Minor Tweede Wereldoorlog Educatie. Priscilla de Kock Het onderwijs in Nederland,
|
|
- Daniël Bosmans
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Minor Tweede Wereldoorlog Educatie Priscilla de Kock Het onderwijs in Nederland,
2 Inhoud Inleiding 3 Joodse gemeenschap in Den Haag en Amsterdam begin Ariërverklaring en nazificering van het onderwijs 5 Ontslag van Joodse leerkrachten uit het regulier onderwijs 6 Verwijdering van Joodse leerlingen uit het onderwijs 6 Voorbereiding voor het Joodse onderwijs 8 Joodse onderwijs ten tijde van de oorlog 8 Wederopbouw van het onderwijs na Conclusie 11 Bibliografie en bronvermelding 12 2
3 Inleiding Als eindproject van de minor Tweede Wereldoorlog Educatie wordt van elke student een paper verwacht. Het doel van het eindverslag is het uitvoeren van een historisch onderzoek gebaseerd op het vakgebied van de student. In mijn geval heeft het onderzoek betrekking op het onderwijs ten tijde van de oorlog. Tijdens de minor Tweede Wereldoorlog educatie werd al snel duidelijk dat de Tweede Wereldoorlog niet in zwart en/of wit ingedeeld kan worden. Domweg omdat veel mensen zich begaven in het grijze gedeelte. De sprekers die te gast waren tijdens de minor onderstreepten deze gedachte. Met mijn achtergrond als docente Engels en een dosis nieuwsgierigheid, ben ik op zoek gegaan naar diverse antwoorden op vele open vragen waarin het kind centraal staat. Als een wederkerend thema komt telkens weer de vraag naar boven: Hoe is de nazificering van invloed geweest op het onderwijs in de periode 40-45? Wat mij vooral bezighoudt omtrent de nazificering is het gedrag van de bezetter ten opzichte van kinderen en de uitwerking ervan. Op dit vraagstuk zoek ik antwoorden die na het schrijven van dit stuk beantwoord zullen worden met behulp van onderzoeken en literatuur. Het onderwijs van fascineert mij ten zeerste, omdat ik als docent het onderwijs zie als een must voor ieder kind ongeacht afkomst, geslacht en religie. 3
4 Joodse gemeenschap in Den Haag en Amsterdam begin 1940 Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog was de Haagse Joodse gemeenschap op één na de grootste in Nederland. De groei van de Joodse gemeenschap is voornamelijk ontstaan na het toenemende antisemitisme in nazi- Duitsland vanaf In Den Haag woonde de Joodse gemeenschap verspreid. De meesten woonden in Scheveningen. Het merendeel van de Joodse bevolking in Den Haag was actief in de handel en was in het bezit van winkels. Nadat de Duitsers Nederland binnenvielen in mei 1940 werd het Duitse bestuurlijk apparaat geïnstalleerd. De nationaal-socialistische Oostenrijker dr Arthur Seyss-Inquart werd door Hitler benoemd tot Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandse gebied. Nederland telde in 1941 volgens de Duitse gegevens ruim 140 duizend joden. In de oorlog zijn ruim 102 duizend joden om het leven gekomen. Op 10 mei 1940 werden de Joden uit alle overheidsberoepen ontheven. De Davidsster werd een begrip en uiteindelijk werd elk contact met niet Joden verboden. Vanaf mei 1942 werd de Jodenster verplicht. Onderscheid maken tussen joden en niet-joden ging tegen alle Nederlandse principes in, maar diverse protesten mochten niet baten. Langzamerhand werd het dagelijks leven voor de Joodse gemeenschap hen onmogelijk gemaakt. De anti-joodse maatregelen was in eerste instantie bedoeld om de scheiding in gang te stellen. Vanaf februari 1941 mochten joden in Amsterdam slechts op bepaalde dagen gebruik maken zwembaden en badhuizen. De Joodse Raad voor Amsterdam werd in februari 41 in het leven geroepen. De Raad werd opgericht als een centrale joodse instantie in de hoofdstad en werd al gauw een doorgeefluik van alle anti-joodse maatregelen. Uiteindelijk werd het een landelijk orgaan die zicht ontfermde over de joodse gemeenschap. In de zomer van 1941 zijn alle zwembaden gesloten voor joodse kinderen. Ook de speeltuinen worden niet voor kinderen van joodse afkomst opengesteld. Joodse kinderen zijn verboden en alleen in de oude jodenbuurt bij het Waterlooplein mogen joodse kinderen in bepaalde speeltuinen spelen. Vanaf 11 april 1941 beschikte de Joodse Raad over een eigen blad om Duitse verordeningen te plaatsen. Het Joodsche Weekblad werd exclusief onder de 4
5 joodse gemeenschap verspreid. De scheiding tussen de joden en niet-joden werd steeds groter. Niet alleen de joodse overheidsambtenaren werden uit hun functie ontheven, ook het Joodse bankwezen en winkeliers kenden segregatie. De grotere Joodse zaken als De Bijenkorf werd geariseerd. In juni 1941 werd Het Haagse Bos en de Scheveningse Boulevard voor joden verboden gebied. En na de zomer waren ook dierentuinen, theaters, concertzalen en bibliotheken verboden voor de joodse gemeenschap. Ariërverklaring en nazificering van het onderwijs. De fundering van de ariërverklaring werd gelegd in september 1935 ten tijde van het begin van de Derde Rijk. De Neurenberger wetten werden in Duitsland ingevoerd door de NSDAP. Hierin stond onder andere vermeld dat Duitsers niet met joden en Duitse Joden mochten trouwen. Zij werden anders van hun burgerrechten ontnomen. De ariërverklaring hield in dat alle mensen in overheidsdiensten moesten opgeven of zij en hun echtgenoten al dan niet joodse ouders en grootouders hadden. Op 19 oktober 1940 moesten de Haagse scholen opgave doen van niet-jood-verklaringen van het onderwijzend personeel. De Haagse scholen werkten allemaal mee. In totaal vulden ongeveer 1806 personen de ariërverklaring in. Eind oktober 1940 was bij de Duitse bezetters bekend hoeveel joodse leerkrachten in dienst waren in Den Haag. De verplichte opgave leidde tot grote onzekerheid onder het joodse onderwijspersoneel. Er kwam toezicht voor onder andere orde en rust. Op 14 mei 1940 was de capitulatie een feitelijk gegeven en werd er eerst gepleit voor de hervatting van het onderwijs. Er werd, buiten de bezetter om, aan het onderwijs in het algemeen een richtlijn gegeven voor een korte termijn. In 1941 werd dr. D. G. Noordijk benoemd tot inspecteur van het onderwijs in algemene dienst. Zijn taak was het houden van toezicht op de opvoeding tot een juist besef van orde en tucht aan alle onderwijsinstellingen, behalve het hoger onderwijs, alsook het toezicht op de handhaving van orde en rust. Hij besloot uiteindelijk 20 september 1941 dat het vak Duits toegevoegd moest worden als een verplicht vak in het zevende leerjaar. Na de zomer van 1941 kwam van Duitse bevel tot segregatie van het onderwijs. Het bevel tot scheiding was zonder enige argumentatie. 5
