalwater kwh/jaar Elektra beluchting kwh/jaar Elektra rioolgemalen kwh/jaar Propaangasverbruik m 3 6,6 6,2 4,5 3,2 4,6 Specifiek energieverbruik Afvalwater-energie-index Wh/m³ afvalwater Beluchting-energie-index kwh/ton D-TZV Overall-energie-index kwh/d-i.e CXIX

120 Parameter Eenheid Zware metalen influent Cu ug/l Cr ug/l 11 0,0 1,8 0,0 3,2 Zn ug/l Pb ug/l Cd ug/l 0,0 0,4 0,0 0,0 0,0 Ni ug/l 0,0 1,7 1,8 0,0 9,1 Fe ug/l [-] [-] [-] [-] Zware metalen effluent Cu ug/l ,1 5,9 6,1 Cr ug/l 0,7 1,1 0,5 1,1 0,8 Zn ug/l Pb ug/l 0,8 2,5 2,2 2,0 2,2 Cd ug/l 0,0 0,1 0,1 0,2 0,2 Ni ug/l 2,3 1,8 2,3 2,6 2,5 As ug/l 0,9 0,3 0,6 0,5 0,8 Hg ug/l 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Al ug/l [-] [-] [-] Fe ug/l [-] 2180 [-] [-] 249 Zware metalen effluentvracht Cu kg/jaar Cr kg/jaar 1,7 2,6 1,2 2,6 2,0 Zn kg/jaar Pb kg/jaar 2,0 5,8 5,2 4,8 5,2 Cd kg/jaar 0,1 0,2 0,2 0,5 0,5 Ni kg/jaar 5,9 4,0 5,6 6,3 6,0 As kg/jaar 2,3 0,6 1,3 1,2 2,0 Hg kg/jaar 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 Al kg/jaar [-] [-] [-] Fe kg/jaar [-] [-] [-] [-] [-] Zware metalen in slibafvoer Cu mg/kg Cr mg/kg Zn mg/kg Pb mg/kg Cd mg/kg 7,2 8,6 6,8 5,6 3,3 Ni mg/kg Hg mg/kg 2,3 [-] [-] 0,9 0,8 As mg/kg 7,5 [-] [-] 5,8 5,8 Fe mg/kg Zware metalen in zand Cu mg/kg [-] [-] [-] [-] 38 Cr mg/kg [-] [-] [-] [-] 4 Zn mg/kg [-] [-] [-] [-] 295 Pb mg/kg [-] [-] [-] [-] 32 Cd mg/kg [-] [-] [-] [-] 0,4 Ni mg/kg [-] [-] [-] [-] 3 CXX

121 Parameter Eenheid Procesonafhankelijke reststoffen afzet Papier (200101) ton 0,8 0,8 0,8 Bedrijfsafval (200301) ton Afgewerkte olie (130208) liter Oliehoudend afval (150202) liter Oliehoudend afval (13099) liter Ontvetter (140603) liter KGA (200127) Laboratorium afval (160506) kg/jaar Laboratorium afval (160507) liter Laboratorium afval (200114) kg/jaar Spuitbussen (150110) aantal dozen Lege embalage (080409) liter IJzer en staal (170405) ton Bouw- en sloop afval (170107) ton CXXI

122 CXXII

123 Bijlage 3-7 RWZI Sint-Oedenrode CXXIII

124 CXXIV

125 RWZI SINT-OEDENRODE Ontwerpgegevens rwzi Sint-Oedenrode Technische gegevens Eenheid Capaciteit Opmerking Ontwerpcapaciteit i.e. à 54 g BZV Pompcapaciteit dwa/rwa m 3 /h 880 / ±1.950 Roosters mm 20 Grof vuil roosters Zandvanger m 2 1 * 56 Vlakke zandvanger Beluchting m 3 1 * Oxidatiesloot Beluchtingscapaciteit kg O 2 /h 3 * 100 Puntbeluchter Nabezinking m 2 2 * Ronde tank Slibindikking aantal 1 Zeefbandpers Slibbuffering m 3 1 * 650 Afvoer nat slib Slibbuffering m Lagunes (niet meer in gebruik) Luchtbehandeling m 2 14 Biofilter met kokosvulling CXXV