6 Ontslag van Joodse leerkrachten uit het regulier onderwijs. Vanaf 21 november 1940 werden joodse ambtenaren ontslagen waaronder leerkrachten. Ook de joodse hoogleraren werden gedwongen de universiteiten te verlaten. Joodse leerkrachten werden verboden bijlessen te geven aan vroegere leerlingen. Er werd zelfs gedreigd met het intrekken van uitkeringen en bepaalde straffen. In totaal werden 2535 joodse overheidsdienaren ontslagen. In Amsterdam zijn wel enkele stakingen geweest als antwoord op de verordeningen van de bezetter. Deze acties leidden tot ontslagen. Verwijdering van Joodse leerlingen uit het onderwijs. In augustus 1941 volgde een verbod voor joodse leerlingen in klassikaal verband te zwemmen. De namen van joodse leerlingen moesten opgegeven worden en per 1 september 1941 moesten de joodse leerlingen van de nietjoodse scholen zijn verwijderd. De schoolhoofden moesten het aantal doorgeven aan het Centraal Bureau Inschrijvingen van Leerlingen. Op de lagere scholen zijn dan 4833 joodse leerlingen geteld. Daarvan wonen er ruim veertienhonderd in de Amsterdamse binnenstad. Ook de leerlingen van de middelbare scholen worden geteld en uiteindelijk constateren de bezetters een aantal van 6822 joodse leerlingen. In totaal gaat het dus om ruim 7000 leerlingen in de hoofdstad. In 1941 telde men in Den Haag maar liefst 1636 joodse leerlingen. Het totaal aantal leerlingen dat in 1941 onderwijs genoot was Bijna twee procent was van joodse afkomst. Niet alle scholen waren coöperatief. Voornamelijk de besturen van de christelijke scholen weigerden, voornamelijk vanuit geloofsovertuiging, lijsten met namen van joodse leerlingen af te staan en verleenden ook na 1 september 1941 toegang aan joodse leerlingen. Na de zomer van 1941 mochten de joodse kinderen niet meer naar hun gewone school. De uitvoering van de segregatie verliep zonder al te veel amok in verband met de gekozen periode van verordening. Pas na de zomervakantie van 1941 waren de joodse kinderen niet meer welkom op openbare scholen, dit zodat het proces zonder commotie kon plaatsvinden. Aparte scholen voor joodse kinderen werden gesticht. 6
7 Het gaat de Duitsers voornamelijk om segregatie in het algemeen. De Amsterdamse wethouder van Onderwijs J. Smit schrijft op 1 mei 1941 aan de bestuurders van de openbare scholen in Amsterdam dat zij moesten begrijpen dat de verwijdering van joodse leerlingen slechts een eerste stap was naar een groter geheel. Vandaar het besluit dat ook geen andere joden in de scholen mochten komen. Secretaris-generaal van het ministerie van het Onderwijs droeg op 25 augustus 1941 de alle gemeentebesturen op alle joodse leerlingen van de scholen te verwijderen. De gemeente Den Haag achtte deze maatregel onder andere in strijd met de wet Lager Onderwijs uit 1920 waarin staat dat de openbare scholen voor alle kinderen toegankelijk moet zijn ongeacht godsdienstige gezindheid. Voor de joodse ouders van schoolgaande kinderen was het duidelijk dat zij niet meer konden kiezen naar welke school hun kinderen zouden gaan. Het totaal aantal joodse leerlingen in juli 1942 in Nederland was (bron: 7
8 Voorbereidingen voor het Joodse onderwijs. Toegespitst op Den Haag woonde daar in 1941 ongeveer 2400 joodse kinderen tussen de 5 en de 20 jaar. Er was nog geen sprake van joods onderwijs op lager- en middelbare schoolniveau. In 1941 werden meer dan joodse leerlingen van school verwijderd. Op 12 september volgt de maatregel voor het geven van passend onderwijs aan joodse leerlingen. In Amsterdam worden vierentwintig openbare joodse scholen opgericht, waaronder twee scholen voor middelbaar en voorbereidend hoger onderwijs: een hbs en een lyceum. De nieuwe joodse scholen waren openbare scholen. De joodse scholen moesten niet alleen in het weekeinde maar ook op joodse feestdagen gesloten zijn. De anti-joodse maatregelen in het onderwijs waren van dien aard dat er een enorm joodse leerkrachten werd verboden (bij)les te geven aan niet-joden. Het onderwijs vond plaats totdat de deportatie voor de deur stond. In juli en augustus 1042 begonnen de deportaties. Joden werden naar doorgangskamp Westerbork gebracht en vanuit Drenthe naar vernietigingskampen als Auschwitz en Sobibor gedeporteerd. Joodse onderwijs ten tijde van de oorlog. Binnen 6 tot 8 weken werden de joodse scholen opgericht. Twee van de joodse scholen waren o.a. Het Joodse Lyceum Fischerstraat in Den Haag en Het Amsterdamse Joodse Lyceum. Het gewone, dagelijkse leven van de joodse kinderen veranderde in een klap. De joodse scholen werden door de bezetter opgericht. Joden werden verplicht onderwijs te genieten op uitsluitend joodse scholen. Op het Joodse Lyceum in Den Haag was nauwelijks sprake van expliciet joods onderwijs. Het functioneerde immers als openbare school. De bovengenoemde scholen waren van korte duur. De school in Den Haag bestond van oktober 1941 tot april Voor het Amsterdamse Joodse Lyceum viel in september 1941 het doek. De eerste werkloze joden uit Amsterdam vertrekken naar werkkampen begin januari Later in hetzelfde jaar in de maand juli vertrekt de eerste trein met joden uit Amsterdam. Vanuit Westerbork werd men getransporteerd naar Auschwitz In Den Haag worden in september 42 8