126 Jaarcijfers 2008 rwzi Sint-Oedenrode Algemene gegevens Debieten Type RWZI Oxidatiesloot Influent m³ m³/d Ontwerpcapaciteit (i.e. à 136 g TZV) i.e. Effluent m³ m³/d Ontwerpcapaciteit (i.e. à 54 g BZV5) i.e. Neerslag 823,3 mm Pompcapaciteit DWA Pompcapaciteit RWA Ontvangend oppervlakte water 880 m³/h m³/h Dommel Inhoud beluchtingscircuit m³ Belasting Influent Effluent Verwijderd Maatgevend i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N Zuiveringsprestatie Rendementen CZV BZV 5 KjN Ntot P RWZI % 87 RWZI % 93,1 95,3 81,4 72,6 64,0 Concentraties organisch CZV BZV 5 NO 2 NO 3 NO 23 KjN NH 4 Ntot P OB O 2 Cl SO 4 Influent mg/l ,8-42,8 7, Effluent mg/l 36,2 7,7 0,16 3,6 3,8 8,0 6,0 11,7 2,8 3,8 7,0 70,1 31,4 Vrachten organisch CZV BZV 5 NO 2 NO 3 NO 23 KjN NH 4 Ntot P OB Cl SO 4 Influent kg/d Effluent kg/d , Concentraties metalen Cu Cr Zn Pb Cd Ni Hg As Al Fe Influent ug/l 97 8, , Effluent ug/l 5,0 0, ,0 0, ,00 0, Biologie Oxidatiecircuit Inhoud tank m³ Hydraulische belasting m³/d Hydraulische belasting per bemonst m³/d Vuilbelasting i.e. Zwevende stof gehalte 2,5 kg ZS/m³ Slibindex 96 ml/g Gloeirest 26 % Slibbelasting 0,16 kg CZV/kg ZS Slibbelasting 0,06 kg BZV/kg ZS Spuislib 626 m³/d Spuislib hoeveelheid in kg kg ZS/d Retourslib concentratie 6,7 kg ZS/m³ Slibproductie 0,6 kg ZS/delta kg CZV Energie specifiek 465 kwh/ton delta TZV Energie kwh/d Slibleeftijd 11 d Energie Chemicaliënverbruik RWZI Elektriciteit kwh Oxidatiecircuit Al-NaAlO 2 2,9 ton Zuiveren afvalwater Elektriciteit kwh Oxidatiecircuit NaAlO 2 54 ton RWZI Aardgas m³ Oxidatiecircuit 3 Al-Al 2SO 4 0,5 ton Specifiek elektra zuiveren afvalwater 32 kwh/delta i.e. Oxidatiecircuit Al-AlCl 3 8,6 ton Specifiek elektra totaal 421 Wh/m³ Oxidatiecircuit AlCl ton Bandindikking PE 3,5 ton Bandindikking PE l Slibindikking Aantal Act. PE Act. PE Draaiuren Meetdagen m³ tds ds % tds/d kg/tds kg h Bandindikking Spuislib ,7 4,3 2,2 - - Bandindikking Ingedikt slib ,5 4, Slibafvoer m³ tds ds % Afgevoerd slib ,0 Verbruik Product m³ RWZI Drinkwater Gemalen Drinkwater <2 Reststoffen afvoer Roostervuil 53 ton Zand 65 ton Afgevoerd slib m³ Drijflaag 3 ton CXXVI

127 Vijfjarenoverzicht Sint-Oedenrode Parameter Eenheid Vuilbelasting Ontwerpcapaciteit i.e. à 136 g TZV i.e. à 54 g BZV Gemeten belasting i.e. à 136 g TZV Maatgevende belasting i.e. à 136 g TZV Effluentbelasting i.e. à 136 g TZV Hydraulische belasting Gemiddeld per bemonsteringsdag m³/dag Gemiddeld per periode dag m³/dag Totale aanvoer m³/jaar l/i.e.*d Neerslag mm/jaar Influent CZV mg/l BZV 5 mg/l N-Kj mg/l N-tot mg/l P-tot mg/l 6,9 7,9 7,6 6,7 7,8 Zwevende stof mg/l Effluent CZV mg/l BZV 5 mg/l 4,8 5,9 6,4 6,5 7,6 N-Kj mg/l 4,2 5,0 5,5 5,0 7,9 NO 2-3 mg/l 3,3 2,9 3,8 3,8 3,8 N-tot mg/l 7,4 7,9 9,3 8,8 11,7 P-tot mg/l 1,3 1,8 1,9 2,2 2,8 Zwevende stof mg/l 4,3 5,2 4,4 5,9 3,8 Cl mg/l SO 4 mg/l Influentvrachten CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-Kj kg/dag Ptot kg/dag Zwevende stof kg/dag Effluentvrachten CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-Kj kg/dag N-tot kg/dag Ptot kg/dag Zwevende stof kg/dag CXXVII

128 Parameter Eenheid Rendement RWZI CZV % BZV 5 % N-Kj % N-tot % P-tot % Biologische zuivering Inhoud tank m³ Hydraulische belasting m³/dag Ruimte belasting kg CZV/m³*dag 0,39 0,38 0,40 0,36 0,40 Vuilbelasting i.e./dag Aktief slib kg d.s./m³ 2,8 2,7 2,7 2,4 2,5 Slibindex ml/g Asrest % Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*dag 0,14 0,14 0,15 0,15 0,16 kg BZV/kg d.s.*dag 0,05 0,05 0,06 0,04 0,06 kg N/kg d.s.*dag 0,010 0,011 0,011 0,013 0,013 Retourslib kg d.s./m³ 6,9 7,4 6,8 6,5 6,7 Slibleeftijd dagen E-verbruik beluchting kwh/dag Spuislib m³/jaar kg d.s./dag kg d.s./kg -CZV 0,58 0,57 0,63 0,70 0,62 Slibbehandeling Bandindikking in m³ ton ds/jaar ds% 0,8 0,8 0,7 0,7 0,7 Bandindikking uit m³ ton ds/jaar ds% 6,4 6,5 6,4 6,7 6,5 Asrest asrest % [-] [-] g/ie Polymeerverbruik bandindikker ton product/jaar 6,4 5,8 6,7 3,2 3,5 kg actief/ton d.s. 2,1 1,7 1,9 2,0 2,2 Procesafhankelijke reststoffen afzet Slib SVI Mierlo m³/jaar ton d.s./jaar % d.s. 5,8 6,0 6,0 6,0 6,0 Zand ton/jaar Roostervuil m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] ton/jaar Drijflaag ton/jaar 7,0 4,8 9,0 3,3 3,0 CXXVIII

129 Parameter Eenheid Hulpstoffen AlCl 3 ton product/jaar 465,8 [-] [-] [-] 342,5 ton Al/jaar 16,5 [-] [-] [-] 8,6 Al 2(SO 4) 3 ton product/jaar [-] [-] [-] [-] 22,9 ton Al/jaar [-] [-] [-] [-] 0,5 NaAlO 2 ton product/jaar 122, , ,5 ton Al/jaar 6,1 23, ,3 2,9 Leidingwater rwzi m Leidingwater rioolgemalen m 3 < 20 < 2,0 <2,0 <2,0 Energie Elektra rwzi totaal kwh/jaar Elektra zuiveren afvalwater kwh/jaar Elektra beluchting kwh/jaar Elektra rioolgemalen kwh/jaar Aardgas m Specifiek energieverbruik Afvalwater-energie-index Wh/m³ afvalwater Beluchting-energie-index kwh/ton TZV Overall-energie-index kwh/ i.e Zware metalen influent Cu ug/l Cr ug/l 0,0 0,0 1,8 6,4 8,4 Zn ug/l Pb ug/l 14 5, Cd ug/l 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Ni ug/l Fe ug/l [-] [-] [-] [-] Zware metalen effluent Cu ug/l 4,6 5,0 5,1 4,2 5,0 Cr ug/l 1,0 1,0 0,5 0,5 0,6 Zn ug/l Pb ug/l 0,0 1,9 1,5 0,8 0,0 Cd ug/l 0,0 0,1 0,1 0,2 0,0 Ni ug/l As ug/l 0,7 0,2 0,6 0,7 0,7 Hg ug/l 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Al ug/l [-] Fe ug/l [-] [-] [-] CXXIX