9 Hongaarse, Belgische en Roemeense joden opgepakt en naar Westerbork getransporteerd. Het joodse onderwijs was van korte duur. Op scholen werden steeds meer leerkrachten en kinderen gemist. De joodse kinderen werden met hun ouders naar verschillende kampen gedeporteerd. Een van de kampen waar de joden naar toe werden vervoerd was verschillende kampen in Nederland. In het najaar van 1943 volgde een razzia in Amsterdam die ertoe leidde dat duizenden joden uit hun omgeving werden gerukt. De Joodse Raad werd opgegeven en daarmee dus ook de afdeling Onderwijs. Hiermee was het einde van het joodse onderwijs een feit geworden. Vele Joden werden onder andere getransporteerd naar kamp Westerbork en kamp Vught. De bezetter besloot het onderwijs in kampen door te laten gaan. Kinderen tussen de 6 en 14 jaar moesten dagelijks naar school. De lessen werden gegeven door de getransporteerde joodse onderwijzers. Er was niet bepaald sprake van een georganiseerd onderwijssysteem in de kampen. De faciliteiten waren erbarmelijk. Onder andere schoolmateriaal was niet of nauwelijks beschikbaar. De kinderen onder de leeftijd van zes jaar gingen s morgens naar de créche of de kleuterschool als hun moeders aan het werk moesten. (bron: 9
10 Wederopbouw van het onderwijs na Naast de specifieke problemen als een groot lerarentekort kampte wederopbouwend Nederland met joodse (wees)kinderen die tevens het recht hadden op onderwijs. Ten minste 222 leerlingen, 20 docenten en onderwijs ondersteunend personeel van het Joods Lyceum in Amsterdam overleefden de oorlog niet. Van de 276 leerlingen die op het joods Lyceum in Den Haag hebben gezeten, overleefden 161 de oorlog niet. Vijftien leraren zijn omgekomen. De overlevende kinderen hadden verklaringen nodig om te kunnen aantonen tot in welke klas hun schoolopleiding was. De schooljeugd kreeg na de bevrijding pakketten van het Amerikaanse Rode Kruis uitgedeeld. Veel schoolgebouwen waren onbruikbaar door verwoestingen. Zij waren in slechte staat wegens oorlogsschade. De leerkrachten van het Joods Lyceum in Amsterdam die de oorlog overleefden hadden contact met elkaar. De meesten keerden terug naar hun oorspronkelijke werkplek. In Amsterdam openden de religieuze joodse scholen in 46 hun deuren. Ook na de oorlog genoot het joodse bijzonder onderwijs een minderheid van joodse leerlingen. De meeste joodse ouders stuurden hun kinderen naar het openbaar onderwijs. Nadat het gewone leven weer langzaam op gang kwam, werd in 1946 een Schema van de organisatie van het Onderwijs gepubliceerd door oud onderwijsminister Bolkenstein. Er was sprake van hervorming en onderwijsvernieuwing. De invoering van een Algemene Middelbare School op middelbaar en hoger niveau werd eind jaren 60 een feit. 1 0
11 Conclusie Het systematisch vervolgen van de joodse gemeenschap en de deportatie van joden naar diverse vernietigingskampen in Europa heeft niet alleen de volwassenen getroffen, maar ook de kinderen. Op mijn vraagstuk Hoe is de nazificering van invloed geweest op het onderwijs in de periode 40-45? heb ik antwoord gekregen. De arisering van het onderwijs heeft ertoe geleid dat joodse kinderen systematisch uit het dagelijks leven werden ontrokken. Naar aanleiding van dit onderzoek ben ik van mening dat de bezetter zich wel degelijk bewust was van het uitroeiingsysteem van zijn overste. De ariërverklaring die in het leven werd geroepen was het begin van de segregatie van joden en niet-joden in Nederland. Joodse kinderen werden geweerd uit scholen en joodse scholen werden opgericht. Hoewel de verordeningen voor de joden grote consequenties hadden, heeft de Nederlandse niet tot weinig gedaan in vorm van verzet. Dankzij de bureaucratie en het effectieve archiveringssysteem van bezet Nederland konden vele joden worden opgepakt en was er sprake van stelselmatige moord. De Duitse bezetter had alle informatie die nodig waren tot uiteindelijke Jodenvervolging dit allemaal met dank aan de Nederlandse medewerking. (bron: 1 1
12 Bibliografie en bronvermelding: Lager onderwijs in de spiegel der geschiedenis , Meijsen, J.H. Staatsuitgeverij dagboekpagina.jpg Absent, Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam , Hondius,D. Vassallucci Slotakkoord der Kinderjaren, Herinneringen aan het joodsch Lyceum Fisherstraat Den Haag Lang, Wally de. Uitgeverij Meulenhoff Joodse kinderen in het kamp Vught. Moei, Janneke de. Stichting Vriendenkring Nationaal Monument Vught
WAT GA JE DOEN? Binnenkort geef je samen met een klasgenoot een presentatie in het Joods Historisch Museum. Het onderwerp van je presentatie is:
b WAT GA JE DOEN? Binnenkort geef je samen met een klasgenoot een presentatie in het. Het onderwerp van je presentatie is: ONDERWERP: SCHOOL OPDRACHT g n i g l o v r e v Joden Baal stof met jodensterren
Nadere informatieInleiding. Persoonlijk verhaal
Inleiding Deze opdracht staat in het teken van de Joodse school. Er zijn drie lessen ontworpen en informatie die de leerlingen nodig hebben. We hebben een persoonlijk verhaal van een meisje gevonden over
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Joden vervolging in de 2e WO
Werkstuk Geschiedenis Joden vervolging in de 2e WO Werkstuk door een scholier 1359 woorden 21 februari 2004 6,1 464 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoud Inleiding Wat is jodenvervolging? Verplichte
Nadere informatieWat rest is een foto
Wat rest is een foto Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum, Leeuwarden
Nadere informatie2000 WOORDEN EN 200 BEELDEN
2000 WOORDEN EN 200 BEELDEN Vervolging en deportatie van de Joden in Nederland 1940-1945 Een korte virtuele rondgang door de tentoonstelling in het Nederlands paviljoen in Auschwitz http://www.auschwitz.nl/paviljoen
Nadere informatieVoor de paboopleider. Werkvorm 2: voor de opleider (1) Anne Frank Tijdlijn
Werkvorm 2: voor de opleider (1) Het persoonlijke verhaal en de historische context Anne Frank is het bekendste slachtoffer van de Holocaust. Haar levensverhaal biedt een venster op de geschiedenis van
Nadere informatieL E E R W I N S C H O T E N W E S T E R B O R K V U G H T W E S T E R B O R K S O B I B O R
L E S B R I E F B O V E N B O U W B A S I S O N D E R W I J S Op de weg van Liesel Aussen L E E R W I N S C H O T E N W E S T E R B O R K V U G H T W E S T E R B O R K S O B I B O R Op deze foto zie je
Nadere informatieMarie Anne Tellegen overleefde de oorlog. Zij werd na de oorlog benoemd tot directeur van het Kabinet der Koningin (1945-1959).
Werkblad 1: Marie Anne Tellegen. Mijn naam is Marie Anne Tellegen. Ik ben geboren in het jaar 1893 in Arnhem. Mijn vader was burgemeester van Amsterdam van 1915 tot 1921. In februari 1944 kwam ik in de
Nadere informatieeen zee van tijd een zee van tijd Werkblad 12 Ω De Tweede Wereldoorlog Ω Les 1: Wat er vooraf ging Naam: Hitler
Werkblad Ω De Tweede Wereldoorlog Ω Les : Wat er vooraf ging Na de Eerste Wereldoorlog gaat het slecht met Duitsland. Het land moet veel geld Hitler betalen aan de winnaars van de oorlog. De leider van
Nadere informatieSO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht
SO 1 Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014 Historisch Overzicht 1. Welke doelstelling had Wilhelm II bij zijn aantreden als Keizer van Duitsland? 2. Welk land behoorde niet tot de Centralen tijdens de Eerste
Nadere informatieeen zee van tijd een zee van tijd Ze laten zien dat ze geen leger meer willen. Werkblad 12 Ω De Tweede Wereldoorlog Ω Les 1: Wat er vooraf ging Naam:
Werkblad Ω De Tweede Wereldoorlog Ω Les : Wat er vooraf ging Na de Eerste Wereldoorlog gaat het slecht met Duitsland. Het land moet veel geld Hitler betalen aan de winnaars van de oorlog. De leider van
Nadere informatie14 scholieren Quakerschool Eerde vermoord in WO 2
14 scholieren Quakerschool Eerde vermoord in WO 2 Veertien leerlingen van de Quakerschool Eerde zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) omgekomen. Ze dachten een veilig onderkomen te vinden in
Nadere informatieWERKBLAD ERNST VERDUIN
WERKBLAD ERNST VERDUIN Bron 1. foto Ernst Ernst Verduin is geboren op 22 juni 1927. Deze schoolfoto komt uit 1940. Hoe oud is hij op deze foto? Op 17 januari 1943 komt hij samen met zijn vader, moeder
Nadere informatieDE DEPORTATIES VAN JODEN UIT DE DOSSINKAZERNE
Inhoud WOORD VOORAF 9 INLEIDING 11 DE JOODSE GEMEENSCHAP IN BELGIË VOOR EN BIJ HET BEGIN VAN DE TWEEDE WERELDOORLOG 15 Joden vluchten uit Nazi-Duitsland, Oostenrijk en Polen 15 België als opvangland in
Nadere informatieHoe gaat het met jullie?
Hoe gaat het met jullie? Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,
Nadere informatieNaam: JODENVERVOLGING Kristallnacht en Februaristaking
Naam: JODENVERVOLGING Kristallnacht en Februaristaking Jodenvervolging in Duitsland De reden dat de joden vervolgd en vermoord werden tijdens de Tweede Wereldoorlog was, dat de joden rijk en succesvol
Nadere informatieOORLOG IN OVERIJSSEL 2015
OORLOG IN OVERIJSSEL 2015 Opdrachten bij de film Naam Groep.. BEZETTING duur: ca. 15 minuten In de film zie je beelden van Hitler. Wie was hij? In welk jaar kwam Hitler aan de macht en welke plannen had
Nadere informatieToespraak van burgemeester W.M. de Jong tijdens de dodenherdenking op 4 mei 2019 te Houten
Toespraak van burgemeester W.M. de Jong tijdens de dodenherdenking op 4 mei 2019 te Houten Zojuist waren we twee minuten stil. Dat doen we om de slachtoffers te herdenken van de Tweede Wereldoorlog die
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Onderduiken Mijn spreekbeurt gaat over mensen die in de tweede wereldoorlog zijn ondergedoken. Mijn werkstuk heb ik gemaakt over Anne Frank. Anne Frank is in de tweede wereld oorlog ook ondergedoken. Vandaar
Nadere informatieToespraak van commissaris van de Koning Max van den Berg, Bevrijdingsdag, 5 mei 2014, Delfzijl
Toespraak van commissaris van de Koning Max van den Berg, Bevrijdingsdag, 5 mei 2014, Delfzijl Dames en heren, Oorlog. Dat lijkt iets van generaals. Van presidenten en wereldleiders. Van Napoleon, Hitler
Nadere informatieLesbrief Van Papa, voor Sammie
Lesbrief Van Papa, voor Sammie 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Introductie 4 Tweede Wereldoorlog 5 Concentratiekamp 6 Stripverhaal (opdracht) 8 Collage maken (opdracht) 9 Colofon 10 2 Inleiding Voor u ligt
Nadere informatieWie is verantwoordelijk?