130 Parameter Eenheid Zware metalen effluentvrachten Cu kg/jaar Cr kg/jaar 5,3 4,9 2,6 2,7 2,9 Zn kg/jaar Pb kg/jaar 0,0 9,4 7,8 4,1 0,0 Cd kg/jaar 0,0 0,3 0,4 0,8 0,1 Ni kg/jaar As kg/jaar 3,6 1,0 3,1 3,6 3,8 Hg kg/jaar 0,0 0,2 0,1 0,1 0,0 Al kg/jaar 641 [-] [-] Fe kg/jaar [-] [-] [-] 516,1 228,8 Zware metalen in slibafvoer Cu mg/kg Cr mg/kg Zn mg/kg Pb mg/kg Cd mg/kg 1,2 1,2 1,4 1,4 0,6 Ni mg/kg Hg mg/kg 0,8 0,8 0,6 0,8 0,7 As mg/kg 3,0 3,9 4,0 4,3 4,5 Fe mg/kg Zware metalen in zand Cu mg/kg Cr mg/kg ,7 8,9 Zn mg/kg Pb mg/kg Cd mg/kg 0,3 0,3 0,4 0,4 0,4 Ni mg/kg Cn mg/kg 1,3 0,0 [-] [-] [-] Procesonafhankelijke reststoffen afzet Papier (200101) ton 0,75 0,75 0,75 0,75 1,0 Bedrijfsafval (200301) ton Afgewerkte olie (130208) liter Oliehoudend afval (200199) liter 10 Oliehoudend afval (13099) liter Ontvetter (140603) liter KGA (200199) 20 Laboratorium afval (160506) kg/jaar Laboratorium afval (160507) liter Laboratorium afval (200114) kg/jaar Spuitbussen (150110) aantal dozen Lege embalage (080409) liter TL-buizen (200199) stuks 30 IJzer en staal (170405) ton 0,5 Bouw- en sloop afval (170107) ton CXXX

131 Bijlage 3-8 RWZI Haaren CXXXI

132 CXXXII

133 RWZI HAAREN Ontwerpgegevens rwzi Haaren Technische gegevens Eenheid Capaciteit Opmerking Ontwerpcapaciteit i.e. à 54 g BZV Pompcapaciteit m 3 /h 400 / dwa/rwa Stripperput m 3 72 Zandvanger m 2 2 * 25 en 2 * 11 Goot Voorbezinking (bij rwa) m 2 1* 314 Selector m 3 1 * Beluchting m 3 2 * Oxidatiesloot Beluchtingscapaciteit kg O 2 /h 160 Puntbeluchting Nabezinking m 2 6 * 615 Ronde tank Slibindikking aantal 1 Centrifuge Slibbuffering m 3 2 * 300 Afvoer nat slib Luchtbehandeling m 2 3,1 Lavafilter CXXXIII