Wie is verantwoordelijk? Anne Frank is vervolgd omdat zij joods was. Zij is één van de zes miljoen joden die in de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord. Zonder hulp van anderen had Adolf Hitler nooit zoveel
Nadere informatieVoordat u met de lesbrief gaat werken, is het aan te raden dat de leerlingen over de volgende voorkennis beschikken:
Docentenhandleiding Lesbrief Marjan Drukker De lesbrief van de Stichting Herdenkingsstenen Joods Alkmaar is bedoeld om leerlingen van groep 8 te informeren over en te betrekken bij het herdenken van de
Nadere informatieEen brief schrijven aan Anne Frank
Thema: Bestaat vrede? Geschiedenis Belangrijke mensen Anne Frank Moeilijkheid; **** Tijd: *** Juf Yvonne Een brief schrijven aan Anne Frank Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leven van Anne Frank.
Nadere informatieTijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00.
1 SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS 31 oktober 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit 38 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.
Nadere informatieNaam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)
Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Adolf Hitler In 1933 kwam Adolf Hitler in Duitsland aan de macht. Hij was de leider van de nazi-partij. Hij zei tegen de mensen: `Ik maak van Duitsland
Nadere informatieOccupation of Amsterdam
Occupation of Amsterdam Ruimtelijke veranderingen in Joods Amsterdam tijdens de Tweede Wereldoorlog Dit essay onderzoekt de bewegingsvrijheid van de Joodse gemeenschap in Amsterdam ten gevolge van de Duitse
Nadere informatieWERKBLAD LOTTY VEFFER
WERKBLAD LOTTY VEFFER Zoek aanvullende informatie op internet: www.joodsmonument.nl en www.joodsekindereninkampvught.nl Bron 1. foto Lotty Lotty Veffer is geboren op 10 juli 1921. Deze foto komt uit 1940.
Nadere informatieWERKBLAD WANDA VERDUIN
WERKBLAD WANDA VERDUIN Zoek aanvullende informatie op internet: www.joodsmonument.nl en www.joodsekindereninkampvught.nl Bron 1. foto Wanda Wanda Verduin is geboren op 20 augustus 1925. Deze foto is van
Nadere informatieJ A N U A R I
A L G E M E E N De is ontwikkeld om tussendoor of als start van een les uit te voeren. Het is een korte opdracht waarbij leerlingen en wellicht ook uzelf worden geïnspireerd om met (een onderdeel van de)
Nadere informatieInformatie voor de scholen over het lot van de Joodse families Van Tijn en Van Leeuwen in Naaldwijk en Monster
Naar aanleiding van het plaatsen van struikelstenen in de Monsterse Zeestraat (en in Naaldwijk) schreven Jolanda Faber en Leo van den Ende onderstaande informatie voor de scholen. Bijgaand ook enkele foto's
Nadere informatieOnder de Hoge Bescherming van ZM de Koning. De Trein der naar Auschwitz - Birkenau Mei 2012
Onder de Hoge Bescherming van ZM de Koning De Trein der 1000 naar Auschwitz - Birkenau Mei 2012 1. Inleiding: In 1995 organiseerden de stad Namen en de Auschwitz Stichting een groot herinneringsproject:
Nadere informatieDaar mogen jullie niet naar kijken!
Daar mogen jullie niet naar kijken! Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,
Nadere informatieWERKBLAD LOTTY VEFFER
WERKBLAD LOTTY VEFFER Zoek aanvullende informatie op internet: www.joodsmonument.nl en www.joodsekindereninkampvught.nl Bron 1. foto Lotty Lotty Veffer is geboren op 10 juli 1921. Deze foto komt uit 1940.
Nadere informatieInhoud. Glenn de Randamie (Typhoon) 29. Lotty Huffener- Veffer 45. Adje Anakotta 57. Voorwoord: Vrijheid en democratie 9
Inhoud Voorwoord: Vrijheid en democratie 9 Inleiding: Over leven in vrijheid, met breuken en schakels tussen de generaties 11 Glenn de Randamie (Typhoon) 29 Vrijheid moet niet een concept zijn, maar iets
Nadere informatiedocentenhandleiding Ellis & Bernie docentenhandleiding - 3/2/2016
1 docentenhandleiding Ellis & Bernie is gebaseerd op een waargebeurd verhaal over twee joodse jongeren in de Tweede Wereldoorlog. Een project voor VMBO scholen over discriminatie en vervolging. INHOUD
Nadere informatieIK OVERLEEFDE AUSCHWITZ
Ferenc Göndör IK OVERLEEFDE AUSCHWITZ Uitgeverij Eenvoudig Communiceren 3 Mijn vader Lang geleden kwam een jonge, joodse man naar het land Hongarije. Mohr Goldklang was zijn naam. Dat was mijn opa. Mohr
Nadere informatieRassenleer. Nog lager stonden volgens hem de zigeuners en vooral de joden. Dat waren geen mensen maar ongedierte, dat uitgeroeid moest worden.
De Holocaust Rassenleer Lang voordat Hitler de leider van Duitsland werd, schreef en vertelde hij over de rassenleer. Dat was een theorie die beweerde dat mensen waren verdeeld in rassen: zwakke, minderwaardige
Nadere informatieLAAT ME MEZELF ZIJN Het levensverhaal van Anne Frank
LAAT ME MEZELF ZIJN Het levensverhaal van Anne Frank KAARTEN VOOR GIDSEN historische gedeelte Kaart 1A Paneel 1-2-3 1929-1933 Geboortedatum Anne: 12 juni 1929 (in Frankfurt am Main, Duitsland). De familie
Nadere informatieToespraak van Anouchka van Miltenburg, Voorzitter van de Tweede Kamer, bij de bijeenkomst van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945, op 14 augustus 2015 in de Tweede Kamer We dachten dat we na de capitulatie
Nadere informatieVoorbeelden van draaiboeken
Praktische tips 2 Voorbeelden van draaiboeken 3 Voorbeeld uitnodiging herdenking 4 Voorbeeld uitnodiging overdracht 5 Voorbeeld welkomstwoord 5 Voorbeeld slotwoord 6 Gedichten Voorbeelden van draaiboeken
Nadere informatieWERKBLAD CARLA VEFFER
WERKBLAD CARLA VEFFER Zoek aanvullende informatie op internet: www.joodsmonument.nl en www.joodsekindereninkampvught.nl Bron 1. foto Carla met neefje en tante Gebruik www.joodsmonument.nl voor achtergrondinformatie.