134 Jaarcijfers 2008 rwzi Haaren Algemene gegevens Debieten Type RWZI Oxidatiesloot Afvalwater m³ m³/d Ontvangend oppervlaktewater Essche stroom Effluent m³ m³/d Ontwerpcapaciteit (i.e. à 136 g TZV) i.e. Neerslag 787,4 mm Ontwerpcapaciteit (i.e. à 54 g BZV5) Pompcapaciteit DWA Pompcapaciteit RWA i.e. 400 m³/h m³/h Inhoud beluchting m³ Belasting Influent Effluent Verwijderd Maatgevend i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N i.e. à 136 gram CZV/N Zuiveringsprestatie Rendementen CZV BZV 5 KjN Ntot P RWZI % 100 RWZI % 94,1 97,0 95,0 88,2 85,3 Concentraties organisch CZV BZV 5 NO 2 NO 3 NO 23 KjN NH 4 Ntot P OB O 2 Cl SO 4 Influent mg/l ,1-42,1 7, Effluent mg/l 22,9 5,7 0,08 2,8 2,8 2,1 0,8 5,0 1,00 4,8 4,7 28,2 15,8 Vrachten organisch CZV BZV 5 NO 2 NO 3 NO 23 KjN NH 4 Ntot P OB Cl SO 4 Influent kg/d Effluent kg/d , , , Concentraties metalen Cu Cr Zn Pb Cd Ni Hg As Al Fe - Influent ug/l 84 0, ,0 0,0 0, Effluent ug/l 49,8 0, ,0 0,00 0,5 0,00 0,7 34,0 61 Biologie Oxidatiecircuit Inhoud tank m³ Hydraulische belasting m³/d Hydraulische belasting per bemonst m³/d Vuilbelasting i.e. Zwevende stof gehalte 3,9 kg ZS/m³ Slibindex 132 ml/g Gloeirest 21 % Slibbelasting 0,10 kg CZV/kg ZS Slibbelasting 0,03 kg BZV/kg ZS Spuislib 402 m³/d Spuislib hoeveelheid in kg kg ZS/d Retourslib concentratie 8,3 kg ZS/m³ Slibproductie 0,9 kg ZS/delta kg CZV Energie specifiek 516 kwh/ton delta TZV Energie kwh/d Slibleeftijd 12 d Energie RWZI Elektriciteit kwh Zuiveren afvalwater Elektriciteit kwh Indikking centrifuge Elektriciteit kwh RWZI Aardgas m³ Specifiek elektra zuiveren afvalwater 45 kwh/delta i.e. Specifiek elektra totaal 478 Wh/m³ Slibindikking Aantal Actief PE Actief PE draaiuren Meetdagen m³ tds ds % tds/d kg/tds kg h Indikking centrifuge Spuislib ,8 3, Indikking centrifuge Ingedikt slib ,9 2, Slibafvoer m³ tds ds % Afgevoerd secundair slib ,8 Afgevoerd primair slib Verbruik Product m³ RWZI Drinkwater Gemalen Drinkwater 38 Reststoffen afvoer Roostervuil 48 ton Zand 15 ton Afgevoerd slib m³ Drijflaag 5,0 ton CXXXIV

135 Vijfjarenoverzicht rwzi Haaren Parameter Eenheid Vuilbelasting Ontwerpcapaciteit i.e. à 136 g CZV/N i.e. à 54 g BZV Gemeten belasting i.e. à 136 g CZV/N Maatgevende belasting i.e. à 136 g CZV/N Effluentbelasting i.e. à 136 g CZV/N Hydraulische belasting Gemiddeld per bemonsteringsdag m³/dag Gemiddeld per periode dag m³/dag Totale aanvoer m³/jaar Aanvoer per i.e. l/ie*d Neerslag mm/jaar Influent CZV mg/l BZV 5 mg/l N-Kj mg/l N-tot mg/l P-tot mg/l 6,1 6,3 7,1 6,5 7,0 Zwevende stof mg/l Effluent CZV mg/l BZV 5 mg/l 5,4 4,3 5,2 4,9 5,7 NH 4-N mg/l 1,5 1,4 2,2 1,5 0,8 N-Kj mg/l 2,8 2,9 3,5 2,7 2,1 NO 2-N mg/l 0,12 0,15 0,09 0,09 0,08 NO 3-N mg/l 2,9 3,8 3,8 2,7 2,8 NO 2-3-N mg/l 3,3 3,8 3,9 2,8 2,8 N-tot mg/l 6,1 6,7 7,4 5,5 4,9 P-tot mg/l 1,1 1,2 1,5 1,2 1,0 Zwevende stof mg/l 4,1 4,2 3,4 4,0 4,7 Cl mg/l SO 4 mg/l Influentvrachten CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-Kj kg/dag Ptot kg/dag Zwevende stof kg/dag Effluentvrachten CZV kg/dag BZV 5 kg/dag N-tot kg/dag Ptot kg/dag Zwevende stof kg/dag CXXXV