Nadere informatieMergelweg 129 Horst Wolfgang
Mergelweg 129 Horst Wolfgang Adres : Mergelweg 129 Naam :Horst Wolfgang Kochmann Geboorte :6 december 1912 in Berlijn Arrestatie :25 augustus 1942 Deportatie :28 augustus 1942 Trein : 14 e trein met 608
Nadere informatieIn het spoor van de Shoah
In het spoor van de Shoah Verslag van een beklijvende herinneringsreis - Majdanek - Studiereis Stichting Auschwitz - Auschwitz in Gedachtenis vzw - editie 2015 Verslag door Simon Schepers (Bijzonder Comité
Nadere informatieTIJDLIJN WOII
1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 TIJDLIJN WOII 1939 1 SEPTEMBER (begin van de Tweede Wereldoorlog) Nazi-Duitsland valt Polen binnen Er wordt een straatverbod voor Duitse Joden ingevoerd Hitler voert
Nadere informatieGeachte gasten van de herdenkingsplechtigheid, Het is voor mij een grote eer vandaag tijdens deze. herdenkingsplechtigheid het woord te mogen voeren.
Manuscript toespraak 29-04-2013 Mevr. Dr. Eva Högl - lid van de Bondsdag, toespraak t.g.v. de Nederlandse herdenkingsplechtigheid op 4 mei 2013 Geachte heer Snep, Geachte ambassadeur, Geachte gasten van
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Tweede Wereldoorlog
Werkstuk Geschiedenis Tweede Wereldoorlog Werkstuk door een scholier 1663 woorden 7 juni 2004 6,3 124 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoud Inleiding Hoofdstuk 1: Spanning voor de oorlog Hoofdstuk 2:
Nadere informatieLesbrief Struikelstenen
Margreet, zomaar een meisje uit Steenwijk Inhoud Pas acht jaar is Margreet, een meisje uit Steenwijk, als ze op 28 mei 1943 samen met haar moeder Clara van der Horst-Nihom, haar broer Joseph en haar zus
Nadere informatieHOLOCAUST BIBLIOTHEEK. Salo Muller. Tot vanavond en lief zijn hoor! oorlogsherinneringen
HOLOCAUST BIBLIOTHEEK Salo Muller Tot vanavond en lief zijn hoor! oorlogsherinneringen Tot vanavond en lief zijn hoor! 1 Salo Muller Tot vanavond en lief zijn hoor! oorlogsherinneringen 2 3 Voor Conny
Nadere informatieVoor de opleider WERKVORM 5: VOOR DE OPLEIDER (1) ROLLEN
WERKVORM 5: VOOR DE OPLEIDER (1) ROLLEN Slachtoffers, daders, helpers en omstanders In deze werkvorm maken docenten (in opleiding) kennis met vier rollen en leren zij deze toepassen in onderwijssituaties.
Nadere informatieJe gaat een kist inrichten met je groepje. Een presentatiekist van hout met glas ervoor
VERZET Je gaat een kist inrichten met je groepje. Een presentatie kist van hout, met glas ervoor. De kist gaat over het verzet. De volgende dingen moeten in ieder geval in de kist komen: Wat is onderduiken
Nadere informatieAan directies, leerkrachten bovenbouw PO en docenten Mensen Maatschappijonderwijs in het VO
Aan directies, leerkrachten bovenbouw PO en docenten Mensen Maatschappijonderwijs in het VO Rotterdam, 6 maart 2017 Geachte collega s, Onderwijs over uitsluiting en discriminatie is bijzonder urgent. Kinderen
Nadere informatieWERKBLAD WANDA VERDUIN
WERKBLAD WANDA VERDUIN Zoek aanvullende informatie op internet: www.joodsmonument.nl en www.joodsekindereninkampvught.nl Bron 1. foto Wanda Wanda Verduin is geboren op 20 augustus 1925. Deze foto is van
Nadere informatieTijdvak II. november 2013 8: 30-10:00.
SCHOOLONDERZOEK Tijdvak II GESCHIEDENIS november 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.
Nadere informatieProjectthema: De verhalenkoffer Les 1 Groeten van Leo Voorbereiding Lesdoelen Achtergrondinformatie Extra s Filmpjes Lesdoelen op het digibord
Voorbereiding Lesdoelen Achtergrondinformatie Extra s Knip de Mix en matchkaartjes uit (zie de laatste pagina van deze lesvoorbereiding). Zorg ervoor dat complete setjes worden uitgedeeld, anders is er
Nadere informatieWie is Wie? Zet het nummer van het bijschrift bij de goede foto.
Wie is Wie? Zet het nummer van het bijschrift bij de goede foto. (28 september 1942) Het benauwt me ook meer dan ik zeggen kan dat we nooit naar buiten mogen, en ik ben erg bang dat we ontdekt worden en
Nadere informatieMONUMENTEN IN AMSTERDAM
MONUMENTEN IN AMSTERDAM ondek de monumenten in de stad Project van het Amsterdams 4 en 5 mei comité Tijdelijk monument voor actiegroep Dolle Mina uit 2009. Hier tussen de Westermarkt en de Keizersgracht,
Nadere informatie6.7. Boekverslag door X woorden 8 februari keer beoordeeld. Geschiedenis. 1: Inleiding
Boekverslag door X. 2555 woorden 8 februari 2002 6.7 873 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1: Inleiding Anne frank wordt op 12 juni 1929 geboren in Frankfurt aan de main (Duitsland). Anne heeft een zusje,
Nadere informatieToetsvragen geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 9 Toetsvragen
Tijdvak 9 Toetsvragen 1 De Eerste Wereldoorlog brak uit naar aanleiding van een moordaanslag in Serajewo. Maar lang daarvoor groeiden er al tegenstellingen waarbij steeds meer landen werden betrokken.
Nadere informatieExcellentie, geachte heer Snep, burgemeester Laesicke, professor Morsch, beste Nederlandse vrienden, geachte dames en heren,
Toespraak van Bondsminister dr. Barbara Hendricks ter gelegenheid van de bijeenkomst op de Nederlandse nationale dag van de Dodenherdenking op 4 mei 2015 in de Gedenkstätte Sachsenhausen Excellentie, geachte
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis De Holocaust
Werkstuk Geschiedenis De Holocaust Werkstuk door een scholier 1972 woorden 16 juni 2008 6,1 170 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Deelvragen Deelvraag 1: Wat betekent de Holocaust? Deelvraag 2: Hoe is de
Nadere informatieidentificeren - registreren deporteren - vernietigen De vervolging en vernietiging van de Nederlandse Joden in archiefdocumenten.
identificeren - registreren deporteren - vernietigen De vervolging en vernietiging van de Nederlandse Joden in archiefdocumenten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn vanuit Nederland 107.000 Joden gedeporteerd
Nadere informatieRegistratie Mondelinge Geschiedenis Het leven van de bevolking tijdens de Tweede Wereldoorlog
Registratie Mondelinge Geschiedenis Het leven van de bevolking tijdens de Tweede Wereldoorlog IDENTIFICATIE GEÏNTERVIEWDE PERSOON Algemeen Naam: Adres: Telefoonnummer: E-mail: Bovenstaande gegevens niet
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Jodenhaat in de Tweede Wereldoorlog
Werkstuk Geschiedenis Jodenhaat in de Tweede Wereldoorlog Werkstuk door een scholier 2028 woorden 13 december 2005 4,7 122 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sfinx Vraag 1 a) In welk jaar werd Nederland
Nadere informatieDOCENTEN HANDLEIDING
BESTEL OOK HET WERKBOEKJE! Ga naar www. oorlogsgeheimendefilm.nl DOCENTEN Een film over vriendschap, vertrouwen & verraad HANDLEIDING Bij de digitale les over de film Oorlogsgeheimen Op 3 juli gaat de
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-11-1-b
Bijlage VMBO-KB 2011 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een mening over het bijzonder onderwijs (rond 1900): Kinderen leren al op jonge
Nadere informatieBeeldverslag van een Haagse wijk
Beeldverslag van een Haagse wijk In deze opdracht maken de leerlingen een beeldverslag van een Haagse wijk of een deel daaruit over de situatie in de periode van rond en tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Nadere informatieLesbrief bij Overleven in de dierentuin, Maarten TH. Frankenhuis, 2010Uitgevers, april 2014. Lesbrief bij. Bovenbouw vmbo Bovenbouw havo/vwo
Lesbrief bij Bovenbouw vmbo Bovenbouw havo/vwo 1 1 Inleiding Voormalig Artis directeur Maarten Frankenhuis verzamelde meer dan twintig jaar lang archiefmateriaal, verhalen, artikelen, foto s en andere
Nadere informatieSCHOOLONDERZOEK GESCHIEDENIS
SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS Dit onderzoek bestaat uit 40 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad. Meerkeuze antwoorden worden
Nadere informatieSectorwerkstuk Geschiedenis Jodenvervolging
Sectorwerkstuk Geschiedenis Jodenvervolging Sectorwerkstuk door een scholier 3385 woorden 20 april 2006 6,5 70 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Wat is jodenvervolging? Jodenvervolging is het doden afpersen
Nadere informatie5,4. Werkstuk door een scholier 4896 woorden 13 januari keer beoordeeld. Geschiedenis
Werkstuk door een scholier 4896 woorden 13 januari 2007 5,4 87 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Waarom doen wij het over de Jodenvervolging? Wij doen het over de Jodenvervolging omdat wij dit
Nadere informatieDOCENTENHANDLEIDING. 1. Inleiding. 2. Doelstellingen
DOCENTENHANDLEIDING versie 2.0, april 2009 1. Inleiding Op 6 en 7 juni 1943 vertrokken twee treinen met joodse kinderen uit kamp Vught. Ze moesten weg, hun moeders mochten mee. Er werd gezegd dat de kinderen
Nadere informatieBIJDRAGE HERDENKING 12 april 2015
BIJDRAGE HERDENKING 12 april 2015 Geachte dames en heren, lieve familie en vrienden, Op 12 april 1945 was ik hier ook. Ik ben Eva Weyl en was toen bijna 10 jaar. Ik herinner mij de bevrijding heel goed;
Nadere informatieStruikelstenen Appingedam. Een mens is pas vergeten als zijn naam is vergeten
Struikelstenen Appingedam Een mens is pas vergeten als zijn naam is vergeten Joodse gemeenschap Appingedam De Joodse gemeenschap van Appingedam dateert al van de late middeleeuwen en is daarmee een van
Nadere informatieHitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler?
Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler? Iedereen heeft wel eens van Adolf Hitler gehoord. Hij was de leider van Duitsland. Bij zijn naam denk je meteen aan de Tweede Wereldoorlog. Een verschrikkelijke
Nadere informatieOorlogsbron van de Maand MEI 2017
ALGEMEEN Oorlogsbron van de Maand MEI 2017 De Oorlogsbron van de Maand is ontwikkeld om tussendoor of als start van een les uit te voeren. Het is een korte opdracht waarbij leerlingen en wellicht ook uzelf
Nadere informatiePizza Verdi. Opdrachtenblad. Regie: Gary Nadeau Jaar: 2011 Duur: 8 minuten
Pizza Verdi Regie: Gary Nadeau Jaar: 2011 Duur: 8 minuten Opdrachtenblad Lesuurpakket Pizza Verdi (thema s: sociale verschillen, stereotyperingen/vooroordelen; verdiepingsopdracht Amerikaanse burgerrechten)
Nadere informatieVerboden om te zeggen
Verboden om te zeggen Wat is het? Met deze oefening leert de leerling beredeneren en argumenteren door begrippen toe te passen en in een bepaalde context te plaatsen. Kennis van het onderwerp waarmee wordt
Nadere informatieEEN SCHULDIG LANDSCHAP BIJ JOU IN DE BUURT
1 Lessenserie voor VMBO T en KB, klas 2 en 4 EEN SCHULDIG LANDSCHAP BIJ JOU IN DE BUURT Winnaar Les van het Jaar 2006 EEN SCHULDIG LANDSCHAP BIJ JOU IN DE BUURT 2 3 LES VAN HET JAAR Anno heeft de ambitie
Nadere informatie2 Het is ook niet zo dat de Februaristaking die we hier vandaag herdenken een halt heeft kunnen toeroepen aan de deportatie van en de moord op de Jode
1 Dames en heren, Zoals de Zaanstreek elk jaar de Februaristaking herdenkt, zo heeft Heusden, waar ik hiervoor burgemeester was, ook een jaarlijkse herdenking van een bepalend moment uit de Tweede Wereldoorlog.