136 Parameter Eenheid Rendement RWZI CZV % BZV 5 % N-Kj % N-tot % P-tot % Biologische zuivering Inhoud tank m³ Hydraulische belasting m³/dag Ruimte belasting kg CZV/m³*dag 0,48 0,41 0,39 0,42 0,38 Vuilbelasting i.e./dag Aktief slib kg zw.st./m³ 4,6 4,5 4,3 4,1 3,9 Slibindex ml/g Asrest % Slibbelasting kg CZV/kg zw.st*dag 0,10 0,09 0,09 0,10 0,10 kg BZV/kg zw.st*d. 0,05 0,05 0,03 0,05 0,03 kg N/kg zw.st*d. 0,009 0,009 0,010 0,011 0,011 Retourslib kg zw.st./m³ 8,4 8,4 8,2 8,3 8,3 Slibleeftijd dagen ,8 E-verbruik beluchting kwh/dag Spuislib m³/jaar kg zw.st./dag kg zw.st./kg CZV 0,67 0,64 0,70 0,80 0,87 Mechanische ontwatering Indikcentrifuge in m³ ton ds/jaar ds% 0,80 0,80 0,80 0,70 0,80 Indikcentrifuge uit m³ ton ds/jaar ds% 6,7 6,9 7,0 7,2 6,9 Polymeerverbruik centrifuge kg produkt [-] [-] [-] [-] [-] kg actief/ton ds [-] [-] [-] [-] [-] Draaiuren centrifuge uren/jaar Procesafhankelijke reststoffen afzet Slib rwzi Tilburg-Noord secundair m³/jaar ton ds/jaar % ds 6,7 6,9 6,9 7,2 6,8 Slib rwzi Tilburg-Noord primair m³/jaar [-] [-] [-] 180 [-] ton ds/jaar [-] [-] [-] 14 [-] % ds [-] [-] [-] 7,6 [-] Zand m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] Zand ton/jaar Roostervuil m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] Roostervuil ton/jaar Drijflaag m³/jaar [-] [-] [-] [-] [-] Drijflaag ton/jaar 3,0 2,8 3,0 3,2 5,0 CXXXVI

137 Parameter Eenheid Hulpstoffen Leidingwater rwzi m Leidingwater r.g. m Energie Elektra totaal rwzi kwh/jaar Elektra zuiveren afvalwater kwh/jaar Elektra beluchting kwh/jaar Elektra slibverwerking kwh/jaar Elektra rioolgemalen kwh/jaar Aardgasverbruik m Specifiek energieverbruik Afvalwater-energie-index Wh/m³ afvalwater Beluchting-energie-index kwh/ton D-TZV Overall-energie-index kwh/d-i.e Slib-energie-index kwh/ton d.s Zware metalen influent Cu ug/l Cr ug/l 0,0 0,0 1,8 0,0 0,0 Zn ug/l Pb ug/l Cd ug/l 0,0 0,9 0,0 0,0 0,0 Ni ug/l 0,0 18 1,8 22 0,0 Fe ug/l [-] [-] [-] [-] 1267,0 Zware metalen effluent Cu ug/l 5,8 7,4 8,0 49,4 49,8 Cr ug/l 0,4 0,5 0,3 0,3 0,2 Zn ug/l Pb ug/l 0,0 1,0 1,3 1,1 1,0 Cd ug/l 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0 Ni ug/l 2,6 1,0 0,8 0,7 0,5 As ug/l 1,2 0,1 0,8 0,6 0,7 Hg ug/l 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Al ug/l [-] [-] [-] Fe ug/l [-] [-] [-] Zware metalen effluentvrachten Cu kg/jaar Cr kg/jaar 1,4 2,1 1,3 1,1 0,6 Zn kg/jaar Pb kg/jaar 0,0 3,8 5,0 4,2 4,0 Cd kg/jaar 0,1 0,2 0,2 0,3 0,1 Ni kg/jaar 10 4,0 3,0 2,7 2,0 As kg/jaar 4,4 0,4 2,9 2,3 2,8 Hg kg/jaar 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 Al kg/jaar [-] [-] [-] Fe kg/jaar [-] [-] [-] CXXXVII

138 Parameter Eenheid Zware metalen in slibafvoer Cu mg/kg Cr mg/kg Zn mg/kg Pb mg/kg Cd mg/kg 1,3 1,4 1,4 1,4 0,5 Ni mg/kg Hg mg/kg 0,8 0,9 0,7 0,8 0,6 As mg/kg 4,5 5,2 5,0 5,6 4,8 Fe mg/kg Zware metalen in zand Cu mg/kg Cr mg/kg 7, Zn mg/kg Pb mg/kg Cd mg/kg 0,2 0,3 0,1 0,8 0,2 Ni mg/kg 4,2 6,7 8,3 8,7 4,6 Cn mg/kg 0,0 0,0 [-] [-] [-] Procesonafhankelijke reststoffen afzet Papier (200101) ton 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 Bedrijfsafval (200301) ton Afgewerkte olie (130208) liter Oliehoudend afval (150202) liter 37 Oliehoudend afval (13099) liter 48 Ontvetter (140603) liter 24 KGA (200127) 8,0 Laboratorium afval (160507) liter Laboratorium afval (160507) kg Spuitbussen (150110) aantal dozen Verfblikken (080111) kg/jaar 106 Lege embalage (080409) liter 78 TL-buizen (200199) kg/jaar 23 Baterrijen kg/jaar 8,0 IJzer en staal (170405) ton 1,9 Bouw- en sloop afval (170107) ton CXXXVIII

139 Bijlage 3-9 RWZI Tilburg CXXXIX

140 CXL

141 RWZI TILBURG Ontwerpgegevens rwzi Tilburg Technische gegevens Eenheid Capaciteit Opmerking Ontwerpcapaciteit i.e. à 54 g BZV i.e. à 136 g TZV Pompcapaciteit dwa/rwa m 3 /h / Zandvanger m 2 2 * 225 Vlakke zandvanger Voorbezinking m 2 3 * Ronde tank Selector (straat 1) m 3 2 * 283 Fijne bellen Selector (straat 2+3) m 3 2 * 565 Fijne bellen Denitrificatietank (straat 1) m 3 2 * Denitrificatietank (straat 1) m 3 2 * Denitrificatietank (straat 2+3) m 3 2 * Facultatieve tank (straat 1) m 3 2 * Facultatieve tank (straat 2+3) m 3 2 * Nitrificatietank (straat 1) m 3 1 * Nitrificatietank (straat 2+3) m 3 2 * OC-capaciteit selectoren kg O 2 /h 382,5 Fijne bellenbeluchting OC-capaciteit fac./nitr. tanks kg O 2 /h Fijne bellenbeluchting Nabezinking (straat 1) m 2 4 * Ronde tank Nabezinking (straat 2+3) m 2 6 * Ronde tank Buffer/bezinktanks m 3 2 * Ronde tank Effluentvijver m 3 1 * Effluentvijver Voorindikker m 2 2 * 254 Gravitatie Slibbuffer uitgegist slib m 3 1 * Slibontwatering m 3 /h 2 * 30 Centrifuges Slibbuffer aëroob gestab. slib m 3 1 * Luchtbehandeling m 2 97 Lavafilters CXLI