Nadere informatieOefening 1: globaal lezen. Lees deze tekst in maximaal 8 minuten. Geef daarna antwoord op de vragen.
Oefening 1: globaal lezen. Lees deze tekst in maximaal 8 minuten. Geef daarna antwoord op de vragen. 5 Nederland wordt door Duitsland bezet. De koningin en de regering vluchten naar Engeland. Ruim 75 procent
Nadere informatieDagboek Sebastiaan Matte
Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen
Nadere informatieDOCENTEN HANDLEIDING
BESTEL OOK DE EDUCATIEVE KRANT! Ga naar www. oorlogsgeheimendefilm.nl DOCENTEN Een film over vriendschap, vertrouwen & verraad HANDLEIDING Bij de digitale les over de film Oorlogsgeheimen Op 3 juli gaat
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b
Bijlage VMBO-KB 2012 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-12-2-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een beschrijving van een politieke stroming (rond 1870): Zij
Nadere informatieVoor de paboopleider. Werkvorm 3: voor de opleider (1) meest gestelde vragen
Werkvorm 3: voor de opleider (1) meest gestelde vragen Wat willen kinderen weten over Anne en de Oorlog? In deze werkvorm staan de meest gestelde vragen van leerlingen in groep 7 en groep 8 over Anne Frank,
Nadere informatieEducatieve stadswandelingen: Den Haag Leerlingenmateriaal
Educatieve stadswandelingen: Den Haag Leerlingenmateriaal Het NIOD heeft drie stadswandelingen ontwikkeld: speciaal voor jongeren vanaf 15 jaar. In iedere stadswandeling ligt het zwaartepunt bij de geschiedenis
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-19-1-b
Bijlage VMBO-KB 2019 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-19-1-b bron 1 Een prentbriefkaart van de stad Enschede (omstreeks 1900): bron 2 Een telegram naar aanleiding
Nadere informatieBijlage 2: Notities Powerpoint
14 : Notities Powerpoint Bij les 1 Wie zijn Joden en wat betekent Jood zijn? Dit is best een lastige vraag. Zoals je ziet op de plaatjes zijn er heel veel verschillende Joden. Donkere, lichte, in Nederland,
Nadere informatie35 oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1
35 Oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1. De Tweede Wereldoorlog dankt zijn naam aan: a. Het aantal landen dat erbij betrokken was b. Het feit dat de oorlog in meerdere werelddelen werd uitgevochten
Nadere informatieWERKBLAD CARLA VEFFER
WERKBLAD CARLA VEFFER Bron 1. foto Carla met neefje en tante Carla Veffer is geboren op 23 april 1928. De foto is genomen in 1940. Hoe oud is Carla op deze foto? of.. In februari 1943 komt Carla samen
Nadere informatie100 jaar geleden. t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna.
100 jaar geleden t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna. t Is oorlog! Binderveld, Kozen, Nieuwerkerken en Wijer 100 jaar geleden is een
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog
Samenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog Samenvatting door Cas 1253 woorden 2 april 2018 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding. Waarom ik voor dit onderwerp heb gekozen. Ik heb voor dit
Nadere informatieTOESPRAAK. Dodenherdenking Hoeksche Waard
TOESPRAAK Dodenherdenking Hoeksche Waard College van burgemeester en wethouders en raadsleden 4 mei 2019 Dames en heren, jongens en meisjes, Elk jaar, op de avond van 4 mei, herdenken wij onze oorlogsslachtoffers.
Nadere informatieJe naam:... Je klas:...
Lesmateriaal bij Issy en Sophius Werkblad voor leerlingen De Jodenvervolging Je naam:... Je klas:... De Jodenvervolging De Joodse gezinnen in de provincie Groningen ontvingen eind 1942 een brief van de
Nadere informatieNa de WOI vluchtte de keizer naar Nederland
Hoofdstuk 3 Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland Waarom NL? Nederland was een neutraal land. Bleef in NL tot aan zijn dood. Vrede van Versailles Vs, Eng, Fra winnaars. Duitsland als enige schuldig
Nadere informatieWelke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.
Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest
Nadere informatieYessir. Oorlog. Oorlog niet zo fijn, Dan denk je wel eens, waarom moet dit er zijn?
Herdenking Kindermonument 2012 Op donderdag 1 november was de jaarlijkse herdenking van het Kindermonument. Kinderen en volwassenen staan dan stil voor de 13.000 vermoorde Joodse Nederlanders uit de Rivierenbuurt,
Nadere informatieSpeurtocht (puzzel) Korte omschrijving. Lesdoel. Lesbeschrijving. Docentenblad
Docentenblad Speurtocht (puzzel) Korte omschrijving Een puzzel waarin leerlingen spelenderwijs negentien (moeilijke) begrippen uit het stripboek leren. Deze woorden staan ook in de begrippenlijst waarin
Nadere informatieToespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde.
Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde. Dames en heren, Het is een mooie gewoonte om een boom te planten om een ingrijpende
Nadere informatieGemeenschappelijk schoolonderzoek Tijdvak I 27 oktober
Gemeenschappelijk schoolonderzoek 2014-2015 Tijdvak I 27 oktober 2014 10.30 12.00 GESCHIEDENIS Dit schoolonderzoek bestaat uit 38 vragen. Voor dit onderzoek zijn maximaal 59 punten te behalen. Als bij
Nadere informatie